Trylogia Szpiegowska

Spis treści

Okładka

Strona tytułowa

Strona redakcyjna

NIELEGALNI

Nielegał

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

51

53

54

55

56

57

58

59

60

61

62

63

64

65

66

67

68

69

70

71

72

73

74

75

76

77

78

79

80

81

82

83

84

85

86

87

88

89

NIEWIERNI

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

59

60

61

62

63

64

65

66

67

68

69

70

71

72

73

74

75

76

77

78

79

80

81

82

83

84

85

86

87

88

NIEŚMIERTELNI

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

59

60

61

62

63

64

65

66

67

68

69

70

71

72

73

74

75

76

77

78

79

80

81

82

83

84

85

86

87

88

Epilog

Przypisy

Wszystkie rozdziały dostępne są w pełnej wersji książki

Redak­cja try­lo­gii: Miro­sław Gra­bow­ski

Pro­jekty okła­dek do try­lo­gii: Magda Kuc

Nie­le­galni

Zdję­cia na okładce © Magda Kuc

Korekta: Maciej Kor­ba­siń­ski, Wero­nika Girys-Cza­go­wiec, Jolanta Spodar

Text © copy­ri­ght by Vin­cent V. Sever­ski

Copy­ri­ght for the Polish edi­tion © by Wydaw­nic­two Czarna Owca, 2011

Nie­wierni

Zdję­cia na okładce:

kobieta w czerni (modelka – Elż­bieta Kwinta) © Magda Kuc

Modern ocean liner © Melissa Madia/Shut­ter­stock

Per­sian and Medean Guards, Per­se­po­lis, Iran © Danita Deli­mont/Gallo

Ima­ges/Getty Ima­ges/Flash Press Media

Korekta: Maciej Kor­ba­siń­ski, Anna Zaremba

Text © copy­ri­ght by Vin­cent V. Sever­ski

Copy­ri­ght for the Polish edi­tion © by Wydaw­nic­two Czarna Owca, 2012

Nie­śmier­telni

Zdję­cia na okładce: Kobieta, samo­lot i góry © Magda Kuc

Per­sian and Medean Guards, Per­se­po­lis, Iran © Danita Deli­mont/Gallo Ima­ges/Getty Ima­ges/Flash Press Media

Korekta: Mał­go­rzata Denys, Maciej Kor­ba­siń­ski

Text © copy­ri­ght by Vin­cent V. Sever­ski

Copy­ri­ght for the Polish edi­tion © by Wydaw­nic­two Czarna Owca, 2014

Wszel­kie prawa zastrze­żone. Niniej­szy plik jest objęty ochroną prawa autor­skiego i zabez­pie­czony zna­kiem wod­nym (water­mark). Uzy­skany dostęp upo­waż­nia wyłącz­nie do pry­wat­nego użytku. Roz­po­wszech­nia­nie cało­ści lub frag­mentu niniej­szej publi­ka­cji w jakiej­kol­wiek postaci bez zgody wła­ści­ciela praw jest zabro­nione.

ISBN 978-83-8015-075-1

Wydaw­nic­two Czarna Owca Sp. z o.o.

ul. Alzacka 15a, 03-972 War­szawa

www.czar­na­owca.pl

Redak­cja: tel. 22 616 29 20; e-mail: redak­cja@czar­na­owca.pl

Dział han­dlowy: tel. 22 616 29 36; e-mail: han­del@czar­na­owca.pl

Księ­gar­nia i sklep inter­ne­towy: tel. 22 616 12 72; e-mail: sklep@czar­na­owca.pl

Kon­wer­sję do wer­sji elek­tro­nicz­nej wyko­nano w sys­te­mie Zecer.

NIE­LE­GALNI

Zbież­ność wyda­rzeń opi­sa­nych w niniej­szej książce z praw­dzi­wymi jest na ogół przy­pad­kowa, ale nie zawsze. Nie­któ­rzy w tej powie­ści zoba­czą sie­bie. Przed­sta­wi­łem te posta­cie tak, jak je widzia­łem, i chciał­bym, żeby takie pozo­stały w mojej pamięci.

Vin­cent V. Sever­ski

NIE­LE­GAŁ to ofi­cer wywiadu dzia­ła­jący za gra­nicą pod przy­braną toż­sa­mo­ścią. W odróż­nie­niu od ofi­cerów legal­nych rezy­den­tur nie obej­muje go immu­ni­tet dyplo­ma­tyczny. Toż­sa­mość nie­le­gała budo­wana jest naj­czę­ściej na pod­sta­wie tak zwa­nych danych wtór­ni­ko­wych, to zna­czy „skra­dzio­nego” życio­rysu auten­tycz­nej osoby, lub zgod­nie z fik­cyj­nym, lecz wia­ry­god­nym wzo­rem. Naro­do­wość i – co za tym idzie – oby­wa­tel­stwo dobiera się tak, by nie wzbu­dzał podej­rzeń i mógł się swo­bod­nie prze­miesz­czać. Naj­więk­sze wywiady świata wyko­rzy­stują nie­le­ga­łów do naj­trud­niej­szych zadań, dla­tego są oni nara­żeni na szcze­gólne nie­bez­pie­czeń­stwo. Tę formę dzia­łal­no­ści wywia­dow­czej opa­no­wał i roz­wi­nął w okre­sie mię­dzy­wo­jen­nym Zwią­zek Radziecki, a do mistrzo­stwa dopro­wa­dził ją po II woj­nie świa­to­wej. Nie­le­ga­ło­wie są naj­pil­niej strze­żoną tajem­nicą tych nie­licz­nych służb na świe­cie, które są w sta­nie posłu­gi­wać się tą jedną z naj­trud­niej­szych, naj­bar­dziej skom­pli­ko­wa­nych i naj­bar­dziej nie­bez­piecz­nych tech­nik wywia­dow­czych.

1

Pomruk czte­rech wiru­ją­cych sil­ni­ków potęż­nego air­busa 340 zapo­wia­dał bli­ski start.

Wraz z grupą spóź­nio­nych pasa­że­rów jako ostatni wszedł na pokład Kon­rad Wol­ski. Ste­war­desa Lufthansy w nie­na­gan­nym gra­na­to­wym kostiu­mie wska­zała mu drogę do prze­działu klasy biz­nes.

Wrzu­cił ple­cak do luku baga­żo­wego i ciężko opadł na fotel przy oknie. Wszyst­kie miej­sca oprócz sąsied­niego były zajęte. Po pra­wej stro­nie, w środ­ko­wym rzę­dzie, sie­dział męż­czy­zna około trzy­dziestki, w bia­łej koszuli, bez kra­wata, i z wyraź­nym zaan­ga­żo­wa­niem pisał na lap­to­pie. Kon­rad przy­glą­dał mu się przez chwilę i pomy­ślał, że jest prze­cież trze­cia w nocy. Będzie tak stu­kał do rana?

– Nie­ważne… – mruk­nął do sie­bie, nieco zre­zy­gno­wany. Nie był w dobrym nastroju, czuł skutki alko­holu wypi­tego przez ostat­nie dwa dni.

Miał nadzieję, że szybko się roz­luźni i zaśnie, że napię­cie i roz­cza­ro­wa­nie bez­owocną akcją w górach Jemenu ustą­pią cho­ciaż na jakiś czas. Od początku wie­dział, że szanse powo­dze­nia są nie­wiel­kie, a nie była to prze­cież jego pierw­sza misja wywia­dow­cza, mimo to obwi­niał się o jej fia­sko.

Przez całą poprzed­nią noc, w miarę roz­bra­ja­nia mini­baru w pokoju 347 hotelu Al Bustan Rotana, Wil­liam Sten­ton sta­rał się mu wytłu­ma­czyć, że to nie jego wina, taki po pro­stu mają zawód. Jed­nakże wraz z upły­wem czasu Kon­rad coraz bar­dziej się roz­rzew­niał, a Wil­liam popa­dał w coraz więk­szą deter­mi­na­cję. Każdy z nich bro­nił swo­jej opi­nii do tego stop­nia, że następ­nego dnia zgod­nie zre­zy­gno­wali ze śnia­da­nia.

Kon­rad lubił pra­co­wać z Wil­lia­mem. Widział, że jest on zupeł­nie inny niż pozo­stali ofi­ce­ro­wie Secret Intel­li­gence Service, a w końcu znał ich wielu – od her­bo­wych ary­sto­kra­tów, walij­skich gór­ni­ków, Irland­czy­ków, Żydów do zadzi­wia­ją­cych lon­dyń­czy­ków, jakich można spo­tkać mię­dzy Bri­xton, Soho a East Endem. Jed­nym z nich był wła­śnie Sten­ton, tro­chę młod­szy od Kon­rada, ale z dużym szpie­gow­skim talen­tem, bez­błędną zna­jo­mo­ścią arab­skiego, pol­skim cwa­niac­twem, odpor­no­ścią Rosja­nina i urodą fiń­skiego chłopa.

To już nasza kolejna wspólna robota, a che­mia wciąż się zga­dza – pomy­ślał. No i dobrze… bo lubię tego Bry­tola!

Miał totalny zamęt w gło­wie. Osą­dził, że sta­now­czo prze­sa­dzili z ilo­ścią czer­wo­nego wina i bur­bona, wypitą pod­czas dwu­go­dzin­nego ocze­ki­wa­nia na lot­ni­sku w Dubaju.

Bill wyle­ciał godzinę wcze­śniej do Lon­dynu – pomy­ślał z zazdro­ścią – a mnie czeka jesz­cze prze­siadka we Frank­fur­cie. W War­sza­wie będę dopiero o jede­na­stej.

Spoj­rzał na zega­rek.

Naj­gor­sza godzina! Reszta dnia stra­cona.

Przez moment mu zaświ­tało, że po dro­dze z lot­ni­ska mógłby wpaść do Agen­cji na Miło­będzką, ale natych­miast zro­zu­miał, że wła­ści­wie nie ma powodu i że takie myśli to zwy­kły odruch Paw­łowa.

Cie­kawe, czy w Wydziale udało się uzy­skać coś nowego w spra­wie tego cho­ler­nego „Karola”, Safira as-Salama.

Zadzi­wia­jący przy­pa­dek, ten „Karol”! Po raz kolejny Kon­rad ana­li­zo­wał sprawę i cho­ciaż znał ją tak dobrze jak sie­bie samego, to wciąż nie mógł zna­leźć odpo­wie­dzi na wiele pytań, w tym na naj­waż­niej­sze: Dla­czego? Dla­czego Polak kon­wer­tyta, dwa fakul­tety, pięć języ­ków: arab­ski, fran­cu­ski, angiel­ski, nie­miecki i wło­ski, mistrz walk wschod­nich, został łącz­ni­kiem mię­dzy Al-Kaidą w Jeme­nie i Paki­sta­nie a resztą świata? Co zro­bił, że powie­rzono mu ważną i deli­katną funk­cję zaufa­nego współ­pra­cow­nika Sajeda al-Sza­riego? Musiał udo­wod­nić swoje odda­nie dżi­ha­dowi i Kora­nowi, prze­le­wa­jąc krew nie­wier­nych! To jasne! Ta myśl napa­wała Kon­rada wście­kło­ścią.

Trudno to teraz zwe­ry­fi­ko­wać, ale praw­do­po­dob­nie to on pomógł lokal­nym ter­ro­ry­stom porwać naszego amba­sa­dora w Jeme­nie w 2000 roku. Może to wła­śnie była jego prze­pustka do Al-Kaidy.

Roz­ma­wia­li­śmy ze wszyst­kimi, któ­rzy go znają, i nikt nie potra­fił zna­leźć roz­sąd­nej odpo­wie­dzi. Kim on jest? Dla­czego napi­sał do swo­jej para­fii w Ursu­sie, że wystę­puje z Kościoła kato­lic­kiego? Już tyle mie­sięcy Kon­rad powta­rzał sobie te same pyta­nia. Gdyby znał na nie odpo­wiedź, już dawno dopadłby „Karola”.

A tu cią­gle to męczące, idio­tyczne „dla­czego?”. Przy­pa­dek nie do wyja­śnie­nia, cho­ciaż wszy­scy myślą, że wie­dzą, w czym rzecz. Jak ten mój szef, gene­rał szpie­go­stwa! On też zawsze wszystko wie… Dla­czego kana­dyj­ski geniusz Gerald Bull budo­wał super­działo dla babi­loń­skiego geniu­sza Sad­dama? Dla­czego został zamor­do­wany? Pro­ste pyta­nia, trudne odpo­wie­dzi. „Gene­rał” zawsze odpo­wiada na pyta­nie „dla­czego?” zda­niami wie­lo­krot­nie zło­żo­nymi i nie jest to odpo­wiedź zaczy­na­jąca się od „nie wiem, ale…” czy „bo to jest tak…”. Kon­rad wciąż czuł nie­smak po nie­uda­nym pościgu za Safi­rem bez­dro­żami Sza­bwy i roz­pie­rała go wście­kłość towa­rzy­sząca porażce.

Musi wie­dzieć, że go ści­gamy, ma to prze­cież wkal­ku­lo­wane w swój los, to jego ryzyko! Cóż, sam sobie wybrał… Co też mi cho­dzi po łbie! – obru­szył się. Prze­cież dla­tego znowu zwiał, że wie, iż jest dla nas bez­cenny.

Leżał w opusz­czo­nym fotelu, przy­mknąw­szy powieki, gdy ktoś deli­kat­nie szarp­nął go za ramię.

Ste­war­desa z przy­kle­jo­nym do twa­rzy uśmie­chem przy­po­mniała o pod­nie­sie­niu fotela i zapię­ciu pasów. Poczuł ulgę, gdy prze­rwała mu te męczące myśli.

Zapiął pas i dopiero teraz zauwa­żył, że tygo­dnie spę­dzone w górach Jemenu i Omanu zdjęły z niego kilka kilo­gra­mów. Jesz­cze przez chwilę się moco­wał, by roz­sz­nu­ro­wać i zdjąć buty trek­kin­gowe, po czym oparł głowę o szybę i obser­wo­wał, jak samo­lot toczy się po pły­cie lot­ni­ska. Przy­ga­sło świa­tło i ciężki air­bus roz­po­czął swój długi roz­bieg, by wresz­cie pode­rwać się do spo­koj­nego, mia­ro­wego lotu.

Prze­le­cia­łem w swoim życiu już chyba na Księ­życ i z powro­tem, ale do star­tów ni­gdy się nie przy­zwy­czaję. Z wyjąt­kiem air­busa 340! – pomy­ślał, wciąż wyglą­da­jąc przez okno w nadziei, że w końcu zoba­czy słynną pal­mową wyspę i mapę świata. Samo­lot jed­nak dopiero się wzno­sił i z tej wyso­ko­ści nie­wiele było widać. Wpa­trzony w widok za oknem, Kon­rad nawet nie zauwa­żył, kiedy zgasł sygnał „zapiąć pasy” i zapa­liło się świa­tło.

Roz­ło­żył fotel, który wychy­lił się nie­mal hory­zon­tal­nie. Lubił latać klasą biz­nes, bo przy jego wzro­ście, pra­wie metr dzie­więć­dzie­siąt, zapew­niała mu odpo­wiedni kom­fort.

Ste­war­desa podała kartę posił­ków. Bez zasta­no­wie­nia zamó­wił rybę i podwójną whi­sky, mając nadzieję, że szybko zaśnie. Obie­cał sobie, że zaraz po powro­cie weź­mie tydzień wol­nego i poje­dzie poże­glo­wać na Mazury. Myśl o jezio­rach i soczy­stej zie­leni bez czter­dzie­sto­stop­nio­wego upału spra­wiła mu wyraźną przy­jem­ność. Poczuł, jak popra­wia się jego nastrój.

Włą­czył moni­tor kina pokła­do­wego i przej­rzał zestaw tytu­łów. Wybrał na chy­bił tra­fił film 300. Tym­cza­sem ste­war­desa przy­nio­sła mu szkla­neczkę whi­sky z brzę­czą­cym lodem. Zało­żył słu­chawki i włą­czył film. Posta­no­wił zacze­kać na posi­łek, a potem oglą­dać tak długo, aż zaśnie.

Nie zasnął. Obej­rzał do końca i ze zdzi­wie­niem stwier­dził, że film zro­bił na nim wra­że­nie. Zaczął się inten­syw­nie zasta­na­wiać, co go tak poru­szyło. Czy to, że komik­sowa, barwna i tan­detna histo­ria trzy­stu Spar­tan nie odbie­gała tak bar­dzo od świata, w któ­rym żył? Świata szpie­gów, wywia­dów, peł­nego kłam­stwa i hipo­kry­zji, choć także przy­jaźni i boha­ter­stwa. Świata, w któ­rym nic nie jest tym, na co wygląda, świata, w któ­rym nie ist­nieją słowa „wiem” i „nie wiem”, kolory zaś są kwe­stią umowy. Nie ma nazwisk, tylko imiona, a praw­dziwe są może jedy­nie twa­rze.

Ale w tym fil­mie wszystko wydaje się takie jasne, szczere… Chciał­bym, żeby takie było moje życie, chciał­bym być takim Leoni­da­sem.

Odbie­rał film zmy­słami wyostrzo­nymi przez alko­hol. Odre­ago­wy­wał w ten spo­sób ostat­nie cięż­kie mie­siące. Był to natu­ralny odruch obronny, który pozwa­lał cho­ciaż przez chwilę wie­rzyć, że świat jest prost­szy i ludzie są lepsi. Że ist­nieją honor, god­ność i zasady. Jak żona, to taka jak Gorgo, jak zdrajca, to taki jak Efial­tes, jak zwierzch­nicy, to tacy jak efo­ro­wie, a moral­ność i poli­tyka, które w fil­mie uosa­biał Teron, oparte na jasnych, pro­stych regu­łach.

Ale tak nie jest i ni­gdy nie będzie. W tym zawo­dzie naprawdę trudno zna­leźć jakiś wyraźny punkt odnie­sie­nia. Trudno więc wie­rzyć także w Boga, o ile to w ogóle moż­liwe. A w zasa­dzie lepiej nie wie­rzyć. Widać zresztą, jak poboż­ność ofi­ce­rów maleje wraz ze wzro­stem ich doświad­cze­nia.

Jeśli szpieg w cokol­wiek wie­rzy, to tylko w to, że może mu się uda – myślał Kon­rad, leżąc w fotelu przy­kryty kocem, i nagle zorien­to­wał się, że nie pamięta, czy zjadł już posi­łek, czy nie. Na oczach miał opa­skę i czuł, że oło­wiane ręce odmó­wi­łyby mu posłu­szeń­stwa, gdyby kazał im się ruszyć.

2

Obu­dził się, lecz pozo­stał jesz­cze w łóżku. Pokój wypeł­niało blade świa­tło roz­po­czy­na­ją­cego się dnia.

Nazy­wam się Hans Jor­gen­sen – pomy­ślał.

– Nazy­wam się Hans Jor­gen­sen – powie­dział pół­gło­sem, akcen­tu­jąc nie­na­tu­ral­nie mocno „H” i „J”. – Jestem Duń­czy­kiem i miesz­kam w Szwe­cji.

Zapa­lił lampkę i spoj­rzał na zegar: docho­dziła piąta trzy­dzie­ści. Usły­szał gło­śne trza­śnię­cie meta­lo­wej klapki w drzwiach, gdy dorę­czy­ciel wrzu­cił do środka gazetę. Lubił ten dźwięk, poranny sygnał dnia zapo­wia­da­jący nowe wyda­rze­nia.

W miesz­ka­niu uno­sił się wyraźny aro­mat kawy.

Auto­mat też już się obu­dził – pomy­ślał i poczuł przy­pływ dobrego nastroju.

Przez chwilę leżał jesz­cze w łóżku i myślał o Ingrid, która przez tyle lat parzyła mu kawę dokład­nie o pią­tej trzy­dzie­ści. Odkąd ode­szła, jej rolę prze­jęło to bez­duszne urzą­dze­nie.

Pode­rwał się żwawo, zado­wo­lony, że mimo osiem­dzie­siątki na karku wciąż jest w dobrej for­mie. Wie­dział, że osią­gnął to nie bez wysiłku.

Wyko­nał kilka ćwi­czeń, by roz­luź­nić stę­żałe po nocy mię­śnie. Przy­po­mniał sobie, że nie wyku­pił jesz­cze kar­netu na basen, na który uczęsz­czał regu­lar­nie przez ostat­nie trzy­dzie­ści sie­dem lat.

Wło­żył szla­frok i zaczął przy­go­to­wy­wać śnia­da­nie. Z lodówki wyjął tubkę pasty ryb­nej Kal­les. Przyj­rzał się bli­żej opa­ko­wa­niu i stwier­dził, że wczo­raj upły­nął ter­min przy­dat­no­ści do spo­ży­cia. Sporo jesz­cze zostało, więc wyci­snął tubkę do końca. Wystar­czyło na dwie kromki ciem­nego chleba.

– Jak typowy stary Szwed – powie­dział, cho­ciaż rzadko myślał o sobie w ten spo­sób.

Pod­szedł do drzwi, pod­niósł z pod­łogi gazetę „Sven­ska Dag­bla­det” i jak codzien­nie pod­czas śnia­da­nia zaczął ją prze­glą­dać. Naj­pierw rzu­cił okiem na pierw­szą stronę i tytuły arty­ku­łów. Szybko jed­nak prze­sko­czył do stron z ogło­sze­niami. W dziale „sprze­dam”, sunąc pal­cem po tek­ście, przej­rzał uważ­nie anonse na literę „Z”. Nie potrze­bo­wał oku­la­rów.

Czyn­ność tę wyko­ny­wał dzień w dzień od czter­dzie­stu trzech lat i ani razu jej nie zanie­dbał. Mimo że z nie­ma­łym tru­dem opa­no­wał obsługę Inter­netu, wolał posłu­gi­wać się gazetą.

Prze­pra­co­waw­szy ponad czter­dzie­ści lat jako naczel­nik wydziału Urzędu Imi­gra­cyj­nego w Sztok­hol­mie, odszedł na eme­ry­turę tuż przed kolejną kom­pu­te­ry­za­cją. Wie­dział aż nazbyt dobrze, że nie pora­dziłby sobie w nowych warun­kach. Był jed­nak dumny ze swo­jego przy­wią­za­nia do cze­goś, co nazy­wał tra­dy­cją i zasa­dami Hansa.

Na ostat­nim miej­scu w kolum­nie „sprze­dam” dostrzegł ogło­sze­nie: „Zain­te­re­so­wani szki­cem E. Dahl­ber­gha, Ryga, tel. 0859011678”.

Drgnął, poczuł nara­sta­jące pod­nie­ce­nie. Zawsze tak reago­wał, gdy czy­tał ten anons, choć ostat­nio nie zda­rzało się to czę­sto. Pró­bo­wał sobie przy­po­mnieć, który to już raz.

Nie jestem pewien – pomy­ślał – ale chyba co naj­mniej pięć­dzie­siąty.

Pod­szedł do biblio­teki, wyjął książkę, w któ­rej zazna­czał numery stron odpo­wia­da­jące kolej­nym ogło­sze­niom. Obli­czył, że to jest pięć­dzie­siąte piąte, i aż się zdzi­wił, stwier­dziw­szy, że poprzed­nie uka­zało się zale­d­wie dwa mie­siące wcze­śniej. A był czas, że nie uka­zy­wało się przez dwa lata.

Sta­nął przed lustrem w przed­po­koju i uśmiech­nął się do sie­bie. Miał poczu­cie, jakby satys­fak­cja mie­szała się z mło­dzień­czym wigo­rem. Ten stan, któ­rego doświad­czał cał­kiem czę­sto, koja­rzył mu się zawsze z pega­zem. Nie wie­dział wła­ści­wie dla­czego, ale darzył sym­pa­tią to niby-zwie­rzę, któ­rego tan­detna figurka stała na regale. Ingrid kupiła ją wiele lat temu na targu sta­roci na Skärholmen.

Prze­szedł do salonu. Spoj­rzał na zdję­cie uśmiech­nię­tej Ingrid, obej­mu­ją­cej wysoką syl­wetkę ich syna Carla w gra­na­to­wym mun­du­rze ofi­cera Szwedz­kiej Mary­narki Wojen­nej. Przez chwilę się zasta­na­wiał, gdzie on teraz może być. Od wielu dni nie miał z nim kon­taktu. Ale tak jest zawsze, gdy Carl wyjeż­dża na ćwi­cze­nia.

Musiał zająć się ogło­sze­niem. Wie­dział, że ma na to tylko dwa­na­ście godzin. Nie oba­wiał się żad­nych kom­pli­ka­cji. Był pro­fe­sjo­na­li­stą i ni­gdy się nie pomy­lił.

Spo­koj­nie dokoń­czył śnia­da­nie, powta­rza­jąc w pamięci numer tele­fonu. Przy­cho­dziło mu to z łatwo­ścią dzięki wyćwi­czo­nej zasa­dzie sko­ja­rzeń. Umie­jęt­ność zapa­mię­ty­wa­nia fak­tów, obra­zów, a cyfr w szcze­gól­no­ści, opa­no­wał już dawno i mimo upływu pięć­dzie­się­ciu pię­ciu lat wciąż dosko­nale sobie radził. Był prze­ko­nany, że pomy­lić się nie może. Waż­niej­sze było jed­nak to, że znów zdał swój egza­min z alzhe­imera. Bał się tej cho­roby bar­dziej niż jakiej­kol­wiek innej. Znał ją dobrze, bo zma­gała się z nią Ingrid.

Mimo że od wielu lat był na eme­ry­tu­rze, czuł ogromną potrzebę aktyw­no­ści. Nie prze­szka­dzało mu, że jest teraz wyko­rzy­sty­wany w mniej­szym stop­niu niż daw­niej. Tak czy owak wciąż cie­szył się zaufa­niem i był potrzebny.

– Życie w samot­no­ści wymaga szcze­gól­nego hartu. I ja go mam. Taka samot­ność dłu­go­dy­stan­sowca – mruk­nął pod nosem.

Kolejny raz przy­ła­pał się na tym, że coraz czę­ściej mówi do sie­bie. Znów pomy­ślał o Carlu. Odkąd ode­szła Ingrid, tęsk­nił za nim jesz­cze bar­dziej i tro­chę dał się ponieść emo­cjom.

No pro­szę, zabra­kło mleka do kawy. Ona ni­gdy by o tym nie zapo­mniała – pomy­ślał. Więc co? Mam dzi­siaj dwie sprawy do zała­twie­nia: kupić mleko i odpo­wie­dzieć na ogło­sze­nie.

– Jestem cza­sami tro­chę za bar­dzo cyniczny – powie­dział do sie­bie i stwier­dze­nie to spra­wiło mu przy­jem­ność.

Wziął prysz­nic i ubrał się.

Stał teraz na środku salonu. Lubił go, choć wielu mógł się wyda­wać sta­ro­modny i nie­prak­tyczny. Ni­gdy nie prze­ko­nał się do pro­duk­tów Ikei, bo zawsze odrzu­cała go myśl, że będzie musiał je skrę­cać. Żało­wał jedy­nie, że po odej­ściu Carla z domu sprze­dał wszyst­kie jego meble, tak jakby chciał wyrzu­cić go z pamięci, a to prze­cież nie­prawda.

Nie ma to jak moja przed­wo­jenna komoda – pomy­ślał, patrząc na ponury mebel, który Ingrid kupiła gdzieś na pchlim targu. Prze­cho­dząc obok, prze­je­chał pal­cem po bla­cie, żeby spraw­dzić poziom kurzu.

W przed­po­koju wło­żył zie­loną kurtkę Bar­bo­ura, którą miał od pięt­na­stu lat, i sto­jąc już z klu­czami w ręku, spoj­rzał jesz­cze raz na pokój i kuch­nię. Utrwa­lił ten widok w umy­śle jak na foto­gra­fii. Sta­rał się zapa­mię­tać usta­wie­nie wszyst­kich przed­mio­tów do naj­drob­niej­szego szcze­gółu. Odkąd został sam, zawsze tak robił, kiedy opusz­czał miesz­ka­nie na dłu­żej. Może nie­po­trzeb­nie, ale pod­świa­do­mość nie pozwa­lała mu o tym zapo­mnieć.

Zamknął za sobą drzwi, dwu­krot­nie się upew­nia­jąc, czy zamek zasko­czył. To bar­dziej intu­icja niż prze­zor­ność, ale od czasu wła­ma­nia do sąsia­dów stał się jesz­cze bar­dziej ostrożny.

Zszedł z pierw­szego pię­tra i wyszedł na pustą ulicę. Poczuł silne szarp­nię­cie wia­tru. Było już oczy­wi­ste, że tego dnia nie będzie ład­nej pogody. Zaczerp­nął głę­boko powie­trza i poczuł się wyraź­nie oży­wiony.

Pod­szedł do swo­jego wysłu­żo­nego volvo 245, które stało na par­kingu za domem, cho­ciaż nieco dalej miał garaż. Wie­lo­krot­nie myślał o zmia­nie samo­chodu, ale z tym pojaz­dem wią­zały się jego naj­waż­niej­sze wspo­mnie­nia.

Ingrid była znacz­nie lep­szym kie­rowcą niż ja – skon­sta­to­wał i zła­pał się na tym, że coraz czę­ściej ją ide­ali­zuje. To takie typowe dla samot­nego czło­wieka…

Wsiadł do zim­nego samo­chodu, włą­czył sil­nik, ogrze­wa­nie i na końcu radio. Roz­le­gły się dźwięki Sta­bat Mater Vival­diego. Lubił tę kom­po­zy­cję. Wcze­śniej słu­chali jej zawsze z dużej płyty winy­lo­wej pod­czas wiel­ka­noc­nego śnia­da­nia. Przy­po­mniał sobie małego Carla z opa­da­jącą na oczy jasną czu­pryną i pogodną Ingrid krzą­ta­jącą się wokół świą­tecz­nego stołu.

Nie sły­szał tego utworu od jej śmierci.

Teraz musiał jechać do swo­jego let­niego domu nad brze­giem morza, kilka kilo­me­trów od miej­sco­wo­ści Åkersberga, na pół­noc od Sztok­holmu.

Gdy uci­chła muzyka, zdał sobie sprawę, że sie­dział w samo­cho­dzie kil­ka­na­ście minut. Miał jesz­cze czas na spraw­dze­nie numeru tele­fonu zamiesz­czo­nego w ogło­sze­niu, ale był zły na sie­bie, że przy­po­mniał sobie o tym tak późno. Wła­ści­wie nic się nie stało, nie­mniej potrak­to­wał to jako ostrze­że­nie: powi­nien być bar­dziej skon­cen­tro­wany.

Jest wcze­śnie rano, muszę się roz­ru­szać – pomy­ślał, odrzu­ca­jąc w ten spo­sób podej­rze­nie, że się sta­rzeje.

Zje­chał na sta­cję ben­zy­nową Shella na Värmevägen, kupił kartę tele­fo­niczną za dwa­dzie­ścia pięć koron i zadzwo­nił z auto­matu. Ode­brała zaspana kobieta, zasko­czona pyta­niem o sztych Dahl­ber­gha. Po chwili, żeby się upew­nić, wyko­nał jesz­cze jeden, tym razem głu­chy tele­fon na ten sam numer. Od początku wie­dział, że nie ma się czym nie­po­koić, ale teraz poczuł się jesz­cze lepiej.

Dojazd do Åkersbergi zajął mu o tej porze trzy­dzie­ści minut.

Wszedł do domu. Rozej­rzał się i od razu nabrał pew­no­ści, że wszystko jest w takim samym porządku jak trzy tygo­dnie temu, kiedy stąd wycho­dził.

Otwo­rzył okna, by wpu­ścić tro­chę świe­żego powie­trza. Wyszedł na taras i ode­tchnął głę­boko. Wsta­wał dzień. Cisza, prze­pla­tana wia­trem i nie­wy­raź­nym odgło­sem mor­skich fal, dzia­łała kojąco.

Po chwili zro­biło mu się zimno. Wszedł do domu, zdjął kurtkę i wło­żył grub­szą, któ­rej uży­wał do pracy w ogro­dzie. Bar­dziej jed­nak nie chciał pobru­dzić swo­jego sta­rego bar­bo­ura, który nie nada­wał się do pra­nia. Był z nim zwią­zany jak z naj­bliż­szym towa­rzy­szem i wcale nie uwa­żał, że to może być śmieszne.

Pod­szedł do włazu w pod­ło­dze, obok wej­ścia do kuchni, i z pew­nym tru­dem go otwo­rzył. Poczuł zna­jomą lekką woń stę­chli­zny.

Czy to może być zapach sta­ro­ści?

– Co za idio­tyzm! – powie­dział do sie­bie po cichu.

Nie lubił słowa „sta­rość” i szybko odpę­dził tę coraz bar­dziej natrętną myśl. Teraz ma się czym zająć, czymś waż­nym, waż­niej­szym niż tak pro­za­iczna sprawa jak sta­rość.

Stał przez chwilę przed ciem­nym i wil­got­nym wej­ściem do piw­nicy. Zszedł jede­na­ście stopni w dół po pra­wie stu­let­nich schod­kach. Potknął się na uszko­dzo­nym dzie­wią­tym stop­niu, ale szybko odzy­skał rów­no­wagę. Zapa­lił świa­tło, cho­ciaż i bez niego tra­fiłby bez­błęd­nie. Przy świe­tle czuł się jed­nak pew­niej. Znowu zapo­mniał ręka­wi­czek. Owi­nął dłoń ręka­wem kurtki i zaczął roz­gar­niać narzę­dzia ogro­dowe.

Nagle odsko­czył. Czarny kosmaty pająk tkwił w bez­ru­chu na ogrom­nej sza­rej paję­czy­nie.

Zawa­hał się tylko sekundę i wymie­rzył sta­ranny cios butem.

– Chyba ni­gdy się z tego nie wyle­czę – wyszep­tał.

Wyda­wało mu się, że już dawno poko­nał tę sła­bość, ale lekka gorycz w ustach wska­zy­wała, że jed­nak nie do końca. Jak przez mgłę zoba­czył nie­bie­ski, nie­do­świe­tlony pokój z dzie­ciń­stwa i pra­wie usły­szał prze­raź­liwy krzyk chłopca sto­ją­cego naprze­ciw bru­nat­nej zasłony, po któ­rej powoli sunął tłu­sty pająk… i śmiech dziew­czynki z war­ko­czami. Olga… Ale nie­wy­raźny obraz szybko się roz­pły­nął.

Powró­cił do pracy. Odsta­wił narzę­dzia i otwo­rzył dobrze zama­sko­wane przej­ście do dru­giego, nie­du­żego, wąskiego pomiesz­cze­nia. Zga­sił świa­tło w piw­nicy i zamknął za sobą drzwi. Teraz mógł włą­czyć świa­tło w bun­krze.

Powiódł ręką po murze, wyczuł nie­zau­wa­żalne dla innych zgru­bie­nie i deli­kat­nie prze­su­nął w prawo kamienną narośl. Kiedy usły­szał zgrzyt, pew­nym ruchem przy­cią­gnął do sie­bie wysta­jący kawa­łek ściany.

Cie­kawe – pomy­ślał – tyle lat, a mecha­nizm działa bez zarzutu. Muszę go jed­nak naoli­wić.

Był dumny ze swo­jego pomy­słu, a jesz­cze bar­dziej z jego reali­za­cji. Poprzed­nia, kla­syczna skrytka, mimo że wyko­nana przez fachow­ców, była, jak się póź­niej oka­zało, bar­dziej zawodna. Słu­żyła mu tylko dzie­sięć lat.

Teraz jest dobrze. Bar­dzo dobrze – pomy­ślał.

Scho­wek miał co naj­mniej sie­dem­dzie­siąt cen­ty­me­trów głę­bo­ko­ści i tyle samo sze­ro­ko­ści. Był za to dość niski.

Z wnę­trza wyjął gruby notat­nik w skó­rza­nej opra­wie i z mosięż­nym zam­kiem szy­fro­wym. Usiadł na krze­śle przy stole, nad któ­rym wisiała meta­lowa lampa ze stu­wa­tową żarówką. Otwo­rzył notat­nik na pierw­szej stro­nie. Od góry, w pię­ciu pierw­szych wier­szach, bie­gły grupy pię­cio­cy­fro­wych odręcz­nych zapi­sów, pozo­stała część kartki była jesz­cze nie­za­peł­niona. Z pojem­nika na stole wybrał zwy­kły, dobrze zaostrzony ołó­wek. Wpi­sał numer tele­fonu z ogło­sze­nia w „Sven­ska Dag­bla­det” i dodał do niego pierw­sze dzie­sięć cyfr zapi­sa­nych powy­żej.

Przy­su­nął się do stołu, opu­ścił lampę i przez chwilę nasłu­chi­wał odgło­sów z zewnątrz.

Po zsu­mo­wa­niu powstał dwu­krot­nie dłuż­szy nowy zestaw cyfr. Na wyklejce okładki notat­nika znaj­do­wał się tezau­rus, który pozwo­lił odczy­tać tekst poprzez przy­pi­sa­nie kolej­nym dwóm cyfrom odpo­wied­niej litery. Powoli wyło­nił się tekst: „5 dni, miej­sce 12”.

Szybko prze­rzu­cił kartki do czer­wo­nej zakładki i spraw­dził, czy pamięć go nie zawo­dzi, choć dobrze pamię­tał miej­sce numer 12 w Visby na Gotlan­dii, które sam przy­go­to­wał.

– Naresz­cie! – wes­tchnął w poczu­ciu zado­wo­le­nia.

Od dłuż­szego już czasu nie otrzy­my­wał ofen­syw­nych zadań ope­ra­cyj­nych, jedy­nie usta­le­niowe czy zabez­pie­cza­jące, choć cza­sami dość skom­pli­ko­wane. Dla­tego już dwu­krot­nie pro­sił Cen­tralę o przy­sła­nie nowych doku­men­tów lega­li­za­cyj­nych. Swoje duń­skie papiery wyko­rzy­sty­wał już wie­lo­krot­nie, toteż za każ­dym kolej­nym razem zwięk­szało się nie­bez­pie­czeń­stwo wpadki.

Się­gnął głę­biej do ciem­nego schowka i wyjął zawi­nięty w naoli­wioną szmatkę pisto­let Wal­ther PP. Roz­wi­nął go, poło­żył na stole i pomy­ślał, że może trzeba go wyczy­ścić. Nie pamię­tał, kiedy robił to ostatni raz. Ni­gdy z niego nie strze­lał. Nie miał emo­cjo­nal­nego sto­sunku do broni. Nawet nie był pewien, czy amu­ni­cja po tylu latach może się jesz­cze do cze­goś przy­dać.

A wła­ści­wie do czego? Cie­kawe, że też się tym nie inte­re­sują – pomy­ślał z prze­ką­sem.

Zawi­nął pisto­let i wło­żył z powro­tem do skrytki. Jed­no­cze­śnie wyjął her­me­tyczną kopertę ze swo­imi doku­men­tami. Spraw­dził je i stwier­dził po raz kolejny, że pasz­port stra­cił już waż­ność. Zaklął. Był pra­wie pewien, że naresz­cie wysłu­chano jego bła­gań i że na Gotlan­dii odbie­rze nowe doku­menty. Od jakie­goś czasu ta sprawa dziw­nie go dener­wo­wała, cho­ciaż zda­rzały się i gor­sze sytu­acje w rela­cjach z Cen­tralą.

No tak! Zro­bił się już ze mnie typowy zgryź­liwy Svens­son! – pomy­ślał z auto­iro­nią.

Tak jak zwy­kle kartkę z roz­szy­fro­waną wia­do­mo­ścią wyrwał z notat­nika i spa­lił w dużej kamien­nej misce. Teraz naj­waż­niej­sza była reali­za­cja zada­nia. Lubił to uczu­cie, wra­że­nie prze­pro­gra­mo­wa­nia. Sta­wał się jakby auto­ma­tem, nie­za­wod­nie pra­cu­jącą maszyną, mecha­nicz­nym cudem daw­nych rze­mieśl­ni­ków, a nie jakimś zapi­sem w pro­gra­mie kom­pu­te­ro­wym.

3

Samo­lot wylą­do­wał w War­sza­wie pięt­na­ście minut przed cza­sem. Pilot poże­gnał się z pasa­że­rami, infor­mu­jąc, że na zewnątrz jest trzy­dzie­ści stopni cie­pła. Roz­wiało się marze­nie Kon­rada o desz­czu i chło­dzie.

Zanim zga­sły sil­niki, w samo­lo­cie zabrzmiały róż­no­barwne sygnały tele­fo­nów komór­ko­wych.

Kon­rad miał dwa SMS-y. Pierw­szy od Mar­cina – „Cze­kamy” – i drugi od Wil­liama – „W porządku? Ni­gdy wię­cej mie­szanki! Będę za tydzień. OK?”. Zdał sobie sprawę, że zapo­mniał o usta­le­niach, jakie zro­bili z Wil­lia­mem w Dubaju. O koniecz­no­ści pil­nego pod­su­mo­wa­nia sprawy Safira i wypra­co­wa­nia jakiejś nowej kon­cep­cji dal­szego dzia­ła­nia.

Myśl o wyjeź­dzie na Mazury, jesz­cze przed chwilą tak miła, stała się nagle nie­re­alna.

Prze­cież muszę napi­sać raport z wyjazdu, co w opty­mi­stycz­nym warian­cie zaj­mie mi przy­naj­mniej tydzień. Nie zdążę się przy­go­to­wać do dys­ku­sji z Wil­lia­mem, a jesz­cze cze­kają na mnie sprawy bie­żące. Z pew­no­ścią w Wydziale nagro­ma­dziło się ich mnó­stwo… ale dzięki Bogu Sara czuwa nad tym wszyst­kim.

W holu przy­lo­tów nowego ter­mi­nalu na Okę­ciu, w sta­łym, dys­kret­nym miej­scu, cze­kał Mar­cin.

Wysoki, w ciem­nych oku­la­rach za mini­mum pół­tora tysiąca zło­tych, z wło­sami zacze­sa­nymi do tyłu za pomocą potęż­nej dawki żelu i kil­ku­dnio­wym zaro­stem, w gra­na­to­wym gar­ni­tu­rze i bia­łym pod­ko­szulku, wyglą­dał jak gro­te­skowy szpieg macho z kosz­mar­nego snu reży­sera pol­skich seriali sen­sa­cyj­nych. Tak się ubrać potra­fił tylko on.

Swoim wido­kiem roz­ba­wił Kon­rada, tym bar­dziej że on sam przy­po­mi­nał teraz Jeffa Cor­wina, poszu­ki­wa­cza przy­gód z kanału Ani­mal Pla­net. Ni­gdy się głę­biej nie zasta­na­wiał, czy to arty­styczna dusza zmu­sza Mar­cina do tych meta­mor­foz, czy też pró­buje on w ten spo­sób wabić kobiety, co prze­cież i tak przy­cho­dziło mu łatwo.

– Witam w ojczyź­nie, sze­fie – rzu­cił Mar­cin na powi­ta­nie i zało­żył oku­lary na czoło jak wło­ski żigo­lak. Wziął od Kon­rada ple­cak i skie­ro­wał się pro­sto do wyj­ścia. – Sara czeka przed ter­mi­na­lem… wia­domo, tu jest zakaz pale­nia – dodał, co było oczy­wi­ste, bo Sara paliła nie­ustan­nie, jed­nak w miarę moż­no­ści sta­rała się prze­strze­gać zaka­zów.

Na zewnątrz było wyjąt­kowo duszno.

Sara stała przy popiel­niczce. Na widok Kon­rada uśmiech­nęła się pogod­nie.

– Naresz­cie jesteś! Stę­sk­ni­li­śmy się za tobą… Jak lot? – zapy­tała z teatral­nym gry­ma­sem, gdy Kon­rad objął ją po przy­ja­ciel­sku. – Czuję i widzę, że tro­chę męczący… Szkoda, że nie dopa­dli­ście tego Safira, ale nie martw się, mamy nowe infor­ma­cje na jego temat. Nie prze­sła­łam ich, bo wyma­gają wery­fi­ka­cji. Sam zresztą oce­nisz. Poza tym to nie takie pilne… ale cie­kawe! – Mówiła z szyb­ko­ścią kara­binu maszy­no­wego. – Schu­dłeś! Ładna opa­le­ni­zna! – dorzu­ciła, tak­su­jąc go wzro­kiem.

Wsie­dli do gra­na­to­wego volks­wa­gena touarega zapar­ko­wa­nego w garażu.

– Jedziemy do domu… Kabaty? – zapy­tał Mar­cin z waha­niem.

– A ty myśla­łeś, że dokąd, do roboty? Jedziemy do domu! – odpo­wie­dział Kon­rad.

– Sorry, sze­fie, ale Sara mówiła, że numer dwa od rana dopy­tuje się o szefa. Czy już szef przy­le­ciał… i takie tam. Dla­tego pomy­śla­łem, że… – urwał w pół zda­nia.

– O co cho­dzi, Saro? – zapy­tał spo­koj­nie Kon­rad. – Prze­cież zna­li­ście ter­min mojego powrotu. Nie poin­for­mo­wa­łaś go?

Był abso­lut­nie pewny, że Sara powia­do­miła numer dwa, czyli zastępcę szefa Agen­cji do spraw ope­ra­cyj­nych, pod­puł­kow­nika Lecha Zabłoc­kiego, z powodu zwa­li­stej syl­wetki powszech­nie zwa­nego „Cięż­kim”. Od razu zro­zu­miał, że ten chce go widzieć – choć raczej nie w spra­wie „Karola” – bo jak zwy­kle ma kło­poty z pod­ję­ciem jakiejś decy­zji. Przy­zwy­czaił się już do tego, ale ukry­wał cha­rak­ter i nie­kom­pe­ten­cję „Cięż­kiego” przed młod­szymi ofi­ce­rami, by nie szko­dzić dodat­kowo i tak już zszar­ga­nemu auto­ry­te­towi służb spe­cjal­nych.

– Oczy­wi­ście, że go poin­for­mo­wa­łam! – odpo­wie­działa sucho Sara, patrząc przez okno. – Jak wrócę do Cen­trali, to zadzwo­nię i powiem, że jesteś zmę­czony po podróży i będziesz jutro o dzie­sią­tej. No, chyba że „Ciężki” wyzna­czy inny ter­min… A może sam teraz do niego zadzwoń i zamel­duj, że już jesteś – dodała tro­chę ofi­cjal­nie, choć dobrze wie­działa, że tego nie zrobi.

Przez sie­dem lat prze­ko­pała z nim świat od Kam­czatki do Bośni, od Archan­giel­ska do Mom­basy i znała go na tyle dobrze, by mieć pew­ność, że jego sza­cu­nek dla cią­gle zmie­nia­ją­cych się i cza­sem przy­pad­ko­wych prze­ło­żo­nych był w isto­cie sza­cun­kiem dla kraju, przy­ja­ciół i sie­bie samego.

Kon­rad nie zare­ago­wał i było to dla niej oczy­wi­ste.

Mar­cin ostro pro­wa­dził potęż­nego touarega z widoczną rado­ścią dużego dziecka. Kon­rad nie lubił takiej zabawy, ale mu na nią pozwa­lał, przy­naj­mniej do pierw­szego upo­mnie­nia. Teraz jed­nak sta­nęli w nie­koń­czą­cym się korku na skrzy­żo­wa­niu Poleczki i Puław­skiej i Mar­cin cier­piał.

– Byłam dwa tygo­dnie temu w twoim miesz­ka­niu. Umy­łam lodówkę, bo jak zwy­kle zapo­mnia­łeś ją opróż­nić przed wyjaz­dem. Trzeba było wie­trzyć całe miesz­ka­nie po makreli, która wyglą­dała, jakby ją ktoś ubrał we wło­chaty zie­lony kożuch. Smród nie­mi­ło­sierny! – Sara zmie­niła temat. – Mar­cin wysa­dzi mnie przy skle­pie, a cie­bie zawie­zie do domu. Ja tym­cza­sem zro­bię zakupy. Co chcesz do jedze­nia? – zapy­tała.

– Cokol­wiek! – odpo­wie­dział.

Czuł się tro­chę nie­swojo za każ­dym razem, gdy inni, a w szcze­gól­no­ści pod­władni, wyświad­czali mu jaką­kol­wiek przy­sługę. Ale godził się na to. Tłu­ma­czył sobie, że żyją w związku, który nie jest tylko zwy­kłą przy­jaź­nią, i takie gesty są czymś natu­ral­nym, co wiąże ich emo­cjo­nal­nie, bo prze­cież w tym zawo­dzie nie można rzą­dzić za pomocą roz­ka­zów i pole­ceń. Może to tro­chę cyniczne – jak uwa­żał – ale wszy­scy świa­do­mie się na to godzą. Wię­cej! Chcą i potrze­bują tego, bo to odruch samo­obronny przed ciemną stroną ich codzien­nego życia w Wydziale Spe­cjal­nym „Q” Agen­cji Wywiadu.

To lek­kie, podobne do wstydu skrę­po­wa­nie czuł zawsze wtedy, gdy Sara robiła dla niego o jeden krok wię­cej, niż było to nor­mal­nie potrzebne.

Uczu­cie to towa­rzy­szyło mu od czasu, gdy wyszedł ze szpi­tala w Sara­je­wie i zro­zu­miał, że żyje dzięki niej. Do dzi­siaj nie potrafi pojąć, jak ta dziew­czyna zdo­łała wycią­gnąć go nie­przy­tom­nego z pło­ną­cego domu, z kulą w nodze, i dowieźć do odle­głego o pięć­dzie­siąt kilo­me­trów Sara­jewa. Ile­kroć pro­sił ją o szcze­góły tam­tych wyda­rzeń, odpo­wia­dała z uśmie­chem: „Zanio­słam cię na rękach, sze­fie”.

Za tę i za wiele innych akcji Sara cie­szyła się uzna­niem wszyst­kich ofi­ce­rów, któ­rzy z nią pra­co­wali i znali jej doro­bek. Dla­tego tak naprawdę to ona liczyła się naj­bar­dziej w Wydziale „Q”, a nie kapi­tan Marek Belik, któ­rego przy­niósł kolejny zakręt histo­rii.

Sara paliła kolej­nego papie­rosa, wydmu­chi­wała dym przez lekko uchy­lone okno samo­chodu i nie widziała, że Kon­rad na nią patrzy. Nie widziała, ale zawsze potra­fiła wyczuć na sobie czyjś wzrok.

Wró­ciła z zaku­pami i wło­żyła je do lodówki. Mar­cin sie­dział w kuchni i prze­glą­dał stary numer „Poli­tyki”.

– Zaraz jedziemy! Musisz odpo­cząć – zarzą­dziła zde­cy­do­wa­nie, wcho­dząc do pokoju, gdzie roz­pa­ko­wy­wał się Kon­rad. – Zapalę jesz­cze papie­rosa… na bal­ko­nie… chodź ze mną! Chcę ci coś powie­dzieć. – Mówiąc to, spoj­rzała na Mar­cina.

Usie­dli w słońcu na bal­ko­nie, a Kon­rad opu­ścił mar­kizę.

– Posłu­chaj… – zaczęła – dzieje się coś dziw­nego. Wydział Bez­pie­czeń­stwa Wewnętrz­nego pro­wa­dzi docho­dze­nie, praw­do­po­dob­nie w spra­wie Mar­cina. Nie mam naj­mniej­szego poję­cia, o co cho­dzi, wiem tylko, że wzy­wali go już kilka razy. Pró­bo­wa­łam z nim roz­ma­wiać, ale unika odpo­wie­dzi i baga­te­li­zuje sprawę. Jestem pewna, że dostał pole­ce­nie, by nic nam nie mówić. To go męczy! Widać jak na dłoni… znasz Mar­cina… Mam też wra­że­nie, że od pew­nego czasu tro­chę się zmie­nił, jakby się cze­goś wsty­dził. Zaczyna mnie to wszystko iry­to­wać, wiesz prze­cież, w jakich ope­ra­cjach w tej chwili uczest­ni­czy. Koń­czy przy­go­to­wa­nia przed wyjaz­dem do Afga­ni­stanu, a to trudna i nie­bez­pieczna akcja, wymaga kon­cen­tra­cji i opa­no­wa­nia. To ja ją nad­zo­ruję, to mój pomysł, moja kon­cep­cja i moje decy­zje. – Sara mówiła szybko, cicho i z głę­boką deter­mi­na­cją. – Mar­cin jest w wyraź­nym stre­sie… i boję się, że może popeł­nić błąd. Nie powinno być żad­nych nie­do­po­wie­dzeń! Ale nie chcia­łam na niego naci­skać i pomy­śla­łam, że zacze­kam na cie­bie.

Nagle zmie­niła ton i zaczęła mówić spo­koj­nie, Kon­rad jed­nak zda­wał sobie sprawę, że takie dwu­znaczne sytu­acje dzia­łają na nią wyjąt­kowo iry­tu­jąco.

– I jesz­cze coś – kon­ty­nu­owała. – Roz­ma­wia­łam z Beli­kiem, pyta­łam go wprost, o co cho­dzi z Mar­ci­nem. Zupeł­nie zlek­ce­wa­żył sprawę, a prze­cież wiesz, że szef WBW jest jego kum­plem. I wła­śnie to mnie zasta­no­wiło! On musi wie­dzieć, o co cho­dzi, ale ukrywa to przede mną, mimo że jestem prze­ło­żoną Mar­cina. – Zga­siła nie­do­pa­lo­nego papie­rosa, co jasno ozna­czało, że jest wście­kła.

– Nie dener­wuj się. Jutro zajmę się tą sprawą – powie­dział uspo­ka­ja­jąco Kon­rad.

Sara zawsze prze­ja­wiała nad­wraż­li­wość na punk­cie lojal­no­ści i zaufa­nia – i nic dziw­nego, bo sama była uczciwa wobec firmy i przy­ja­ciół. Ale nie do końca rozu­miała – lub nie chciała tego zaak­cep­to­wać – że ist­nieje też szara strefa życia wywiadu. Kon­rad takie sprawy zawsze brał na sie­bie, bo chciał chro­nić Wydział przed demo­ra­li­za­cją, teraz jed­nak zro­zu­miał, że na dłuż­szą metę to nie ma sensu. Sara jest zbyt inte­li­gentna, by tego nie widzieć, i już na tyle doświad­czona, że powinna sama się zmie­rzyć z tymi pro­ble­mami – pomy­ślał Kon­rad.

– Jeżeli jest tak, jak mówisz, to naj­praw­do­po­dob­niej sprawa nie doty­czy Mar­cina, tylko Wydziału… może jakiejś naszej sprawy lub kogoś z kie­row­nic­twa. – Zasta­no­wił się przez moment. – Pew­nie mnie, bo, jak widzisz, zajęli się Mar­ci­nem pod­czas mojej nie­obec­no­ści, a szef prze­cież powi­nien o wszyst­kim wie­dzieć… Mogli na mnie zacze­kać. – Zro­bił krótką prze­rwę i po chwili zasta­no­wie­nia rzu­cił już bar­dziej zde­cy­do­wa­nie: – Czuję, o co tu cho­dzi! Ludzie z WBW są wię­cej niż lojalni wobec kie­row­nic­twa, to wia­domo, ale mają zero doświad­cze­nia i kom­pe­ten­cji. Naj­lep­szy dowód, że od razu wyczu­łaś, że coś się dzieje. Może to wła­śnie w tej spra­wie numer dwa chce mnie pil­nie widzieć… Jed­nego jestem pewien: to nie doty­czy cie­bie… nie doty­czy też Belika, z oczy­wi­stych powo­dów. W spra­wach zawo­do­wych Belik jest na przy­zwo­itym pozio­mie, ale ni­gdy nie będzie jed­nym z nas i dobrze o tym wie. Jest już u nas rok, nic sam nie zro­bił, nic nie wymy­ślił i cały czas cho­dzi za naszymi ple­cami do „Cięż­kiego”… Wiem o tym! Prze­cież muszą o czymś roz­ma­wiać! O czym?! – Kon­rad zdał sobie sprawę, że chyba się zaga­lo­po­wał. – Nie dener­wuj się, Saro. My wiemy dobrze, że nie mamy nic do ukry­cia i że nie popeł­ni­li­śmy żad­nych błę­dów, a błąd w sztuce jest zawsze do obrony.

W rze­czy­wi­sto­ści Kon­rad wie­dział, że nowe kie­row­nic­two Agen­cji Wywiadu, zgod­nie zresztą z panu­jącą w kraju atmos­ferą i nowymi wzo­rami, używa WBW jako oręża do zała­twia­nia swo­ich spraw.

Zawsze tak było, ale tak źle jak teraz to jesz­cze ni­gdy. Wśród kie­row­nic­twa poja­wiają się pierw­sze symp­tomy kom­pleksu Angle­tona1, a to zaczyna już być groźne – pomy­ślał Kon­rad.

Wie­dział, że mimo ofi­cjal­nych zapew­nień „Gene­rała”, jakoby liczyły się tylko kom­pe­ten­cje zawo­dowe, trzy lata jego służby w wywia­dzie PRL dys­kwa­li­fi­kują wszyst­kie następne i to, co w tym cza­sie zro­bił. Nie czuł żalu, wie­dział, że będzie musiał wkrótce odejść. To jedna z naszych pol­skich para­noi i doty­czy nie tylko wywiadu. Miał poczu­cie zawo­dowego speł­nie­nia i satys­fak­cję, że przy­go­to­wał takich ofi­ce­rów jak Sara, Lutek czy Mar­cin, któ­rzy są nadzieją pol­skich służb spe­cjal­nych, a co naj­waż­niej­sze – jego towa­rzy­szami broni i jedy­nymi przy­ja­ciółmi.

Geh­len2 miał wię­cej szczę­ścia – pomy­ślał z sar­ka­zmem.

– Będziesz roz­ma­wiał z Mar­ci­nem? – zapy­tała Sara, wsta­jąc.

– Nie! Po co? – ock­nął się Kon­rad. – Nie teraz… nie chcę go sta­wiać w nie­zręcz­nej sytu­acji. Zoba­czymy, co sam zrobi – odpo­wie­dział bez emo­cji, bo nie pierw­szy raz spo­ty­kał się z podobną sytu­acją.

– Zbie­raj się, Mar­cin. Jedziemy! Trzeba dać sze­fowi odpo­cząć! – powie­działa Sara gło­śno, sto­jąc już w przed­po­koju.

Mar­cin pode­rwał się tak gwał­tow­nie, że aż prze­wró­cił krze­sło.

– Zacze­kaj, Saro. O czymś zapo­mnia­łem. – Kon­rad wró­cił do pokoju i wyjął z ple­caka nie­dużą paczkę. – To pre­zent! Dla cie­bie… kupi­łem go na suku w Sanie. Ręczna robota. Mam nadzieję, że ci się spodoba.

Wyjęła z opa­ko­wa­nia inkru­sto­wany mie­dziany dzba­nu­szek.

– Piękny! Dzię­kuję! Pamię­ta­łeś o mnie… to miłe! – powie­działa to tak ser­decz­nie, jak tylko potra­fiła, i poca­ło­wała go w poli­czek.

Gdy wycho­dzili, Kon­rad wyszep­tał Mar­ci­nowi do ucha:

– Zrób coś ze sobą, to nie jest twój styl!

Zmru­żył oko, pokrę­cił głową i wło­żył mu do kie­szeni wore­czek z her­batą imbi­rową.

4

Drogę do Visby prze­ćwi­czył wcze­śniej wie­lo­krot­nie, więc nie musiał się spe­cjal­nie przy­go­to­wy­wać. Prawdę mówiąc, znał ją na pamięć.

Do Nynäshamn, skąd odcho­dził prom na Gotlan­dię, udał się kolejką pod­miej­ską z prze­siadką w Västerhaninge. Zajęło mu to pół­to­rej godziny. Mógł oczy­wi­ście jechać samo­cho­dem, ale trwa­łoby to znacz­nie dłu­żej.

Może gdyby… Ingrid! Przy oka­zji poje­cha­li­by­śmy na Fårö, na spa­cer wzdłuż rau­ków3 – prze­mknęło mu przez myśl.

Cza­sami zabie­rał ją na takie wyjazdy. Dla niej to były tylko jego dele­ga­cje albo mniej lub bar­dziej spon­ta­niczne wycieczki. Ni­gdy niczemu się nie dzi­wiła i przyj­mo­wała wszyst­kie jego pomy­sły jak coś natu­ral­nego.

Do Visby dopły­nął szyb­kim pro­mem SF 1500 linii Desti­na­tion Gotland w ciągu trzech godzin i dwu­dzie­stu minut. Pod­czas podróży obej­rzał film, lecz nie pró­bo­wał nawet wczuć się w jego akcję i teraz nie potra­fiłby nawet powie­dzieć, o co w nim cho­dziło. Morze było sil­nie wzbu­rzone, więc po pół­go­dzi­nie pomruk sil­ni­ków zaczął dzia­łać usy­pia­jąco.

Nie lubił szyb­kich pro­mów.

W bufe­cie, gdzie za jedyne towa­rzy­stwo miał ponu­rego har­ley­owca, zjadł klop­siki z sałatką ziem­nia­czaną i wcze­snym popo­łu­dniem zszedł z promu. Przed­tem jesz­cze przez chwilę podzi­wiał z gór­nego pokładu piękny widok śre­dnio­wiecz­nego Visby, któ­rego mury miej­skie zawsze koja­rzyły mu się z Car­cas­sonne, gdzie był z Ingrid w 1963 albo 1964 roku.

Z promu zszedł wprost na ulicę Färjeleden. Minął po lewej stro­nie port jach­towy, nad któ­rym koły­sało się na sil­nym wie­trze kil­ka­dzie­siąt meta­lo­wych masz­tów. Wokół niósł się ostry dźwięk ude­rza­ją­cych o nie sta­lo­wych linek.

Skrę­cił lekko w prawo i jesz­cze przez chwilę szedł wąskimi ulicz­kami. Porywy sie­ką­cego desz­czem zim­nego wia­tru, zupeł­nie nie­ty­po­wego dla Gotlan­dii o tej porze roku, pró­bo­wały wyrwać mu z ręki duży czarny para­sol.

Szedł pro­sto do dobrze zna­nego mu hotelu Cla­rion Wisby na Strand­ga­tan 6, który stał tuż obok portu, lecz już w obrę­bie murów miej­skich, i utrzy­many był w stylu śre­dnio­wiecz­nego zajazdu.

Dostał jed­no­oso­bowy pokój z oknem wycho­dzą­cym na port widoczny nad pej­za­żem stro­mych czer­wo­nych dachów oko­licz­nych kamie­ni­czek.

Wziął szybki prysz­nic. Wło­żył koszulę i spodnie, po czym wycią­gnął się na łóżku przy­kry­tym szarą narzutą. Potrze­bo­wał teraz kilku minut relaksu, zanim pój­dzie na spa­cer. Do miej­sca, które zawsze odwie­dzał, kiedy był na Gotlan­dii.

Nie­da­leko od murów obron­nych, na wschód, stoi nie­duży kamienny krzyż. Z tru­dem już można odczy­tać wykuty na nim napis: „Roku Pań­skiego 1361 Goci wpa­dli w ręce Dunów. Świeć, Panie, nad ich duszą”. Ten napis i to miej­sce maso­wego mordu doko­na­nego na miesz­kań­cach Gotlan­dii miały dla niego szcze­gólne zna­cze­nie.

Zło­żył pod krzy­żem kupioną po dro­dze czer­woną gotlandzką różę i wyszep­tał: „Pamię­tam o tobie, Olgo”. Spę­dził tam dwie, może trzy minuty i tą samą drogą wró­cił do hotelu.

W restau­ra­cji zjadł lekką kola­cję i resztę dnia spę­dził w pokoju, czy­ta­jąc kolejną książkę Petera Englunda – tym razem był to Nie­zwy­cię­żony. Nawet nie zauwa­żył, kiedy zasnął.

Rano wstał w wyjąt­kowo dobrym nastroju, jak zwy­kle o pią­tej trzy­dzie­ści, i przed szó­stą był już gotowy. Wło­żył sto­no­wane pista­cjowe spodnie chino, pod­ko­szu­lek, grubą białą koszulę z koł­nie­rzy­kiem na guziki i żeglar­skie buty firmy Green-Red. Wia­trówkę na zamek bły­ska­wiczny wziął w rękę.

Miał jesz­cze czas do hote­lo­wego śnia­da­nia, wysta­wia­nego o szó­stej. Posta­no­wił zatem obej­rzeć miej­sce, które było celem jego przy­jazdu. Wcze­śniej pla­no­wał, że zrobi to po śnia­da­niu, ale pro­gnoza pogody na ten dzień, zamiesz­czona w „Sven­ska Dag­bla­det”, nie zapo­wia­dała niczego dobrego.

Zanim ruszył, posie­dział jesz­cze chwilę, wygod­nie roz­party, w sty­lowo urzą­dzo­nym ogro­dzie zimo­wym, pró­bu­jąc dostrzec niebo przez szklany dach.

Miej­sce, które miał odwie­dzić, odda­lone było od hotelu o zale­d­wie trzy­sta metrów. Szło się tam sze­roką jak na Visby Strand­ga­tan lub labi­ryn­tem wąskich zauł­ków i przejść, by dotrzeć w końcu do roz­le­głego parku, gdzie tutejsi miesz­kańcy i tury­ści obcho­dzą czerw­cowy Mid­som­mar. O tej porze dnia było to jesz­cze odludne miej­sce.

Nie­zwy­kłe… jak dobrze pamię­tali o wybo­rze odpo­wied­niej pory roku – pomy­ślał z zado­wo­le­niem Hans Jor­gen­sen.

Więk­szą część parku zaj­mo­wał ogród bota­niczny, a w nim, obok ruin małego romań­skiego kościoła Świę­tego Olafa, stała nie­duża altana spo­wita gęstym listo­wiem dzi­kiego wina. Było szaro i mimo że słońce już dawno wze­szło, trudno było powie­dzieć, która może być godzina.

Na pobli­skiej Stu­den­tal­len, bie­gną­cej wzdłuż wewnętrz­nej strony murów, poja­wili się nie­liczni prze­chod­nie. Pomy­ślał, że na pro­me­na­dzie nad morzem musi wiać jesz­cze moc­niej. Uważ­nie obser­wo­wał oko­licę i sta­rał się zacho­wy­wać jak typowy star­szy pan na poran­nym spa­ce­rze.

Intu­icja, a może raczej suma zespo­lo­nych zmy­słów, pod­po­wia­dała mu, że wszystko jest w porządku. Nie zauwa­żył niczego nie­po­ko­ją­cego.

Spo­koj­nym, wyraź­nie zre­lak­so­wa­nym kro­kiem wró­cił do hotelu tą samą drogą, nie­znacz­nie tylko ją mody­fi­ku­jąc.

Coraz licz­niejsi prze­chod­nie przy­po­mi­nali, że dzień wstał już na dobre. I cho­ciaż słońca nie było, to deszcz rów­nież prze­stał padać.

Wyszedł z hotelu koło połu­dnia. Na początku krą­żył wąskimi, krę­tymi ulicz­kami sta­rego mia­sta. Impro­wi­zo­wał, potra­fił to robić, czuł, jakby miał to we krwi. Doświad­cze­nie i pew­ność sie­bie budo­wały w nim spo­kój i wewnętrzną rów­no­wagę. Był skon­cen­tro­wany jak sza­chi­sta, który ma przed sobą słab­szego prze­ciw­nika i wie, że wygra.

Przy­sta­wał przed wysta­wami, zatrzy­mał się, by zawią­zać but lub wyrzu­cić chu­s­teczkę. Wyko­rzy­sty­wał każde natu­ralne miej­sce, które pozwa­lało mu na obser­wa­cję oto­cze­nia. Nie­liczni prze­chod­nie nie wzbu­dzali jego podej­rzeń. Mecha­nizm wewnętrz­nej samo­kon­troli pra­co­wał na naj­wyż­szych obro­tach, ryt­micz­nie i pew­nie.

Od wyj­ścia z hotelu minęło około czter­dzie­stu pię­ciu minut. Nie musiał się spie­szyć ani tym bar­dziej spraw­dzać czasu, by wła­ści­wie zre­ali­zo­wać to, co zapla­no­wał. Musiał jed­nak być pewny, że zrobi to bez­piecz­nie.

Wyszedł z wąskiej uliczki na Store Torg i wszedł do kawiarni, jed­nej z nie­licz­nych czyn­nych o tej porze w mie­ście.

Był jedy­nym gościem, wybrał miej­sce przy oknie, z któ­rego miał widok na cały duży plac, kamienny szkie­let kościoła po lewej, schod­kową fasadę śre­dnio­wiecz­nego budynku z napi­sem „Gutekällaren” i rząd zapar­ko­wa­nych samo­cho­dów. Zawsze go dener­wo­wało, że wła­dze mia­sta godzą się na par­ko­wa­nie wozów na naj­ład­niej­szym placu.

Zaczął padać deszcz. Prze­je­chał zmok­nięty rowe­rzy­sta i prze­szła para sta­rusz­ków sku­lona pod wiel­kim sza­rym para­so­lem. Przez następne dwa­dzie­ścia minut na placu poja­wiło się kilka naj­wy­raź­niej zupeł­nie przy­pad­ko­wych osób.

Poczuł się pew­nie. Wie­dział już, że nikt go nie śle­dzi. Posta­no­wił, że prze­czeka deszcz i dopiero potem ruszy dalej. Wypił dwie fili­żanki kawy i poroz­ma­wiał ze śnia­dym wła­ści­cie­lem lokalu.

Po pół­go­dzi­nie prze­stało padać i nie­mal od razu poja­wiły się słabe pro­mie­nie słońca. Wyszedł z kawiarni i skrę­cił w lewo, stromo pod górę, w Sant Drot­tens­ga­tan. Zatrzy­mał się na chwilę przed wystawą jubi­lera, skąd miał dobry widok w dół na drogę, którą prze­szedł.

– Czy­sto, czy­sto, czy­ściu­teńko – powie­dział pół­gło­sem z wyraź­nym zado­wo­le­niem.

Robiło się coraz sło­necz­niej i zza chmur prze­świe­cały już inten­syw­nie nie­bie­skie frag­menty mor­skiego nieba. Klu­czył jesz­cze chwilę ulicz­kami w pobliżu murów i oglą­dał wystawy skle­pów, coraz bar­dziej skra­ca­jąc odle­głość od miej­sca prze­zna­cze­nia. Ściany domów ginęły wśród cięż­kich kiści czer­wo­nych gotlandz­kich róż.

Poczu­cie bez­pie­czeń­stwa spo­wo­do­wało, że przez chwilę pozwo­lił sobie na mimo­wolne roz­luź­nie­nie i utratę czuj­no­ści. Skar­cił się natych­miast za ten prze­jaw bez­tro­ski. Wolał nie myśleć, jak jego brak pro­fe­sjo­na­li­zmu mógł się odbić na karie­rze Carla.

Dotarł do Bramy Wschod­niej. Na placu, przed wej­ściem na stare mia­sto, krę­ciło się już wielu tury­stów. Wszedł do pobli­skiego lokalu Ali’s Kiosk & Grill.

O tej porze roku w Visby mało kto tu zaglada. Świet­nie! – pomy­ślał.

Był sam. Usiadł w rogu sali, by mieć na oku wej­ście do lokalu. Zjadł sałatkę z rukoli i wypił lek­kie piwo. Zajęło mu to trzy­dzie­ści minut i w tym cza­sie nikt nie wszedł do środka. Uznał, że sytu­acja doj­rzała już na tyle, że powi­nien przy­stą­pić do reali­za­cji zada­nia.

Ścieżką wzdłuż murów obron­nych udał się do Bramy Pół­noc­nej, przez którą mógł wejść do parku, a potem do ogrodu bota­nicz­nego. Nie pomy­ślał jed­nak, że po desz­czu ścieżka będzie grzą­ska, i mocno zabło­cił buty. Był za to tro­chę zły na sie­bie, ale szedł dalej. Zaczął nawet przy­spie­szać kroku, chciał mieć to już za sobą, jak naj­szyb­ciej, a może bar­dziej chciał wie­dzieć, co tam jest!

Napię­cie i stres ostat­nich kil­ku­na­stu godzin dawały już o sobie znać i przez moment pomy­ślał, że nie może nad sobą zapa­no­wać.

– To prze­cież nor­malne – uspo­koił się.

Poczuł dreszcz prze­bie­ga­jący po ple­cach. Miał wra­że­nie, że myśli mu ucie­kają. Frag­menty wspo­mnień i wra­żeń zaczęły się mie­szać. Prze­stra­szył się, że za chwilę zacznie biec, a prze­cież nie mógł tego zro­bić.

Przy­po­mniał sobie, jak mały Carl, w krót­kich spoden­kach i ze łzami w oczach, nie chciał się usta­wić do zdję­cia.

Prze­szedł przez Bramę Pół­nocną i znów zna­lazł się w obrę­bie murów. Po kil­ku­dzie­się­ciu metrach przez niską żela­zną furtkę wszedł do parku. Spo­koj­nym, wyćwi­czo­nym kro­kiem prze­mie­rzał asfal­towe alejki. Minął młodą kobietę z wóz­kiem, pochło­niętą roz­mową przez tele­fon komór­kowy. Nikogo wię­cej nie zauwa­żył.

Po kil­ku­na­stu minu­tach zbli­żył się do altany. Jesz­cze raz się zatrzy­mał, pod­cią­gnął skar­petkę i zlu­stro­wał oto­cze­nie. Czuł lek­kie stę­że­nie mię­śni. Wszedł do środka i po pra­wej stro­nie, na wyso­ko­ści głowy, zoba­czył zawie­szoną żółto-zie­loną kulę, która wyglą­dała jak pokarm dla pta­ków.

Dooobrze! Wszystko w porządku! Teraz szybko i dokład­nie… – pomy­ślał, nieco uspo­ko­jony tym wido­kiem.

Wycią­gnął z kie­szeni kurtki czarne skó­rzane ręka­wiczki i szybko je wło­żył. Zde­cy­do­wa­nym ruchem, może tro­chę zbyt ner­wowo, zerwał kulę. Roz­darł ją i wyjął ze środka małą czarną tulejkę, którą zaci­snął mocno w dłoni.

Nagle po dru­giej stro­nie altany usły­szał zbli­ża­jące się szybko kroki. Poczuł ucisk w żołądku i na chwilę znie­ru­cho­miał. Nic nie widział. Deli­kat­nie roz­su­nął gęste liście pokry­wa­jące altanę i zauwa­żył syl­wetkę śmie­cia­rza w nie­bie­skim kom­bi­ne­zo­nie. To był zły znak i nie mógł opa­no­wać wście­kło­ści.

Wró­cił do hotelu, naru­sza­jąc zasady bez­pie­czeń­stwa, ale to nie­spo­dzie­wane spo­tka­nie wytrą­ciło go z rów­no­wagi, czym sam był zasko­czony.

Zamknął drzwi od wewnątrz i zabez­pie­czył łań­cusz­kiem. Usiadł za biur­kiem. Ostroż­nie zła­mał u nasady szklaną tulejkę. Wyjął z niej cen­ty­me­trowy papie­rowy rulo­nik i roz­wi­nął deli­kat­nie.

Kartkę w cało­ści wypeł­niały pię­cio­cy­frowe liczby wyso­ko­ści dwóch mili­me­trów. Kan­tem dłoni roz­pro­sto­wał papier i poło­żył na nim szybkę, którą przy­wiózł ze sobą. Tezau­rus znał na pamięć i mógł roz­szy­fro­wać tekst prędko i bez­błęd­nie. W miarę jak zesta­wiał litery, na jego twa­rzy coraz wyraź­niej poja­wiało się zdu­mie­nie. Cze­goś podob­nego już dawno nie robił!

Zdzi­wił się nawet tro­chę, dla­czego on, ale poczu­cie satys­fak­cji i roz­luź­nie­nie z łatwo­ścią stłu­miły te myśli. Cze­kała go prze­cież cie­kawa podróż.

Nauczył się pro­stego tek­stu na pamięć, ale dla pew­no­ści zro­bił kilka kodo­wa­nych nota­tek. Dopiero potem zdał sobie sprawę, że w instruk­cji nie ma ani słowa o jego nowych doku­men­tach.

Zaklął.

5

Posta­no­wiła, że dzi­siaj położy się wcze­śniej. Była zmę­czona kie­ro­wa­niem Wydzia­łem pod nie­obec­ność Kon­rada. Dla­tego tro­chę ją dotknęło, że wyra­ził się pozy­tyw­nie o umie­jęt­no­ściach Belika. Ona naj­le­piej wie­działa, że ten facet nie ma zie­lo­nego poję­cia o ofen­syw­nym wywia­dzie ope­ra­cyj­nym, o ope­ra­cjach spe­cjal­nych. Przy­cho­dził do niej ze wszyst­kim, z każ­dym pyta­niem, z każdą sprawą, a doku­menty trzeba było po nim cią­gle popra­wiać. Ale był kum­plem „Cięż­kiego”, zastępcy szefa Agen­cji!

Sara ukry­wała tro­chę nie­kom­pe­ten­cję Belika, żeby chro­nić Kon­rada. Miał tyle spraw na gło­wie. Cza­sami był tak wybu­chowy i nie­obli­czalny, że mógł nawet nie zauwa­żyć, iż szko­dzi sobie samemu.

Kon­rad Wol­ski – mniej­sza o to, jak brzmiało jego praw­dziwe nazwi­sko – był naj­waż­niej­szą osobą w jej życiu, które, jeśli nie liczyć krót­kiego dzien­ni­kar­skiego epi­zodu, zwią­zała z wywia­dem. Rok wcze­śniej zakoń­czyła luźny zwią­zek z pochop­nie odświe­żoną sym­pa­tią ze szkoły śred­niej. Od tego czasu nie miała życia pry­wat­nego, a jej cały świat kon­cen­tro­wał się wokół pracy i dzie­lił na swo­ich i obcych.

W wywia­dzie ope­ra­cyj­nym słu­żyła już trzy­na­ście lat i też nie nazy­wała się Kor­ska. Nie miało to zresztą żad­nego zna­cze­nia. Nazwi­sko to ostat­nia rzecz, jaka iden­ty­fi­kuje ofi­cera wywiadu.

Kiedy roz­po­czy­nała współ­pracę z Kon­ra­dem, miała już swoje osią­gnię­cia, poważne wer­bunki agen­tury na Wscho­dzie. Dopiero jed­nak przy nim poczuła smak odpo­wie­dzial­no­ści za trudne i nie­bez­pieczne ope­ra­cje. W gro­nie naj­bliż­szych opo­wia­dała cza­sami, jak to wszystko się zaczęło.

Sie­dem lat temu, gdy wró­cił do Pol­ski po kilku latach pracy gdzieś za wschod­nią gra­nicą, Wydział „Q” jesz­cze nie ist­niał. Ni stąd, ni zowąd Kon­rad poja­wił się w ówcze­snym Wydziale XX, który uzna­wała za obszar swo­jej wyłącz­nej domi­na­cji.

Czę­sto widy­wali się na kory­ta­rzu. Ale Kon­rad ni­gdy nie mówił jej „dzień dobry” ani nie zwra­cał na nią spe­cjal­nej uwagi. Uznała go więc za zaro­zu­mia­łego gbura i palanta. I nie pomo­gło mu nawet to, że był naj­przy­stoj­niej­szy, nie tylko na tym kory­ta­rzu. Któ­re­goś dnia wezwał ją ówcze­sny szef Wydziału, który znał Kon­rada jesz­cze z nie­słusz­nych cza­sów PRL, i zapy­tał, czy chcia­łaby z nim pra­co­wać. Odpo­wie­działa, nie­mal krzy­cząc: „Ni­gdy! Z takim cha­mem?!”.

Szef zapro­po­no­wał jej wtedy układ: „Popra­cuj mie­siąc z Kon­ra­dem. Jeśli po tym cza­sie na­dal będziesz uwa­żała, że to palant i gbur, wyco­fam cię natych­miast”.

– Ni­gdy już do niego nie przy­szłam – koń­czyła zwy­kle swoją histo­ryjkę, któ­rej nie znał tylko Kon­rad.

Podo­bał jej się także jako męż­czy­zna, cho­ciaż potra­fiła to zręcz­nie masko­wać. Musiał się podo­bać rów­nież innym kobie­tom. Miał swój ory­gi­nalny styl, i w stroju, i w zacho­wa­niu, nie­moż­liwy do sko­pio­wa­nia. Wysoki, może nawet za bar­dzo, o wyćwi­czo­nej szczu­płej syl­wetce, z czar­nymi wło­sami z nie­znaczną domieszką sre­bra i sinym zaro­ście, nawet rano.

Sara widziała jego zdję­cia z cza­sów, gdy miał dwa­dzie­ścia pięć, trzy­dzie­ści lat, i ni­gdy nie zamie­ni­łaby go na tę wcze­śniej­szą wer­sję. Podo­bało jej się też samo imię. Nie wie­dzieć czemu dosko­nale paso­wało do jego śród­ziem­no­mor­skiej urody, cho­ciaż miała uza­sad­nione powody, by uwa­żać, że to raczej semicki typ. To był jedyny Kon­rad, jakiego kie­dy­kol­wiek spo­tkała, i cza­sem bała się, że może natra­fić na innego.

Ufała mu bez­gra­nicz­nie, bo po latach znała go lepiej, niż on sam sie­bie, i wie­działa, jaki jest naprawdę. Spra­wiało jej satys­fak­cję, że pra­cuje z czło­wie­kiem, któ­rego ofi­ce­ro­wie darzą praw­dzi­wym sza­cun­kiem.

W spra­wach zawo­do­wych był zdolny do nie­zwy­kłych czy­nów, pomy­słowy i nie zawsze wystar­cza­jąco cier­pliwy. W spra­wach oso­bi­stych, małych spra­wach dnia codzien­nego, nie­za­radny jak dziecko. Zupeł­nie tego nie zauwa­żał. Zawsze wyglą­dał na skon­fun­do­wa­nego, gdy zorien­to­wał się, że mu poma­gała. A ona prze­cież zarzą­dzała całym sys­te­mem „opieki spe­cjal­nej nad sze­fem”, który obej­mo­wał pra­wie wszyst­kich ofi­ce­rów Wydziału Spe­cjal­nego „Q”, o czym Kon­rad rów­nież nie miał poję­cia. Robili to z przy­jem­no­ścią i peł­nym odda­niem, bo każdy z nich zali­czył już z sze­fem ostrą robotę za gra­nicą i wie­dział, że może na niego liczyć, na jego doświad­cze­nie i przy­jaźń. Dla nich nie miało zna­cze­nia, że był w wywia­dzie PRL, cho­ciaż wszy­scy przy­szli do służby już po 1990 roku.

Sara Kor­ska miała za sobą początki dobrze zapo­wia­da­ją­cej się kariery dzien­ni­kar­skiej. Począt­kowo w pra­sie niszo­wej, która szybko oka­zała się tubą pol­skich nacjo­na­li­stów. Współ­pracę zakoń­czyła, nie pobie­ra­jąc nawet wyna­gro­dze­nia. Potem pra­co­wała przez rok w „Rzecz­po­spo­li­tej” i jakiś czas w „Gaze­cie Wybor­czej”. Szybko jed­nak zorien­to­wała się, że ten zawód nie daje ocze­ki­wa­nej satys­fak­cji, nie sta­wia przed nią wyzwań, a była wtedy znacz­nie bar­dziej naiwną ide­alistką, niż jest teraz. Zgło­siła się wów­czas jako wolon­ta­riuszka do pracy w obo­zach dla uchodź­ców w Suda­nie. Otrzy­mała już przy­dział, gdy prze­czy­tała w gaze­cie ogło­sze­nie o nabo­rze do Agen­cji Wywiadu.

Praca w wywia­dzie była jak przej­ście do świata nowych war­to­ści, praw­dzi­wej przy­jaźni. Mimo że na co dzień obcu­jesz tam z bru­dami, sam musisz pozo­stać czy­sty.

Zaufała po raz pierw­szy męż­czyź­nie, star­szemu o dzie­więć lat. Powie­działa mu o sobie wszystko już na samym początku zna­jo­mo­ści, kiedy czuła, że potrze­buje opieki, i ni­gdy potem się na nim nie zawio­dła.

Tyle lat! Cza­sami ogar­niał ją strach, gdy pomy­ślała, że może go zabrak­nąć. Wtedy, jak na fil­mie w HD, prze­wi­jały się w jej pamięci obrazy z Bośni, kiedy przez pięć kilo­me­trów cią­gnęła go w nocy, nie­przy­tom­nego, na dzie­cin­nym wózku do pierw­szego poste­runku wojsk ONZ w Zenicy i nikt nie chciał jej pomóc. Pamię­tała strach, omdle­wa­jące od wysiłku ręce i wła­sny krzyk odbi­ja­jący się od pustych domów.

Teraz była zła na sie­bie, że znów przy­wo­łała te wspo­mnie­nia przed snem, i zła­pała się na tym, że zda­rza jej się to coraz czę­ściej. Jak jakiś zły znak, zła wróżba.

6

Moskwa, paź­dzier­nik 1939

– Towa­rzy­szu Zaru­bin, przy­stąp­cie do refe­ro­wa­nia. Ocze­ku­jemy od was jasnego przed­sta­wie­nia sprawy. Jeste­ście doświad­czo­nym, inte­li­gent­nym ofi­ce­rem wywiadu, więc liczymy, że wasza infor­ma­cja pozwoli nam wycią­gnąć wła­ściwe wnio­ski. Nie muszę wam chyba mówić, że sprawa pol­ska ma teraz dla kie­row­nic­twa par­tii i oso­bi­ście towa­rzy­sza Sta­lina nad­zwy­czajne zna­cze­nie. Zawsze miała, ale teraz ma szcze­gól­nie! – zakoń­czył swoje lekko pate­tyczne przy­wi­ta­nie Ław­rien­tij Beria.

Nie ocze­ki­wał na reak­cję Zaru­bina. Znał go słabo i trudno mu było pole­gać na opi­nii Jeżowa, ale krą­żące na Łubiance opo­wie­ści o wyjąt­ko­wym pro­fe­sjo­na­li­zmie i stos dono­sów, które nazy­wały go bez­względ­nym, gru­biań­skim i nie­obli­czal­nym karie­ro­wi­czem, w zupeł­no­ści wystar­czały. Lubił wła­śnie takich, nie zno­sił ide­owych cze­ki­stów.

Beria sie­dział za dłu­gim sto­łem, nakry­tym zie­lo­nym suk­nem, pośrodku trzy­oso­bo­wej komi­sji kie­row­nic­twa NKWD. Patrzył Zaru­bi­nowi pro­sto w oczy i obra­cał w pal­cach ostro zatem­pe­ro­wany ołó­wek.

W sali wisiała chmura papie­ro­so­wego dymu i cho­ciaż nie było to małe pomiesz­cze­nie, Zaru­bin, kiedy tylko wszedł, zdał sobie sprawę, że pierw­sze trzy mózgi NKWD musiały tutaj spę­dzić już dłuż­szy czas.

Sądzą, że wie­dzą, co trzeba robić! – pomy­ślał pewny sie­bie. Zoba­czymy, jak poznają szcze­góły. Prze­cież ani Beria, ani kie­row­nic­two INO4 nie mieli nawet czasu zapo­znać się szcze­gó­łowo z tema­tem. I to jesz­cze potrwa. Zaję­cie zachod­niej Ukra­iny i Bia­ło­rusi pla­no­wane było prze­cież od dawna. Plan awa­ryjny, nad któ­rym tak się napra­co­wa­łem, po odej­ściu Jeżowa i jego ludzi zagi­nął. Stało się zatem bar­dzo… bar­dzo… dobrze, nie ma doku­men­tów! – roz­wa­żał z poczu­ciem satys­fak­cji. Jeżow jesz­cze żyje, ale to już pew­nie tylko kwe­stia dni. Czyli… towa­rzy­sze… teraz ja będę pocią­gał za sznurki, a to w tych cza­sach i przy tym sze­fie prze­pustka do prze­trwa­nia. Obu­dzili się nagle! I to oso­bi­ście towa­rzysz Sta­lin! A więc? Dosko­nale! – skon­sta­to­wał ze szcze­rym sza­cun­kiem dla sie­bie major bez­pie­czeń­stwa pań­stwo­wego Wasi­lij Michaj­ło­wicz Zaru­bin, cze­ki­sta z dzie­więt­na­sto­let­nim sta­żem i ręką wręcz stwo­rzoną do nagana.

Sie­dział teraz na krze­śle wypro­sto­wany, tak by poka­zać wzo­rowo skro­jony i dopa­so­wany mun­dur. Dbał o wygląd i wyma­gał tego samego od pod­wład­nych.

Ostre jesienne słońce wpa­dało przez duże brudne okno i świe­ciło Zaru­bi­nowi pro­sto w oczy. Z tru­dem powstrzy­my­wał gry­mas i nie mógł dostrzec twa­rzy człon­ków komi­sji, sie­dzą­cych sze­re­giem, ple­cami do okna – trzech postaci, które spra­wiały wra­że­nie ponu­rego sądu gra­ni­to­wych, bez­dusz­nych cieni.

Jak sąd trój­kowy – pomy­ślał Zaru­bin i zasta­no­wił się, czy to może być śmieszne. Nie wąt­pił, że jest obser­wo­wany, ale nie widział tego. Widział nato­miast Berię, a przede wszyst­kim jego pince-nez, jakby pokryte mgłą, poru­sza­jące się nie­zau­wa­żal­nie w takt odde­chu, i krą­żący w pal­cach ołó­wek.

Czuł się jak aktor na sce­nie i ta rola bar­dzo mu odpo­wia­dała. Jako ofi­cer wywiadu miał to we krwi. Umie­jęt­ność odgry­wa­nia spon­ta­nicz­nych i zapla­no­wa­nych maestrii, jak to okre­ślał, była jego mocną stroną i sły­nął z tego wśród ofi­cerów i prze­ło­żo­nych. Z powo­dze­niem wyko­rzy­sty­wał tę swoją tajną broń, reali­zu­jąc zada­nia dla dobra Kraju Rad, ale rów­nież na wła­sne potrzeby. Trudno nawet powie­dzieć, co było waż­niej­sze, bo w obu przy­pad­kach stawką było prze­trwa­nie.

Wstęp Berii Zaru­bin przy­jął z satys­fak­cją i potrak­to­wał jako dobry znak. Sam jed­nak ni­gdy się nie zasta­na­wiał, czy jest inte­li­gentny. To sztuka mani­pu­la­cji i inspi­ra­cji były jego naj­moc­niej­szymi atu­tami. Spraw­dziły się szcze­gól­nie w 1937 roku. Naj­in­te­li­gent­niejsi pierwsi dostali kulę w łeb. Jemu się udało, lecz od tego czasu musiał się mieć na bacz­no­ści, choć nie­okre­ślony, wiszący w powie­trzu zapach nad­cho­dzą­cej wojny odsu­wał to ryzyko coraz bar­dziej. Tacy jak on są teraz na wagę złota, a nie­wielu ich zostało!

Jako Wielki Mani­pu­la­tor zawsze potra­fię zna­leźć wła­ściwą drogę i wyjść z kło­po­tów – powta­rzał w głębi duszy Zaru­bin i miał pod­stawy, by tak o sobie myśleć.

Po chwili mil­cze­nia, jak aktor przed dekla­ma­cją, otwo­rzył leżącą przed nim czer­woną teczkę i wyjął z niej plik zapi­sa­nych odręcz­nie kar­tek.

– Towa­rzy­szu prze­wod­ni­czący, towa­rzy­sze – roz­po­czął spo­koj­nym, wyraź­nym, dobrze akcen­to­wa­nym gło­sem, sie­dząc sztywno w pozy­cji służ­bo­wej. – Sytu­acja ope­ra­cyjna na kie­runku pol­skim po pierw­szym wrze­śnia jest trudna, jak to można okre­ślić, albo ina­czej, trudna do okre­śle­nia… Wymaga szcze­gó­ło­wych obja­śnień i, jak sądzę, naj­le­piej będzie… towa­rzy­szu prze­wod­ni­czący… jeśli zacznę refe­ro­wać sprawę od powsta­nia Wydziału Pol­skiego Depar­ta­mentu „S” i przed­sta­wię pro­ces budo­wa­nia jego modus ope­randi aż do chwili obec­nej. Pozwoli to na lep­sze zro­zu­mie­nie, z jakimi pro­ble­mami i wyzwa­niami, nie pomi­ja­jąc natu­ral­nie nie­wąt­pli­wych suk­ce­sów, spo­tkał się radziecki wywiad nie­le­galny w byłej bia­łej Pol­sce. Poru­szać będę, z oczy­wi­stych powo­dów, przede wszyst­kim te aspekty naszej aktyw­no­ści, które doty­czą tere­nów zaję­tych obec­nie przez Rze­szę Nie­miecką.

Zaczerp­nął powie­trza.

– Wkro­cze­nie Armii Czer­wo­nej na zachod­nią Ukra­inę i Bia­ło­ruś prak­tycz­nie zakoń­czyło dzia­łal­ność wywia­dow­czą na tym tery­to­rium, i to, muszę wyraź­nie pod­kre­ślić, z powo­dze­niem. W związku z wzię­ciem do nie­woli masy pol­skich ofi­ce­rów, urzęd­ni­ków, inte­li­gen­tów i opa­no­wa­niem waż­nych ośrod­ków admi­ni­stra­cyj­nych otwie­rają się przed nami ogromne, choć trudne jesz­cze do jed­no­znacz­nej oceny, moż­li­wo­ści na przy­szłość – kon­ty­nu­ował Zaru­bin tro­chę sztyw­nym i urzę­do­wym języ­kiem. – Powrócę do tej kwe­stii w dal­szej czę­ści swo­jego refe­ratu.

Nie posłu­gi­wał się notat­kami, mówił płyn­nie z pamięci.

– Na posie­dze­niu Polit­biura trzy­dzie­stego stycz­nia tysiąc dzie­więć­set trzy­dzie­stego roku przed­sta­wiony został znany towa­rzy­szom raport kie­row­nic­twa INO, rela­cjo­nu­jący i jed­no­cze­śnie oce­nia­jący stan pro­wa­dzo­nych wów­czas dzia­łań wywia­dow­czo-ope­ra­cyj­nych. Wyraźne wytyczne Polit­biura i oso­bi­ście towa­rzy­sza Sta­lina zobo­wią­zy­wały nas, ówcze­sne OGPU5, do zde­cy­do­wa­nego zin­ten­sy­fi­ko­wa­nia pracy wywia­dow­czej. Doty­czyły mię­dzy innymi państw sąsia­du­ją­cych, w tym oczy­wi­ście bia­łej Pol­ski. Byłem wów­czas mło­dym ofi­ce­rem i prze­by­wa­łem we Fran­cji, gdzie orga­ni­zo­wa­łem naszą nie­le­galną rezy­den­turę, ale dzięki zaufa­niu par­tii i kie­row­nic­twa od początku uczest­ni­czy­łem w opra­co­wa­niu pro­gramu pionu „S”, mają­cego reali­zo­wać dyrek­tywę – powie­dział Zaru­bin bez cie­nia skrom­no­ści. – Kie­row­nic­two INO pod­jęło decy­zję, by w celu mak­sy­mal­nie efek­tyw­nej reali­za­cji wytycz­nych towa­rzy­sza Sta­lina zde­cy­do­wa­nie roz­bu­do­wać pracę z pozy­cji rezy­den­tur nie­le­gal­nych, o czym towa­rzy­sze wie­dzą.

Zaru­bin pró­bo­wał skra­cać dystans, jaki dzie­lił go od komi­sji, a szcze­gól­nie od Berii.

– Dotych­cza­sowe wyniki pracy wywia­dow­czej, pro­wa­dzo­nej z pozy­cji naszych przed­sta­wi­cielstw czy bez­po­śred­nio z pozy­cji ZSRR, pod­dane zostały przez towa­rzy­sza Sta­lina uza­sad­nio­nej kry­tyce. Zatem cię­żar odpo­wie­dzial­no­ści spadł na nas, czyli pion „S”, który poka­zał już wcze­śniej, że ta nowa metoda pracy wywia­dow­czej ma przy­szłość. Daje nad­zwy­czaj dobre rezul­taty, ale wymaga sto­sun­kowo dużej pracy, którą trzeba wło­żyć w przy­go­to­wa­nie nie­le­gała… Co naj­waż­niej­sze, bur­żu­azyjne służby spe­cjalne, w szcze­gól­no­ści kontr­wy­wiad, wciąż pra­cują na pozio­mie z okresu Wiel­kiej Wojny… może z wyjąt­kiem Nie­miec i w jakimś sen­sie byłej Pol­ski. Brak im ela­stycz­no­ści i otwar­to­ści na nowe idee, dla­tego tę walkę wygry­wamy – cią­gnął Zaru­bin.

– Towa­rzy­szu majo­rze, do rze­czy! – zde­cy­do­wa­nie ode­zwał się szef INO NKWD Paweł Michaj­ło­wicz Fitin, ale Zaru­bin się tym nie prze­jął, bo wie­dział, że Beria lubi poli­tyczne wstępy.

– Idea świa­to­wej rewo­lu­cji, uzna­nie świata pracy i postępu dla Kraju Rad – kon­ty­nu­ował – spo­wo­do­wały masowy napływ rewo­lu­cjo­ni­stów goto­wych oddać życie w walce z bur­żu­jami i kapi­ta­li­zmem. Tajne oddziały w par­tiach komu­ni­stycz­nych, kie­ro­wane przez znaną nam jed­nostkę w Komin­ter­nie, spraw­dziły się dosko­nale, dostar­cza­jąc kan­dy­da­tów na nie­le­ga­łów. Spo­śród nich wybra­li­śmy bry­lanty, które, jak to się mówi, pod­le­gały dal­szej obróbce. Z dzie­się­ciu kan­dy­da­tów warunki speł­niał jeden, a wyma­ga­nia wciąż pod­no­si­li­śmy. Wyniki pracy Depar­ta­mentu „S” od tysiąc dzie­więć­set trzy­dzie­stego roku do dzi­siaj są wię­cej niż zachę­ca­jące. Doty­czy to pla­so­wa­nia ofi­ce­rów tego pionu i roz­bu­dowy rezy­den­tur na tere­nie Anglii, Fran­cji, Nie­miec, Włoch i wielu innych kra­jów. Nasze dzia­ła­nia w tym zakre­sie refe­ro­wa­łem szcze­gó­łowo poprzed­nio, ale w wielu wąt­kach, któ­rych wów­czas nie poru­szy­łem, wiążą się one ze sprawą pol­ską.

Zaru­bin zaj­rzał do swo­ich nota­tek. Zauwa­żył, że Fitin otwiera leżący przed nim zeszyt i zaczyna coś noto­wać. Nie znał go jesz­cze dobrze, cho­ciaż znał pra­wie wszyst­kich cze­ki­stów, żywych i mar­twych, jak mówił. Fitin był czło­wie­kiem z zewnątrz, nowym. Miał dopiero trzy­dzie­ści dwa lata, o jede­na­ście mniej niż Zaru­bin, i jesz­cze się uczył. Rezul­tat swo­ich dotych­cza­so­wych spo­tkań z Fiti­nem Zaru­bin oce­nił jako dodatni. Ostroż­nie dodatni, bo nie wie­dział jesz­cze, jak ułożą się rela­cje nowego szefa INO z Berią, który znał się dobrze na służ­bach, ale słabo na wywia­dzie, a Fitin był inte­li­gentny i szybko robił postępy.

Wygląda na to, że Paweł Michaj­ło­wicz ma przed sobą przy­szłość – zasta­na­wiał się Zaru­bin, nie prze­ry­wa­jąc wystą­pie­nia. Po czy­stce sprzed dwóch lat i w obli­czu nie­ja­snych per­spek­tyw jego nomi­na­cja musiała być głę­boko prze­my­ślana. Z pew­no­ścią była to decy­zja Sta­lina, nie ma wąt­pli­wo­ści, ale jaka naprawdę jest pozy­cja Berii, nikt nie wie. Ozna­cza to mimo wszystko, że Beria nie powi­nien już czuć się tak pew­nie. Fitin to zupeł­nie nowa postać, nie­mal zni­kąd, jakiś redak­tor pisma dla koł­choź­ni­ków… a ma zaufa­nie Polit­biura. Będzie więc potrze­bo­wał doświad­czo­nego i lojal­nego współ­pra­cow­nika, towa­rzy­sza Zaru­bina! Myśl ta spra­wiła mu nie­spo­dzie­waną przy­jem­ność.

Uznał, że skoń­czył ostrożny występ dla Berii. Teraz musi się skon­cen­tro­wać. Będzie mówił do Fitina.

– Plan budowy nie­le­gal­nej rezy­den­tury pionu „S” w Pol­sce uzna­li­śmy za jedno z prio­ry­te­to­wych zdań. Kraj ten miał i zawsze będzie mieć szcze­gólne zna­cze­nie dla naszych inte­re­sów stra­te­gicz­nych. Sytu­acja wewnętrzna w Pol­sce po woj­nie dwu­dzie­stego roku i budowa pań­stwa bur­żu­azyj­nego to czas budze­nia się sil­nego anty­bol­sze­wi­zmu. Kle­ry­kalny nacjo­na­lizm Pola­ków sta­no­wił poważną prze­szkodę w roz­woju par­tii komu­ni­stycz­nej. Musie­li­śmy się zatem oprzeć na mniej­szo­ściach naro­do­wych, co de facto było pół­środ­kiem i w pew­nym stop­niu obró­ciło się prze­ciwko nam. Nie doce­ni­li­śmy anty­se­mi­ty­zmu Pola­ków. Woj­skowo-bur­żu­azyjne rządy w Pol­sce skie­ro­wały ostrze swo­ich służb spe­cjal­nych przede wszyst­kim prze­ciwko ZSRR. I trzeba obiek­tyw­nie przy­znać, że stwo­rzyły, w porów­na­niu z innymi pań­stwami, nad­zwy­czaj sprawne służby, tak zwany Oddział Drugi Sztabu Gene­ral­nego.

Zaru­bin tylko dla pozoru zaglą­dał do nota­tek.

– Jeżeli dodać do tego jesz­cze fakt, że Pol­ska stała się sie­dzibą wszel­kiej maści rene­ga­tów bia­łej Rosji, to sytu­acja w tym kraju jest szcze­gólna i wciąż stwa­rza zagro­że­nie dla naszego bez­pie­czeń­stwa. Pol­skie służby bli­sko współ­pra­co­wały z Fran­cu­zami i Bry­tyj­czy­kami, miały kon­takty nawet z Japoń­czy­kami, wiemy o tym. Kie­runki naszego zain­te­re­so­wa­nia Pol­ską od tysiąc dzie­więć­set dwu­dzie­stego dru­giego roku ule­gały zmia­nie. Do tysiąc dzie­więć­set trzy­dzie­stego czwar­tego udało nam się w wystar­cza­ją­cym stop­niu spe­ne­tro­wać śro­do­wi­ska bia­łych emi­gran­tów i tym samym zneu­tra­li­zo­wać ich wyko­rzy­sta­nie przez pol­ski wywiad, zwłasz­cza że Polacy musieli skon­cen­tro­wać się w więk­szym stop­niu na sytu­acji w Niem­czech, co trwało aż do wybu­chu wojny.

Fitin zaczął się krę­cić na krze­śle, więc Zaru­bin pomy­ślał, że lepiej przejść do kon­kre­tów.

– Nasze rezy­den­tury nie­le­galne w Euro­pie Zachod­niej osią­gnęły nad­zwy­czaj dobre rezul­taty w uzy­ski­wa­niu dostępu do kodów i szy­frów dyplo­ma­tycz­nych, co pozwo­liło naszemu radio­wy­wia­dowi na kon­trolę kore­spon­den­cji więk­szo­ści państw zachod­nich. Nie­stety, tak dobrych wyni­ków nie udało się osią­gnąć wzglę­dem Nie­miec i Pol­ski.

– Towa­rzy­szu Zaru­bin – ode­zwał się nagle dziw­nym, nie­na­tu­ral­nym gło­sem Beria i nie pod­no­sząc wzroku, mówił dalej: – Rozu­miem, że jeste­ście zaprzy­jaź­nieni z „Andrie­jem”. Czy to, co powie­dzie­li­ście przed chwilą, ma na celu jego obronę?

Zaru­bin zdrę­twiał. Nie spo­dzie­wał się takiej reak­cji, ale ton głosu Berii nie paso­wał do pyta­nia. Stra­cił na chwilę orien­ta­cję. Nie mógł zro­zu­mieć, o co cho­dzi.

– As naszego wywiadu nie­le­gal­nego, „Andriej”, czyli Dmi­trij Alek­san­dro­wicz Bystro­le­tow, prze­cho­dzi od pew­nego czasu pro­ce­durę spraw­dze­niową – cią­gnął Beria. – Myślę, że komi­sja wery­fi­ka­cyjna, która ma oce­nić jego dzia­łal­ność na Zacho­dzie, zain­te­re­suje się rów­nież waszą opi­nią. Dobrze, że już przy­naj­mniej znamy jej zarys. Nie­zwy­kłe suk­cesy „Andrieja” w spra­wie ofe­ren­tów Gio­van­niego de Rya, Erne­sta Oldhama i innych wyma­gają szcze­gó­ło­wego zba­da­nia. To prawda, że uzy­skane od nich szy­fry oraz kody wło­skie i bry­tyj­skie oka­zały się nie­zwy­kle pomocne w pracy naszego dekryp­tażu. „Andriej” nie jest jed­nak ofi­ce­rem i ma dosyć pokrętną oso­bo­wość, zatem trudno oce­nić, gdzie zaczy­nają się u niego fan­ta­zjo­wa­nie i impro­wi­za­cja i czy przy­pad­kowo nie gra­ni­czą jesz­cze z naiw­no­ścią – pro­wa­dził spo­koj­nie swój wywód Beria.

Zaru­bin od razu zro­zu­miał, że szef NKWD zna dobrze sprawę Bystro­le­towa, a jego cichy, uspo­ka­ja­jący ton nie wróży niczego złego, tym bar­dziej że „Andriej” sie­dzi już od ponad roku. Ina­czej dawno byłoby po nim – pomy­ślał.

– Naiwny fan­ta­sta, agent natursz­czyk – cią­gnął Beria. – Nawet gdyby był naj­in­te­li­gent­niej­szy i na śmierć oddany spra­wie Związku Radziec­kiego, w star­ciu z Bry­tyj­czy­kami ma małe szanse. Anglicy, obok Niem­ców, są naszym głów­nym prze­ciw­ni­kiem, wie­cie o tym dobrze. Sztukę inspi­ra­cji i dez­in­for­ma­cji opa­no­wali per­fek­cyj­nie i „Andriej” może być ich ofiarą. Są też bez­względni, a to nie wszyst­kim tak dobrze wycho­dzi… – powie­dział z prze­ką­sem, a Fitin lekko obró­cił głowę i spoj­rzał na niego z nie­do­wie­rza­niem – jak nam! – dokoń­czył Beria z pełną powagą i dodał: – Ale naj­le­piej wycho­dzi nam inspi­ra­cja i dez­in­for­ma­cja. Zada­niem komi­sji jest wyja­śnić, czy Bystro­le­tow kie­ro­wał Oldha­mem, czy też Bry­tyj­czycy kie­ro­wali Bystro­le­towem, czy błąd popeł­nił „Andriej”, czy może Cen­trala, a może było jesz­cze ina­czej. Nie zakła­damy winy umyśl­nej, nato­miast wina nie­umyślna ma w zawo­dzie wywia­dowcy tak wiele odmian, że mało kto z zewnątrz zdaje sobie z tego sprawę, i jest nie mniej, a cza­sami bar­dziej nie­bez­pieczna niż umyślna. Nie­praw­daż? – Spoj­rzał z zacie­ka­wie­niem na Fitina. – Sprawą Bystro­le­towa inte­re­suje się oso­bi­ście towa­rzysz Sta­lin – zakoń­czył krótko.

Zaru­bin był zasko­czony, że Beria wypo­wiada się o „Andrieju” w tak łagodny spo­sób. Miał dziwne uczu­cie, że Dmi­trij prze­żyje. Był nawet zado­wo­lony, że Beria sam roz­wi­nął wątek Bystro­le­towa, bo w swoim wystą­pie­niu chciał się powo­łać na uzy­skane od niego infor­ma­cje. Zatem ma roz­wią­zane ręce, bo, jak widać, śledz­two naj­praw­do­po­dob­niej zmie­rza do wyka­za­nia inspi­ra­cji Angli­ków, a jego sprawa się z tym nie łączy.

Lubił i sza­no­wał Dmi­trija za jego nie­by­wały natu­ralny szpie­gow­ski talent, dzięki któ­remu nie musiał koń­czyć spe­cjal­nych szkół, by zre­ali­zo­wać zada­nie. Nie był prze­cież ofi­ce­rem, lecz agen­tem, inte­li­gent­nym i eks­cen­trycz­nym, a to bar­dzo czę­sto nie podoba się sze­fom z par­tyj­nej nomi­na­cji, bez ele­men­tar­nej zna­jo­mo­ści języ­ków i kul­tury Zachodu.

Zaru­bin myślał tak też o sobie, ale w odróż­nie­niu od szcze­rego i tro­chę naiw­nego Dmi­trija potra­fił posłu­gi­wać się swo­imi umie­jęt­no­ściami jak nie­bez­piecz­nym orę­żem. Był prze­cież ofi­ce­rem. Zachę­cony teraz postawą Berii, posta­no­wił nieco zmie­nić sche­mat swo­jego wystą­pie­nia.

– Tajna sek­cja Komu­ni­stycz­nej Par­tii Pol­ski, zgod­nie z wytycz­nymi Komin­ternu, wyty­po­wała w tysiąc dzie­więć­set dwu­dzie­stym ósmym roku trzech towa­rzy­szy do pracy w pio­nie wywiadu nie­le­gal­nego. Wszy­scy ukoń­czyli z dobrymi wyni­kami Uni­wer­sy­tet Mniej­szo­ści Naro­do­wych imie­nia Mar­chlew­skiego i zostali skie­ro­wani do OGPU pod pseu­do­ni­mami: „Sosna”, towa­rzysz Arnold Krantz, „Jura”, towa­rzysz Jakub Szulc, i „Lana”, towa­rzyszka Mira Ski­bi­niecka. Dwaj pierwsi są pocho­dze­nia żydow­skiego, „Lana” – bia­ło­ru­skiego. Dobór naro­do­wo­ściowy był efek­tem uzgod­nień taj­nej sek­cji Komin­ternu i kie­row­nic­twa OGPU. Rów­nież w mojej oce­nie należy mieć ogra­ni­czone zaufa­nie do osób naro­do­wo­ści pol­skiej – stwier­dził Zaru­bin.

– Czy nie zapo­mnie­li­ście o czymś, towa­rzy­szu Zaru­bin? – wtrą­cił z prze­ką­sem Beria. – Zapo­mnie­li­ście, kto jest ojcem zało­ży­cie­lem naszej służby?!

Zaru­bin spu­ścił wzrok, ale Beria nie cze­kał na jego reak­cję. Wie­dział, co Zaru­bin miał na myśli, i uwa­żał dokład­nie tak samo.

– Na prze­ło­mie tysiąc dzie­więć­set dwu­dzie­stego ósmego i dwu­dzie­stego dzie­wią­tego roku cała trójka została prze­rzu­cona do Pol­ski – cią­gnął major. – Dla „Sosny” i „Jury” spo­rzą­dzone zostały doku­menty na oby­wa­teli pol­skich pocho­dze­nia nie­miec­kiego. Obaj rze­czy­wi­ście pocho­dzą z zachod­niej Pol­ski, nie­gdyś pod pano­wa­niem Nie­miec. Legenda dla nich została opra­co­wana w naj­drob­niej­szych szcze­gó­łach: „Sosna” przed­się­biorca, „Jura” ary­sto­krata, nato­miast „Lana”, Polka, dzien­ni­karka. Pochwa­lić trzeba tajną sek­cję KPP za dobre przy­go­to­wa­nie legendy dla naszych ludzi i pomoc w ich adap­ta­cji śro­do­wi­sko­wej w Pol­sce – pod­kre­ślił Zaru­bin. – Głów­nym zada­niem „Sosny” i „Jury” było dotar­cie do krę­gów woj­sko­wych Pol­ski, nato­miast „Lana” miała się zająć sfe­rami poli­tycz­nymi. W szcze­gól­no­ści zale­żało nam na uzy­ska­niu dostępu do Oddziału Dru­giego Sztabu Gene­ral­nego.

Zaru­bin zaczął teraz czę­ściej zaglą­dać do nota­tek.

– W tysiąc dzie­więć­set trzy­dzie­stym pierw­szym roku „Sosna” zwer­bo­wał do współ­pracy Wła­dy­sława Koliń­skiego, wów­czas kapi­tana Woj­ska Pol­skiego. Otrzy­mał on kryp­to­nim „Saxon”. Był szlach­ci­cem, można nawet powie­dzieć, że ary­sto­kratą. Pocho­dził z rodziny o sil­nych anty­ro­syj­skich tra­dy­cjach. Jego dzia­dek został powie­szony w cza­sie pol­skiego powsta­nia tysiąc osiem­set sześć­dzie­sią­tego trze­ciego roku, „Saxon” uczest­ni­czył w woj­nie tysiąc dzie­więć­set dwu­dzie­stego roku w tak zwa­nych puł­kach wiel­ko­pol­skich, zna­nych ze zbrodni prze­ciw żoł­nie­rzom radziec­kim. Koliń­ski był zago­rza­łym zwo­len­ni­kiem soju­szu pol­sko-nie­miec­kiego prze­ciw ZSRR i pod­czas spo­tkań pry­wat­nych dosyć swo­bod­nie wyra­żał swoje poglądy.

Prze­rwał na chwilę.

– No tak, Koliń­ski pocho­dzi z Pozna­nia – powie­dział pół­gło­sem, prze­glą­da­jąc notatki, po czym już gło­śno kon­ty­nu­ował: – Był agre­sywny, aro­gancki, próżny, bez­kom­pro­mi­sowy, miał prze­rost ambi­cji, duże długi oraz sła­bość do kobiet. Brał udział w zama­chu majo­wym i nale­żał potem do bli­skiego grona mar­szałka Pił­sud­skiego.

Zaru­bin poczuł, że jest jakby w tran­sie. Nie widział roz­mów­ców, tylko myśli, jak obrazy, w ide­al­nym porządku prze­su­wały mu się przed oczami.

– „Sosna” zwer­bo­wał go pod flagą nie­miecką nad­zwy­czaj łatwo. Do dzi­siaj zapewne Koliń­ski jest prze­ko­nany, że pra­cuje dla Niem­ców. Wrócę do tej sprawy nieco póź­niej – powie­dział.

– Co to zna­czy „nad­zwy­czaj łatwo”, towa­rzy­szu Zaru­bin? Może­cie to wyja­śnić? – zapy­tał Fitin.

Zaru­bin spo­dzie­wał się tego pyta­nia.

– „Saxon” przed wer­bun­kiem został wyjąt­kowo dobrze roz­pra­co­wany. Wie­dzie­li­śmy o nim pra­wie wszystko. Zresztą otwar­cie pro­nie­miec­kie poglądy wypo­wia­dało w tym cza­sie wielu ofi­ce­rów z krę­gów zwią­za­nych z Pił­sud­skim. Pod­su­mo­wu­jąc, można w skró­cie powie­dzieć, że „Saxon” jakby cze­kał na wer­bu­nek, choć oczy­wi­ście nie był ofe­ren­tem. Już po dru­gim spo­tka­niu z „Sosną” zade­kla­ro­wał ide­owe podej­ście do soju­szu z Niem­cami, oczy­wi­ście wsparte poważną kwotą pie­nię­dzy. W rze­czy­wi­sto­ści jest on zwy­czaj­nym hipo­krytą. Licząc się z moż­li­wo­ścią pod­sta­wie­nia nam „Saxona” przez pol­ski kontr­wy­wiad, prze­pro­wa­dzi­li­śmy wobec niego dwie… – Zaru­bin spoj­rzał w notatki – nie, trzy dobrze zapla­no­wane kom­bi­na­cje spraw­dze­niowe, które dały jed­no­znacz­nie nega­tywny wynik. Po ugrun­to­wa­niu wer­bunku „Sosna” pole­cił „Saxo­nowi” zde­cy­do­wane wyci­sze­nie jego otwar­cie pro­nie­miec­kich zacho­wań i gene­ral­nie powstrzy­ma­nie się od dekla­ra­cji poli­tycz­nych, co ten wyko­nał bez zastrze­żeń. Prze­szedł różne szcze­ble kariery woj­sko­wej. Ostat­nie sta­no­wi­sko pia­sto­wał w Głów­nym Inspek­to­ra­cie Woj­ska Pol­skiego jako kon­tro­ler w stop­niu puł­kow­nika, stan na sier­pień tysiąc dzie­więć­set trzy­dzie­stego dzie­wią­tego roku. Przy­dział mobi­li­za­cyjny: Sztab Naczel­nego Wodza.

Zaru­bin był auten­tycz­nie prze­ko­nu­jący i spra­wiał wra­że­nie zado­wo­lo­nego z przej­rzy­sto­ści swo­ich słów.

– W ciągu ośmiu lat „Saxon” prze­ka­zał nam sze­reg waż­nych danych doty­czą­cych pla­nów mobi­li­za­cyj­nych, dys­lo­ka­cji jed­no­stek, uzbro­je­nia Woj­ska Pol­skiego i innych. Szcze­gól­nie war­to­ściowe były infor­ma­cje o sta­nie armii pol­skiej w pasie wschod­nim, wysoko oce­nione przez nasz Sztab Gene­ralny i oso­bi­ście towa­rzy­sza Sta­lina. „Sosna” otrzy­mał za to spe­cjalne podzię­ko­wa­nia kie­row­nic­twa par­tii.

– Jak rozu­miem, „Saxon” przez tyle lat nie zorien­to­wał się, dla kogo pra­cuje – wtrą­cił spo­koj­nie Fitin. – Jeżeli tak było, to chwała dla „Sosny”, ale jak uza­sad­nia­li­śmy nasze zain­te­re­so­wa­nie infor­ma­cjami doty­czą­cymi ZSSR? I dru­gie pyta­nie: czy ist­nieje moż­li­wość odkry­cia przed „Saxo­nem”, kto jest rze­czy­wi­ście jego part­ne­rem?

Beria się oży­wił i wpa­try­wał w Zaru­bina przez swoje pince-nez.

– Nie sądzę, byśmy w ogóle mogli sta­wiać sprawę w ten spo­sób – odparł szybko, zde­cy­do­wa­nym gło­sem Zaru­bin, bo od razu zauwa­żył, że Fitin jesz­cze słabo rozu­mie, na czym polega filo­zo­fia wywiadu. – Może nie powie­dzia­łem tego wyraź­nie – cią­gnął – ale „Saxon” jest ide­owym anty­ko­mu­ni­stą i pol­skim nacjo­na­li­stą. Gdy­by­śmy się odkryli, byłoby to szo­kiem nawet dla takiego hipo­kryty jak on. Trudno prze­wi­dzieć jego reak­cję, ale w mojej oce­nie roz­ło­ży­łoby to naszą współ­pracę. „Saxon” prze­ka­zy­wał infor­ma­cje woj­skowe z pasa wschod­niego, gdyż uwa­żał, że armia pol­ska jest nie­do­sta­tecz­nie przy­go­to­wana do star­cia z ZSSR, a zbyt wiele inwe­stuje w przy­go­to­wa­nia do wojny z Niem­cami. Ostat­nie spo­tka­nie odbyło się prze­cież… w lipcu trzy­dzie­stego dzie­wią­tego roku – odczy­tał z nota­tek. – Doj­ście Hitlera do wła­dzy i zaostrze­nie sto­sun­ków pol­sko-nie­miec­kich nie zła­go­dziło jego podej­ścia do soju­szu anty­so­wiec­kiego. Nie ma zatem potrzeby, byśmy zmie­niali for­mułę współ­pracy z „Saxo­nem” i zdej­mo­wali nie­miecką flagę.

To ostat­nie stwier­dze­nie Zaru­bin wygło­sił z peł­nym prze­ko­na­niem.

– „Saxon” wyko­rzy­sty­wany był w jed­nym z naszych naj­waż­niej­szych przed­się­wzięć ope­ra­cyj­nych w Euro­pie, obec­nie nabie­ra­ją­cym szcze­gól­nego zna­cze­nia stra­te­gicz­nego dla bez­pie­czeń­stwa ZSSR. Towa­rzy­sze znają w ogól­nych zary­sach sprawę kryp­to­nim „Krab” – powie­dział Zaru­bin, myśląc, że nie zaszko­dzi tro­chę się zabez­pie­czyć. – Sprawa „Krab” doty­czy nie­miec­kiego sys­temu szy­fro­wa­nia opar­tego na maszy­nie Enigma, naj­no­wo­cze­śniej­szego i prak­tycz­nie nie do zła­ma­nia. Tak oce­niają go nasi spe­cja­li­ści. W tysiąc dzie­więć­set trzy­dzie­stym roku „Andriej” przy pomocy towa­rzy­szy fran­cu­skich zwer­bo­wał mło­dego ofi­cera woj­sko­wej służby wywia­dow­czej Deuxième Bureau o kryp­to­nimie „François”. Rok póź­niej został on odde­le­go­wany do radio­wy­wiadu fran­cu­skiego i współ­pra­co­wał przez pewien czas bli­sko z puł­kow­ni­kiem Gustave’em Ber­tran­dem, kryp­to­nim „Orieł”, sze­fem tej jed­nostki. Mimo że nie miał bez­po­śred­niego dostępu do inte­re­su­ją­cych nas źró­deł, na pod­sta­wie jego infor­ma­cji mogli­śmy usta­lić nastę­pu­jące fakty…

Zaru­bin znów pochy­lił się nad swoim notat­ni­kiem i odli­czyw­szy pięć głę­bo­kich odde­chów, kon­ty­nu­ował:

– Pod koniec lat dwu­dzie­stych, w bli­żej nie­zna­nych oko­licz­no­ściach, Polacy prze­jęli egzem­plarz nie­miec­kiej maszyny szy­fru­ją­cej Enigma i powo­łali w Biu­rze Szy­frów Oddziału Dru­giego spe­cjalny zespół naukow­ców mają­cych roz­pra­co­wać sys­tem. Począt­kowo nasi kryp­to­lo­dzy nie mogli uwie­rzyć, by przed­się­wzię­cie to miało jakie­kol­wiek szanse powo­dze­nia, tym bar­dziej że było pro­wa­dzone przez Pola­ków, ale w miarę napływu nowych infor­ma­cji od naszych źró­deł sytu­acja wyglą­dała coraz poważ­niej. W tysiąc dzie­więć­set trzy­dzie­stym dru­gim roku na pod­sta­wie szcząt­ko­wych infor­ma­cji od „François” usta­li­li­śmy, że znany nam dobrze agent fran­cu­ski Rodol­phe Lemo­ine, pseu­do­nim „Joseph”, praw­do­po­dob­nie doko­nał wer­bunku nie­miec­kiego szy­franta. Sprawę zle­ci­li­śmy naszym ludziom w Ber­li­nie. Nasze źró­dło w nie­miec­kim kontr­wy­wia­dzie nie miało żad­nych kon­kret­nych infor­ma­cji, jed­nak na pod­sta­wie ana­lizy wyty­po­wa­li­śmy, że Lemo­ine zwer­bo­wał szy­franta Hansa-Thilo Schmidta. Nie chcie­li­śmy zbyt inten­syw­nie cho­dzić koło Schmidta, żeby go nie przy­pa­lić, bo przy­ję­li­śmy zało­że­nie, że wcze­śniej czy póź­niej uzy­skamy przez Fran­cu­zów lub Pola­ków dostęp do Enigmy, a im wcze­śniej, tym lepiej, więc Schmidta trzeba było chro­nić. Para­dok­sal­nie korzystne było, że nie­miecki kontr­wy­wiad nic o tym nie wie­dział.

Zaru­bin dostał zadyszki, mówiąc szybko i bez prze­rwy. Krew napły­nęła mu do twa­rzy i poczuł kłu­jący ból w oku. Zupeł­nie nie zwra­cał uwagi na trzy posta­cie, ale czuł, że słu­chają go uważ­nie. Teraz naj­bar­dziej liczył na Fitina.

– W tysiąc dzie­więć­set trzy­dzie­stym pierw­szym roku kon­takt z Rodol­phe’em Lemo­ine’em, czyli „Jose­phem”, od „Andrieja” prze­jął „Ludwig”, wystę­pu­jący pod ame­ry­kań­ską flagą…

– Czyli Ignacy Reiss – wtrą­cił nie­spo­dzie­wa­nie Fitin.

Zaru­bin spo­dzie­wał się w tym miej­scu reak­cji, ale nie mógł pomi­nąć roli „Ludwiga” w spra­wie „Krab”.

– Na szczę­ście – cią­gnął – udało się zli­kwi­do­wać tego zdrajcę jesz­cze w tysiąc dzie­więć­set trzy­dzie­stym siód­mym roku. Trudno jed­nak oce­nić, jakich doko­nał szkód. Wciąż to badamy… Pró­bo­wa­li­śmy wymie­niać z Fran­cu­zami mate­riały doty­czące szy­frów i kodów róż­nych państw, ale po ana­li­zie oka­zało się, że pró­bują nas dez­in­for­mo­wać.

– Nie możemy wyklu­czyć, że był to wła­śnie sku­tek zdrady Reissa, choć dowo­dów bez­po­śred­nich brak – znów ode­zwał się Fitin, wyraź­nie zwra­ca­jąc się do Berii.

– Posta­no­wi­li­śmy sfi­na­li­zo­wać kon­takt z „Jose­phem” i pod­jąć próbę jego wer­bunku – spo­koj­nym gło­sem kon­ty­nu­ował Zaru­bin. – Nie­stety, bez powo­dze­nia. Utrzy­my­wa­li­śmy ten kon­takt jesz­cze przez jakiś czas. Liczy­li­śmy, że uda nam się usta­lić, jaki jest zakres pene­tra­cji nie­miec­kich szy­frów przez Deuxième Bureau, ale to, co uzy­ska­li­śmy, miało nie­wielką war­tość. Nie dowie­dzie­li­śmy się zbyt dużo o pol­sko-fran­cu­skiej współ­pracy nad Enigmą.

– Towa­rzy­szu Zaru­bin – ode­zwał się Fitin – wer­bu­nek „Jose­pha” z góry był ska­zany na nie­po­wo­dze­nie, to prze­cież oczy­wi­ste.

Zaru­bin nie prze­jął się kry­tyką, bo nie on pro­wa­dził tę ope­ra­cję, a jej auto­rzy już nic nie mogli powie­dzieć na swoją obronę. Zresztą nastały inne czasy i trzeba agre­syw­nie iść do przodu – pomy­ślał.

– W tym samym cza­sie – kon­ty­nu­ował – „François” infor­mo­wał o czę­stych wyjaz­dach „Orieła” do War­szawy i przy­jaz­dach pol­skich kryp­to­lo­gów do Paryża. Nasi spe­cja­li­ści przy­jęli zało­że­nie, że Polacy musieli doko­nać zna­czą­cego postępu w roz­pra­co­wa­niu sys­temu Enigma, nato­miast Fran­cuzi mieli przez Schmidta dostęp do kodów. Razem dało to przy­pusz­cze­nie, że Polacy czy­tają nie­miec­kie szy­fry Enigmy. Szcząt­kowa infor­ma­cja o fran­cu­sko-pol­skiej współ­pracy poja­wiła się też w rapor­cie naszego mło­dego wów­czas agenta z Lon­dynu… – Zaru­bin poszu­kał w notat­kach. – Tak, Harolda Philby’ego… Nie zapi­sa­łem jego pseu­do­nimu, prze­pra­szam… W tysiąc dzie­więć­set trzy­dzie­stym dru­gim roku „Saxon” dostał zada­nie zbli­że­nia się do ofi­ce­rów Oddziału Dru­giego. To było trudne zada­nie dotrzeć do tego her­me­tycz­nego śro­do­wi­ska, a musie­li­śmy przy­kła­dać szcze­gólną wagę do bez­pie­czeń­stwa „Saxona”. Łatwo było go przy­pa­lić, a nie był w tym cza­sie jesz­cze wystar­cza­jąco prze­szko­lony i przy­go­to­wany. Pra­co­wał nad sprawą „Krab” przez sie­dem lat i spi­sał się nad­zwy­czaj dobrze, za co został sowi­cie wyna­gro­dzony. Oczy­wi­ście mogli­śmy wyko­rzy­stać go bar­dziej ofen­syw­nie, pod­jąć ryzyko, może nawet go poświę­cić, ale w ciągu ostat­nich dwóch lat jego infor­ma­cje woj­skowe miały duże zna­cze­nie w związku z przy­go­to­wy­wa­nym zaję­ciem Pol­ski.

Beria pod­niósł głowę i deli­kat­nie przy­tak­nął, jakby potwier­dzał słowa Zaru­bina.

– Od strony fran­cu­skiej dotar­cie do „Kraba” stra­ci­li­śmy wraz z prze­nie­sie­niem „François” do Algie­rii. Zasta­na­wia­li­śmy się nad prze­wer­bo­wa­niem Schmidta, ale Cen­trala oświad­czyła, że nie wyrazi na to zgody, dopóki nie uzy­skamy dostępu do Enigmy, a przede wszyst­kim do wyni­ków pracy Pola­ków. Z począt­kiem tysiąc dzie­więć­set trzy­dzie­stego trze­ciego roku nastą­piła inten­sy­fi­ka­cja współ­pracy z Fran­cu­zami. Wyczu­le­nie kontr­wy­wiadu pol­skiego wobec wszyst­kich inte­re­su­ją­cych się komórką kryp­to­ana­lizy Biura Szy­frów Cztery Oddziału Dru­giego daleko wykra­czało poza normę. BS Cztery otrzy­mało prak­tycz­nie nie­ogra­ni­czone środki finan­sowe, a jego nowa sie­dziba w Pyrach pod War­szawą była szczel­nie zabez­pie­czona. Pewną dez­orien­ta­cję w naszych dzia­ła­niach wpro­wa­dziła infor­ma­cja od agenta „Karla” z Abwehry, według któ­rej Niemcy wie­dzieli o pra­cach Pola­ków, ale byli pewni, że sys­tem Enigmy jest nie do zła­ma­nia. Ośro­dek w Pyrach jesz­cze we wrze­śniu trzy­dzie­stego dzie­wią­tego roku, przed wej­ściem Niem­ców do War­szawy, został opróż­niony. Nie wiemy dokład­nie, kiedy i co się z nim stało. Trzeba zało­żyć, że został odpo­wied­nio wcze­śnie ewa­ku­owany. Naj­cen­niejsi są ludzie, ich wie­dza. Nie znamy nazwisk, nie wiemy zatem, kogo i gdzie szu­kać.

– Co się dzieje z „Saxo­nem”? – zapy­tał krótko Fitin.

– Ze wzglę­dów bez­pie­czeń­stwa kon­takt z nim utrzy­my­wał tylko „Sosna”, który zgod­nie z pla­nem w poło­wie wrze­śnia prze­szedł do strefy zaję­tej przez Armię Czer­woną. Łącz­ność z „Saxo­nem” jest sto­sun­kowo pro­sta i bez­pieczna. Pry­wat­nie „Sosna” zna dobrze jego żonę i obu synów. Prę­dzej czy póź­niej „Saxon” ode­zwie się do rodziny – powie­dział Zaru­bin, nie pod­no­sząc wzroku. – „Sosna” przy­go­to­wuje się w tej chwili do powrotu do Pol­ski pod legendą szwaj­car­skiego biz­nes­mena i szli­fuje akcent. Powi­nien zna­leźć się w War­sza­wie jak naj­szyb­ciej, gdyż bra­kuje nam infor­ma­cji o tym, co się dzieje w nie­miec­kiej stre­fie.

W tym momen­cie otwo­rzyły się drzwi i do sali wszedł młody, wysoki enka­wu­dzi­sta. Prze­ma­sze­ro­wał prze­pi­sowo kil­ka­na­ście metrów, tro­chę nie­na­tu­ral­nie stu­ka­jąc wyso­kimi butami, zamel­do­wał się służ­bi­ście i zwra­ca­jąc się do Berii, powie­dział:

– Towa­rzy­szu prze­wod­ni­czący…

Nie dokoń­czył, gdyż szef NKWD pod­niósł się z krze­sła i uci­szył go zna­kiem dłoni, zdej­mu­jąc jed­no­cze­śnie swoje pince-nez.

Wszy­scy wstali. Beria odwró­cił się, otwo­rzył okno i prze­cho­dząc obok Zaru­bina, rzu­cił krótko:

– Kon­ty­nu­uj­cie.

Prze­wod­ni­czą­cego NKWD odpro­wa­dziło do drzwi jesz­cze moc­niej­sze stu­ka­nie butów podą­ża­ją­cego za nim ofi­cera.

7

Kon­rad spał pra­wie dwa­na­ście godzin w swo­jej dobrze zaciem­nio­nej i wyci­szo­nej sypialni.

Obu­dził się już o pią­tej rano, zapuch­nięty, z bólem głowy i odci­śniętą na policzku fałdą poduszki. Czuł silne odrę­twie­nie w lewej nodze, spo­wo­do­wane uszko­dze­niem nerwu przez pocisk. Bolało go zawsze rano, dopóki się nie roz­ru­szał. Cią­gle sobie obie­cy­wał, że podda się ope­ra­cji, ale ni­gdy nie miał na to czasu.

Przej­rzał się w lustrze i uznał, że nie jest jesz­cze w zado­wa­la­ją­cym sta­nie.

Muszę pójść do fry­zjera! Zadbać jakoś o sie­bie! Wkrótce będę miał czter­dzie­ści cztery lata! – pomy­ślał, patrząc na swoją nie­ogo­loną twarz i prze­krwione oczy.

Dokoń­czył roz­pa­ko­wy­wa­nia ple­caka i torby, wrzu­ca­jąc ubra­nie od razu do pralki. Wypił z butelki obo­wiąz­kowy poranny kefir Robico, jedyny, który mu sma­ko­wał jak jego ulu­biony rosyj­ski.

Wło­żył stary, sprany baweł­niany dres i zbiegł po scho­dach. Zro­bił kilka przy­sia­dów i ruszył w prawo. Naj­pierw do ulicy Wil­czy Dół, póź­niej znów w prawo, wzdłuż bazy metra, do skraju Lasu Kabac­kiego. Poko­nał pra­wie dwa kilo­me­try mię­dzy torami a skra­jem lasu, minął Moczy­dłow­ską i nie­mal dotarł do Żołny.

Teraz poczuł się dobrze. Skrę­cił w lewo i potem pro­sto, sze­roką aleją, przez bogaty, wysoki las, pobiegł do Pyr, gdzie obok tablicy upa­mięt­nia­ją­cej mate­ma­ty­ków, któ­rzy zła­mali kod Enigmy, odpo­czął chwilę, zanim Leśną wró­cił do Kabat.

Po biegu czuł, że żyje, że ma siłę, że jest wytrwały i zdrowy.

Docho­dziła już szó­sta, gdy usiadł w swo­jej kuchni urzą­dzo­nej dopiero mie­siąc przed wyjaz­dem do Dubaju i zaczął cze­kać, aż jajko ugo­tuje się na twardo. Widok słońca nad Lasem Kabac­kim, jak obraz wypeł­nia­jący kuchenne okno, zapo­wia­dał piękny dzień.

W tej kame­ral­nej eufo­rii wyda­wało mu się, że sły­szy meta­liczny głos Cata Ste­vensa zmie­szany z for­te­pia­nem i gitarą. Tak mu to paso­wało do widoku z okna, że zaczął gło­śno śpie­wać, za gło­śno jak na tę porę dnia:

Mor­ning has bro­ken, like the first mor­ning.

Black­bird has spo­ken, like the first Bird.

Pra­ise for the sin­ging, Pra­ise for the mor­ning,

Pra­ise for the sprin­ging fresh from the Word…

Zorien­to­wał się, że zapo­mniał dru­giej zwrotki, więc powtó­rzył pierw­szą kilka razy, cie­sząc się jej sło­wami.

W pew­nym momen­cie dotarło do niego, że nic nie wie o sytu­acji w kraju. Minęły prze­cież dwa mie­siące, a to wystar­cza­jąco dużo jak na dyna­mikę pol­skiego życia poli­tycz­nego, nawet w okre­sie waka­cji.

Włą­czył kuchenny tele­wi­zor i od razu na ekra­nie poja­wił się Mar­cin Kamiń­ski, czło­wiek o twa­rzy klowna, zwany powszech­nie wice­pre­zy­den­tem. Kamiń­ski był sze­fem kan­ce­la­rii pre­zy­denta Sta­ni­sława Zie­liń­skiego i ucho­dził za drugą osobę w pań­stwie, ale byli tacy, któ­rzy uwa­żali, że to wła­śnie on jest pre­zy­den­tem RP, a jeżeli nie, to wkrótce nim będzie. Bez­względny, aro­gancki, inte­li­gentny, o nie­ja­snym rodo­wo­dzie, znie­na­wi­dzony przez inte­li­gen­cję, ale uko­chany przez post­pe­ere­low­ski kato­licki elek­to­rat. Kon­rad znał go oso­bi­ście i wie­dział, że te opi­nie są bli­skie prawdy.

Gdy nie było w pobliżu dzien­ni­ka­rzy, Kamiń­ski lubił powta­rzać, że jest poli­ty­kiem, co zna­czy, że jest oszu­stem i kłamcą i jak nie całuje dzieci w główkę, to krad­nie im lizaki, ale ni­gdy nie pali za sobą mostów. Kon­rad zapy­tał go kie­dyś, czy czy­tał Toma Clancy’ego, ale on z upo­rem twier­dził, że nie ma czasu na takie głu­poty.

Prze­płu­kał jajko zimną wodą i zaczął przy­go­to­wy­wać sobie śnia­da­nie – mleko, tost i miód. Sły­szał głos Kamiń­skiego docho­dzący gdzieś zza ple­ców, ale jakoś nie mógł się sku­pić na jego sło­wach. Nagle przy­po­mniał sobie z roz­ba­wie­niem, jak ktoś nazwał obecną ekipę rzą­dzącą Par­tią Brzyd­kich w Bor­do­wych Kra­wa­tach.

– Rze­czy­wi­ście – powie­dział do sie­bie – w tej eki­pie nie ma chyba ani jed­nego przy­stoj­nego męż­czy­zny. Wszy­scy muszą rów­nać do Kamiń­skiego. Jakby wszyst­kie oso­bli­wo­ści urody RP zwarły sze­regi w poczu­ciu zagro­że­nia swej odmien­no­ści. Kom­pleks karła i dzwon­nika z Notre Dame w jed­nym. Tacy mogą się poszczy­cić dużym, sta­łym elek­to­ra­tem.

Kon­rad miał zdrowy dystans do poli­tyki i poli­ty­ków, cho­ciaż był z tym świa­tem nie­ro­ze­rwal­nie zwią­zany. Dla niego życie pań­stwa i spo­łe­czeń­stwa toczyło się w dwóch wymia­rach, które łączą jedy­nie suche infor­ma­cje z klau­zulą „ści­śle tajne”.

Ale tylko my wiemy, ile nas kosz­tuje ich zdo­by­wa­nie i jakimi meto­dami to robimy – myślał, patrząc na Kamiń­skiego. Za to nie wiemy, czy tacy jak on potra­fią je czy­tać i podej­mo­wać na ich pod­sta­wie decy­zje dla dobra tego kraju. Czło­wiek by zwa­rio­wał, gdyby cią­gle zaprzą­tał sobie tym głowę. Szkoda, że dzien­ni­ka­rze, nasi „młodsi bra­cia w zawo­dzie”, tak słabo się orien­tują w isto­cie funk­cjo­no­wa­nia pań­stwa i tak łatwo pozwa­lają poli­ty­kom na kru­sze­nie jego pod­staw…

Zasta­no­wił się przez moment, czy nie za bar­dzo fan­ta­zjuje, ale uznał, że jed­nak nie. W Pol­sce tak naprawdę dzien­ni­ka­rze i poli­tycy żyją w sym­bio­zie, żywiąc się sobą wza­jem­nie… no… może nie wszy­scy…

Skoń­czył śnia­da­nie, wyłą­czył tele­wi­zor i poszedł wziąć prysz­nic.

Wło­żył jasno­be­żowy spor­towy gar­ni­tur, nie­bie­ską koszulę bez kra­wata i buty typu oxford. Spraw­dził, czy ma przy­go­to­wane wszyst­kie doku­menty z podróży. Był w dobrym, pogod­nym nastroju.

Zje­chał windą do garażu i pod­szedł do swo­jego dwu­dzie­sto­pię­cio­let­niego czar­nego saaba 900 cabrio. Z nie­za­do­wo­le­niem stwier­dził, że maskę pokrywa cienka, pra­wie nie­wi­doczna war­stwa kurzu. Ten samo­chód nale­żał do niego już ponad dzie­sięć lat i jesz­cze do nie­dawna był to jedyny taki model w War­sza­wie. Z każ­dym rokiem, gdy sta­wał się coraz star­szy, nabie­rał też coraz więk­szej szla­chet­no­ści, zupeł­nie ina­czej niż pozo­stałe marki. Tylko kie­rowcy saabów pozdra­wiają się wza­jem­nie, bo uwa­żają, że o samo­cho­dach wie­dzą wię­cej niż wszy­scy inni.

Zaczy­nał się cie­pły, sło­neczny dzień, więc Kon­rad zło­żył dach. Wyje­chał z garażu, skrę­cił w prawo w Wąwo­zową, potem w KEN i ruszył pro­sto w kie­runku cen­trum.

8

Moskwa, paź­dzier­nik 1939

Wyj­ście Berii tro­chę zdez­o­rien­to­wało Zaru­bina, wybiło go z rytmu. Przez chwilę nie wie­dział, od czego zacząć, lecz wtedy ode­zwał się Fitin.

– Przejdź­cie, towa­rzy­szu Zaru­bin, do omó­wie­nia pracy „Jury” i „Lany”.

– „Jura”, towa­rzysz Jakub Szulc, do roku tysiąc dzie­więć­set trzy­dzie­stego pią­tego peł­nił w nie­le­gal­nej rezy­den­tu­rze w War­sza­wie funk­cje zabez­pie­cza­jące i pomoc­ni­cze. Wystę­po­wał pod legendą austriac­kiego ary­sto­kraty, miał też papiery węgier­skie. Latem tego roku „Saxon” prze­ka­zał infor­ma­cję o majo­rze, obec­nie pod­puł­kow­niku Zdzi­sła­wie Kor­na­cie-Ciszew­skim, uro­dzo­nym w tysiąc dzie­więć­setnym roku, pseu­do­nim „Wareg”.

Mówiąc to, Zaru­bin raz po raz zaglą­dał do nota­tek.

– „Wareg”, szlach­cic z Pomo­rza, cały czas słu­żył w Komen­dzie Gar­ni­zonu War­szawa. Wdał się w ojca, który str­wo­nił mają­tek na hazar­dzie. Typ bawi­damka, bywa­lec war­szaw­skich salo­nów, poli­tyczny dyle­tant, ukryty mor­fi­ni­sta. Zwer­bo­wany przez „Jurę” w grud­niu trzy­dzie­stego pią­tego roku na bazie finan­so­wej, pod flagą nie­miecką. Do współ­pracy wcią­gany stop­niowo, aż do peł­nego uza­leż­nie­nia od naszych pie­nię­dzy i mor­finy. Prze­ka­zy­wał infor­ma­cje woj­skowe, dosyć frag­men­ta­ryczne. Miał za to dobre roz­po­zna­nie kadry Woj­ska Pol­skiego. Spo­rzą­dził liczne oceny i cha­rak­te­ry­styki wyż­szych ofi­ce­rów, pozy­tyw­nie oce­nione przez Cen­tralę. Nie­które z nich zostały prze­zna­czone do dal­szego roz­pra­co­wa­nia. „Wareg” był nad­zwy­czaj przy­datny do wery­fi­ka­cji danych uzy­ski­wa­nych od „Saxona”. Dobry kon­spi­ra­tor, przez lata z powo­dze­niem ukry­wał swoje uza­leż­nie­nie od mor­finy, co mogło kosz­to­wać go karierę w woj­sku. Mistrz kamu­flażu i pozo­rów ukształ­to­wa­nych przez podwójne życie, z łatwo­ścią zatem zaak­cep­to­wał jesz­cze jedną rolę. Brak pod­staw do podej­rzeń o nie­lo­jal­ność. – Zaru­bin mówił krót­kimi, jasnymi zda­niami, które zwięźle opi­sy­wały „Warega”. – Miesz­kał z matką w małym domu na war­szaw­skim Żoli­bo­rzu, kupio­nym za jej oszczęd­no­ści i zadłu­żo­nym. Pomo­gli­śmy mu czę­ściowo go spła­cić. Miał z tego powodu chwi­lowe pro­blemy z żan­dar­me­rią, która zaczęła się inte­re­so­wać pocho­dze­niem pie­nię­dzy. Sprawę zatu­szo­wała matka, zaśle­piona miło­ścią do jedy­naka. Wie­działa o jego uza­leż­nie­niu od mor­finy i kryła go. Można powie­dzieć, że „Wareg” jest kla­sycz­nym typem goto­wym na współ­pracę z każ­dym, przy­pusz­czam, że nawet z nami. Dobrze, że byli­śmy pierwsi.

Zaru­bin poka­zał surowy, służ­bowy uśmiech.

– Ostat­nie spo­tka­nie „Jury” z „Ware­giem” miało miej­sce w sierp­niu trzy­dzie­stego dzie­wią­tego roku. Usta­lony został wów­czas sys­tem łącz­no­ści na wypa­dek wojny, pro­sty, przez matkę „Warega”. „Jura” został wyco­fany razem z „Sosną” we wrze­śniu.

Zawa­hał się na chwilę.

– Refe­ru­jąc sprawę „Saxona”, zapo­mnia­łem powie­dzieć, że zarówno on, jak i „Wareg” otrzy­mali kate­go­ryczny zakaz samo­wol­nego nawią­zy­wa­nia kon­taktu z wła­dzami nie­miec­kimi, bo mogłoby ich to dopro­wa­dzić do dekon­spi­ra­cji. Wydaje się, że dobrze zro­zu­mieli powagę chwili. Taką mam nadzieję. Zatem pod­ję­cie kon­taktu z „Saxo­nem” i „Ware­giem” będzie obcią­żone pew­nym ryzy­kiem. To zada­nie powie­rzymy „Sośnie”, a potem oce­nimy, jaki przy­jąć kie­ru­nek dal­szego postę­po­wa­nia. Zasad­ni­czo w rezer­wie mamy „Lanę”, która pozo­stała w War­sza­wie, ale nie znamy jej sytu­acji po wkro­cze­niu Niem­ców. Jest to zgodne z przy­ję­tym pla­nem dzia­ła­nia na okres wojny. „Sosna” wznowi z nią kon­takt natych­miast po powro­cie do Pol­ski.

Znowu prze­rzu­cił notatki.

– W tysiąc dzie­więć­set trzy­dzie­stym czwar­tym roku „Jura” zwer­bo­wał do współ­pracy Hen­ryka Zło­tow­skiego, pseu­do­nim „Marek”, zna­nego opo­zy­cyj­nego publi­cy­stę, poetę, dzia­ła­cza spo­łecz­nego i poli­tycz­nego. Uro­dzony w tysiąc osiem­set osiem­dzie­sią­tym pią­tym roku, mieszka pod War­szawą we wła­snym domu. Żonaty z Marią Wik­to­rią Sobań­ską, pocho­dzącą z ary­sto­kra­tycz­nej rodziny. Troje dzieci w wieku dwu­dzie­stu pię­ciu, osiem­na­stu i dzie­się­ciu lat. Sytu­acja mate­rialna dobra. „Marek” wywo­dzi się z zamoż­nej zeświec­czo­nej rodziny żydow­skiej, która w poło­wie dzie­więt­na­stego wieku prze­szła na chrze­ści­jań­stwo i po powsta­niu tysiąc osiem­set sześć­dzie­sią­tego trze­ciego roku osie­dliła się w Pol­sce. Pierw­szą infor­ma­cję na temat „Marka” prze­ka­zali nam towa­rzy­sze z KPP w tysiąc dzie­więć­set trzy­dzie­stym trze­cim roku. Wyni­kało z niej, że „Marek” jest ukry­tym sym­pa­ty­kiem par­tii komu­ni­stycz­nej. Doko­nali rów­no­cze­śnie wstęp­nych spraw­dzeń i obser­wa­cji „Marka”, który w Pol­sce jest dobrze znany i cie­szy się dużym auto­ry­te­tem w śro­do­wi­skach opo­zy­cyj­nych wobec rzą­dów woj­skowo-faszy­stow­skich. W trzy­dzie­stym dru­gim roku, pobity przez „nie­zna­nych spraw­ców”, spę­dził dwa mie­siące w szpi­talu. Utrzy­muje bli­skie oso­bi­ste kon­takty z przy­wód­cami wszyst­kich par­tii opo­zy­cyj­nych, oprócz skraj­nych nacjo­na­li­stów. Przed rewo­lu­cją „Marek” stu­dio­wał w Peters­burgu prawo i obra­cał się w śro­do­wi­sku komu­ni­zu­ją­cych stu­den­tów. Nie nale­żał do żad­nej orga­ni­za­cji, był zbyt nie­za­leżny, ale cie­szył się peł­nym zaufa­niem tych grup. Inte­re­so­wała się nim car­ska ochrana, a jej zacho­wane mate­riały dają mu dobre świa­dec­two. Zastępca prze­wod­ni­czą­cego NKWD w Lenin­gra­dzie, towa­rzysz Andriej Gri­gor­je­wicz, był w tam­tym cza­sie jego przy­ja­cie­lem i wysta­wił mu bar­dzo pozy­tywną opi­nię.

– Czy są na to jakieś doku­menty? – zapy­tał Fitin.

Zaru­bin spo­dzie­wał się tego pyta­nia, gdyż Andriej Gri­gor­je­wicz sam już niczego nie mógł potwier­dzić, roz­strze­lany w pierw­szej turze dwa lata temu.

– Tak, jest szcze­gó­łowy raport w tej spra­wie – odpo­wie­dział szybko Zaru­bin i kon­ty­nu­ował: – W związku z powyż­szym Cen­trala zaak­cep­to­wała wer­bu­nek „Marka” na bazie ide­owej. Doko­nał tego, jak już mówi­łem, „Jura” w trzy­dzie­stym czwar­tym roku, bez więk­szego wysiłku. „Marek”, roz­cza­ro­wany rzą­dami woj­sko­wych i faszy­za­cją życia w Pol­sce, sytu­acją we Wło­szech i w Niem­czech oraz upad­kiem zachod­niej demo­kra­cji, jed­no­znacz­nie zade­kla­ro­wał goto­wość współ­pracy z Kra­jem Rad. To nad­zwy­czaj inte­li­gentny i ide­owy czło­wiek. Myślę też, że wspo­mnie­nia z okresu peters­bur­skiego pozo­sta­wiły w nim głę­bo­kie ślady, tym bar­dziej że prze­ży­wał w tym cza­sie swoją pierw­szą wielką miłość.

Zaru­bin, uro­dzony wywia­dowca, czuł oso­bi­stą satys­fak­cję, kiedy przed­sta­wiał „Marka”. Cho­ciaż ta sprawa wpa­dła im sama w ręce i nie była wyni­kiem trud­nego, wyma­ga­ją­cego naj­wyż­szego kunsztu ope­ra­cyj­nego roz­pra­co­wa­nia, jak w wypadku „Saxona” czy „Warega”, ani nie dawała tak waż­nych infor­ma­cji woj­sko­wych, to jed­nak udo­wad­niała, że są ludzie, któ­rzy wie­rzą w świa­tową rewo­lu­cję. Bo Zaru­bin też w nią wie­rzył. Szcze­rze.

Oprócz tego nie­le­galna rezy­den­tura w War­sza­wie mogła się pochwa­lić umie­jęt­no­ścią sto­so­wa­nia róż­no­rod­nych tech­nik ope­ra­cyj­nych, a co za tym idzie – wywia­dow­czą wraż­li­wo­ścią, i cho­ciaż Zaru­bin nie był auto­rem tych suk­ce­sów, to jed­nak splen­dor spły­wał teraz także na niego.

Otwo­rzyły się drzwi i do sali wró­cił Beria. Zaru­bin zamilkł, wsłu­chu­jąc się w krót­kie kroki na skrzy­pią­cej cicho pod­ło­dze. Poczuł wyraźną woń alko­holu. Beria zamknął okno i usiadł na swoim miej­scu, wyda­jąc dziwne, głę­bo­kie wes­tchnie­nie, jakby mu to spra­wiało trud­ność.

Zaru­bin, nie cze­ka­jąc na pozwo­le­nie, kon­ty­nu­ował:

– Przez cały okres współ­pracy „Marek” prze­ka­zał nam ponad dwa tysiące stron infor­ma­cji. Zre­ali­zo­wał trzy ope­ra­cje o cha­rak­te­rze inspi­ra­cyj­nym i dwie dez­in­for­ma­cyjne. Cen­trala, w zależ­no­ści od okresu, oce­niała pracę „Marka” bar­dzo dobrze lub dobrze. Można stwier­dzić, że jeżeli cho­dzi o kie­ru­nek wywiadu poli­tycz­nego, „Marek” zaspo­ka­jał prak­tycz­nie wszyst­kie nasze potrzeby, wyka­zu­jąc także dużo wła­snej ini­cja­tywy.

Zaru­bin spo­dzie­wał się, że Beria czy Fitin zare­agują na te słowa, prze­czące zasa­dzie, że wywiad nie może być syty. Odpo­wie­działo mu jed­nak mil­cze­nie, cho­ciaż zawie­sił głos jakby w ocze­ki­wa­niu na ich komen­tarz.

Poczuł się dobrze i miał wra­że­nie, że kon­tro­luje sytu­ację. Odczu­wał już jed­nak zmę­cze­nie.

– W czerwcu bie­żą­cego roku „Marek” za naszą zgodą wyje­chał wraz z żoną i naj­star­szą córką do Fran­cji, dokąd zapro­sili go przy­ja­ciele. Prze­bywa tam do chwili obec­nej. Wiemy, gdzie jest, i w naj­bliż­szym cza­sie nasza pary­ska rezy­den­tura pionu „S” zamie­rza pod­jąć z nim kon­takt. W Pol­sce pozo­stał u rodziny jego naj­młod­szy syn.

9

Wydział Spe­cjalny „Q” od nie­dawna mie­ścił się na dwu­dzie­stym pię­trze jed­nego z war­szaw­skich wie­żow­ców, pod legendą firmy kon­sul­tin­go­wej Vigo.

Zada­nia, jakie reali­zo­wał, ich szcze­gólna deli­kat­ność, koniecz­ność zacho­wa­nia nad­zwy­czaj­nych środ­ków bez­pie­czeń­stwa i kon­spi­ra­cji spo­wo­do­wały, że został prze­nie­siony z Cen­trali na Miło­będz­kiej w ano­ni­mowe i dobrze zabez­pie­czone miej­sce, tro­chę na zasa­dzie, że naj­ciem­niej pod latar­nią.

Wydziału strze­gły naj­no­wo­cze­śniej­sze urzą­dze­nia elek­tro­niczne i wła­sne roz­wią­za­nia tech­ni­ków wywia­dow­czych. Naj­waż­niej­sza jed­nak była dys­cy­plina i zaufa­nie do pra­cu­ją­cych w nim ofi­ce­rów. Nikt spoza czter­na­sto­oso­bo­wego zespołu Wydziału i ści­słego kie­row­nic­twa AW nie wie­dział, co się kryje pod nazwą firmy Vigo. Krąg wta­jem­ni­czo­nych był ści­śle ogra­ni­czony i kon­tro­lo­wany przez Wydział Bez­pie­czeń­stwa Wewnętrz­nego

Kon­rad zosta­wił samo­chód w pod­ziem­nym garażu, zła­pał windę i klu­czem włą­czył przy­cisk dwu­dzie­stego pię­tra.

Potem wszedł do śluzy bez­pie­czeń­stwa i usta­wił twarz do kamery, która po chwili zie­lo­nym świa­tłem potwier­dziła jego iden­ty­fi­ka­cję i otwo­rzyła zamek.

Led­wie prze­stą­pił próg Wydziału, natknął się na Mar­cina o korzyst­nie zmie­nio­nym wyglą­dzie. Pod­władny, sto­jąc z kub­kiem kawy na kory­ta­rzu, wyraź­nie go ocze­ki­wał.

– Sze­fie, wiem, że po powro­cie szef ma mnó­stwo spraw na gło­wie i że zaraz jedzie do Cen­trali, ale gdyby szef był tak miły i przed wyj­ściem zna­lazł dla mnie pięć minut… – powie­dział takim tonem, jakby mu na tym bar­dzo zale­żało.

– Dobrze… po odpra­wie. Bądź w pobliżu.

Kon­rad klep­nął Mar­cina w plecy i ruszył dalej. Całe biuro było poprze­dzie­lane szkla­nymi ścia­nami, więc wszy­scy zauwa­żyli jego przy­by­cie.

Wszedł do swo­jego pokoju, natych­miast pod­krę­cił kli­ma­ty­za­cję i otwo­rzył sejf.

W tym samym momen­cie zja­wił się Marek Belik, a zaraz po nim Sara. Przy­wi­tali się krót­kim „cześć”, bez poda­wa­nia ręki. Taki już mieli zwy­czaj i zawsze go prze­strze­gali. Może chcieli się w ten spo­sób odciąć od prze­sad­nej dba­ło­ści o formy, jakiej hoł­do­wało kie­row­nic­two AW, a może uwa­żali, że w Wydziale są jak rodzina – w rodzi­nie prze­cież nikt się nie wita przez poda­nie ręki.

Sara ubrana była pogod­nie, lekko. Jak zawsze w spodniach, z dłu­gimi zło­to­blond wło­sami spię­tymi wysoko z tyłu, wyglą­dała atrak­cyj­niej niż zwy­kle. Cho­ciaż co pewien czas zaska­ki­wała Kon­rada, to jed­nak ni­gdy nie dawał po sobie poznać, że robi na nim wra­że­nie. Zresztą nie tylko na nim, bo więk­szość dziew­czyn pra­cu­ją­cych w AW pró­bo­wała ją naśla­do­wać, i w stylu, i w pracy.

Usia­dła w głę­bo­kim fotelu i oczy­wi­ście zapa­liła papie­rosa, nawet nie pro­sząc o zbędne w tym wypadku pozwo­le­nie.

Muszę ją w końcu zapy­tać, dla­czego używa zapal­niczki Zippo. Ni­gdy nie widzia­łem, by jaka­kol­wiek dziew­czyna korzy­stała z takiej cięż­kiej i dużej maszynki… jak ame­ry­kań­scy koman­dosi, nie przy­mie­rza­jąc – prze­le­ciało Kon­ra­dowi przez myśl.

Belik oparł się o stół i zało­żył ręce na piersi, jak zwy­kle zagi­na­jąc kra­wat gry­zący się z koszulą.

Jak żona wypusz­cza go tak z domu? – pomy­ślał Kon­rad, patrząc na jego kra­wat i zapuch­niętą twarz. Powinna też poży­czyć mu tro­chę pudru.

Marek nie pro­wa­dził żad­nych agen­tów, więc nie musiał „poświę­cać się dla ojczy­zny”, jak mówiło się w Wydziale o dłu­gich noc­nych roz­mo­wach z ludźmi zza wschod­niej gra­nicy. Zatem było oczy­wi­ste, że pił z dyrek­to­rem, pod­puł­kow­ni­kiem „Cięż­kim”, który agenta też ni­gdy nie spo­tkał.

Kon­rad zauwa­żył przez szybę, że przy­szła już Ewa, jego sekre­tarka. Poma­chał jej ręką na powi­ta­nie i wyko­nał gest ozna­cza­jący trzy kawy.

– Sia­daj, Marek… – powie­dział i wska­zał fotel obok Sary, a sam przy­siadł na swoim biurku. – Ewa zaraz poda kawę, a do tego czasu powiedz­cie mi… czym mnie dzi­siaj zmar­twi­cie? – zaczął żar­to­bli­wie. – Ja zmar­twię was tylko tym, że Safir, pseu­do­nim „Karol”… lub odwrot­nie… znów nam się wyśli­zgnął. W Jeme­nie zebra­li­śmy z Wil­lia­mem sporo cie­ka­wych i nowych infor­ma­cji na jego temat, ale ślad nam się urwał na gra­nicy z Oma­nem. Wil­liam przy­je­dzie do nas za tydzień. Do tego czasu musimy upo­rząd­ko­wać wszystko, co zgro­ma­dzi­li­śmy w tej spra­wie przez ostat­nie dwa mie­siące.

Sara i Marek słu­chali go w mil­cze­niu. Tym­cza­sem Ewa spraw­nie, pra­wie nie­zau­wa­żal­nie podała kawę.

– Jutro – kon­ty­nu­ował Kon­rad – skrzyk­niemy zespół i przed­sta­wię wam wyniki moich dzia­łań, które porów­namy z tym, co przez ten czas udało się wam uzy­skać. Dzi­siaj chcę zająć się wyłącz­nie spra­wami orga­ni­za­cyj­nymi Wydziału. Muszę odświe­żyć swoją bie­żącą wie­dzę.

– Chcesz robić zebra­nie Wydziału? – zapy­tał Marek tro­chę nie­pew­nie. – Sporo ludzi nie ma, są na wyjaz­dach, więc nie wiem… czy jest sens. Lutek jutro wycho­dzi ze szpi­tala. – Kon­rad spoj­rzał nań z nie­po­ko­jem, więc Marek pospie­szył z wyja­śnie­niem: – Zła­pał w Zim­ba­bwe jakąś tro­pi­kalną cho­robę i prze­le­żał trzy tygo­dnie w szpi­talu w Harare. Wszystko już jest w porządku, zaopie­ko­wała się nim nasza amba­sada. Robotę wyko­nał na piątkę z plu­sem – cią­gnął. – Będzie z tego chleb i dla nas, i dla naszych part­ne­rów. Lutek ląduje w War­sza­wie w pią­tek. Odbiorę go z lot­ni­ska.

– Co to za cho­roba?

– Nie pamię­tam! Ale mam gdzieś zapi­sane… – odparł nie­pew­nie Marek. – Poszu­kać?

– Nie! Nie teraz. Potem! – uciął Kon­rad, cho­ciaż zanie­po­koił się sprawą Lutka. – Nie, nie będę robił zebra­nia. Pocze­kam, aż zbie­rze się kwo­rum – zażar­to­wał. – Pew­nie czeka mnie dzi­siaj jesz­cze wizyta w Cen­trali, u pana numer dwa. Zbie­rzemy się w ponie­dzia­łek! – zde­cy­do­wał krótko i zapy­tał: – Czy są M-Irek?

– Nie ma ich. Buszują na jakichś tar­gach w Szan­ghaju – odpo­wie­działa Sara. – Wciąż szu­kają tej mitycz­nej cyfrówki, którą można robić zdję­cia i zoba­czyć, co jest pod bie­li­zną. Obie­ca­łam im, że pokażę im się na żywo, jeżeli znajdą ten apa­rat. – Uśmiech­nęła się figlar­nie.

M-Irek to duma, chluba, nadzieja i Bóg wie co jesz­cze Wydziału i Kon­rada, bo są jego two­rem. M-Irek to Miro­sław i Ire­ne­usz, zwani też „Q2”. Dwu­krot­nie lepsi od Bonda, bo jest ich dwóch – jak się mówiło w Wydziale.

Na pierw­szy rzut oka obaj byli ofi­ce­rami ope­ra­cyj­nymi, tak jak inni, róż­nili się jed­nak od całej reszty odmien­nym spo­so­bem postrze­ga­nia świata.

Ich żywioł to cyfry, czą­steczki, herce, bity, stru­mie­nie, luksy i cała masa innych słów i zja­wisk, na które prze­kła­dali ota­cza­jącą ich rze­czy­wi­stość, jakby żyli w innym wymia­rze, nie­po­ję­tym dla zwy­kłych śmier­tel­ni­ków.

M-Irek cie­szyli się w Wydziale „Q” mitycz­nym sza­cun­kiem, bli­skim temu, jaki oddaje się bóstwom, bo też krą­żyli w innym świe­cie, nie­zro­zu­mia­łym, ale potrzeb­nym. Dla­tego ofi­ce­ro­wie zwra­cali się do nich z proś­bami o roz­wią­zy­wa­nie pro­ble­mów nie­moż­li­wych, zda­wa­łoby się, do roz­wią­za­nia. Naj­czę­ściej wyni­ka­ją­cych z dość sła­bej, nie­stety, zna­jo­mo­ści obsługi kom­pu­te­rów, co M-Irkowi szcze­gól­nie dzia­łało na nerwy. Wyjąt­kiem w Wydziale był Mar­cin, któ­rego M-Irek trak­to­wali jak mlecz­nego brata.

Kon­rad bez ogra­ni­czeń pozwa­lał im na poszu­ki­wa­nie nowych roz­wią­zań tech­nicz­nych, naj­lep­szych, naj­cie­kaw­szych, wszę­dzie tam na świe­cie, gdzie tylko uznał, że jest to moż­liwe.

Efekty ich pracy zna­la­zły szcze­rych i gorą­cych, ale czę­sto też zazdro­snych zwo­len­ni­ków w CIA, NSA i kilku innych nie mniej pro­fe­sjo­nal­nych orga­ni­za­cjach.

– Z pil­nych spraw, Kon­ra­dzie, mam w zasa­dzie tylko jedną – powie­działa Sara. Pod­nio­sła się i swoim zwy­cza­jem odsta­wiła fili­żankę na sto­jący przy drzwiach bufet. – „Tra­vis” prosi o pilne spo­tka­nie. Myślę, że trzeba mu natych­miast odpi­sać, by chło­pak się nie dener­wo­wał. Pew­nie nie wiesz, ale sytu­acja na Bia­ło­rusi jest jesz­cze bar­dziej napięta niż w cza­sie, kiedy wyjeż­dża­łeś. – Sara powie­działa to tak, jakby wkrótce miało tam wybuch­nąć powsta­nie.

Kon­rad zda­wał sobie sprawę, że do spraw bia­ło­ru­skich Sara pod­cho­dzi bar­dzo emo­cjo­nal­nie, bo to był teren jej łowów, pierw­szych poważ­nych suk­ce­sów, a ofi­cer linii „S”, kryp­to­nim „Tra­vis”, oka­zał się jej praw­dzi­wym arcy­dzie­łem.

To ona wypa­trzyła go wśród stu­den­tów w Bia­łym­stoku, namó­wiła do pracy w wywia­dzie, wycho­wała, wykształ­ciła i wyszko­liła na kogoś wię­cej niż dobrego nie­le­gal­nego ofi­cera. Poświę­ciła na to kilka lat, znacz­nie wię­cej, niż nor­mal­nie od niej wyma­gano. Przy­go­to­wa­nie dla niego „histo­rii” wyda­wało się zada­niem ponad moż­li­wo­ści Sary i całego Wydziału. W końcu jed­nak „Tra­vis” został prze­rzu­cony na Bia­ło­ruś i dzi­siaj jest mło­dym, dobrze zapo­wia­da­ją­cym się porucz­ni­kiem KGB w Miń­sku, jed­nym z waż­niej­szych nie­le­ga­łów Wydziału Spe­cjal­nego „Q”. Jego praw­dziwą toż­sa­mość znało zale­d­wie trzech ofi­ce­rów, a twarz – tylko Sara i Kon­rad. Myśleli o nim zawsze jak o jed­nym z nich i tak go trak­to­wali.

– Pro­po­nuję wywo­łać moje spo­tka­nie z „Tra­vi­sem” za tydzień w Moskwie, zgod­nie z zatwier­dzo­nym pla­nem łącz­no­ści. W obec­nej sytu­acji poli­tycz­nej War­szawa ani Wilno nie wcho­dzą w grę, cho­ciaż byłoby to bar­dziej bez­pieczne. Patrz­cie, do czego doszło! Pro­stata Łuki ma wpływ na sytu­ację wywia­dow­czą terenu – powie­działa z iro­nią zmie­szaną pół na pół z nie­na­wi­ścią do Łuka­szenki. – To moje trze­cie spo­tka­nie z „Tra­vi­sem” w Moskwie, więc sądzę, że wystar­czy, jak będzie mnie zabez­pie­czać tylko Tadek… dobrze spraw­dził się pod­czas ostat­niego wyjazdu do Turk­me­ni­stanu… i pro­po­nuję daro­wać mu panikę pod­czas poprzed­niej roboty w Moskwie – zapro­po­no­wała Sara na pozór służ­bowo, bo wie­działa, że w tej spra­wie i tak ona decy­duje.

Kon­rad chciał zapy­tać o szcze­góły wywo­ła­nia spo­tka­nia przez „Tra­visa”, gdy roz­legł się dzwo­nek tele­fonu na jego biurku. Odru­chowo spoj­rzał na Ewę, która prze­łą­czała roz­mowy, i zoba­czył jej gest, bez wąt­pie­nia sygna­li­zu­jący, że na linii jest „Ciężki”. Rzu­cił okiem na zegar i ze zdzi­wie­niem zauwa­żył, że jest ósma czter­dzie­ści. Szef ni­gdy nie roz­po­czy­nał pracy przed dzie­wiątą pięt­na­ście. Od razu go tknęło, że stało się coś waż­nego.

– Szef! Cie­kawe co? – rzu­cił krótko do Sary i Marka, a oni zro­bili prze­sad­nie zdzi­wione miny.

– Witam, sze­fie! – Kon­rad ode­brał roz­mowę na inter­ko­mie.

– Witam w kraju, panie naczel­niku Wol­ski! Jak udała się wycieczka? Coś już do mnie dotarło… od pani Sary. Upał panu nie zaszko­dził?

„Ciężki” był bar­dzo for­malny i łatwo dało się wyczuć, że dzwoni w zupeł­nie innej spra­wie. Użył słowa „wycieczka”, bo wie­dział, że to dener­wuje Kon­rada. „Ciężki” był igno­ran­tem, który ni­gdy nie reali­zo­wał zadań za gra­nicą. A mówiąc w ten spo­sób, zło­śli­wie depre­cjo­no­wał jego pracę, suge­ru­jąc, że taki wyjazd do Jemenu to czy­sta przy­jem­ność. W rze­czy­wi­sto­ści kryła się za tym zwy­kła zazdrość.

– Wszystko w porządku, sze­fie! Tro­chę scho­dzi mi skóra z ple­ców, ale już się osku­ba­łem. Wła­śnie mam krótką naradę z zastęp­cami…

Nie dokoń­czył, bo „Ciężki” mu prze­rwał.

– Panie naczel­niku, pro­szę, żeby pan do mnie jak naj­szyb­ciej przy­je­chał. Mamy tutaj taką nie­zwy­kłą i pilną sprawę, pro­sto z pałacu. Jak pan przy­je­dzie, wszystko panu wytłu­ma­czę… Za ile może pan być?

– Zaraz wyjeż­dżam – odpo­wie­dział Kon­rad i „Ciężki” roz­łą­czył się bez słowa. – Sami sły­sze­li­ście – zwró­cił się do Sary i Marka.

Oboje pod­nie­śli się bez słowa i ruszyli do wyj­ścia.

– Saro, zacze­kaj! – rzu­cił, gdy Marek już znik­nął za drzwiami. – Mar­cin chciał ze mną roz­ma­wiać… mówił coś, że koniecz­nie przed moim wyjaz­dem do Cen­trali. Pew­nie się bał, że to w jego spra­wie… Powiedz mu, co sły­sza­łaś. Uspo­kój go. Poga­dam z nim, gdy wrócę.

10

Moskwa, paź­dzier­nik 1939

– Przejdę teraz do omó­wie­nia ostat­niego punktu mojego refe­ratu – kon­ty­nu­ował Zaru­bin. – „Lana”, towa­rzyszka Mira Ski­bi­niecka, włą­czona została w skład nie­le­gal­nej rezy­den­tury w War­sza­wie z zada­niami pomoc­ni­czymi. Zakła­da­li­śmy, że pod kie­run­kiem „Sosny” i „Jury” wycho­wamy dobrego nie­le­gała, z per­spek­tywą prze­rzu­ce­nia dalej, do Wiel­kiej Bry­ta­nii. „Lana” ma wybitne zdol­no­ści języ­kowe, jest zdy­scy­pli­no­wana, inte­li­gentna, pomy­słowa i całym ser­cem oddana spra­wie. Jeżeli dorzu­cić do tego młody wiek… ma teraz dwa­dzie­ścia sześć lat i wyróż­nia się sło­wiań­ską urodą… to jej moż­li­wo­ści są nie­ogra­ni­czone.

Beria wyraź­nie się oży­wił. Zaru­bin spo­dzie­wał się tego i wycią­gnął już przy­go­to­wane, lekko wyre­tu­szo­wane zdję­cie „Lany”. Pod­niósł się sprę­ży­ście i pod­szedł do Berii, który zapa­lił zie­loną lampkę i zbli­żył do jej świa­tła foto­gra­fię. Wpa­try­wał się w nią nie­na­tu­ral­nie długo.

– Praw­dziwa pięk­ność! – powie­dział, wciąż się uśmie­cha­jąc wąskimi, jakby pozba­wio­nymi warg ustami i zabaw­nie prze­rzu­ca­jąc wzrok z „Lany” na Zaru­bina i z powro­tem.

Po chwili oddał mu zdję­cie i Zaru­bin wró­cił na miej­sce.

– „Lana” bar­dzo dobrze się spi­sy­wała, zabez­pie­cza­jąc „Sosnę” i „Jurę” i reali­zu­jąc zada­nia usta­le­niowe. Na wnio­sek rezy­denta otrzy­mała kil­ka­krot­nie pochwały Cen­trali. Jej inte­li­gen­cja i wraż­li­wość ope­ra­cyjna przy­nio­sły nie­spo­dzie­wane efekty. Pomógł nam też tro­chę przy­pa­dek. Prze­rzu­ca­jąc „Lanę” do Pol­ski, przy­go­to­wa­li­śmy dla niej legendę dzien­ni­karki. Na miej­scu jed­nak się oka­zało, że są poważne trud­no­ści, by tę legendę wła­ści­wie ugrun­to­wać i zabez­pie­czyć.

Prze­rwał na chwilę, jakby chciał zazna­czyć, że prze­cho­dzi do nowego roz­działu.

– Od dziecka jej zami­ło­wa­niem było śpie­wa­nie. „Lana” ma nie­po­wta­rzalny talent muzyczny.

Beria, wyraź­nie pobu­dzony, wier­cił się nie­na­tu­ral­nie. Na twa­rzy Fitina po raz pierw­szy poja­wił się nie bar­dzo służ­bowy uśmiech.

– „Jura” rów­nież ma talent muzyczny i w wol­nych chwi­lach lubił pisać pio­senki. Miał też pry­watne kon­takty z war­szaw­skimi arty­stami, co było jed­nym z ele­men­tów budo­wa­nia jego legendy. Skąd­inąd uzy­ski­wał w tym śro­do­wi­sku bar­dzo cie­kawe infor­ma­cje. Ale do rze­czy!

Zaru­bin powie­dział to spe­cjal­nym tonem, żeby wyba­dać sto­pień zain­te­re­so­wa­nia komi­sji tą sprawą.

– Nie, nie! To bar­dzo cie­kawe, pro­szę kon­ty­nu­ować – zare­ago­wał natych­miast Beria, jakby się oba­wiał, że to już koniec.

Zaru­bin miał satys­fak­cję, że dobrze się przy­go­to­wał. Nie spo­dzie­wał się nawet, że tak łatwo przyj­dzie mu ste­ro­wać komi­sją. W końcu jest Wiel­kim Mani­pu­la­to­rem!

– „Jura” napi­sał dla „Lany” pio­senkę, a ją samą zare­ko­men­do­wał swo­jemu zna­jo­memu, wła­ści­cie­lowi kaba­retu Złota Żaba… – Zaru­bin zawie­sił głos i żeby jesz­cze tro­chę pod­grzać atmos­ferę, zaj­rzał do nota­tek. – Pio­trowi Wikow­skiemu. „Lana” poszła na prze­słu­cha­nie i tak bar­dzo spodo­bała się Wikow­skiemu, że ten posta­no­wił wyko­nać z nią w duecie pio­senkę Sierdce, która była w tym cza­sie praw­dzi­wym szla­gie­rem w War­sza­wie…

– Mówi­cie o tej pio­sence z filmu? – prze­rwał mu Beria w pół zda­nia.

– Tak jest! Z filmu Wie­sio­łyje rie­biata, który w Pol­sce był wyświe­tlany pod tytu­łem Świat się śmieje i zdo­był wielką popu­lar­ność.

– Nie tylko tam – wtrą­cił Fitin. – Dobra muzyka Duna­jew­skiego i świetna paro­dia ame­ry­kań­skiego kina…

– „Lana” ma nawet coś z Lubow Orło­wej… – ode­zwał się ponow­nie Beria i dodał pew­nym gło­sem: – Towa­rzysz Sta­lin bar­dzo lubi ten film.

Zaru­bin odcze­kał około trzy­dzie­stu sekund i dopiero wtedy zaczął mówić dalej. Zauwa­żył, że histo­ria „Lany” wyraź­nie się spodo­bała, a to był dobry znak, który zna­cząco mu popra­wił i tak już dobre samo­po­czu­cie.

– „Lana” zaczęła wystę­po­wać w Zło­tej Żabie trzy razy w tygo­dniu, z coraz więk­szym powo­dze­niem. Uzy­ski­wała z tego nawet pewien dochód. Był rok tysiąc dzie­więć­set trzy­dzie­sty siódmy. Kaba­ret znaj­do­wał się nie­da­leko pol­skiego MSZ i odwie­dzany był przez dyplo­ma­tów, a także przez bia­łych emi­gran­tów, głów­nie Rosjan i Gru­zi­nów. W mie­siąc po roz­po­czę­ciu wystę­pów „Lana” otrzy­mała kosz kwia­tów z wizy­tówką hra­biego Tar­now­skiego, dalej pseu­do­nim „Larry”. Po kilku dniach ponow­nie, ale tym razem hra­bia przy­szedł oso­bi­ście do jej gar­de­roby. Oka­zało się, że jest to młody, przy­stojny ary­sto­krata i, co naj­cie­kaw­sze, radca mini­ster w MSZ. Spra­wiał wra­że­nie zauro­czo­nego „Laną”.

Teraz Zaru­bin mówił płyn­nie z pamięci, patrząc w wyraź­nie pobu­dzone twa­rze.

– Spo­ty­kali się przez dwa mie­siące nie­mal codzien­nie, a Tar­now­ski obsy­py­wał „Lanę” kwia­tami i dro­gimi pre­zen­tami. Spra­wiał wra­że­nie zaśle­pio­nego, przy­cho­dził na każdy jej występ. Nie­stety, muszę to wyraź­nie powie­dzieć, „Lana” nie poin­for­mo­wała rezy­denta o swoim kon­tak­cie z Tar­now­skim. Zro­biła to dopiero na początku trzy­dzie­stego siód­mego roku. „Sosna” natych­miast wysłał infor­ma­cję do Cen­trali i prze­pro­wa­dził z nią roz­mowę. W jego oce­nie „Lana” była zaan­ga­żo­wana emo­cjo­nal­nie w ten zwią­zek, wyra­ziła jed­nak pełną dys­po­zy­cyj­ność do reali­za­cji zadań. „Sosna” uznał jej wyja­śnie­nia za wia­ry­godne i szczere, a ponie­waż Moskwa w tym cza­sie nie prze­sy­łała instruk­cji – Zaru­bin wyraź­nie pod­kre­ślił to tonem głosu, ale i tak był pewien, że wszy­scy wie­dzieli dla­czego – pod­jął decy­zję o pasyw­nym kon­ty­nu­owa­niu tego związku, czyli de facto romansu „Lany” z Tar­now­skim. Ona sama zapew­niała, że nie doszło do kon­tak­tów intym­nych.

– Zuch dziew­czyna! – ode­zwał się Fitin ku zasko­cze­niu Zaru­bina. – Bar­dzo dobrze roze­grała sprawę, zacho­wała nie tylko war­to­ściowy kon­takt z Tar­now­skim, lecz także rów­no­wagę emo­cjo­nalną i psy­chiczną. A wszystko to z pożyt­kiem dla służby. Musimy pamię­tać, że natu­ral­ność tego związku ma swoją war­tość, oczy­wi­ście dopóki jest on pod naszą kon­trolą. W tym wypadku chyba nie mamy wąt­pli­wo­ści? – zapy­tał na koniec, zaska­ku­jąc Zaru­bina dość ela­stycz­nym podej­ściem do sprawy, nie­ty­po­wym, nie tak pryn­cy­pial­nym, jak to było prak­ty­ko­wane dotych­czas.

Było to dziwne o tyle, że Zaru­bin nie skoń­czył jesz­cze oma­wiać sprawy, więc przed­wcze­sna dekla­ra­cja Fitina była pew­nie na coś obli­czona. Zaru­bin miał nie­od­parte wra­że­nie, że Fitin jest inny niż wszy­scy jego poprzed­nicy. Co to zna­czy? – zaczął się zasta­na­wiać.

Beria nie reago­wał.

– Osta­tecz­nie Cen­trala zaak­cep­to­wała sta­tus quo i zgo­dziła się na roz­wi­ja­nie kon­taktu z Tar­now­skim „we wszyst­kich korzyst­nych dla sprawy kie­run­kach, z zasto­so­wa­niem wszel­kich nie­zbęd­nych środ­ków i metod”. W związku z tym „Lana” zamiesz­kała z Tar­now­skim i wkrótce została przed­sta­wiona rodzi­nie hra­biego. Nie spo­tkała się z dobrym przy­ję­ciem, jed­nakże w naj­mniej­szym stop­niu nie wpły­nęło to na ich rela­cje, a nawet wię­cej, pogłę­biło jego zaan­ga­żo­wa­nie i deter­mi­na­cję. „Lana” o wszyst­kim infor­mo­wała „Sosnę” i skru­pu­lat­nie reali­zo­wała pole­ce­nia, które tak kon­stru­owano, aby były też zgodne z jej emo­cjami i potrze­bami, o czym ona oczy­wi­ście nie wie­działa. Po jakimś cza­sie poja­wił się pro­blem z rodziną „Lany”, któ­rego prak­tycz­nie nie roz­wią­za­li­śmy do dzi­siaj. Zresztą Tar­now­ski, typ kosmo­po­lity, nie nale­gał, nie dopy­ty­wał się nie­po­trzeb­nie i w pew­nym sen­sie nie utrud­niał nam pracy. Przez te lata „Lana” dobrze się zaadap­to­wała w śro­do­wi­sku, miała licz­nych zna­jo­mych i przy­ja­ciół. Od trzy­dzie­stego siód­mego roku uzy­skała od Tar­now­skiego, w spo­sób kap­tu­rowy, sze­reg bar­dzo cie­ka­wych infor­ma­cji, głów­nie doty­czą­cych poli­tyki zagra­nicz­nej Pol­ski. „Larry” mówił jej wszystko, a pra­co­wał w Wydziale Nie­miec­kim MSZ. Dwu­krot­nie spę­dzali razem waka­cje we Fran­cji. „Larry” dużo podró­żo­wał służ­bowo do Nie­miec, Fran­cji, Włoch i Wiel­kiej Bry­ta­nii, a potem o wszyst­kim jej opo­wia­dał, z naj­drob­niej­szymi szcze­gó­łami. Na początku bie­żą­cego roku ofi­cjal­nie się oświad­czył, a stan jego zaan­ga­żo­wa­nia emo­cjo­nal­nego sil­nie się pogłę­biał, z okre­sami cho­ro­bli­wej wręcz zazdro­ści włącz­nie. Głów­nie po jego powro­tach z zagra­nicy. Zgod­nie z decy­zją Cen­trali „Lana” oświad­czyny przy­jęła, ale daty ślubu nie wyzna­czyli. Sta­nę­li­śmy wobec pro­blemu: jak dalej pro­wa­dzić sprawę? Czy pod­jąć próbę wer­bunku „Larry’ego”, a jeżeli tak, to w jakiej kon­wen­cji, pod jaką flagą? Pytań było wiele, ale na żadne nie mie­li­śmy satys­fak­cjo­nu­ją­cej odpo­wie­dzi. Bra­ko­wało prze­ko­nu­ją­cego modus ope­randi. Dla­tego Cen­trala w poro­zu­mie­niu z „Sosną” i „Laną” pod­jęła decy­zję o cza­so­wym wstrzy­ma­niu się od aktyw­nych dzia­łań, tym bar­dziej że uzysk infor­ma­cyjny od „Larry’ego” był dobry, a sytu­acja mię­dzy­na­ro­dowa szybko się zmie­niała. Na początku sierp­nia „Larry” został zmo­bi­li­zo­wany jako porucz­nik rezerwy z przy­dzia­łem do Sztabu Naczel­nego Wodza. Od tego czasu prze­by­wał poza domem. Nie wiemy, gdzie dokład­nie. Ni­gdy wcze­śniej nie mówił, że jest ofi­ce­rem rezerwy, a „Lana” nie miała pre­tek­stu do zgłę­bie­nia tematu. Na początku wrze­śnia poin­for­mo­wał, że wyjeż­dża z War­szawy wraz ze Szta­bem Naczel­nego Wodza na wschód. Był w złym sta­nie psy­chicz­nym, bar­dzo bole­śnie prze­ży­wał rozsta­nie. Obie­cał, że zrobi wszystko, by wró­cić. Od tego czasu brak jest o nim infor­ma­cji, zresztą nie mamy też łącz­no­ści z „Laną”, o czym mówi­łem.

Zaru­bin koń­czył już swoje wystą­pie­nie. Zamknął teczkę, kła­dąc na niej dło­nie, by dys­kret­nie spoj­rzeć na zega­rek.

– Przed­sta­wi­łem naj­waż­niej­sze sprawy pro­wa­dzone przez naszą nie­le­galną rezy­den­turę w War­sza­wie. Trzeba jed­nak dodać, że cała trójka zbie­rała też infor­ma­cje kap­tu­rowo, wspie­ra­jąc reali­za­cję przed­się­wzięć podej­mo­wa­nych przez jed­nostki spe­cjalne kie­ro­wane do Pol­ski bez­po­śred­nio ze Związku Radziec­kiego. Od początku, to zna­czy od przy­by­cia do Pol­ski, aż do tego roku nasi agenci uczest­ni­czyli w dobrze zna­nej towa­rzy­szom ope­ra­cji „Mołodcy”. Wydat­nie przy­czy­nili się do jej suk­cesu, szcze­gól­nie „Jura”, który w naj­go­ręt­szym okre­sie kie­ro­wał naszymi ofi­ce­rami wewnątrz Orga­ni­za­cji Ukra­iń­skich Nacjo­na­li­stów, co dopro­wa­dziło do jej rady­ka­li­za­cji i w efek­cie do wzro­stu napię­cia na zachod­niej Ukra­inie. Przy­czy­niło się to w poważ­nym stop­niu do zała­ma­nia ofi­cjal­nej współ­pracy pol­sko-ukra­iń­skiej i nasi­le­nia pacy­fi­ka­cji pro­wa­dzo­nych przez woj­sko pol­skie na tych tere­nach…

– Już dobrze, towa­rzy­szu Zaru­bin – prze­rwał mu Beria w pół słowa – wystar­czy, ten temat jest nam dosko­nale znany. Tro­chę wyol­brzy­mia­cie rolę waszych nie­le­ga­łów w tej spra­wie, ale niech wam będzie. Myślę, że i tak wszy­scy tu obecni możemy zgod­nie oce­nić, że wyniki pracy waszej rezy­den­tury w War­sza­wie są dobre.

Zaru­bin miał uczu­cie, że za chwilę unie­sie się w powie­trze, tym bar­dziej że Fitin słu­żal­czo kiwał głową w takt słów Berii.

– Rze­czy­wi­ście pion wywiadu nie­le­gal­nego zro­bił ogromne postępy od tysiąc dzie­więć­set trzy­dzie­stego roku i muszę was pochwa­lić za rze­telne wyko­na­nie dyrek­tywy Polit­biura.

Zaru­bin nie wie­rzył wła­snym uszom.

– Pole­cam przy­go­to­wa­nie cało­ścio­wego raportu – kon­ty­nu­ował Beria – także z naszych poprzed­nich spo­tkań. Macie na to tydzień. Zosta­nie on przed­sta­wiony na posie­dze­niu Polit­biura i oso­bi­ście towa­rzy­szowi Sta­li­nowi. Wojna wrze­śniowa cał­ko­wi­cie zmie­niła sytu­ację poli­tyczno–woj­skową w Euro­pie. Znik­nął naresz­cie jeden aktor, Pol­ska jako pań­stwo, ale sprawa pol­ska jesz­cze się nie zakoń­czyła i w zgod­nej oce­nie kie­row­nic­twa par­tii będzie miała istotne zna­cze­nie dla poli­tyki ZSSR. Nie ma pań­stwa, ale są Polacy. Z histo­rii wiemy, że jest im obo­jętne, czy jeste­śmy biali, czy czer­woni, bo i tak będą z nami wal­czyć. Zakoń­czy­li­śmy z suk­ce­sem pewien etap i roz­po­czy­namy przy­go­to­wa­nia do następ­nego, a potem… do następ­nego. Odbi­li­śmy Bia­ło­ruś i Ukra­inę i mamy w końcu gra­nicę z Niem­cami. Nasze armie sta­nęły twa­rzą w twarz, i to wła­śnie w Pol­sce. Rozu­mie­cie prze­cież, towa­rzy­szu Zaru­bin, że nie będą one tak stały wiecz­nie. – Beria był bar­dzo prze­ko­nu­jący, cho­ciaż mówił o rze­czach oczy­wi­stych. Po chwili zasta­no­wie­nia dodał: – Czeka nas dużo pracy, towa­rzy­sze. Pole­cam zatem pod­jąć natych­mia­stowe dzia­ła­nia, przy wyko­rzy­sta­niu wszyst­kich naszych moż­li­wo­ści, w celu okre­śle­nia, jaki jest aktu­alny stan sprawy pol­skiej, gdzie jeste­śmy. Udało nam się wpły­nąć, razem z Niem­cami, na Rumu­nów, by zatrzy­mali i inter­no­wali rząd pol­ski. Jed­nak wiemy, że do Fran­cji spły­wają rze­sze uchodź­ców z Pol­ski, a w szcze­gól­no­ści elit woj­sko­wych i poli­tycz­nych. Należy natych­miast prze­ka­zać zada­nia naszym ludziom we Fran­cji i Wiel­kiej Bry­ta­nii. Nie muszę oczy­wi­ście mówić o odbu­do­wa­niu kon­tak­tów z naszą pol­ską agen­turą…

Nagle Berii prze­rwał Fitin.

– Infor­mo­wa­łem już, że poju­trze przy­jeż­dża do nas dele­ga­cja Gestapo i będziemy poru­szali ten temat.

Beria poki­wał tylko głową i kon­ty­nu­ował:

– Towa­rzy­szu Zaru­bin, pro­szę się spie­szyć z przy­go­to­wa­niem raportu. Natych­miast po jego zakoń­cze­niu uda­cie się do obo­zów dla pol­skich jeń­ców, które wła­śnie zakoń­czy­li­śmy orga­ni­zo­wać. Dobie­rze­cie sobie zespół współ­pra­cow­ni­ków. Oczy­wi­ście nie będzie­cie wystę­po­wać jako INO. Trzy­mamy tam wzię­tych do nie­woli ofi­ce­rów i innych bia­łych Pola­ków. Prze­by­wają oni w obo­zach Sta­ro­bielsk, Kozielsk i Ostasz­ków. Doko­na­li­śmy wstęp­nej selek­cji i w obo­zie w Ostasz­ko­wie trzy­mamy mię­dzy innymi ofi­ce­rów Oddziału Dru­giego, choć pew­no­ści nie ma, bo Polacy nie chcą współ­pra­co­wać i są do nas wrogo nasta­wieni. Co jest zro­zu­miałe.

Beria uśmiech­nął się szy­der­czo.

– Zwy­kli cze­ki­ści nie mogą nawią­zać z nimi kon­taktu – cią­gnął w tym samym tonie. – Nie rozu­mieją ich psy­chiki, nie mają poję­cia o Pol­sce, brak im ele­men­tar­nych umie­jęt­no­ści i Polacy nimi mani­pu­lują. Musi­cie się tym pil­nie zająć. Wie­rzę, że ze swoją zna­jo­mo­ścią Zachodu i języ­ków potra­fi­cie umie­jęt­nie pozy­skać ich zaufa­nie i wejść w to śro­do­wi­sko. Oddziel­cie ziarno od plew, ustal­cie, które osoby mogą być dla nas przy­datne. Może przy oka­zji dowie­cie się cze­goś o „Saxo­nie” i „Waregu”. To trudne zada­nie, ale wie­rzę, że podo­ła­cie. – Beria zachę­cał Zaru­bina łagod­nym gło­sem z odro­biną wyczu­wal­nej sym­pa­tii. – Wasza żona też jest ofi­ce­rem wywiadu? – zapy­tał ni stąd, ni zowąd, cho­ciaż dobrze o tym wie­dział.

– Tak jest, towarz…

– Towa­rzy­szu Zaru­bin… – ode­zwała się po raz pierw­szy trze­cia postać komi­sji, Wsie­wo­łod Niko­ła­je­wicz Mier­ku­łow, pierw­szy zastępca Berii. – Znam was dobrze i cenię jako odda­nego spra­wie cze­ki­stę.

Zaru­bin zdał sobie sprawę, że był tak skon­cen­tro­wany na Berii i Fiti­nie, iż zupeł­nie o nim zapo­mniał. O ist­nie­niu Mier­ku­łowa, wciąż popi­ja­ją­cego wodę, przy­po­mi­nało jedy­nie stu­ka­nie karafki o szklankę. Po pro­stu nie mie­ścił się w sce­na­riu­szu Zaru­bina. Nie można mówić do trzech osób. Nie obej­muje tego stan­dard tech­niki ofi­cera wywiadu.

Tym­cza­sem Mier­ku­łow przy­brał poważny ton.

– Towa­rzy­szu Zaru­bin, wydam dys­po­zy­cje, by udzie­lono wam wszel­kiej nie­zbęd­nej pomocy, otrzy­ma­cie spe­cjalne peł­no­moc­nic­twa, ale spiesz­cie się, bo macie czas tylko do wio­sny.

Fitin ze zdzi­wie­niem spoj­rzał na Mier­ku­łowa, ale zaraz się opa­no­wał.

– Rozu­mie­cie?! – nie­mal wysy­la­bi­zo­wał znany z aktor­skiego talentu Mier­ku­łow. – Potem już takich moż­li­wo­ści nie będzie.

Zapa­dła cisza. Zaru­bin dużo widział, dużo wie­dział, jesz­cze wię­cej sły­szał, toteż dosko­nale zro­zu­miał, o czym mówił Mier­ku­łow. Przez chwilę nie potra­fił upo­rząd­ko­wać myśli. W tym kraju zda­rzyło się wiele, ale tego nie mógł pojąć, był na to za inte­li­gentny. Czuł, że to błąd, ogromny błąd, za który przyj­dzie kie­dyś drogo zapła­cić.

Popa­trzył na Berię i Mier­ku­łowa. Kau­ka­ski styl – pomy­ślał. Czy oni w ogóle wie­dzą, jak myśli i wygląda reszta świata poza fil­mami i rapor­tami wywiadu? Otrzą­snął się jed­nak, bo ni­gdy nie zawiódł się na swo­jej intu­icji i wro­dzo­nej mimi­krze, waż­nej umie­jęt­no­ści pozwa­la­ją­cej cze­ki­ście prze­żyć.

– Rozu­miem, towa­rzy­szu zastępco prze­wod­ni­czą­cego – zamel­do­wał dobit­nie.

– Jesz­cze jedna sprawa – powie­dział Mier­ku­łow. – Na tere­nach zachod­nich prze­ję­li­śmy pol­skiego majora, Jerzego Nałę­cza-Sosnow­skiego. Jest ranny. Kon­wo­jenci, pol­scy żan­darmi, praw­do­po­dob­nie chcieli go roz­strze­lać. Został prze­wie­ziony do naszego szpi­tala na Łubiance. Wie­cie, o kogo cho­dzi? – zapy­tał.

– Oczy­wi­ście! – natych­miast odpo­wie­dział Zaru­bin. – To as wywiadu pol­skiego w Niem­czech, barwna postać, znana w całej Euro­pie. Byłem aku­rat w Niem­czech, kiedy został aresz­to­wany… chyba w trzy­dzie­stym czwar­tym roku. W pew­nym stop­niu kon­tro­lo­wa­li­śmy jego sprawę przez naszych agen­tów w nie­miec­kim kontr­wy­wia­dzie. W trzy­dzie­stym szó­stym Niemcy wymie­nili go na sied­miu agen­tów Abwehry. W Pol­sce został tuż przed wojną aresz­to­wany i ska­zany. Sprawę znamy dosyć dobrze, infor­mo­wał o tym „Wareg”, który miał dobre kon­takty w pro­ku­ra­tu­rze woj­sko­wej.

– Sosnow­skim zaj­muje się teraz nasza Zoja Woskrie­sien­ska, ale chciał­bym, żeby­ście i wy włą­czyli się do sprawy – powie­dział Mier­ku­łow.

– Tak jest! – odpo­wie­dział Zaru­bin.

– Jak widzi­cie, nie prze­sa­dza­łem, kiedy mówi­łem, że czeka was dużo pracy. Liczymy na was i wasz Wydział! – dorzu­cił Beria.

– Jest jesz­cze jedna sprawa, zupeł­nie nowa – zwró­cił się Fitin do Berii. – Odby­li­śmy wstępne kon­sul­ta­cje z towa­rzy­szem Zaru­bi­nem i Wydzia­łem Pol­skim. Całość pro­jektu zosta­nie wkrótce przed­sta­wiona w spe­cjal­nym rapor­cie, który jest w trak­cie przy­go­to­wa­nia.

Na twa­rzy Berii poja­wiło się zain­te­re­so­wa­nie.

– Pro­jekt prze­wi­duje utwo­rze­nie na bazie Wydziału Pol­skiego roz­sze­rzo­nego oddziału spe­cjal­nego i prze­nie­sie­nie go w pobliże gra­nicy nie­miec­kiej, na przy­kład do Brze­ścia Litew­skiego. Pro­wa­dze­nie dzia­łań ope­ra­cyjno-wywia­dow­czych z tej pozy­cji powinno w znacz­nym stop­niu zwięk­szyć efek­tyw­ność naszej pracy, a także roz­wi­nąć, z wyko­rzy­sta­niem pol­skiego ele­mentu, roz­po­zna­nie wywia­dow­cze sił i ruchów Niem­ców po dru­giej stro­nie gra­nicy. Da nam to rów­nież moż­li­wość bliż­szej współ­pracy z Gestapo i jed­no­cze­śnie ich roz­pra­co­wa­nia. Z Brze­ścia do War­szawy jest prze­cież nie­spełna dwie­ście kilo­me­trów… Przed­się­wzię­cie ryzy­kowne, ale moż­liwe do reali­za­cji. Wymaga oczy­wi­ście odpo­wied­nich przy­go­to­wań – zakoń­czył Fitin pyta­ją­cym tonem.

Beria, który cały czas słu­chał uważ­nie, spoj­rzał na Mier­ku­łowa.

– A co ty o tym myślisz, Siewa? – zapy­tał. – Odważne, jesz­cze tak nie dzia­ła­li­śmy, ale cóż, czasy są trudne i mogą być jesz­cze trud­niej­sze.

– Trzeba szu­kać nowych roz­wią­zań – oznaj­mił Mier­ku­łow.

– Cie­kawe… Cze­kam na raport – powie­dział Beria, wsta­jąc.

11

Pokój wypeł­niały kłęby dymu papie­ro­so­wego wymie­szane z opa­rami wódki, piwa i uryny z zepsu­tej toa­lety. W rogu pokoju stał tele­wi­zor włą­czony na MTV bez głosu.

Puł­kow­nik Andriej Ole­go­wicz Ste­pa­no­wycz z miń­skiego KGB czuł, że jeżeli zosta­nie dłu­żej, to za chwilę urwie mu się film. Pod­jął już decy­zję: naj­wyż­szy czas iść do domu, zwłasz­cza że mieszka nie­da­leko.

Wyda­wało mu się, że głosy pię­ciu pija­nych męż­czyzn zle­wają się w jeden potężny ryk. W żad­nym wypadku nie mógł zasnąć, bo miał nie­od­parte wra­że­nie, że kole­dzy ze Służby Cel­nej, nie mniej pijani od niego, tylko cze­kają, żeby ode­brać mu jego zasłu­żone pięć tysięcy dola­rów.

Póź­niej powie­dzą, że gdzieś zgu­bi­łem. To skur­wy­syny… Takim ni­gdy nie można ufać! – pomy­ślał z wysił­kiem.

Co prawda nie napra­co­wał się zbyt­nio, by zasłu­żyć na te pie­nią­dze, bo i nie było przy czym, zabez­pie­czał jedy­nie trans­port papie­ro­sów do Pol­ski, ale piątka mu się nale­żała, bo jest naj­star­szy stop­niem. Już dawno nie dostał takiej kasy, więc cią­gle odru­chowo wsu­wał rękę do kie­szeni, spraw­dza­jąc, czy pie­nią­dze są na swoim miej­scu. I po każ­dej takiej kon­troli było mu coraz przy­jem­niej.

– Cisza! – krzyk­nął chyba ciut za gło­śno i opie­ra­jąc się o chy­bo­tliwy stół, spró­bo­wał wstać. – Bacz­ność! Towa­rzysz puł­kow­nik wycho­dzi do domu – powie­dział nie­zbyt wyraź­nie do zamil­kłych nagle kom­pa­nów. – Nie spro­wa­dzać mi tu żad­nych kurew, jak pójdę. To jest… kurwa… przy­zwo­ite miesz­ka­nie kon­spi­ra­cyjne Komi­tetu Bez­pie­czeń­stwa Pań­stwo­wego Repu­bliki Bia­ło­ruś. Zro­zu­miano?! – Z tru­dem utrzy­my­wał się w pio­nie. – Nie trzeba mi tu żad­nych awan­tur. Nie dzi­siaj, kiedy wszy­scy są przy kasie. A z kur­wami zawsze są kło­poty! Zro­zu­miano?! – Mimo że mówił beł­ko­tli­wie, sta­rał się być poważny.

Nawet w tym sta­nie dosko­nale wie­dział, że Służba Bez­pie­czeń­stwa Pre­zy­denta tylko czeka, by przy­wa­lić chłop­com z KGB, i jego kasa poszłaby nie­chyb­nie na wczasy w Egip­cie dla jakie­goś wałka Łuka­szenki.

Patrzył na czer­wone twa­rze pię­ciu męż­czyzn sie­dzą­cych wokół stołu i nie był pewny, czy dotarło do nich to, co powie­dział.

– Wasia! Chodź tu… chło­pie! Odpo­wia­dasz za zakoń­cze­nie tej imprezy. – Zachły­snął się powie­trzem i odbiło mu się nie­bez­piecz­nie. Po chwili dokoń­czył: – Pil­nuj tych cel­ni­ków, to ama­to­rzy, i żeby nie skoń­czyło się jak poprzed­nio. Zro­zu­mia­łeś, dur­niu?! – rzu­cił do kapi­tana Krupy, naj­młod­szego w towa­rzy­stwie i, jak mu się wyda­wało, w miarę trzeź­wego.

– Odpro­wa­dzę was do domu… towa­rzy­szu pułk… niku! – Kapi­tan pode­rwał się tak gwał­tow­nie, że aż upa­dło za nim krze­sło. Sta­nął na bacz­ność, wychy­la­jąc się do tyłu wbrew pra­wom fizyki, ale nikt nie zwró­cił na to uwagi.

– Idź w cho­lerę, Wasia! Mam do domu… może… dwie­ście metrów! Może mniej. Masz mi dopil­no­wać tej imprezy. Zro­zu­mia­łeś, dur­niu?! – Ste­pa­no­wycz nie­pew­nym kro­kiem posu­wał się w kie­runku drzwi.

– Tak jest! Towa… szu… niku! – odpo­wie­dział kapi­tan Krupa, jakimś cudem pro­stu­jąc się w posta­wie zasad­ni­czej.

– Idź, chłop­cze, do kuchni, tam na stole są ogórki… tylko weź te zamknięte. I flaszkę daj. – Ste­pa­no­wycz radził sobie teraz zupeł­nie dobrze. – Jest tam też rekla­mówka… No idź, Wasia! Włóż to do niej i przy­nieś.

Krupa, chwy­ta­jąc się fra­mugi drzwi, ruszył do kuchni.

– Jutro też jest dzień! – reflek­syj­nie rzu­cił puł­kow­nik i zaraz dodał: – Daj moje fajki ze stołu… Jutro trzeba jakoś prze­żyć! Nie?!

Zna­le­zie­nie ogór­ków, wódki, papie­ro­sów i torby Media Markt zajęło kapi­ta­nowi dużo czasu.

Ste­pa­no­wycz stał oparty ple­cami o drzwi i wyglą­dał, jakby zasnął.

– Wszystko gotowe, tow… szu puł… niku! – zamel­do­wał zado­wo­lony Krupa, wycią­ga­jąc przed sie­bie czer­woną rekla­mówkę.

– Chodź tu, Wasia! – Puł­kow­nik ock­nął się, bru­tal­nie przy­cią­gnął Krupę za kark i z wolna wyszep­tał mu do ucha: – Pil­nuj swo­jej kasy! Ci cel­nicy to zło­dzieje i jak im pozwo­lisz, to cię opier­dolą. I tak zaro­bili dwa razy wię­cej na tych faj­kach, niż mówią. Ale ja to ustalę, Wasia! I wszystko odda­dzą z pro­cen­tem. Zoba­czysz! – Wciąż nie zdej­mo­wał mu ręki z karku. – Ty jesteś dobry chło­pak, Wasia! Trzy­maj się mnie, a dobrze na tym wyj­dziesz. – Poluź­nił uścisk, ale Krupa wciąż stał w posta­wie zasad­ni­czej, z zamknię­tymi oczami.

Ste­pa­no­wycz z tru­dem zszedł z trze­ciego pię­tra, nie odry­wa­jąc dłoni od porę­czy. Brak żaró­wek na klatce scho­do­wej nie uła­twiał mu zada­nia.

Wyszedł przed budy­nek i poczuł cie­płe, świeże nocne powie­trze. Wyjął papie­rosa i zaczął inten­syw­nie szu­kać w kie­sze­niach zapal­niczki. Ruchy krę­po­wała mu torba z ogór­kami i wódką.

Po chwili zacią­gnął się mocno dar­mo­wym papie­ro­sem z ostat­niego trans­portu i jak pędzący paro­wóz wypu­ścił w górę dym.

Czuł się dobrze, jak czło­wiek suk­cesu i wła­dzy.

– The sky is the limit – powie­dział gło­śno po angiel­sku swoje ulu­bione zda­nie, jedyne zresztą, jakie znał w tym języku, i ruszył w kie­runku domu gęsto zadrze­wioną asfal­tową alejką.

Blade świa­tło nie­licz­nych latarni wska­zy­wało kie­ru­nek. Była sobota i na osie­dlu, mimo cie­płej nocy, pano­wała nie­na­tu­ralna o tej porze cisza. Szedł powoli, pró­bu­jąc, ze zmien­nym szczę­ściem, trzy­mać się ścieżki.

Nagle przy­sta­nął, odwró­cił się i spoj­rzał do tyłu. Miał wra­że­nie, że ktoś za nim idzie. Czuł czy­jąś obec­ność.

Przez chwilę wytę­żał wzrok, lecz słabe świa­tło i bujne zaro­śla nie pozwa­lały mu nic dostrzec. Nie bał się. Czuł się pew­nie. Na ofi­cer­skim osie­dlu nikt by go nie tknął, cho­ciaż i tu cza­sami zda­rzały się drobne awan­tury.

W pew­nym momen­cie zauwa­żył, że kilka metrów od niego nie­na­tu­ral­nie poru­szyły się liście. Chwy­cił ręką za mary­narkę na piersi, gdzie miał grubą kopertę z pie­niędzmi.

Tam ktoś jest! – pomy­ślał i poża­ło­wał, że nie wziął broni.

– Wasia? To ty, bał­wa­nie?! – powie­dział gromko, by dodać sobie odwagi. – Wyłaź, bo cię zastrzelę! – Udał, że sięga po ukryty pisto­let.

Zda­wał sobie sprawę, że w tym sta­nie jest bez­bronny. Wie­dział też, że to nie może być Wasi­lij Krupa. Stał jesz­cze chwilę, obser­wu­jąc przez zmru­żone oczy zaro­śla. Znów mu się wydało, że ktoś tam jest. Nie był pewny, czy to złu­dze­nie, czy rze­czy­wi­ście widzi kształt postaci i jaśniej­szą twarz zato­pioną w ciem­nej zie­leni.

Czuł, jak pul­suje mu krew w skro­niach i mocno bije napę­dzone wódką serce.

Skur­wy­syny! Chcą mnie oczy­ścić z kasy! – dotarło do niego nagle z całą siłą.

Wypeł­nił go nie­po­kój, jakiego dotąd nie znał, a prze­cież nic nie widział. Pew­nie mu się tylko zda­wało, że ktoś go śle­dzi. Im bar­dziej nie rozu­miał, co się z nim dzieje, tym więk­szą czuł panikę.

Przy­spie­szył kroku. Wyostrzone zmy­sły dzia­łały jak nowe. Już widział bramę swo­jego domu.

Ener­gicz­nie otwo­rzył mocno sfa­ty­go­wane, skrzy­piące drzwi. Po omacku prze­cią­gnął lewą ręką i odszu­kał skrzynki na listy, za któ­rymi był włącz­nik świa­tła. Zna­lazł go bez­błęd­nie i naci­snął, ale świa­tło zapa­liło się tylko na wyż­szych pię­trach, rzu­ca­jąc na dół zale­d­wie słabą poświatę.

Teraz już poczuł się bez­piecz­nie. Był w domu. Zro­bił pierw­szy krok po scho­dach i zatrzy­mał się.

Kątem oka dostrzegł zarys wyso­kiej postaci. Stała nie­ru­chomo po pra­wej stro­nie, w ciem­nej wnęce, przy wej­ściu do piw­nicy. Andriej Ole­go­wicz nie ucie­kał, znie­ru­cho­miał jak oło­wiany posąg. Chciał tam spoj­rzeć, ale się bał!

Minęły dwie, trzy sekundy. I nagle poczuł potężne, bez­bo­le­sne ude­rze­nie w plecy i rów­no­cze­śnie na twa­rzy silny uścisk czy­jejś dłoni. Po chwili spa­dły na niego dwa następne ude­rze­nia. Zro­biło mu się gorąco na całym ciele. Jego noz­drza podraż­nił słodki, dziwny zapach, ugięły się pod nim nogi i cie­pła, wil­gotna plama roz­lała mu się po ple­cach.

– To nóż! Nóż… – usły­szał wła­sny głos, ucie­ka­jący i meta­liczny.

Zawi­ro­wało mu w oczach. Chciał zwy­mio­to­wać. Zoba­czył, jak w zwol­nio­nym tem­pie prze­suwa się nad nim zna­joma twarz. Zro­zu­miał, że leży, i chciał coś powie­dzieć, ale nie mógł wydo­być z sie­bie głosu.

Dwie mocne dło­nie spraw­nie prze­szu­ki­wały mu kie­sze­nie, wycią­ga­jąc kopertę z pie­niędzmi, port­fel i pęk klu­czy. Jesz­cze przez chwilę moco­wały się z pla­sti­kową torbą, która owi­nęła się wokół nad­garstka. Potem usły­szał trza­śnię­cie drzwi wyj­ścio­wych i szybko odda­la­jące się kroki.

Było cicho i coraz zim­niej.

12

– Panie pre­ze­sie, przy­szedł pro­fe­sor Kazi­mierz Barda – zaanon­so­wała przez tele­fon sekre­tarka.

Dok­tor Hen­ryk Małecki wstał z fotela i z ledwo zauwa­żal­nym ocią­ga­niem wyszedł z gabi­netu.

– Ser­decz­nie witam, panie pro­fe­so­rze, w sie­dzi­bie Insty­tutu Pamięci Naro­do­wej. To dla nas i dla mnie oso­bi­ście zaszczyt gościć twórcę pol­skiej cyber­ne­tyki i infor­ma­tyki. Bar­dzo prze­pra­szam, że musiał pan tak długo cze­kać na to spo­tka­nie, ale sam pan rozu­mie, jak bar­dzo jestem teraz zajęty. – Pre­zes ści­skał rękę wyso­kiego, dys­tyn­go­wa­nego pana po osiem­dzie­siątce.

– Nic nie szko­dzi. Mam teraz sporo wol­nego czasu, cho­ciaż moja macie­rzy­sta uczel­nia we Wro­cła­wiu na­dal powie­rza mi jakieś zada­nia i nie pozwala osta­tecz­nie się zesta­rzeć. Wciąż mam kon­takt ze stu­den­tami. – Głos pro­fe­sora brzmiał dźwięcz­nie, wręcz mło­dzień­czo.

Prze­szli do gabi­netu pre­zesa i usie­dli w głę­bo­kich fote­lach przy przy­go­to­wa­nym wcze­śniej sto­liku.

– Czym mogę panu słu­żyć, panie pro­fe­so­rze? Może odro­binę koniaku, pora jest już wła­ściwa, lecz może tem­pe­ra­tura na zewnątrz zbyt wysoka? – zapy­tał Małecki ofi­cjal­nie.

– Z przy­jem­no­ścią, panie pre­ze­sie. Myślę, że dobrze mi to zrobi po podróży, tym bar­dziej że leka­rze nie zabra­niają mi tego trunku mimo moich osiem­dzie­się­ciu ośmiu lat.

– Nie­praw­do­po­dobne! Świet­nie pan wygląda, panie pro­fe­so­rze! – Małecki był auten­tycz­nie zasko­czony.

– Panie pre­ze­sie, ile czasu może mi pan poświę­cić? – zapy­tał Barda pro­sto z mostu.

– Ile będzie trzeba! Nie mam już dzi­siaj żad­nych spo­tkań – skła­mał Małecki, bo kolejka inte­re­san­tów ni­gdy się nie koń­czyła, ale miał nadzieję, że pro­fe­sor to zro­zu­mie i nie będzie prze­cią­gał roz­mowy.

– Sprawa, z którą do pana przy­cho­dzę, jest, jak mi się wydaje, dosyć nie­ty­powa. Pew­nie z racji pia­sto­wa­nego urzędu ma pan cały sze­reg nie­ty­po­wych spraw… albo może wyłącz­nie nie­ty­powe… zresztą za chwilę sam pan oceni. Muszę jed­nak bar­dzo wyraź­nie pod­kre­ślić, że ta roz­mowa ma dla mnie oso­bi­ście ogromne zna­cze­nie. Mógł­bym nawet śmiało powie­dzieć, że to naj­waż­niej­szy dzień w moim życiu, co pew­nie pana zdziwi, panie pre­ze­sie.

I rze­czy­wi­ście Małecki był zdzi­wiony tym, co usły­szał. Prak­tycz­nie nie spo­ty­kał się z oso­bami, które figu­ro­wały w kata­lo­gach IPN. Zanim zgo­dził się na roz­mowę z Bardą, spraw­dził go we wszyst­kich moż­li­wych reje­strach. Wydało mu się nie­po­jęte, że ktoś taki jak pro­fe­sor, który wykła­dał prze­cież na zagra­nicz­nych uczel­niach, ni­gdy nie zain­te­re­so­wał służb spe­cjal­nych PRL. Cho­ciaż zda­rzały się takie przy­padki… Ale to tylko zwięk­szało jego zdzi­wie­nie tym, co przed chwilą usły­szał.

Pro­fe­sor zawie­sił głos i przy­cią­gnął do sie­bie fili­żankę z kawą i koniak. Małecki miał wra­że­nie, że jego gość zasta­na­wia się, czy dobrze zro­bił, przy­cho­dząc tutaj. Był coraz bar­dziej cie­kaw, co ma do powie­dze­nia.

– Pro­szę mi wyba­czyć, panie pre­ze­sie, że zapy­tam tak bez­po­śred­nio. Rozu­miem, że nasza roz­mowa… nie jest reje­stro­wana? Zga­dzam się na robie­nie nota­tek, ale nie na nagry­wa­nie. – Pro­fe­sor był uprzej­mie sta­now­czy.

– Ależ, panie pro­fe­so­rze! – Małecki zro­bił minę, jakby się lekko obra­ził, cho­ciaż czę­sto nagry­wał spo­tka­nia. – Może w takim razie popro­szę mojego asy­stenta Zenona Ruperta, by spo­rzą­dzał notatki? – zapy­tał.

Pro­fe­sor ski­nął głową i się­gnął po kie­li­szek. W tym cza­sie Małecki popro­sił przez tele­fon asy­stenta, by przy­szedł do jego gabi­netu. Zauwa­żył, że pro­fe­sor pocią­gnął duży łyk koniaku, jakby chciał dodać sobie odwagi.

– Pan Rupert jest bar­dzo zdol­nym mło­dym naukow­cem, jed­no­cze­śnie moim dok­to­ran­tem. Mam do niego pełne zaufa­nie, gdyż znam go od dziecka. Jego ojciec to mój naj­bliż­szy przy­ja­ciel, jesz­cze z cza­sów dzia­łal­no­ści pod­ziem­nej.

– Sły­sza­łem gdzieś to nazwi­sko… – powie­dział Barda.

– Tak, to syn naszego mini­stra obrony Zbi­gniewa Ruperta. Cha­rak­te­ry­styczne, nie da się pomy­lić, prawda? – Małecki się­gnął po swój kie­li­szek.

Rupert wszedł do pokoju gwał­tow­nie, bez puka­nia. Pod­szedł do pro­fe­sora z wycią­gniętą ręką i sztucz­nym uśmie­chem na twa­rzy.

– Witam pana pro­fe­sora – rzu­cił krótko.

Widać było, że już wcze­śniej wie­dział, kogo zasta­nie w gabi­ne­cie.

Od razu zro­bił na Bar­dzie bar­dzo złe wra­że­nie – zbyt pew­nego sie­bie, aro­ganc­kiego mło­dego czło­wieka – i cho­ciaż pro­fe­sor pra­wie całe życie spę­dził z mło­dzieżą, rzadko spo­ty­kał się z takim bra­kiem sza­cunku.

– Panie pro­fe­so­rze – powie­dział Małecki – przed­sta­wiam panu magi­stra Zenona Ruperta.

Barda podał mu rękę, nie wsta­jąc z fotela, ale odniósł wra­że­nie, że Rupert nie zro­zu­miał tego gestu.

– Zenek – zwró­cił się Małecki do Ruperta – usiądź, będziesz robił notatki z naszej roz­mowy.

– Prawdę mówiąc, wszystko to, co pano­wie za chwilę usły­szą, powinno być objęte klau­zulą „ści­śle tajne”. Tak to się mówi? – zapy­tał Barda, choć dobrze wie­dział, co ten ter­min ozna­cza. – Rzecz doty­czy mojego życia i spraw, które nie powinny być zapo­mniane.

Słowa „życia i spraw” zabrzmiały mocno, groź­nie. I chciał, żeby tak wła­śnie zostały ode­brane.

– Roz­ma­wia­łem nie­dawno z moim synem, który od dwu­dzie­stu lat jest wykła­dowcą na Mas­sa­chu­setts Insti­tute of Tech­no­logy. Jemu pierw­szemu opo­wie­dzia­łem tę histo­rię i to wła­śnie on mi dora­dził, bym zwró­cił się z tą sprawą do Insty­tutu Pamięci Naro­do­wej. Przy­znam szcze­rze, panie pre­ze­sie, że nie jest to naj­lep­szy spo­sób zakoń­cze­nia mojej ody­sei, ale nie mam wyboru. – Na chwilę zawie­sił głos. – A może jest to jed­nak jedyny wybór, jakiego teraz mogę doko­nać, bo, jak mówią mi leka­rze, muszę się szybko decy­do­wać.

Pro­fe­sor mówił spo­koj­nie, dobie­ra­jąc słowa, i nie zwra­cał uwagi na reak­cje pre­zesa, a tym bar­dziej sie­dzą­cego za biur­kiem wyły­sia­łego przed­wcze­śnie dok­to­ranta. Miał wra­że­nie, że kręci mu się tro­chę w gło­wie od koniaku, że jesz­cze nie jest gotowy, że może jed­nak nie powi­nien nic mówić.

– Zda­rzyło się to w lipcu czter­dzie­stego trze­ciego roku w lasach na Pole­siu, na połu­dniowy wschód od Grodna. Teraz to jest Bia­ło­ruś. Oddział nasz, wcho­dzący w skład Zgru­po­wa­nia AK na Gro­dzieńsz­czyź­nie, był jed­nostką do zadań spe­cjal­nych. Dowo­dził nim major Sta­ni­sław Wasz­czy­kow­ski, pseu­do­nim „Broda”. Wraz z bra­tem zosta­li­śmy wów­czas przy­dzie­leni do tego oddziału, z bez­po­śred­nią pod­le­gło­ścią „Bro­dzie”. Mój nie­ży­jący już dzi­siaj brat Jan, star­szy ode mnie o cztery lata, był ofi­ce­rem zawo­do­wym WP. Do wrze­śnia trzy­dzie­stego dzie­wią­tego roku słu­żył w Oddziale Dru­gim Sztabu Gene­ral­nego Woj­ska Pol­skiego, Refe­rat Wschód, w War­sza­wie. W chwili wybu­chu wojny był już kapi­ta­nem, ja nato­miast mło­dym pod­cho­rą­żym. Nie będę wcho­dził teraz w szcze­góły, powiem jedy­nie, że zgod­nie z pla­nami ope­ra­cyj­nymi na wypa­dek wojny prze­szli­śmy pod koniec wrze­śnia trzy­dzie­stego dzie­wią­tego, z dobrymi papie­rami, do strefy sowiec­kiej, gdzie mie­li­śmy ocze­ki­wać w ukry­ciu na dal­sze instruk­cje. Miesz­ka­li­śmy w sta­rym domku na przed­mie­ściach Grodna. Gdzieś na prze­ło­mie stycz­nia i lutego tysiąc dzie­więć­set czter­dzie­stego roku nawią­zał z nami kon­takt łącz­nik z War­szawy. Od tej chwili do wybu­chu wojny sowiecko-nie­miec­kiej zaj­mo­wa­li­śmy się roz­po­zna­niem i budową orga­ni­za­cji wywia­dow­czej na zaple­czu Rosjan. W szcze­gól­no­ści inte­re­so­wała nas współ­praca nie­miecko-sowiecka, stan przy­go­to­wań ZSRR do wojny i tym podobne sprawy.

Pro­fe­sor mówił płyn­nie, ze swo­bodą. Rupert dokład­nie wszystko noto­wał, ale Małecki już sły­szał takie histo­rie.

– Byli­śmy wtedy pod­ko­mend­nymi Oddziału Dru­giego Komendy Głów­nej ZWZ. Jed­nym z waż­niej­szych zadań, jakie wypeł­nia­li­śmy do chwili wybu­chu wojny, była iden­ty­fi­ka­cja i jeśli zaszła potrzeba – Barda zawa­hał się przez moment – likwi­da­cja współ­pra­cow­ni­ków NKWD oraz wszel­kiego rodzaju rene­ga­tów i dono­si­cieli w naszych sze­re­gach. Pro­wa­dze­nie dzia­łal­no­ści kon­spi­ra­cyj­nej i wywia­dow­czej w tych cza­sach i na tym tere­nie było nad­zwy­czaj trudne, NKWD bowiem miało bar­dzo sprawną i dobrze zor­ga­ni­zo­waną struk­turę oraz liczne grono gor­li­wych współ­pra­cow­ni­ków. Uda­wało nam się unik­nąć pro­wo­ka­cji i aresz­to­wa­nia, gdyż pra­co­wa­li­śmy z bra­tem sami, a naszą łącz­niczką była „Hania”. Wyjąt­kowa, nie­zwy­kła osoba…

Barda prze­rwał na sekundę, a Małecki wyczuł natych­miast, że zała­mał mu się głos.

– Mie­li­śmy do niej pełne zaufa­nie. Przed wojną prze­szli­śmy spe­cja­li­styczne prze­szko­le­nie doty­czące spe­cy­ficz­nych zasad służby wywia­dow­czej prze­ciw Sowie­tom. W Grod­nie brat pra­co­wał w elek­trowni, a ja w miej­sco­wej gaze­cie mło­dzie­żo­wej, gdzie zosta­łem nawet człon­kiem Kom­so­mołu. W naszym oto­cze­niu nikt nie wie­dział, że jeste­śmy braćmi. Po wybu­chu wojny z ZSRR otrzy­ma­li­śmy nowe zada­nia. W ramach akcji „Wachlarz”. Pan to oczy­wi­ście zna, prawda, pre­ze­sie?

Małecki poki­wał głową jakby z poli­to­wa­niem.

– Zaczę­li­śmy wtedy pra­co­wać w nie­miec­kiej fir­mie trans­por­to­wej jako kie­rowcy i dużo jeź­dzi­li­śmy po Bia­ło­rusi, co znacz­nie uła­twiało nam dzia­łal­ność. Zna­li­śmy język, warunki, no i nie bali­śmy się zapusz­czać w rejony opa­no­wane przez sowiecką par­ty­zantkę. Pod koniec czter­dzie­stego dru­giego roku w naszej jed­no­stce w Grod­nie, któ­rej pod­le­ga­li­śmy, nastą­piła wsypa. Niemcy aresz­to­wali „Hanię” i musie­li­śmy ucie­kać. „Hania” to praw­dziwy boha­ter i żoł­nierz, nawet nie zna­li­śmy jej nazwi­ska, po pro­stu przed­sta­wiła się jako „Hania” i tak zostało. Umarła cicho, samot­nie, w nie­miec­kim wię­zie­niu w Grod­nie… Popeł­niła samo­bój­stwo. Tylko ona wie­działa, że jeste­śmy braćmi, i znała nasze praw­dziwe nazwi­ska. Kon­tak­to­wała się z naszymi rodzi­cami w Wil­nie.

Pro­fe­sor był wyraź­nie wzru­szony. Wyglą­dało na to, że było w tym wspo­mnie­niu coś wię­cej niż tylko pamięć.

– Dosta­li­śmy przy­dział do oddziału „Brody”… Jak mówi­łem, była to jed­nostka spe­cjalna. Więk­szość żoł­nie­rzy pocho­dziła z mia­sta: chłopcy dobrze wykształ­ceni, z inte­li­genc­kich rodzin, w więk­szo­ści ofi­cer­skich, o sil­nej moty­wa­cji i oddani spra­wie. W oddziale pano­wał wspa­niały duch przy­jaźni i bra­ter­stwa, cho­ciaż przy­szło nam wyko­ny­wać wąt­pliwe, według obec­nych stan­dar­dów, zada­nia. Wtedy była jed­nak wojna i takich wąt­pli­wo­ści nie mie­li­śmy. Teraz jedno zdję­cie w mediach, krótki film doku­men­talny przed­sta­wia­jący śmierć na żywo wzbu­dza gorące emo­cje. Wów­czas, powiem to szcze­rze, mie­wa­li­śmy wąt­pli­wo­ści tylko wtedy, gdy trzeba było zli­kwi­do­wać Polaka. W pozo­sta­łych wypad­kach nie mie­li­śmy żad­nych.

Zauwa­żył, że zaczyna odcho­dzić od sedna sprawy, więc wró­cił do prze­rwa­nego wątku.

– „Broda” wie­dział, że jeste­śmy spo­krew­nieni, ale nie że jeste­śmy braćmi. Wie­dział jedy­nie, że ja byłem pod­cho­rą­żym rezerwy z War­szawy, a Jan ofi­ce­rem linio­wym. Jed­nym z naszych zadań było roz­pra­co­wy­wa­nie sowiec­kiej par­ty­zantki na Wileńsz­czyź­nie i Pole­siu. Pod­le­ga­li­śmy bez­po­śred­nio Komen­dzie Głów­nej AK. Nasze rela­cje z sowiecką par­ty­zantką od początku były złe, ale po ujaw­nie­niu zbrodni katyń­skiej wio­sną czter­dzie­stego trze­ciego pogor­szyły się jesz­cze bar­dziej. W naszym oddziale było wielu żoł­nie­rzy, któ­rzy stra­cili kogoś w Katy­niu, a inni cały czas szu­kali bli­skich i już prze­czu­wali, co mogło się z nimi stać. Wraz z postę­pami Armii Czer­wo­nej w czter­dzie­stym trze­cim roku nastą­piła inten­sy­fi­ka­cja dzia­łań Sowie­tów na tyłach, nie tylko prze­ciw Niem­com czy bia­ło­ru­skim nacjo­na­li­stom, lecz także prze­ciw żywio­łowi pol­skiemu lub propol­skiemu na Wscho­dzie. Cza­sami trudno było jed­nak odróż­nić, kto jest kim.

Barda wyjął z teczki cienki nie­bie­ski sko­ro­szyt, który poło­żył na kola­nach i otwo­rzył. Małecki zoba­czył kartki wypeł­nione pismem maszy­no­wym. Dobrze znał wygląd archi­wal­nych doku­men­tów.

– Muszę sobie tro­chę pomóc, już nie wszystko pamię­tam. – Pro­fe­sor uśmiech­nął się, jakby był cze­muś winny, i popro­sił o wodę.

– Panie pro­fe­so­rze, nie musimy się spie­szyć, mamy czas – powie­dział Małecki, coraz bar­dziej zain­te­re­so­wany histo­rią Bardy, i przez inter­kom połą­czył się z sekre­tarką.

Rupert, sie­dząc za biur­kiem, z wypie­kami na twa­rzy i pustym uśmiesz­kiem wpa­try­wał się w pro­fe­sora.

– W lipcu czter­dzie­stego trze­ciego roku roz­bi­li­śmy jed­nostkę spe­cjalną NKWD. Był to nie­duży oddział, w sile dwóch plu­to­nów, dzia­ła­jący w ramach sowiec­kiego zgru­po­wa­nia par­ty­zanc­kiego, które z nami sąsia­do­wało. Śle­dzi­li­śmy ich od dłuż­szego czasu i mie­li­śmy roz­kaz likwi­da­cji. Oddział ten w zależ­no­ści od potrzeb mógł wystę­po­wać jako nie­miecki, sowiecki lub pol­ski. Tak zostali przy­go­to­wani i wypo­sa­żeni. Cze­ka­jąc na przy­by­cie Armii Czer­wo­nej, w nie­mieckich mun­du­rach mor­do­wali wszyst­kich, jako Polacy – Bia­ło­ru­si­nów lub Litwi­nów, w sowiec­kich – Pola­ków, i tak dalej, aż do osią­gnię­cia zapla­no­wa­nych efek­tów… Jego dowódcą był kom­bryg miń­skiego NKWD Wia­cze­sław Michaj­ło­wicz Sier­gie­jew. Otrzy­my­wał roz­kazy bez­po­śred­nio z Moskwy, a dowódca zgru­po­wa­nia był zobo­wią­zany z nim współ­pra­co­wać. Nie podo­bało się to jed­nemu z sowiec­kich dowód­ców par­ty­zanc­kich i… dzięki jego pomocy, jak można by to okre­ślić… udało nam się ten ban­dycki oddział osta­tecz­nie zli­kwi­do­wać.

– To bar­dzo cie­kawe, co pan mówi, panie pro­fe­so­rze. Fakty tego rodzaju z tere­nów wschod­nich mamy bar­dzo słabo udo­ku­men­to­wane, choćby dla­tego, że nie­wielu świad­ków już pozo­stało – ode­zwał się Małecki i jasne było, że jesz­cze się nie domy­śla, co Barda chce mu powie­dzieć.

– Z oddziału pozo­stało przy życiu kil­ku­na­stu boj­ców, któ­rych wzię­li­śmy do nie­woli. Nie­stety, nie prze­żył żaden ofi­cer. Ich prze­słu­chi­wa­niem zaj­mo­wa­li­śmy się razem z bra­tem. Naszym naj­waż­niej­szym zada­niem było udo­ku­men­to­wa­nie zbrodni doko­na­nych przez nich na miej­sco­wej lud­no­ści, nie­za­leż­nie od tego, w jakim mun­du­rze wystę­po­wali. Takie mie­li­śmy wyraźne roz­kazy Komendy Głów­nej i z Lon­dynu. Sami też byli­śmy wystar­cza­jąco zde­ter­mi­no­wani, no i pełni nie­na­wi­ści, szcze­rze mówiąc. Na początku roz­strze­la­nych zostało dwóch ban­dzio­rów, któ­rzy roko­wali naj­mniej­sze nadzieje na współ­pracę i uzy­ska­nie infor­ma­cji… Sądu nie było, bo… nie musie­li­śmy udo­wad­niać winy! Efekt egze­ku­cji, jak zawsze w takich sytu­acjach, łatwo dało się prze­wi­dzieć! Więk­szość jeń­ców była natych­miast gotowa do współ­pracy, a niektó­rzy chcieli nawet przy­łą­czyć się do naszego oddziału i wal­czyć z komu­ni­stami. Cie­kawe, prawda?

Zamilkł na chwilę, jakby chciał, by słu­cha­cze doce­nili zawartą w jego sło­wach iro­nię.

– Jed­nym z naj­bar­dziej żar­li­wych „anty­ko­mu­ni­stów” oka­zał się nie­jaki… – zaczerp­nął głę­boko powie­trza – Sie­mion Andrie­je­wicz Zubow, w oddziale pra­wie od początku jego powsta­nia. Wyja­śnie­nia skła­dał obszerne i czy­nił to chęt­nie, choć był typem dosyć pry­mi­tyw­nym, zresztą jak więk­szość tych boj­ców. Zadzi­wia­jące… zupeł­nie nie poczu­wał się do winy za swoje zbrod­nie. Uwa­żał, że wyko­ny­wał roz­kazy… że to nor­malne. Myślał, że my też tak postę­pu­jemy. Naj­cie­kaw­sze jed­nak, że przy oka­zji jego prze­słu­cha­nia wypły­nęła zupeł­nie inna sprawa, która, nawia­sem mówiąc, prze­dłu­żyła mu nieco życie. To, co nam powie­dział Zubow, i to, co z tego wynika, sta­nowi wła­śnie główny powód mojej wizyty, panie pre­ze­sie…

Barda prze­rwał i poło­żył obie dło­nie na sko­ro­szy­cie, który wciąż trzy­mał na kola­nach.

– Oto, panie pre­ze­sie – zaczął po chwili – kopia ory­gi­nal­nego pro­to­kołu prze­słu­cha­nia Zubowa. Może nie tyle pro­to­kołu, ile naszego bar­dzo szcze­gó­ło­wego raportu, jaki został prze­słany do Komendy Głów­nej AK, a następ­nie, wiem to dobrze, do Oddziału Dru­giego Sztabu Naczel­nego Wodza w Lon­dy­nie. Nie­stety, musia­łem wyma­zać z niego kilka słów, a wła­ści­wie nazwisk. Pan wyba­czy, ale nie będę wyja­śniał dla­czego. Mam nadzieję, że wła­śnie pan powi­nien to dosko­nale zro­zu­mieć. Gwa­ran­tuję jed­nak auten­tycz­ność doku­mentu. W tam­tych cza­sach raporty spo­rzą­dza­li­śmy w jed­nym egzem­pla­rzu, który następ­nie był prze­ka­zy­wany do KG. My z bra­tem wszystko pisa­li­śmy przez kalkę, robiąc kopie, co było pew­nym zła­ma­niem prze­pi­sów, ale uwa­ża­li­śmy, że tak trzeba, bo łącz­ność była wów­czas zawodna. Przed­sta­wię teraz panu w skró­cie naj­istot­niej­sze frag­menty prze­słu­cha­nia Zubowa i to, co nastą­piło póź­niej, a czego nie znaj­dzie pan w tym doku­men­cie…

Barda cały czas zwra­cał się bez­po­śred­nio do Małec­kiego, wyraź­nie pomi­ja­jąc Ruperta, który praw­do­po­dob­nie wyczu­wał nie­chęć pro­fe­sora.

– Zubow od lutego tysiąc dzie­więć­set czter­dzie­stego roku do wybu­chu wojny, to jest do czerwca czter­dzie­stego pierw­szego, słu­żył w plu­to­nie wydzie­lo­nym sto trzy­dzie­stego dru­giego bata­lionu kon­wo­jo­wego NKWD w Brze­ściu Litew­skim, a dokład­niej w twier­dzy brze­skiej. Miał sto­pień sier­żanta bez­pie­czeń­stwa, ale w oddziale par­ty­zanc­kim utrzy­my­wał, że był przed wojną zwy­kłym sze­re­go­wym. Z takich jak on… i jemu podob­nych zbó­jów… utwo­rzono wydzie­loną kom­pa­nię spe­cjalną, o któ­rej mówi­łem wcze­śniej. Wśród zwy­kłych par­ty­zan­tów sowiec­kich, któ­rzy już zdą­żyli poznać NKWD, Zubow i podobni mu kam­raci mieli małe szanse na prze­ży­cie mie­siąca. Po zaję­ciu twier­dzy brze­skiej we wrze­śniu trzy­dzie­stego dzie­wią­tego wła­dze sowiec­kie utwo­rzyły tam potężną bazę woj­skową, zamkniętą i dobrze chro­nioną. Na początku stycz­nia czter­dzie­stego roku Zubow otrzy­mał roz­kaz zor­ga­ni­zo­wa­nia z wybra­nych przez sie­bie enka­wu­dzi­stów plu­tonu prze­zna­czo­nego do ochrony dwu­pię­tro­wej willi, która stała w obrę­bie murów twier­dzy. Miał też przy­go­to­wać ten budy­nek na przy­by­cie nie­zna­nego mu wów­czas oddziału NKWD z Moskwy. Roz­kazy otrzy­my­wał wyłącz­nie od dowódcy bata­lionu, a po przy­by­ciu jed­nostki do Brze­ścia, jak twier­dził, prze­szedł pod bez­po­śred­nie roz­kazy jej dowódcy. Pole­ce­nia zwią­zane z przy­by­ciem jed­nostki, a zatem doty­czące wydzie­le­nia willi i przy­go­to­wa­nia pomiesz­czeń, wyda­wał dowódcy twier­dzy i dowódcy bata­lionu NKWD nie kto inny, tylko sam Mier­ku­łow. Zgo­dzi się pan, że to tro­chę dziwne. Nie­mniej jed­nostka, o któ­rej wspo­mniał Zubow, bar­dzo nas zain­te­re­so­wała i zaczę­li­śmy drą­żyć temat.

– Tak, panie pro­fe­so­rze, to rze­czy­wi­ście inte­re­su­jące, ale nie odbiega tak bar­dzo od ówcze­snej prak­tyki w ZSRR. Mier­ku­łow dość czę­sto inter­we­nio­wał oso­bi­ście w istot­nych dla niego spra­wach. W tym jed­nak wypadku mamy do czy­nie­nia z jakąś nad­zwy­czaj ważną i tajną jed­nostką NKWD, i to aku­rat w Brze­ściu. Wszystko razem sta­nowi cie­kawy splot oko­licz­no­ści… – Małecki spra­wiał wra­że­nie rze­czy­wi­ście zain­te­re­so­wa­nego sprawą.

– Dokład­nie w ten sam spo­sób myśle­li­śmy latem czter­dzie­stego trze­ciego roku. Zubow mówił chęt­nie, bez opo­rów. Myślę też, że szcze­rze.

Pro­fe­sor zamy­ślił się na moment, jakby zgu­bił wątek.

– W poło­wie stycz­nia przy­je­chał do Brze­ścia kapi­tan bez­pie­czeń­stwa Jew­gie­nij Abra­mo­wicz Pokrow­ski, żeby obej­rzeć dom prze­zna­czony dla jed­nostki. Gościli go wtedy dowódca twier­dzy i kie­row­nic­two NKWD, z któ­rymi pił dwa dni. Odno­sili się do niego jak do kogoś nad­zwy­czaj waż­nego. Raz poje­chał też na nie­miecką stronę. Zubow i dwóch enka­wu­dzi­stów towa­rzy­szyło mu nie­mal cały czas… W końcu Pokrow­ski pole­cił, by Zubow wpro­wa­dził jakieś nie­istotne zmiany w sys­te­mie ochrony willi, i oce­nił obiekt jako gotowy do obję­cia. Dom stał w lesie, w połu­dnio­wej czę­ści twier­dzy, około trzy­stu metrów od Bramy Połu­dnio­wej. Pod koniec stycz­nia lub na początku lutego do twier­dzy przy­byli goście. Nie ocze­ki­wał na nich nikt z dowódz­twa twier­dzy, tylko Zubow i jego zastępca. Samo­cho­dem oso­bo­wym przy­je­chał major bez­pie­czeń­stwa Wasi­lij Zaru­bin, któ­remu towa­rzy­szył Pokrow­ski. Auto­bu­sem przy­wie­ziono dzie­wię­ciu niż­szych ofi­ce­rów NKWD. Wszy­scy zamiesz­kali w willi. Przy­wieźli ze sobą kilka skrzyń, maszyny do pisa­nia i wiele innych potrzeb­nych rze­czy. Zaraz po przy­jeź­dzie otrzy­mali wła­sną łącz­ność tele­fo­niczną. Obiekt ochra­niało na zmianę dwu­dzie­stu enka­wu­dzi­stów, ale nie mieli prawa wstępu do wnę­trza. Jedy­nie Zubow i jego zastępca mogli tam wcho­dzić, ale też nie wszę­dzie. Zubow nie inte­re­so­wał się, co to była za jed­nostka… i nawet nie chciał wie­dzieć, jak wyznał szcze­rze… lecz w twier­dzy mówili, że to spe­cjalna jed­nostka wywiadu pod­le­gła bez­po­śred­nio Berii. W takiej sytu­acji rze­czywiście lepiej było się tym nie inte­re­so­wać.

Pro­fe­sor prze­rwał na chwilę, by napić się wody i prze­czy­tać coś w mate­ria­łach.

– Gdzieś sły­sza­łem nazwi­sko Zaru­bin… Tak… na pewno sły­sza­łem! – Małecki zmarsz­czył czoło i prze­sło­nił oczy dło­nią.

– Z całą pew­no­ścią sły­szał pan o Zaru­bi­nie i gdy tylko roz­winę wątek, zaraz pan sobie przy­po­mni – powie­dział Barda. – Zaru­bin był dowódcą jed­nostki, ale rzadko w niej bywał. Czę­ściej poja­wiał się dopiero od czerwca tysiąc dzie­więć­set czter­dzie­stego roku. Zawsze podró­żo­wał w towa­rzy­stwie jed­nego lub dwóch ofi­ce­rów. Cza­sami byli to ofi­ce­ro­wie z jego jed­nostki, a cza­sami zupeł­nie mu nie­znani. Zubow roz­ma­wiał z Zaru­binem dwa, trzy razy o jakichś nie­istot­nych spra­wach. Robił wra­że­nie poważ­nego, suro­wego enka­wu­dzi­sty. Widać było… jak dobrze pamię­tam, Zubow użył takiego okre­śle­nia… że wszy­scy się go bali. Tak naprawdę to ozna­cza, że pozo­stali ofi­ce­ro­wie trak­to­wali go z naj­wyż­szym sza­cun­kiem i powa­ża­niem. Musimy cały czas mieć na uwa­dze poziom inte­lek­tu­alny Zubowa – pod­kre­ślił pro­fe­sor. – Trzeba było nie­zwy­kłego samo­za­par­cia, by wydo­być z niego to, co wie­dział, a nie zda­wał sobie sprawy, że wie. Jak mówił Zubow, Zaru­bin był bar­dzo ele­gancki, czy­sty, „taki nie nasz”, bez woj­sko­wych manier. Zubow nie wie­dział, kim on jest, jak go trak­to­wać, bo był inny, dziwny. Ponie­waż nie paso­wał do zna­nego mu świata, bał się go jak nikogo dotąd. Sta­rał się go uni­kać i był zado­wo­lony, że rzadko przy­jeż­dżał. Bie­żące kon­takty utrzy­my­wał z Pokrow­skim, który dowo­dził jed­nostką, i porucz­ni­kiem Smir­no­wem. Odróż­niali się mocno od Zaru­bina, byli jak nor­malni cze­ki­ści. Zubow jed­nak ni­gdy z nimi nie pił, bo jako pod­ofi­cer nie był zapra­szany. Nato­miast sami, naj­czę­ściej pod nie­obec­ność Zaru­bina, potra­fili pić ostro. Szcze­gól­nie dużo alko­holu pły­nęło na wio­snę czter­dzie­stego roku. Nie tylko czę­sto wyjeż­dżali, lecz także przy­by­wało do nich wielu mun­du­ro­wych z naj­róż­niej­szych for­ma­cji, naj­czę­ściej z NKWD, ale i cywi­lów, nie­któ­rzy bar­dzo dobrze ubrani. Na pewno nie byli to „nasi”… tak okre­ślił ich Zubow. Odwie­dza­jący willę zawsze wjeż­dżali przez Bramę Połu­dniową samo­cho­dem oso­bo­wym z firan­kami z tyłu, tak by nie było widać twa­rzy. Auto pro­wa­dził oso­bi­ście jeden z ofi­ce­rów. Tak samo te osoby odwo­żono, bez żad­nej kon­troli. Kil­ka­krot­nie willę odwie­dzali Niemcy, po trzech, czte­rech, nie­któ­rzy w mun­du­rach. Nie­stety, Zubow nie potra­fił roz­róż­nić for­ma­cji. Naj­cie­kaw­sza jed­nak była wia­do­mość, którą usły­szał od swo­ich żoł­nie­rzy. Otóż czte­rech ofi­ce­rów z willi regu­lar­nie prze­cho­dziło w cywil­nym ubra­niu poje­dyn­czo na nie­miecką stronę i prze­by­wało tam dłuż­szy czas. Byli to porucz­nicy Bor­kow­ski i Mien­szy­kow, dwóch pozo­sta­łych nazwisk nie zapa­mię­tał. Zapy­ta­łem wów­czas Zubowa, czy prze­cho­dzili oni na drugą stronę za zgodą Niem­ców? Odpowie­dział, że wyglą­dało to jak kon­tra­banda. Czyli naj­praw­do­po­dob­niej bez zgody Niem­ców. Zubow zabro­nił żoł­nie­rzom komu­kol­wiek o tym mówić. Sam jed­nak też był prze­ko­nany, że zaj­mują się prze­my­tem. Bo skąd by mieli tyle ele­ganckich rze­czy? Tak to komen­to­wał wów­czas Zubow.

– No tak, panie pro­fe­so­rze, wygląda na to, że ta tajem­ni­cza jed­nostka wywia­dow­cza NKWD, o któ­rej ni­gdy do tej pory nie sły­sza­łem, w jakimś nie­ja­snym jesz­cze dla mnie wymia­rze zaj­mo­wała się spra­wami pol­skimi. To nad­zwy­czaj cie­kawe! Bez­po­średni nad­zór Mier­ku­łowa… spe­cjalne peł­no­moc­nic­twa… umiej­sco­wie­nie jed­nostki w Brze­ściu, w środku potęż­nej twier­dzy, sto kilo­me­trów od War­szawy, kilo­metr od ówcze­snej gra­nicy z Niem­cami, i wszyst­kie pozo­stałe infor­ma­cje… nad­zwy­czaj cie­kawe! – Małecki był poru­szony.

– Przy­to­czy­łem tylko naj­bar­dziej zna­czące frag­menty tego, co nam powie­dział Zubow. Znacz­nie wię­cej szcze­gó­łów znajdą pano­wie w naszym rapor­cie, w który trzeba się uważ­nie wczy­tać.

Pro­fe­sor prze­rwał i zamy­ślił się na chwilę.

– Zasta­na­wia­łem się, czy w ogóle tę sprawę poru­szać. W końcu oparta jest wyłącz­nie na wyja­śnie­niach pro­stego czło­wieka, który stał w obli­czu śmierci. Przez wiele lat pró­bo­wa­łem odna­leźć jakie­kol­wiek infor­ma­cje, które potwier­dza­łyby wia­ry­god­ność tego, co powie­dział Zubow, cokol­wiek! Teraz, gdy jestem na eme­ry­tu­rze, zaczą­łem czy­tać książki, na które wcze­śniej zawsze bra­ko­wało mi czasu. Prze­czy­ta­łem mię­dzy innymi Archi­wum Mitro­china. Od deski do deski. Z istot­nych powo­dów oso­bi­stych. – Barda zro­bił się bar­dzo poważny. – W tej książce natkną­łem się na nazwi­sko Zaru­bina. Był tam frag­ment mówiący o jego powią­za­niach z obo­zem w Koziel­sku i ze zbrod­nią katyń­ską. Dopiero wtedy przy­po­mnia­łem sobie o Zaru­bi­nie z opo­wia­dań Zubowa. Zaj­rza­łem do Inter­netu, prze­czy­ta­łem książki poświę­cone zbrodni katyń­skiej i zupeł­nie sporo zna­la­złem o tym asie sowiec­kiego wywiadu…

– Oczy­wi­ście! – wykrzyk­nął Małecki. – Swia­nie­wicz! Pisał o nim pro­fe­sor Swia­nie­wicz! Ostat­nio także Wła­di­mir Aba­ri­now w Opraw­cach z Katy­nia. – Wstał i gesty­ku­lu­jąc, zaczął cho­dzić po pokoju, aż dostrzegł zdzi­wiony wzrok Ruperta. – Musimy się tą sprawą koniecz­nie zająć, przej­rzeć nasze mate­riały, poroz­ma­wiać ze świad­kami. Może posze­rzymy naszą wie­dzę.

– To jesz­cze nie koniec, panie pre­ze­sie! Ta histo­ria ma też inny wymiar. Ale zanim przejdę do dal­szej czę­ści zeznań tego gie­roja Zubowa, jedna uwaga… jakże dla mnie ważna! Prze­czy­ta­łem na stro­nie inter­ne­to­wej, że Zaru­bin zmarł w Moskwie w tysiąc dzie­więć­set sie­dem­dzie­sią­tym czwar­tym roku jako Boha­ter Związku Radziec­kiego. Dzi­siaj jego por­tret wisi w sie­dzi­bie Służby Wywiadu Zagra­nicz­nego Fede­ra­cji Rosyj­skiej jako wzór dla mło­dych ofi­ce­rów. Czło­wiek, który selek­cjo­no­wał naszych ofi­ce­rów na śmierć, wie­dział, co ich czeka, i cynicz­nie to wyko­rzy­sty­wał, jest boha­te­rem nowych, podobno demo­kra­tycz­nych służb spe­cjal­nych. Takich Zaru­binów zna­la­złoby się pew­nie wię­cej, tylko o nich nie wiemy, ale za to wiemy, dla­czego Rosja ni­gdy się nie zgo­dzi na ujaw­nie­nie peł­nej prawdy o tej zbrodni, o śmierci moich kole­gów. Z powodu jakichś Pola­ków mie­liby zdej­mo­wać por­trety swo­ich boha­te­rów? Ni­gdy na to nie pójdą. Znam Rosjan!

Pro­fe­sor był poru­szony. Po raz pierw­szy powie­dział na głos to, co od dawna nie dawało mu spo­koju, choć być może dla wielu było oczy­wi­ste. Poczuł ulgę, nawet satys­fak­cję, zanim jesz­cze doszedł do naj­waż­niej­szej kwe­stii.

– O świ­cie dwu­dzie­stego dru­giego czerwca tysiąc dzie­więć­set czter­dzie­stego pierw­szego roku Niemcy zaata­ko­wali Zwią­zek Sowiecki. Obło­żyli twier­dzę brze­ską ogniem arty­le­ryj­skim od wcze­snych godzin ran­nych. Histo­ria walk o tę twier­dzę jest sto­sun­kowo dobrze znana, nie będę jej powta­rzał. Obro­sła legen­dami, opar­tymi na mniej lub bar­dziej spraw­dzo­nych fak­tach, a pro­du­ko­wa­nymi przez mistrzow­ską w tym rze­mio­śle sowiecką pro­pa­gandę. Jed­nakże pewien epi­zod, o któ­rym teraz powiem, znał w czter­dzie­stym trze­cim roku chyba już tylko Zubow… Jak twier­dził, „willa Zaru­bina”… tak ją nazwijmy… była gotowa do ewa­ku­acji już od maja czter­dzie­stego pierw­szego roku. Ude­rze­nie Niem­ców oka­zało się jed­nak zupeł­nym zasko­cze­niem także dla zakwa­te­ro­wa­nych w niej ofi­ce­rów, cho­ciaż w tym dniu było ich na miej­scu tylko kilku. Zubow pamię­tał Mien­szy­kowa, Smir­nowa, oczy­wi­ście Pokrow­skiego. Pozo­stałe nazwi­ska znaj­dzie­cie w rapor­cie. Zaru­bina nie było w twier­dzy ani praw­do­po­dob­nie w Brze­ściu. Wio­snę czter­dzie­stego pierw­szego roku Zubow okre­ślił jako czas najbar­dziej inten­syw­nej pracy Zaru­bina w całym okre­sie jego służby w tej jed­no­stce. Walki o twier­dzę od początku były bar­dzo cięż­kie i gwał­towne. Niemcy sztur­mo­wali raz za razem, powoli łamiąc obronę. „Willa Zaru­bina” była w bez­po­śred­nim zagro­że­niu, gdyż leżała trzy­sta metrów od zewnętrz­nych umoc­nień. W godzi­nach poran­nych, w prze­rwie ostrzału, Pokrow­ski wezwał Zubowa i pole­cił mu wybrać dwóch spraw­dzo­nych enka­wu­dzi­stów. Udali się do pomiesz­cze­nia na pię­trze, w któ­rym Zubow ni­gdy przed­tem nie był. Na środku pokoju pło­nęło ogni­sko, w któ­rym dwóch ofi­ce­rów z pośpie­chem paliło doku­menty. Pokrow­ski kazał żoł­nie­rzom zabrać z pokoju przy­go­to­waną zie­loną meta­lową skrzy­nię, która była dodat­kowo zabez­pie­czona sma­rem. Zanie­śli ją do samo­chodu oso­bo­wego sto­ją­cego za domem. Żoł­nie­rzy odpra­wili. Roz­po­czął się inten­sywny ostrzał. Zubow z Pokrow­skim, uni­ka­jąc poci­sków, z tru­dem dotarli przez Bramę Tere­spol­ską do cyta­deli. Pod cięż­kim ostrza­łem doje­chali samo­cho­dem do nie­wiel­kiego zagaj­nika za cer­kwią, gdzie był już przy­go­to­wany dół głę­bo­ko­ści około pół­tora metra. Według Zubowa musiał zostać wyko­pany na chwilę przed ich przy­jaz­dem i dokład­nie paso­wał do roz­mia­rów skrzyni. Wycią­gnęli ją z nie­ma­łym tru­dem, gdyż Pokrow­ski był wyjąt­kowo szczu­pły i oka­zał się bar­dzo słaby fizycz­nie, skrzy­nia zaś ważyła ponad sto kilo­gra­mów. Zako­pali ją i dokład­nie zakryli dar­nią, a miej­sce ozna­czyli dużym gła­zem, cho­ciaż i tak łatwo było je zapa­mię­tać. Zubow oczy­wi­ście, jak słusz­nie pan podej­rzewa, nie zapy­tał Pokrow­skiego, co zawiera skrzy­nia. Także dla­tego, że wtedy mar­twił się już bar­dziej o sie­bie niż o Kraj Rad. Nato­miast Pokrow­ski sam powie­dział Zubo­wowi coś takiego… – Pro­fe­sor otwo­rzył sko­ro­szyt, popra­wił oku­lary i przez krótką chwilę cze­goś szu­kał w tek­ście. – „Teraz tylko my wiemy, gdzie to jest zako­pane. To serce naszej jed­nostki. Twier­dzy na pewno nie oddamy, ale skrzy­nię musimy ukryć na czas dzia­łań wojen­nych, na wszelki wypa­dek. Gdyby jed­nak coś mi się stało, masz poin­for­mo­wać kom­bryga Zaru­bina, gdzie zako­pa­li­śmy skrzy­nię. Odpo­wia­dasz za to życiem, twoja rodzina też, i wszy­scy zna­jomi”.

W gabi­ne­cie pre­zesa IPN zapa­dła długa cisza.

– Czyli… – zaczął niby nie­śmiało Małecki – możemy przy­jąć wstępne, robo­cze zało­że­nie, że tajna jed­nostka sowiec­kiego wywiadu pod kie­row­nic­twem katyń­skiego komi­sa­rza Zaru­bina, pra­cu­jąca na kie­runku pol­skim, zde­po­no­wała swoje archi­wum pół­tora metra pod zie­mią na tere­nie twier­dzy brze­skiej. Czy ja dobrze myślę, panie pro­fe­so­rze? Niech pan powie, że nie mam racji! – Pre­zes Małecki był mocno poru­szony i stał się nagle bar­dziej ofi­cjalny.

– Sądzę, że możemy… – odpo­wie­dział Barda w podob­nym tonie.

– Prze­cież tam mogą znaj­do­wać się doku­menty, mate­riały, infor­ma­cje… – Małecki wręcz zachły­snął się wła­snymi sło­wami. – To… to może prze­wró­cić naszą wie­dzę o histo­rii współ­cze­snej Pol­ski, o Katy­niu, o fun­da­men­tach naszych sto­sun­ków z Rosją, kto wie, co jesz­cze. Nie­sa­mo­wite, trudno w to uwie­rzyć! – Pre­zes mówił na głos, ale naj­wy­raź­niej sam do sie­bie. – No tak, ale czy… pana wizyta u nas dzi­siaj ozna­cza, że… ta skrzy­nia wciąż tam jest? – Małecki wyraź­nie otrzeź­wiał. Prze­cież było dwóch świad­ków, Zubow i Pokrow­ski, trudno uwie­rzyć, by Rosja­nie zosta­wili tę sprawę samą sobie. To musiało być dla nich zbyt ważne! – Nie… nie! Trzeba chyba o wszyst­kim zapo­mnieć! Sam już nie wiem, co o tym myśleć…

Małecki tro­chę gubił się w swo­ich wypo­wie­dziach, ale czuł, że gdyby mógł dostać tę skrzy­nię, gdyby to marze­nie było w ogóle moż­liwe do speł­nie­nia, to wów­czas prze­szedłby do histo­rii, tej rze­czy­wi­stej, a nie chwi­lo­wej i wąt­pli­wej, z którą musi się zma­gać na co dzień w IPN. Pałac, pre­mier, Bruk­sela, Moskwa, media… Wszystko będzie można zbu­do­wać od nowa – fan­ta­zjo­wał. Czuł, że jest w tym coś nad­zwy­czaj waż­nego, choć trudno mu było to sfor­mu­ło­wać.

Pro­fe­sor Barda nie miał w tej chwili poję­cia, jakie myśli krążą w gło­wie pre­zesa. Przy­cho­dząc do IPN, zakła­dał, że jego infor­ma­cja może zostać wyko­rzy­stana przez poli­ty­ków. Pod­jął jed­nak decy­zję, że w imię prawdy musi to zro­bić, gdyż nie ma już czasu.

– Otóż, panie pre­ze­sie, nie wiem, czy pana zmar­twię, czy ucie­szę, ale wszystko wska­zuje na to, że skrzy­nia wciąż tam jest! – powie­dział do Małec­kiego, patrząc mu pro­sto w oczy i dostrze­ga­jąc, jak zmie­nia się gry­mas na jego twa­rzy. – W cza­sie oblę­że­nia twier­dzy, już na samym początku, pocisk tra­fił bez­po­śred­nio w „willę Zaru­bina”, zabi­ja­jąc wszyst­kich jej miesz­kań­ców z wyjąt­kiem Pokrow­skiego i Smir­nowa, któ­rzy prze­by­wali w cyta­deli. Taką wer­sję podał mi Zubow i nie mia­łem powo­dów, by mu nie wie­rzyć. Ale waż­niej­szy był dal­szy los Pokrow­skiego, dru­giego świadka zako­pa­nia skrzyni. Po zakoń­cze­niu walk w twier­dzy, w poło­wie lipca, Zubow widział go w dużej gru­pie jeń­ców, ofi­ce­rów oddzie­lo­nych od pozo­sta­łych. Byli to głów­nie ofi­ce­ro­wie z dowódz­twa, poli­tyczni, NKWD i jacyś cywile. Tego samego dnia zostali wypro­wa­dzeni nad okopy w pobliżu Bramy Tere­spol­skiej i roz­strze­lani. Pokrow­ski jako cze­ki­sta i Żyd nie miał żad­nych szans na prze­ży­cie. Czy mógł komuś prze­ka­zać infor­ma­cję o skrzyni, komuś, kto prze­żył? Teo­re­tycz­nie tak, lecz uwa­żam, że tego nie zro­bił. W tym cza­sie nie było jesz­cze wia­domo, jakie prak­tyki sto­sują Niemcy wobec jeń­ców sowiec­kich, i mógł liczyć na to, że prze­żyje…

– A Zubow? Co jesz­cze zeznał, panie pro­fe­so­rze? – zapy­tał Małecki.

– Zubow w prze­bra­niu sze­re­gowca pie­choty dostał się do nie­woli. W obo­zie urzą­dzo­nym w twier­dzy prze­by­wał do grud­nia czter­dzie­stego pierw­szego roku, kiedy uciekł z kil­koma innymi jeń­cami. Ukry­wał się do wio­sny czter­dzie­stego dru­giego w oko­licz­nych wsiach, żyjąc z roz­boju. W tym cza­sie wstą­pił lub raczej został wcie­lony do sowiec­kiej bry­gady par­ty­zanc­kiej. – Pro­fe­sor prze­rwał na chwilę, widząc zmru­żone oczy Małec­kiego. – Pew­nie zakłada pan, że poin­for­mo­wał o skrzyni swo­ich nowych dowód­ców? – zapy­tał, gdyż wyczu­wał nie­do­wie­rza­nie pre­zesa. – Otóż nie, Zubow był pry­mi­tywny, ale prze­bie­gły, bar­dziej, niż na to wyglą­dał. Odkąd uciekł z obozu, uznał, że skrzy­nia to jego polisa na życie, w razie gdyby zła­pali go Niemcy czy Polacy, i pra­wie się nie pomy­lił… Pra­wie! Liczył, że w skrzyni mogło być złoto lub inne kosz­tow­no­ści, bo w jego mnie­ma­niu jed­nostka Zaru­bina zaj­mo­wała się też kon­tra­bandą. Chciał to po woj­nie spie­nię­żyć i uło­żyć sobie dostat­nie życie. Nie­stety, miał pecha, i to podwój­nego. Skrzyni nie spie­nię­żył i nie dała mu polisy na życie. Kiedy uzna­li­śmy, że uzy­ska­li­śmy od niego wszystko, co nam było potrzebne, że nie może nam prze­ka­zać już nic wię­cej, odda­li­śmy go do dys­po­zy­cji dowódcy naszego oddziału. Zubow został roz­strze­lany, nim zdo­łał się zorien­to­wać. Nie pró­bo­wa­li­śmy go bro­nić. To był zwy­kły zbrod­niarz. Prze­brany za żoł­nie­rza Armii Kra­jo­wej, brał wię­cej niż czynny udział w wymor­do­wa­niu kilku rodzin w bia­ło­ru­skiej wsi Mie­dwiedki, co zgod­nie potwier­dzili pozo­stali jeńcy. Sprawa tej masa­kry była jed­nym z wąt­ków naszego śledz­twa. W rapor­cie, który panu za chwilę prze­każę, znaj­dzie pan jej szcze­gó­łowy opis.

Małecki patrzył na Bardę wzro­kiem sługi cze­ka­ją­cego na roz­kaz.

– W tym sko­ro­szy­cie jest nasz raport z prze­słu­cha­nia Zubowa i, co naj­waż­niej­sze, dokładny plan miej­sca ukry­cia skrzyni na tere­nie twier­dzy brze­skiej. Pozo­sta­wiam panu decy­zję, co z tym zro­bić – powie­dział Barda, pod­niósł się z fotela i wrę­czył pre­ze­sowi grubą teczkę.

– Zaj­miemy się tym! Natych­miast! – zare­ago­wał z opóź­nie­niem Małecki.

Pro­fe­sor czuł się już bar­dzo zmę­czony. Zaczął się zasta­na­wiać, czy powi­nien teraz powie­dzieć to, co było dla niego naj­waż­niej­sze. Ale Małecki nie zro­bił na nim dobrego wra­że­nia, a atmos­ferę dodat­kowo psuła obec­ność Ruperta.

Czy oni są w sta­nie zro­zu­mieć, dla­czego przez dwa­dzie­ścia pięć lat pra­co­wa­łem dla bry­tyj­skiego wywiadu? Dla­czego zde­cy­do­wa­li­śmy się z bra­tem na taki wybór? Czy Jan, któ­rego widzia­łem prze­cież ostatni raz w czter­dzie­stym szó­stym roku przed jego wyjaz­dem do Lon­dynu, jako ofi­cer MI6 zgo­dziłby się na ujaw­nie­nie całej prawdy o naszym życiu po woj­nie, cichej walce z komu­ni­zmem? Od jego śmierci minęło już dwa­dzie­ścia pięć lat… Jak mogę decy­do­wać za niego?!

Pro­fe­sor sie­dział zato­piony w myślach i patrzył na Małec­kiego obo­jęt­nym wzro­kiem. Czuł, że czas wra­cać do domu.

Pre­zes odpro­wa­dził go do wyj­ścia i wró­cił do pokoju. Zastał Ruperta prze­glą­da­ją­cego z uwagą teczkę pro­fe­sora.

– Zenek, zostaw te mate­riały, naj­pierw ja muszę je przej­rzeć. Zrób notatkę z prze­biegu spo­tka­nia i posta­raj się, by była jak naj­bar­dziej szcze­gó­łowa – powie­dział spo­koj­nie Małecki i wło­żył doku­menty do swo­jego sejfu.

– Może mógł­bym je przej­rzeć? Tylko dzi­siaj. Bar­dzo by mi pomo­gły w przy­go­to­wa­niu notatki. Jutro bym je zwró­cił, panie pre­ze­sie. – Głos Ruperta był nie­na­tu­ralny, nie­ty­powy, jakby chciał coś wypro­sić, ale Małecki tego nie zauwa­żył. Wciąż był pod wra­że­niem spo­tka­nia z pro­fe­so­rem i myśli roz­bie­gały mu się na wszyst­kie strony.

– Poroz­ma­wiamy jutro. Idź już do sie­bie – powie­dział krótko, jakby go igno­ro­wał.

Usiadł w fotelu naprze­ciwko okna i pró­bo­wał pod­su­mo­wać to ponad­czte­ro­go­dzinne spo­tka­nie z Bardą. Jed­nak zamiast wycią­gnąć racjo­nalne wnio­ski, chłodno oce­nić to, co usły­szał, czuł, że musi przede wszyst­kim prze­dys­ku­to­wać tę sprawę z Mar­ci­nem, gdyż sam nie jest w sta­nie okre­ślić, jakie ona może mieć skutki poli­tyczne, a tym bar­dziej jak można ją wyko­rzy­stać. Co robić?!

– Pani Halinko, pro­szę mnie połą­czyć przez rzą­dówkę z pała­cem, z mini­strem Mar­ci­nem Kamiń­skim – powie­dział przez inter­kom.

Po chwili ocze­ki­wa­nia na jego biurku zadzwo­nił tele­fon.

– Witaj, Mar­cin! Co sły­chać?… Twoje wystą­pie­nie w Bel­we­de­rze było świetne, nie­któ­rzy mówią, że aż za dobre! Ha, ha, rozu­miesz?!… U mnie w porządku, dzię­kuję. Też myślę, że powin­ni­śmy się zoba­czyć, i to natych­miast!… Spo­koj­nie, bez ner­wów! Mia­łem dzi­siaj nad­spo­dzie­wa­nie cie­kawą i długą wizytę pew­nego eme­ry­to­wa­nego pro­fe­sora z Wro­cła­wia. Musisz koniecz­nie posłu­chać tej opo­wie­ści. Na pierw­szy rzut oka to takie wojenne histo­ryjki, jakich mam tu pełno. Ale tym razem to coś zupeł­nie innego! To nie­zwy­kłe!… Tak? Dobrze!… Nazywa się Kazi­mierz Barda, to znana postać w świe­cie nauki, ma osiem­dzie­siąt osiem lat i myślę, że nie zdaje sobie sprawy ze zna­cze­nia tego, co mi opo­wie­dział… Dobrze, mogę. Jutro o trzy­na­stej w restau­ra­cji Dom Pol­ski. Cześć!

13

Posta­no­wił, że poje­dzie dzi­siaj do Sztok­holmu kolejką pod­miej­ską. Odkąd wła­dze wpro­wa­dziły opłaty za wjazd samo­cho­dem do cen­trum, czę­ściej korzy­stał z komu­ni­ka­cji publicz­nej. Nie był prze­sad­nie oszczędny, jak zwy­kli szwedzcy eme­ryci. Nie przy­wią­zy­wał spe­cjal­nej wagi do pie­nię­dzy, bo ni­gdy mu ich nie bra­ko­wało i gdyby chciał, mógłby sobie pozwo­lić na znacz­nie wię­cej.

Bar­dziej teraz liczył się dla niego czas, a dojazd samo­cho­dem trwał dwa razy dłu­żej niż kolejką. Oprócz tego wolał poru­szać się pie­szo, bo kiedy jeź­dził samo­cho­dem, zawsze miał trud­no­ści z usta­le­niem, czy jest obser­wo­wany.

Z Jakobs­bergu do cen­trum kolejka jechała dokład­nie dzie­więt­na­ście minut. Wsiadł do pociągu o dzie­sią­tej pięć­dzie­siąt osiem. W wyci­szo­nym i nowo­cze­snym wago­nie miał czas, by spo­koj­nie pomy­śleć.

Nie czuł się dobrze. Mimo że wziął dwie tabletki iprenu, wciąż bolała go głowa. Wszystko przez roz­mowę z Car­lem, który zadzwo­nił do niego z samego rana. Tak cze­kał na sygnał od syna, ale gdy ode­brał tele­fon i miał z nim poroz­ma­wiać, zupeł­nie się pogu­bił.

Legen­do­wa­nie róż­nych czyn­no­ści, do któ­rego się ucie­kał, by ukryć swoje szpie­gow­skie rze­mio­sło, było w rze­czy­wi­sto­ści zwy­czaj­nym kłam­stwem, cho­ciaż ni­gdy tego tak nie okre­ślał. Ni­gdy nie kła­mał w domu wobec Ingrid czy Carla, ni­gdy nie kła­mał w spra­wach oso­bi­stych. Był szczery i uczciwy, na śmierć i życie oddany rodzi­nie, solidny i odpo­wie­dzialny w pracy. Uwa­żał, że jego dru­gie życie toczy się w innym wymia­rze i że rodzina nie ma z tym nic wspól­nego.

Ingrid, za którą wciąż tęsk­nił, poże­gnała się z nim świa­doma swego prze­zna­cze­nia i uszczę­śli­wiona wspól­nie spę­dzo­nymi wspa­nia­łymi latami. Ani razu się nie zasta­na­wiał, czy wyja­wić jej prawdę. Zresztą czy kie­dy­kol­wiek byłby na to odpo­wiedni moment? Nie mógł tego zro­bić ani w pierw­szym dniu, kiedy się spo­tkali, ani w ostat­nim. Ale teraz czuł jakiś dziwny, mocny żal. Za czymś nie­okre­ślo­nym. Gdzieś jed­nak w głębi duszy wie­dział, że zro­bił coś nie tak w swoim życiu, i nie dawało mu to spo­koju.

Teraz miał tylko Carla. Z taką dumą patrzył, jak otrzy­muje pierw­szy sto­pień ofi­cer­ski, a dzi­siaj syn jest już koman­do­rem.

– Jakże chciał­bym zoba­czyć wnuki! – wyszep­tał.

Moje dru­gie życie odej­dzie razem ze mną, kiedy tylko będzie trzeba… ze względu na Carla – pomy­ślał.

Już dawno temu się z tym pogo­dził. Bał się tylko, czy potrafi dostrzec ten jeden jedyny wła­ściwy moment, kiedy będzie musiał to zro­bić.

Jego dwa światy mogły ist­nieć tak długo obok sie­bie, bo był do tego dobrze przy­go­to­wany – tech­nikę legen­do­wa­nia miał we krwi. Nawet nie mógł sobie przy­po­mnieć choć jed­nego dnia, by było ina­czej.

Ten poranny tele­fon od Carla zbu­rzył jego ide­alny porzą­dek. Oba światy prze­cięły się po raz pierw­szy. Dotąd uwa­żał, że to abso­lut­nie nie­moż­liwe, ni­gdy bowiem nie popeł­nił błędu. Zawsze pamię­tał o rocz­nicy śmierci Ingrid. To był święty dzień jego i Carla, kiedy tylko we dwóch spo­ty­kali się na cmen­ta­rzu Haga Norra. Tak było zawsze, odkąd zostali sami. Lecz tego ranka, kiedy Carl zadzwo­nił i zapy­tał, o któ­rej pojadą na cmen­tarz, on odpo­wie­dział jak auto­mat, że musi jechać do Umeå na spo­tka­nie ze zna­jo­mym. Carl, który miał wziąć urlop na ten dzień i spe­cjal­nie przy­le­cieć do Sztok­holmu, bez słowa odło­żył słu­chawkę.

Oba światy gwał­tow­nie splo­tły się ze sobą, kłam­stwo z legendą, i pierw­szy raz nie potra­fił roz­wią­zać tego pro­blemu. Ani zro­zu­mieć! Po pro­stu nie potra­fił!

Patrzył na swoje nie­wy­raźne odbi­cie w sza­rym oknie pociągu i czuł żal prze­cho­dzący w fizyczny ból.

Była dokład­nie jede­na­sta sie­dem­na­ście, kiedy pendeltåg doje­chał na Dwo­rzec Cen­tralny.

Poprzed­niego dnia wie­czo­rem jak zwy­kle dokład­nie zapla­no­wał swoją trasę po mie­ście. Musiał ode­brać zamó­wiony bilet na prom do Gdań­ska. To miała być jego pierw­sza podróż do Pol­ski.

Wyszedł z przej­ścia pod­ziem­nego i sta­nął przed dwor­cem, bez para­sola, choć zano­siło się na deszcz. Obok niego prze­le­wał się tłum ludzi spie­szą­cych do metra, na lunch, do pociągu. Zdał sobie sprawę, że nie zwraca na nich uwagi, nie patrzy na twa­rze, ubra­nia, jakby go to w ogóle nie obcho­dziło. Nie mógł zro­zu­mieć, dla­czego nagle prze­stało mieć to dla niego zna­cze­nie, i poczuł nie­znaną mu dotych­czas ulgę. Posta­no­wił, że wbrew temu, co zapla­no­wał sobie wczo­raj, uda się po bilet pro­sto do Mor­skiego Biura Podróży na Gamla Stan. Po raz pierw­szy w życiu pod­jął decy­zję, że nie będzie się spraw­dzał!

– Aku­rat nie dzi­siaj, nie mam siły, nie dzi­siaj – powie­dział cicho do sie­bie.

Ruszył naprzód krótką ulicą Klara Vat­tu­grand, po czym wszedł przez bramę na teren nie­du­żego skweru wokół kościoła Świę­tej Klary. Wyda­wało mu się, że nogi ma odlane z oło­wiu.

Po kil­ku­dzie­się­ciu metrach wyszedł prze­ciw­le­głą bramą na Klara Östra Kyr­ko­gata, gdzie nagle zatrzy­mał się i spoj­rzał za sie­bie, w per­spek­tywę przy­ko­ściel­nego parku. Zro­bił to odru­chowo, nie­na­tu­ral­nie. Ni­gdy nie spraw­dzał się tak agre­syw­nie.

Czy to strach? Chyba pierw­szy raz! – pomy­ślał ze zdzi­wie­niem.

Nie pla­no­wał tego. Nawet gdyby była za nim obser­wa­cja, aku­rat tutaj i w ten spo­sób nikogo nie byłby w sta­nie zauwa­żyć. By zama­sko­wać nie­udolny ruch, zaczął się roz­glą­dać dookoła, jakby cze­goś szu­kał, a potem schy­lił się i uda­wał, że pod­nosi coś z ziemi. Zdał sobie sprawę, że musi to wyglą­dać jesz­cze bar­dziej nie­na­tu­ral­nie, wręcz śmiesz­nie. Kie­dyś wpadłby w panikę, lecz teraz było mu to obo­jętne.

W całym swoim życiu ofi­cera nie­le­gała ni­gdy nie miał obser­wa­cji. Dobrze wie­dział, że gdyby choć raz ją usta­lił, ozna­cza­łoby to, że został zde­kon­spi­ro­wany. Ale ta myśl była tak odle­gła, że pra­wie nie­rze­czy­wi­sta. To się ni­gdy nie zda­rzyło. Ofi­ce­ro­wie z legal­nej Rezy­den­tury w amba­sa­dzie raz mają obser­wa­cję, raz nie. Kontr­wy­wiad wie, że są szpie­gami. Zabawa polega na tym, kto kogo prze­chy­trzy. W końcu chroni ich immu­ni­tet dyplo­ma­tyczny. W jego przy­padku było zupeł­nie ina­czej – nie chro­niło go nic i w razie wpadki cze­kało go dłu­go­let­nie wię­zie­nie. Nikt by się nawet do niego nie przy­znał. On też nie mógł pójść na układ z kontr­wy­wia­dem, bo wtedy cze­kała go pewna śmierć z ręki wła­snych kole­gów.

Sztok­holm, z któ­rym tak bar­dzo się zżył, też miał dla niego dwa wymiary. Zie­leń par­ków i skwe­rów, wszech­obecna woda upstrzona łodziami, łódecz­kami, stat­kami, żaglow­cami i mon­stru­al­nymi pro­mami. Czy­sta, prze­peł­niona har­mo­nią barw archi­tek­tura. Uro­cze zaułki dzie­więt­na­sto­wiecz­nego Södermalmu i Östermalmu, święto raków, let­nie kon­certy w Skan­se­nie na Djurgården i zimą w ogrza­nych kościo­łach. I komi­sarz Mar­tin Beck z kry­mi­na­łów Sjöwall i Wahlöö.

Ist­niał w jego życiu też ten drugi Sztok­holm – jed­no­kie­run­ko­wych ulic, wąskich przejść, śle­pych zauł­ków, bram prze­chod­nich, odlud­nych ławek w parku i pra­wie pustych restau­ra­cji, do któ­rych nikt nie cho­dzi.

Hans Jor­gen­sen podą­żał szyb­kim kro­kiem krótką Brun­ke­berg­ga­tan, mija­jąc nie­licz­nych prze­chod­niów. Wyszedł na Drot­t­ning­ga­tan i nagle wto­pił się w gęsty tłum pły­nący nie­skład­nie w obie strony. Po stu metrach skrę­cił w lewo, w wąską i pustą Vat­tu­ga­tan, i po chwili wyszedł na mały zadrze­wiony plac z fon­tanną, gdzie usiadł na jedy­nej wol­nej ławce.

Sta­rał się bacz­nie obser­wo­wać oto­cze­nie. Jego uwagę przy­cią­gnął stary czło­wiek, który dziar­skim kro­kiem prze­cho­dził mię­dzy koszami na śmieci, szu­ka­jąc w nich puszek.

Jest pew­nie w moim wieku – prze­mknęło mu przez myśl.

Gdy sta­rzec znik­nął z pola widze­nia, Jor­gen­sen pod­niósł się i wszedł do bocz­nego wej­ścia cen­trum han­dlo­wego Gal­le­rian. Zje­chał na pasaż rucho­mymi scho­dami. Przy­sta­nął na chwilę, by się odwró­cić i popa­trzeć, kto zjeż­dża za nim. Znów zro­bił to odru­chowo. To miej­sce wyko­rzy­sty­wał już wie­lo­krot­nie, by się spraw­dzić, i teraz zadzia­łał jak auto­mat. Dwie zajęte roz­mową młode kobiety, wyglą­da­jące na urzęd­niczki z pobli­skiego mini­ster­stwa, nie wzbu­dziły w nim żad­nych podej­rzeń.

Prze­ci­snął się przez potok ludzi na pasażu, mija­jąc wypeł­nione w godzi­nach lun­chu restau­ra­cje i sklepy, by w końcu wyjść na Rege­rings­ga­tan. Prze­szedł szybko na drugą stronę, z tru­dem uni­ka­jąc jadą­cych w obie strony samo­cho­dów. Skrę­cił w prawo i wyraź­nie zwol­nił, by kątem oka obser­wo­wać drugą stronę ulicy.

Doszedł do pomnika Gustawa Adolfa, minął par­king przed gma­chem opery i zatrzy­mał się nad brze­giem fiordu, obser­wu­jąc przez chwilę węd­ka­rzy nad wzbu­rzoną wodą.

Zasta­no­wił się, czy na Gamla Stan powi­nien pójść krót­szą drogą przez Nor­r­bro, czy nieco dłuż­szą przez Strömbron.

Stał, patrząc na żółto-brą­zową maje­sta­tyczną bryłę Pałacu Kró­lew­skiego po dru­giej stro­nie mostu, gdy uzmy­sło­wił sobie, że prze­szedł mu ból głowy. Ale roz­go­ry­cze­nie, jak cierń, wciąż w nim tkwiło.

Ruszył pro­sto, przez Nor­r­bro, mija­jąc grupę japoń­skich tury­stów foto­gra­fu­ją­cych z prze­ję­ciem wszystko dookoła. Prze­szedł przez most, minął po pra­wej oddzie­lony skwe­rem gmach Riks­dagu – i już był pod pała­cem.

Kilka metrów nad zie­mią, na wyso­kim pod­jeź­dzie, czu­wały dwa lwy, opie­ra­jąc łapę na kuli, jakby to była piłka ode­brana przed chwilą dzie­ciom. Zatrzy­mał się i pró­bo­wał sobie przy­po­mnieć, gdzie czy­tał, że te dwa naj­pięk­niej­sze szwedz­kie lwy przy­wiózł do Sztok­holmu z War­szawy, bez zgody władz pol­skich, król Karol Gustaw. Wyda­wało mu się, że czy­tał o tym w książce Petera Englunda, ale nie był tego pewien. Moż­liwe, że wszystko mu się pokrę­ciło.

Dla narodu szwedz­kiego, który tu wła­śnie świę­to­wał ze swoim monar­chą naj­waż­niej­sze wyda­rze­nia, to miej­sce szcze­gólne. Jor­gen­sen także się z nim utoż­sa­miał. Prze­ży­wał naro­dziny, śluby i śmierci człon­ków kró­lew­skiej rodziny Ber­na­dotte, cho­ciaż ni­gdy nie infor­mo­wał o tym Moskwy. Ostatni raz był na Lejon­bac­ken razem z Ingrid dzie­więt­na­stego czerwca 1976 roku, kiedy Karol XVI Gustaw poślu­bił Syl­wię Som­mer­lath. Jak zawsze dzie­więt­na­stego czerwca!

Te pol­skie lwy dobrze pil­nują szwedz­kiej monar­chii – pomy­ślał Jor­gen­sen i po raz pierw­szy dotarło do niego, że rozu­muje, jakby był monar­chi­stą. To było coś zupeł­nie nowego, coś, co nawet go roz­ba­wiło. Od razu poczuł się lepiej.

Skrę­cił w prawo, doszedł do scho­dów pro­wa­dzą­cych na dzie­dzi­niec pała­cowy i pra­wie wbiegł po nich na górę, skąd miał widok na ulicę cią­gnącą się dzie­sięć metrów pod nim.

Był już na Gamla Stan. Omi­nął łukiem z lewej strony dzie­dzi­niec, po któ­rym prze­su­wały się grupy tury­stów ocze­ku­jące na zmianę warty. Za Stor­kyr­kan skrę­cił w Källargränd i po kil­ku­dzie­się­ciu metrach zna­lazł się na Stor­tor­get.

Do biura podróży mam już tylko parę kro­ków – pomy­ślał.

Skrę­cił w Köpmangatan, wąską, starą, bru­ko­waną uliczkę anty­kwa­ria­tów, skle­pów z pamiąt­kami i gale­rii.

Po chwili wszedł do Mor­skiego Biura Podróży. Gło­śno zabrzmiał sta­ro­modny dzwo­nek nad drzwiami. Wewnątrz było kilka osób. Pobrał nume­rek i usiadł na krze­sełku. Był trzeci w kolejce.

Obser­wo­wał, jak dwie wyraź­nie zde­ner­wo­wane młode kobiety gło­śno roz­ma­wiają z pra­cow­ni­kiem biura. Mię­dzy nimi stał mil­czący męż­czy­zna w austra­lij­skim kape­lu­szu.

Jor­gen­sen przez chwilę miał wra­że­nie, że mówią jakimś dziw­nym, nie­zna­nym mu języ­kiem, zanim dotarło do niego, że to pol­ski. Kobieta z ciem­nymi odro­stami mówiła gło­śno i wyraź­nie, więc zaczął się jej przy­słu­chi­wać. Ze zdu­mie­niem stwier­dził, że rozu­mie poszcze­gólne słowa, że zaczy­nają się skła­dać w okre­ślony sens. Nie sły­szał tego języka już wiele lat, a prze­cież uro­dził się w Pol­sce i żył wśród Pola­ków, cho­dził do pol­skiej szkoły. To był taki odle­gły świat, który nie­spo­dzie­wa­nie ożył.

Tak czę­sto myślał o Oldze, rodzi­cach, cza­sami o kole­gach, ale ni­gdy nie o Pol­sce. „Nazy­wam się Hans Jor­gen­sen” – powta­rzał sobie przez tyle lat. Ale tak naprawdę kim jestem? Kim jest mój syn? Uro­dzi­łem się w Pol­sce, Zwią­zek Radziecki mnie ura­to­wał i wycho­wał, Szwe­cja jest moją ojczy­zną, mój syn jest Szwe­dem! Kim jeste­śmy? Ock­nął się, gdy wraz z dzwon­kiem wyświe­tlił się jego numer.

Spraw­nie zała­twił odbiór biletu i wyszedł na ulicę. Zatrzy­mał się przed wystawą, na któ­rej kolo­rowy pla­kat zachę­cał do odwie­dzin Gdań­ska.

To tam zaczęła się wojna – pomy­ślał z uczu­ciem, jakby to była jego oso­bi­sta sprawa.

Spę­dzi w Gdań­sku sześć godzin, ale nie będzie miał czasu zoba­czyć mia­sta, o któ­rym tyle sły­szał.

– Kie­dyś poje­dziemy tam pry­wat­nie, razem z Car­lem – powie­dział do sie­bie.

14

– Cześć, Mał­go­siu moja – powie­dział Kon­rad, wcho­dząc do sekre­ta­riatu szefa Agen­cji Wywiadu, gene­rała bry­gady Zdzi­sława Pęka.

– Witaj, naczel­niku Radku. Dawno cię nie widzia­łam – odparła, wycho­dząc zza biurka. – Opa­le­ni­zna nie wska­zuje na Mazury.

– Tro­chę podró­żo­wa­łem tu i tam…

– Nie bądź taki skromny! Znam cię dobrze! – Uśmiech­nęła się i poca­ło­wała go w poli­czek.

– Co nowego? – zapy­tał Kon­rad i ruchem głowy wska­zał na drzwi do gabi­netu szefa.

Gry­mas na jej twa­rzy mówił, że jej rela­cje z sze­fem ani tro­chę się nie zmie­niły.

– Zobacz! – Ści­szyła głos. – Kazał mi wyrzu­cić z sekre­ta­riatu tę starą palmę. Była piękna, pamię­tasz? No, ale miała dwa­dzie­ścia pięć lat, rozu­miesz? – Kon­rad pokrę­cił głową. – Zawsze była zie­lona! Nie zauwa­ży­łam ni­gdy, żeby była czer­wona. Para­noja! – Roze­śmiała się cicho.

– Gdyby Kolo­seum było u nas, też pew­nie kazałby je zbu­rzyć…

– Przed­wczo­raj – prze­rwała mu, jesz­cze bar­dziej ści­sza­jąc głos – sie­dzia­łam do jede­na­stej w nocy, a jak wycho­dzili, to nawet „prze­pra­szam” nie usły­sza­łam. Pół dnia popi­jali.

– Kto? – zapy­tał Kon­rad, prze­czu­wa­jąc, że to spo­tka­nie ma jakiś zwią­zek z jego wezwa­niem do Cen­trali.

– Mini­ster Kamiń­ski, pre­zes IPN Małecki, szef i „Ciężki”… Byli w dosko­na­łym nastroju.

Oczy­wi­ście! „Mamy pilną sprawę, pro­sto z pałacu”. Teraz przy­naj­mniej wiem, od kogo z pałacu, ale co tu robił Małecki? – pomy­ślał.

Otwo­rzyły się drzwi i do sekre­ta­riatu wszedł ener­gicz­nie „Ciężki”, wypeł­nia­jąc sobą połowę pomiesz­cze­nia.

– Witam, panie naczel­niku! Idziemy do szefa! – zako­mu­ni­ko­wał, wycią­ga­jąc rękę na powi­ta­nie.

Było już dobrze po dwu­na­stej, gdy Kon­rad wyszedł z gabi­netu szefa, z grubą zie­loną teczką w ręku. Zabrał swój tele­fon komór­kowy z kasetki i poże­gnał się z Mał­go­sią. Zje­chał windą do pod­ziem­nego garażu, gdzie zapar­ko­wał służ­bowe audi A4.

Prze­jazd przez mia­sto o tej porze zajął mu ponad trzy­dzie­ści minut. Tym bar­dziej że musiał się jesz­cze upew­nić, czy nie jest przy­pad­kiem śle­dzony, gdyż sie­dziba firmy Vigo na dwu­dzie­stym pię­trze była jedną z naj­pil­niej strze­żo­nych tajem­nic Agen­cji.

Gdy tylko wszedł do Wydziału, zauwa­żył przez szybę Sarę roz­ma­wia­jącą przez tele­fon i dał jej znak, by natych­miast do niego przy­szła. Sekre­tarce pole­cił, by popro­siła też Marka Belika, i zaka­zał jej łącze­nia roz­mów.

Zebrali się w ciągu minuty. Usie­dli za sto­łem kon­fe­ren­cyj­nym, każdy w innym końcu. Kon­rad poło­żył przed sobą zie­loną teczkę.

Widząc jego nabur­mu­szoną minę, Sara wie­działa już, że czeka ich jakaś nowa robota. Ni­gdy tego po sobie nie oka­zy­wała, ale Kon­rad w takich sytu­acjach tro­chę ją śmie­szył.

Zaraz przy­gry­zie dolną wargę – pomy­ślała.

– No to mamy robotę eks­tra! – powie­dział, przy­gry­za­jąc na moment dolną wargę. Sara musiała się powstrzy­mać, żeby nie wybuch­nąć śmie­chem. – Na tere­nie twier­dzy brze­skiej zako­pane jest przed­wo­jenne archi­wum NKWD. Mamy je wyko­pać i dostar­czyć do IPN! Sprawą inte­re­suje się oso­bi­ście on… z dużego pałacu – wyre­cy­to­wał i zamilkł.

Po dłuż­szej chwili pierw­sza ode­zwała się Sara.

– To co? Zosta­li­śmy teraz arche­olo­gami? Co jest grane, naczel­niku Radku? Nie ma w RP spe­cja­li­stów od takich zadań? Albo ja cze­goś tu nie rozu­miem, albo robisz sobie jaja, albo zaraz to wyja­śnisz! Co za twier­dza?

– No i tu, pani zastępco naczel­nika Saro, jest pies pogrze­bany. To twier­dza brze­ska, w Brze­ściu zwa­nym Litew­skim, tyle że on nie leży na Litwie, ale na Bia­ło­rusi. To mia­sto po dru­giej…

– A to co innego! To cie­kawe! – prze­rwała mu i tym samym lekko iro­nicz­nym tonem dodała: – Jesz­cze cze­goś podob­nego nie robi­li­śmy. Trzeba spraw­dzić, czy mamy jakichś gór­ni­ków w Wydziale.

Kon­rad patrzył na Marka, który w ogóle nie zare­ago­wał, cho­ciaż powi­nien był coś powie­dzieć, bo nie uczest­ni­czył w zbyt wielu akcjach spe­cjal­nych.

Wie­dział o tej spra­wie już wcze­śniej! To jasne – pomy­ślał Kon­rad. Na pewno wczo­raj przy kie­li­chu „Ciężki” wszystko mu wyga­dał. Stąd dzi­siaj u Marka ta poal­ko­ho­lowa czer­wień. Oni w coś grają!

– Ale bez żar­tów! To może być bar­dzo skom­pli­ko­wana i ryzy­kowna ope­ra­cja – kon­ty­nu­owała Sara poważ­nym już tonem. – Znam dobrze sytu­ację ope­ra­cyjną na Bia­ło­rusi… Już to czuję! To będzie wyma­gać dużych sił i środ­ków, a prze­cież mamy inne ope­ra­cje w toku…

– Naj­wyż­szy prio­ry­tet! – prze­rwał jej Kon­rad i było jasne, że takie pole­ce­nie otrzy­mał od szefa.

– Coś mi się tu nie podoba! – Sara z gło­śnym pstryk­nię­ciem zapa­liła papie­rosa. – Archi­wum dla IPN, naj­wyż­szy prio­ry­tet, pałac pre­zy­dencki… Mamy odło­żyć ope­ra­cje, do któ­rych przy­go­to­wu­jemy się od mie­sięcy, i te, które reali­zu­jemy, żeby dostar­czyć jakieś stare papiery? Czy ty to rozu­miesz? Kon­rad! Ten kraj osza­lał na punk­cie teczek!

Wyglą­dała na praw­dzi­wie poru­szoną. Marek w dal­szym ciągu mil­czał, a Kon­ra­dowi wyda­wało się, że unika jego wzroku.

– Posłu­chaj, dziew­czyno. – Głos Kon­rada zabrzmiał nie­przy­jem­nie. – Taki mamy roz­kaz. Nie nasza sprawa o tym dys­ku­to­wać! Musimy to zro­bić i tyle. A wcze­śniej spraw­dzić, czy to w ogóle jest moż­liwe… Mamy na to pół­tora mie­siąca.

Sara popa­trzyła na niego ze zdzi­wie­niem. Ni­gdy nie powie­dział do niej „dziew­czyno”, i to takim tonem. Wypa­dło to tak nie­na­tu­ral­nie, że aż ją zabo­lało. Zamil­kła.

– Tutaj – wska­zał na teczkę – mam wszyst­kie mate­riały doty­czące tej sprawy. Znam ją ogól­nie. Teraz muszę się z nią zapo­znać szcze­gó­łowo. Dzi­siaj jest czwar­tek, więc… – zasta­no­wił się chwilę – zbie­rzemy się w ponie­dzia­łek i przed­sta­wię wam moją ocenę. Potem wy to prze­czy­ta­cie. Do końca przy­szłego tygo­dnia powin­ni­śmy mieć gotowy szkic ope­ra­cji… jakiś plan, który przed­sta­wimy sze­fowi. Naj­póź­niej w przy­szły pią­tek musimy zwró­cić ory­gi­nalne doku­menty do IPN. Takie nam wyzna­czył ter­miny.

– To wszystko? – zapy­tała chłodno Sara i pod­nio­sła się do wyj­ścia.

– Wszystko – odpo­wie­dział Kon­rad takim samym tonem.

Gdy tylko wyszli i został sam, ski­nął na Mar­cina, który od dłuż­szego czasu krę­cił się za drzwiami, wyraź­nie szu­ka­jąc z nim kon­taktu.

– O co cho­dzi, Mar­cin? – zapy­tał.

– No… chcia­łem z sze­fem poroz­ma­wiać. Mam taką oso­bi­stą sprawę. No… taką nie do końca oso­bi­stą. Nie wiem, co robić!

– Przy­jedź do mnie w sobotę wie­czo­rem. Wypi­jemy piwo, poga­damy, okay? – zapro­po­no­wał, bo był pewny, że w biu­rze Mar­cin nie zdo­bę­dzie się na szcze­rość.

Mar­cin odpo­wie­dział ski­nie­niem głowy i smut­nym uśmie­chem. Kon­rad wstał, objął go ramie­niem i razem wyszli z pokoju.

Wszedł do pokoju Sary, która sie­działa tyłem do wej­ścia i patrzyła przez okno, paląc papie­rosa. Wie­działa oczy­wi­ście, że wszedł, ale nie zare­ago­wała. Było jej przy­kro.

– Idziesz dzi­siaj na piwo? – zapy­tał, sto­jąc za jej ple­cami.

– Nie mam ochoty! – rzu­ciła chłodno.

– To nie było pyta­nie. Idziesz dzi­siaj na piwo! Ze mną! Zie­lona Gęś, o dzie­więt­na­stej! Rozu­miesz?

Miły ton jego głosu nie paso­wał do wypo­wia­da­nych słów. Sara powoli zaczęła sobie uświa­da­miać, że Kon­rad zacho­wał się tak obce­sowo, bo widocz­nie z jakie­goś powodu musiał!

Pew­nie dla­tego, że sie­dział tam Belik. To jasne! – dotarło do niej nagle i zro­biło jej się miło, ale i głu­pio, że źle oce­niła Kon­rada.

– Oczy­wi­ście! – odrze­kła, wciąż sie­dząc do niego tyłem.

– Saro – kon­ty­nu­ował. – Ścią­gnij natych­miast M-Irka! Nie­ważne, gdzie są. Mają być w Pol­sce naj­póź­niej w sobotę rano! – powie­dział takim tonem, by nie było wąt­pli­wo­ści, że są ku temu poważne powody, i poki­wał zna­cząco głową.

Nie musiał mówić nic wię­cej. Zro­zu­miała go dosko­nale.

15

Wita­lij Bobriu­kow miał dwa­dzie­ścia osiem lat i dopiero od roku pra­co­wał w amba­sa­dzie Fede­ra­cji Rosyj­skiej w War­sza­wie jako trzeci sekre­tarz do spraw pra­so­wych. Była to jego pierw­sza zagra­niczna pla­cówka, a przy­jazd tu sta­no­wił natu­ralną kon­se­kwen­cję zatrud­nie­nia w Wydziale Pol­skim Służby Wywiadu Zagra­nicz­nego, dokąd tra­fił przed czte­rema laty zaraz po szkole wywiadu.

Życie i praca w Pol­sce bar­dzo mu odpo­wia­dały, cho­ciaż miał wcze­śniej inne, może cie­kaw­sze pro­po­zy­cje wyjazdu.

Lubił Pol­skę i Pola­ków, ich poczu­cie humoru, lubił pol­skie jedze­nie, kul­turę, a nade wszystko swoją nową alfę romeo. Bar­dzo lubił War­szawę, w któ­rej lek­kość życia, w porów­na­niu z przy­tła­cza­jącą Moskwą, była dla niego war­to­ścią szcze­gólną, gdyż sam pocho­dził ze spo­koj­nego Irkucka.

Był kawa­le­rem, więc pro­wa­dził w War­sza­wie inten­sywne i cie­kawe – jak mu się wyda­wało – życie towa­rzy­skie, spo­ty­ka­jąc się z pol­skimi rówie­śni­kami i mło­dymi dyplo­ma­tami akre­dy­to­wa­nymi w Pol­sce.

Wszystko byłoby ide­al­nie, gdyby nie męczący obo­wią­zek spo­wia­da­nia się z tego, gdzie był i co robił. Każ­dego dnia rezy­dent doma­gał się od niego efek­tów, jakby roz­mowa z dziew­czyną przy kawie miała jakieś zna­cze­nie dla bez­pie­czeń­stwa i przy­szło­ści Rosji. Na domiar złego nie doce­niał go jako ofi­cera wywiadu, nie przy­dzie­lał mu żad­nych poważ­nych zadań i wciąż mie­szał się do jego życia oso­bi­stego, co było szcze­gól­nie iry­tu­jące.

Szef i men­tor Wita­lija, Michaił Popo­wski, uprze­dzał go, że rezy­dent to czło­wiek zgorzk­niały, sta­rej daty, który nie lubi mło­dych ofi­ce­rów. Ale Bobriu­kow nie przy­pusz­czał, że może być aż tak uciąż­liwy.

Dosko­nale pamię­tał, jak przed jego wyjaz­dem do War­szawy, na przy­ję­ciu poże­gnal­nym w Moskwie, Popo­wski powie­dział przy wszyst­kich kole­gach, że on, Wita­lij Bobriu­kow, jest wybit­nie uta­len­to­wa­nym i inte­li­gent­nym ofi­ce­rem. Sta­wiał go za przy­kład! I mówił, że wraz z nim w świat wywia­dow­czy wkra­cza nowa gene­ra­cja, pozba­wiona syn­dromu sowiec­kich służb, bez ojców Boha­te­rów Związku Radziec­kiego czy agen­tów KGB. Choć nie wszyst­kim to stwier­dze­nie się spodo­bało, dla Bobriu­kowa miało spe­cjalne zna­cze­nie, bo Popo­wski, ofi­cer śred­niego poko­le­nia, sam był synem gene­rała KGB. On zaś miał matkę robot­nicę, a ojca ni­gdy nie widział.

Teraz sie­dział w swoim pokoju w gma­chu amba­sady przy Bel­we­der­skiej. Wła­śnie skoń­czył pisać dla MSZ codzienną ana­lizę publi­ka­cji w pol­skich gaze­tach na temat zbli­ża­ją­cych się wybo­rów pre­zy­denc­kich. Zaczy­nał się przy­go­to­wy­wać do lek­tury arty­kułu w „Poli­tyce” o sytu­acji w pol­skich służ­bach spe­cjal­nych, gdy wszedł rezy­dent i jak zwy­kle bez słowa podał mu kartkę z zapi­saną liczbą 14. W ten pro­sty spo­sób wyzna­czał godzinę, na którą wzy­wał ofi­ce­rów na roz­mowę do zabez­pie­czo­nego przed pod­słu­chami pomiesz­cze­nia. Bobriu­kow wciąż z tru­dem się przy­zwy­cza­jał do tych tro­chę śmiesz­nych, jak mu się wyda­wało, zasad kon­spi­ra­cji na tere­nie ich wła­snej amba­sady.

– Spóź­ni­li­ście się, Bobriu­kow! – powie­dział rezy­dent, nie pod­no­sząc wzroku, cho­ciaż według wiszą­cego nad jego głową zegara była dokład­nie czter­na­sta. – Sia­daj­cie!

Pod­niósł się zza stołu i pod­szedł do otwar­tej już szafy pan­cer­nej wypeł­nio­nej sto­sem doku­men­tów. Się­gnął do naj­wyż­szej półki i wyjął cienki sko­ro­szyt, który poło­żył na stole.

– To jest teczka obsługi schowka „Klucz” dla agenta „Hooka”. Zna­cie ten scho­wek, Bobriu­kow? – zapy­tał oschle, cho­ciaż dosko­nale wie­dział, że Wita­lij przed wyjaz­dem zapo­znał się z obsługą, bo był wyzna­czony do tej sprawy jako drugi ofi­cer Rezy­den­tury.

Rezy­dent jed­nak nie wie­dział, że Bobriu­kow zna „Hooka” oso­bi­ście. Kilka lat wcze­śniej, z naczel­ni­kiem Popo­wskim, uczest­ni­czył w kom­bi­na­cjach spraw­dze­nio­wych agenta „Hooka”. Począt­kowo nie było pewne, czy nie został on pod­sta­wiony przez pol­skie służby, i co jakiś czas trzeba było go wery­fi­ko­wać.

– Oczy­wi­ście! – odpo­wie­dział.

– Weź­cie teczkę, przy­po­mnij­cie sobie szcze­góły i za dwie godziny ocze­kuję pre­cy­zyj­nego planu reali­za­cji zada­nia – oznaj­mił rezy­dent, kła­dąc akcent na „dwie godziny”.

– Tak jest! – odparł natych­miast Bobriu­kow.

Agent o pseu­do­ni­mie „Hook” obsłu­gi­wany był ostat­nio głów­nie za pomocą schow­ków. Stan­dar­dowo jeden scho­wek wyko­rzy­sty­wano naj­wy­żej dwa, trzy razy.

Cen­trala pod­jęła decy­zję, by z uwagi na miej­sce pracy i nad­zwy­czajną new­ral­gicz­ność agenta ogra­ni­czyć do mini­mum jego kon­takty oso­bi­ste z ofi­ce­rami Rezy­den­tury. „Hook” nie był jed­nak wystar­cza­jąco spraw­dzony, by zapew­nić mu spe­cjalną łącz­ność elek­tro­niczną, a tym bar­dziej prze­ka­zać go na kon­takt nie­le­gała. Jed­nakże co pewien czas, gdy wyjeż­dżał za gra­nicę, odby­wano z nim spo­tka­nia kon­tro­lne. Bobriu­kow wie­dział o tym dosko­nale.

Wie­dział też, że scho­wek obsłu­gi­wał dotych­czas Sasza Misz­kin, ale od dłuż­szego czasu pol­ski kontr­wy­wiad sie­dział mu nie­ustan­nie na ogo­nie. Zresztą w mniej­szym lub więk­szym stop­niu wszy­scy ofi­ce­ro­wie war­szaw­skiej Rezy­den­tury SWZ byli pod wzmo­żoną obser­wa­cją.

Bobriu­kow dzi­wił się tro­chę, że Polacy się nim nie inte­re­sują i poświę­cają mu znacz­nie mniej uwagi niż innym ofi­ce­rom Rezy­den­tury. Na początku myślał, że nie potrafi wykryć obser­wa­cji, i bar­dzo go to dener­wo­wało, ale kiedy zaczął się posu­wać do bar­dziej agre­syw­nych spo­so­bów spraw­dza­nia, wynik też oka­zał się nega­tywny. Doszedł do wnio­sku, że ABW nie inte­re­so­wała się nim pew­nie dla­tego, że przy­je­chał na nowe sta­no­wi­sko, któ­rego nie obsa­dzał do tej pory żaden ofi­cer wywiadu. Nie utrzy­my­wał zbyt bli­skich kon­tak­tów towa­rzy­skich ze zna­nymi pew­nie Pola­kom star­szymi kole­gami. Był też kawa­le­rem i z nie­ukry­waną sym­pa­tią odno­sił się do Pol­ski.

W moskiew­skiej Cen­trali i w war­szaw­skiej Rezy­den­tu­rze świet­nie się orien­to­wali, że kontr­wy­wiad ABW od roku pro­wa­dzi bar­dzo agre­sywną i dobrze zama­sko­waną obser­wa­cję pra­wie wszyst­kich ofi­ce­rów, co mocno utrud­niało im reali­za­cję zadań, a przede wszyst­kim obsługę agen­tów, któ­rych mieli kil­ku­na­stu.

Bobriu­kow znał agenta „Hooka” wystar­cza­jąco dobrze, by mieć do niego raczej ogra­ni­czone zaufa­nie. Dla­tego obsługa schowka – w jego prze­ko­na­niu – była ryzy­kowna. Wie­dział, że gdyby został przy­ła­pany przez Pola­ków na gorą­cym uczynku, mógłby zapo­mnieć o karie­rze. Ofi­cjal­nie wró­ciłby do Moskwy jako boha­ter. Ale rze­czy­wi­ste koszty byłyby wyso­kie. Długo nie wyje­chałby do kra­jów Unii Euro­pej­skiej, NATO czy też zaprzy­jaź­nio­nych, a per­spek­tywa Uzbe­ki­stanu, Kir­gi­zji czy Afryki nie napa­wała go rado­ścią. Naj­bar­dziej byłoby mu jed­nak żal opusz­czać Pol­skę.

– Nie ma wyboru… trzeba wyko­nać to zada­nie! – powie­dział do sie­bie Bobriu­kow i szybko odpę­dził wizję wpadki. Zle­ce­nie rezy­denta ozna­czało, że „Hook” dał znak, iż skrytka jest pełna. Należy ją jak naj­szyb­ciej opróż­nić…

Ucie­szył się, że jest to scho­wek o kryp­to­ni­mie „Klucz” – kla­syczny, bez­pieczny i łatwy w obsłu­dze. Wyszu­ki­wa­nie i przy­go­to­wy­wa­nie skry­tek było sta­łym zada­niem wszyst­kich ofi­ce­rów w Rezy­den­tu­rze. Oży­wioną wyobraź­nię i fan­ta­zję obo­wią­zy­wały jed­nak ści­słe zasady. Obsługa powinna być pro­sta, bez­pieczna i moż­liwa do reali­za­cji nawet pod obser­wa­cją, choć wyko­na­nie samego schowka lub jego kamu­flażu było cza­sami arcysz­tuką mistrzów tech­niki wywia­dow­czej. Ale jeżeli agent jest zdrajcą, to nawet naj­lep­szy scho­wek na nic się zda. Wtedy decy­duje kontr­wy­wiad i przed pro­wo­ka­cją może uchro­nić tylko cud albo przy­pa­dek.

Bobriu­kow po raz kolejny przej­rzał szcze­gó­łowo instruk­cję obsługi schowka. Skrytka była pla­sti­kową, wodosz­czelną, ide­alną imi­ta­cją nie­du­żego kamie­nia. Pier­wo­wzór został wcze­śniej pobrany z miej­sca, w któ­rym miała być zło­żona jego kopia. Kamień nie mógł się odróż­niać od innych w tym miej­scu ani od swo­jego natu­ral­nego oto­cze­nia. Ozna­czony był farbą flu­ore­scen­cyjną widoczną jedy­nie w świe­tle małej latarki ukry­tej w zapal­niczce. Umiej­sco­wie­nie kamie­nia było dokład­nie ozna­czone danymi zapi­sa­nymi w GPS. Tym razem skrytka została zło­żona w lesie na tra­sie do Gdań­ska, dzie­sięć metrów od par­kingu samo­cho­do­wego, przy pomniku Obroń­ców Mławy.

Nie minęły nawet trzy kwa­dranse i Bobriu­kow miał już gotowy pro­jekt reali­za­cji zada­nia, ale posta­no­wił zacze­kać, aż upłyną naka­zane dwie godziny, by nie nara­żać się na kolejne uszczy­pliwe komen­ta­rze rezy­denta. Zwłasz­cza że ten wyszedł wła­śnie z pokoju, prze­zor­nie zamknąw­szy swoją szafę pan­cerną.

Wita­lij Bobriu­kow wycią­gnął się na nie­wy­god­nym krze­śle i zało­żył ręce za głowę. Wyglą­dał jak wcza­so­wicz na tara­sie gór­skiego schro­ni­ska. Pomy­ślał przez chwilę, że rezy­dent z pew­no­ścią ma w tym pomiesz­cze­niu zain­sta­lo­waną kamerę, nawet rozej­rzał się wokół, ale w grun­cie rze­czy było mu to obo­jętne.

Teraz wcale nie myślał o reali­za­cji zada­nia. Było pro­ste, a ryzyko jest prze­cież od pierw­szego dnia służby wkal­ku­lo­wane w ten zawód. Stwier­dził jedy­nie, że obsługa schowka, jaką sobie obmy­ślił, zabie­rze mu sobotni wie­czór, który zamie­rzał spę­dzić ze zna­jo­mymi Pola­kami, a szcze­gól­nie z Kasią o kasz­ta­no­wych wło­sach. I zro­biło mu się tro­chę smutno, bo dziew­czyna odwza­jem­niała jego zain­te­re­so­wa­nie. Nikt w amba­sa­dzie nie miał jed­nak o tym poję­cia, a już ostat­nią osobą, która powinna to wie­dzieć, był rezy­dent. Bobriu­kow zda­wał sobie sprawę, że romans z Kasią jest nie­zgodny z zasa­dami pracy w wywia­dzie i że on może mieć przez to poważne kło­poty. Pozwa­lał sobie jed­nak na roz­wój tego uczu­cia, przy­naj­mniej w marze­niach.

Drzwi do pokoju otwo­rzyły się gwał­tow­nie i wszedł rezy­dent. Bobriu­kow spoj­rzał na zegar: docho­dziła szes­na­sta.

– No i co? – zapy­tał szef.

– Mam gotową kon­cep­cję! – odparł Wita­lij.

– Tacy jak ty zawsze mają gotową kon­cep­cję! Wszystko wam się wydaje łatwe i pro­ste! Jak dosta­niesz w dupę, to ci się od razu pokom­pli­kuje, mądralo! – Rezy­dent nie był bar­dziej zło­śliwy niż zwy­kle, więc Bobriu­kow spe­cjal­nie się nie prze­jął. – No? Słu­cham, pan Bobriu­kow! – Uży­cie pol­skiego zwrotu grzecz­no­ścio­wego miało być w jego odczu­ciu iro­niczne. Prze­cież zwra­cał się do Rosja­nina.

– Dzi­siaj jest pią­tek. Jutro po pracy pojadę pod legendą tury­styczną do Gdań­ska. Zapo­wia­dają dobrą pogodę, a ja jesz­cze tam nie byłem. Żeby lepiej uza­sad­nić legendę wyjazdu, zapro­szę ze dwóch zna­jo­mych. Naj­le­piej jakichś Pola­ków…

Bobriu­kow od razu pomy­ślał, że zaprosi tylko jedną osobę i że będzie nią Kasia. Już wcze­śniej pro­po­no­wał jej wspólny wypad. Miał namiar od kolegi z Kon­su­latu Gene­ral­nego w Gdań­sku na zaciszny i ele­gancki Hotel & Spa w Oli­wie.

Jeżeli nie będzie mogła poje­chać, to wtedy poszu­kam kogoś innego – pomy­ślał ze smut­kiem. Tylko kogo?

– Mam – cią­gnął – trzy lub cztery osoby, które, jak sądzę, chęt­nie sko­rzy­sta­łyby z takiego zapro­sze­nia. Trasę do Gdań­ska i sam pobyt w mie­ście wyko­rzy­stam na to, by się solid­nie spraw­dzić. Zaj­mie to pią­tek wie­czór, całą sobotę i nie­dzielę rano. Po takim cza­sie ewen­tu­alna obser­wa­cja będzie musiała się ujaw­nić.

– Jak do tej pory, Bobriu­kow, toście jesz­cze ani razu obser­wa­cji nie usta­lili – wtrą­cił rezy­dent ze zło­śli­wym uśmie­chem.

– Jeżeli nie będę miał obser­wa­cji, to wtedy można zało­żyć, że Polak, osoba towa­rzy­sząca, jest na kon­tak­cie kontr­wy­wiadu i to im wystar­cza, żeby trzy­mać mnie pod kon­trolą. Ale to będzie prze­cież week­end. Każdy musi odpo­cząć, obser­wa­cja też.

– Obser­wa­cja ni­gdy nie odpo­czywa, Bobriu­kow! Zapa­mię­taj to sobie! Czego was teraz uczą na tej aka­de­mii? Ofi­cer wywiadu szuka obser­wa­cji, nawet gdy śpi, rozu­miesz?

– Tak jest, towa­rzy­szu puł­kow­niku! – odgryzł się Wita­lij, ale rezy­dent chyba tego nie wyczuł. – Obsługi schowka doko­nam w dro­dze powrot­nej. Wyjazd z Gdań­ska zapla­nuję tak, by do pomnika w Mła­wie dotrzeć, gdy będzie się już ściem­niać. Zatrzy­mam samo­chód pod pozo­rem czyn­no­ści fizjo­lo­gicz­nych. Dobrze byłoby spraw­dzić to miej­sce w dro­dze do Gdań­ska, ale to chyba zby­teczne ryzyko zatrzy­my­wać się tam dwa razy – powie­dział pyta­ją­cym tonem i spoj­rzał na rezy­denta.

– Jasne, że zby­teczne! Lepiej, Bobriu­kow, żebyś zabrał ze sobą kobietę. Nie będzie ryzyka, że zechce pójść z tobą na stronę. – Rubaszny śmiech wska­zy­wał, że rezy­dent jest zado­wo­lony ze swo­jego dow­cipu.

– To nie będzie łatwe! Ale spró­buję jakąś zna­leźć! – odparł Wita­lij z poważną miną.

W duchu widział już, jak jedzie swoją uko­chaną alfą romeo z Kasią i spę­dzają dwa dni w pubach oraz uro­czych zakąt­kach Gdań­ska i Sopotu. I w dodatku za to wszystko płaci pan rezy­dent! Ta myśl spra­wiła mu szcze­gólną przy­jem­ność. Scho­wek też obsłuży, bo to pro­ste i łatwe, i będzie kolejny plu­sik w służ­bie. W końcu rzecz doty­czy agenta „Hooka”, jed­nego z waż­niej­szych, jakich miał rosyj­ski wywiad w Pol­sce.

Ciężki jest zawód szpiega! – pomy­ślał i uśmiech­nął się mimo­wol­nie do rezy­denta, który uznał to praw­do­po­dob­nie za akcep­ta­cję jego pomy­słu.

– No dobrze, Bobriu­kow. Coś tam wymy­śli­łeś. Teraz bierz papier i pisz szcze­gó­łowy raport. Co i jak. I jesz­cze jedno – dodał. – Mate­riał, który pobie­rzesz ze schowka, ten od „Hooka”, masz natych­miast dostar­czyć do Moskwy. Samo­lot jest zare­zer­wo­wany na ponie­dzia­łek. Zado­wo­lony? Oso­bi­ście pisał w tej spra­wie ten twój były szef… Popo­wski.

Bobriu­kow czuł, że rezy­dent nawet nie pró­buje kryć sar­ka­zmu.

– Zosta­niesz w Rosji dłu­żej, asie wywiadu z Irkucka. Więc się odpo­wied­nio przy­go­tuj. Rozu­miesz?

16

Kon­rad bez trudu zna­lazł miej­sce w ogródku pubu Zie­lona Gęś, wol­nym o tej porze roku od tłumu stu­den­tów z oko­licz­nych uczelni i aka­de­mi­ków.

Usa­do­wił się tak, by – jak przy­stało na dobrze wyszko­lo­nego ofi­cera wywiadu – mieć na oku oto­cze­nie. Ni­gdy nie wia­domo, na kogo można się natknąć. Także w kraju.

Sara szła od strony metra. Ubrana w obci­słe dżinsy ultra­ma­ryna i bajecz­nie kolo­rową koszulkę, którą kie­dyś razem kupili w Kam­bo­dży. Dłu­gie blond włosy spięła wysoko z tyłu, tak że wystrze­la­jący jak fon­tanna koń­ski ogon koły­sał się w takt jej kro­ków. Wyglą­dała jak ktoś dokład­nie pośrodku mię­dzy manifą a paradą rów­no­ści, cho­ciaż odkąd roz­po­częła pracę w AW, prze­stała się inte­re­so­wać takimi spra­wami, bo w tym śro­do­wi­sku są one nie­ak­tu­alne. Sama była tego naj­lep­szym przy­kła­dem. Lubiła powta­rzać, że pełne rów­no­upraw­nie­nie będzie wtedy, gdy na dys­kry­mi­na­cję zaczną skar­żyć się męż­czyźni.

Kon­rad już z daleka zauwa­żył, że się uśmie­cha. Usia­dła naprze­ciwko, ple­cami do ogródka.

– Ty też zdą­ży­łeś się prze­brać… Byłeś w domu? – zaczęła, zapa­la­jąc papie­rosa.

– Odsta­wi­łem samo­chód. Mam ochotę na kilka piw. Co dla cie­bie?

– Cola z lodem i cytryną! – powie­działa i po chwili mil­cze­nia, gdy Kon­rad szu­kał wzro­kiem kel­nerki, zapy­tała: – Co się dzieje? Co jest grane? Rozu­miem, że mia­łeś wystar­cza­jąco ważny powód, by ode­zwać się tak nie­grzecz­nie. Nie wyczu­łam tego od razu, bo po pro­stu zro­biło mi się przy­kro, ale zaraz zda­łam sobie sprawę, że to nie w twoim stylu. Więc o co cho­dzi? – zakoń­czyła, już bez uśmie­chu.

Przez dłuż­szą chwilę nie reago­wał na jej słowa i omia­tał wzro­kiem oto­cze­nie, ale widać było, że robi to odru­chowo, zato­piony w myślach, jakby szu­kał odpo­wied­nich słów. Tak się przy­naj­mniej Sarze wyda­wało.

– Sorry, nie chcia­łem cię ura­zić! Prze­cież wiesz… – zaczął tak, jak tego ocze­ki­wała. – Widzisz, twoja reak­cja na to, co powie­dzia­łem, była spon­ta­niczna i praw­dziwa. Myślę dokład­nie tak jak ty, ale nie znasz wszyst­kich oko­licz­no­ści sprawy, o któ­rych nie mogłem ci powie­dzieć przy Marku. W mojej oce­nie on już o tej spra­wie wie­dział wcze­śniej od „Cięż­kiego”. Kiedy na niego patrzy­łem, na jego twa­rzy było wypi­sane czer­wo­nym pisa­kiem: ja o wszyst­kim wiem. Musieli cze­kać na mój powrót, bo w końcu jestem wciąż sze­fem Wydziału, a pro­ce­dury służ­bowe obo­wią­zują…

– Czy­tasz w moich myślach! Ni­gdy nie byłeś kon­for­mi­stą, prze­cież wiem! – prze­rwała mu Sara.

– Nie mogłem kon­te­sto­wać pole­ce­nia szefa, bo Mare­czek natych­miast poin­for­mo­wałby o tym „Cięż­kiego”, ale dobrze, że ty to zro­bi­łaś. Mia­łem inne powody, by tak się zacho­wać, cho­ciaż nie czu­łem się z tym dobrze. Wyja­śnię ci to… a przy­naj­mniej spró­buję.

Głos Kon­rada brzmiał teraz tak jak zawsze, uczci­wie i lojal­nie. Sza­no­wała go za to.

– Kiedy przy­je­cha­łem do Cen­trali, Mał­go­sia…

– Sekre­tarka szefa?

– Tak. Powie­działa mi, że przed­wczo­raj bie­sia­do­wało tam towa­rzy­stwo, Kamiń­ski, Małecki z IPN, szef i „Ciężki”. Rozu­miesz? – zapy­tał, ale Sara nie­pew­nie poki­wała głową. – Od razu poczu­łem, że coś jest na rze­czy…

– Kamiń­ski z pałacu? – zapy­tała z pew­nym waha­niem.

– Dokład­nie…

Sara zro­biła zdzi­wioną minę. Ni­gdy żad­nego z nich nie spo­tkała, cho­ciaż wie­lo­krot­nie miała oka­zję, bo zawsze dosta­wała zapro­sze­nia na zakra­piane grille do ośrodka AW w Mag­da­lence, na które chęt­nie przy­cho­dzili ofi­cjele z małego i dużego pałacu. Kon­rad cho­dził, bo musiał, ale ona omi­jała to śro­do­wi­sko sze­ro­kim łukiem.

– Na czym skoń­czy­łem…? Aha… no i potem dowie­dzia­łem się o spra­wie. Ani pana gene­rała Zdzi­sia, ani „Cięż­kiego” nie inte­re­so­wał mój pościg za Safi­rem. To był pierw­szy sygnał, że sprawa tego archi­wum NKWD w Brze­ściu ma jakiś dziwny wymiar. Od razu zaczą­łem podej­rze­wać dru­gie dno… – Kon­rad cią­gnął swoją rela­cję z nara­sta­jącą emo­cją. – Oczy­wi­ście ani sło­wem nie wspo­mnieli o przed­wczo­raj­szej impre­zie z Kamiń­skim i Małec­kim. Żad­nych nazwisk, tylko że to ważna sprawa dla kie­row­nic­twa pań­stwa i tego typu dyr­dy­mały.

– Kto mówił? „Gene­rał” czy „Ciężki”?

– „Ciężki” nie odzy­wał się w ogóle. Szef jak zwy­kle wygła­szał dłu­gie nie­składne tyrady, z któ­rych zro­zu­mia­łem połowę…

– Z błę­dami orto­gra­ficz­nymi i dużymi lite­rami – wtrą­ciła iro­nicz­nie, by tro­chę roz­luź­nić coraz bar­dziej nakrę­ca­ją­cego się Kon­rada.

– Tak! Trzeba się nie­źle napra­co­wać, żeby pojąć, o co mu cho­dzi – pod­chwy­cił ulu­biony temat żar­tów ofi­ce­rów. – W końcu zro­zu­mia­łem, że pró­bo­wał pra­co­wać nad moją moty­wa­cją, a prze­cież mnie zna i wie, że wyko­nam pole­ce­nie naj­le­piej, jak mogę. Po co to robił? Tym razem był jed­nak inny… chyba się dener­wo­wał… i to jest drugi ele­ment, który wzbu­dził moje podej­rze­nia. I teraz naj­waż­niej­sze… – Urwał na moment, poki­wał głową i dokoń­czył: – Po raz pierw­szy w życiu dosta­łem pole­ce­nie reali­za­cji zada­nia z wyzna­czo­nym ter­mi­nem. Do końca sierp­nia! – Kon­rad pod­kre­ślił to moż­li­wie naj­moc­niej. – Rozu­miesz? Do końca sierp­nia! – powtó­rzył. – Bo w paź­dzier­niku są wybory pre­zy­denc­kie!

– Cze­kaj. Moment. Niech się zasta­no­wię… – Sara wyraź­nie wczuła się już w jego tok myśle­nia. – Uwa­żasz, że oni chcą wyko­rzy­stać to archi­wum do jakichś roz­gry­wek poli­tycz­nych? Prze­cież mają IPN i Małec­kiego, i bata­liony wier­nych hun­wej­bi­nów – powie­działa, ści­szyw­szy głos.

– No widzisz! Dosko­nale! Ty też czy­tasz w moich myślach! Nie­długo nie będziemy musieli roz­ma­wiać.

Roze­śmiali się oboje.

– Dobrze. Teraz puść wodze wyobraźni. Potra­fisz to robić jak mało kto. – Kon­rad nachy­lił się bli­żej i oparł łok­ciami o ławę. – Mamy archi­wum wywiadu NKWD z mate­ria­łami doty­czą­cymi Pol­ski mię­dzy­wo­jen­nej, tak?

– Tak, ale…

– Jako zawo­do­wiec zda­jesz sobie sprawę, co tam może być. Mocny ładu­nek! Kamiń­ski, Małecki, nasz szef też wie­dzą, ile to może być warte, tylko że oni patrzą na sprawę ina­czej: jak to można wyko­rzy­stać poli­tycz­nie.

– Oni zawsze tak patrzą. Na wszystko! Nie odkry­łeś niczego nowego…

– I zna­jąc tych ludzi, jestem pewien, że nie zawa­hają się użyć tych mate­ria­łów, by utrzy­mać się u wła­dzy, nie zwa­ża­jąc na kon­se­kwen­cje wewnętrzne i mię­dzy­na­ro­dowe, szcze­gól­nie w odnie­sie­niu do Rosji… a wła­ści­wie naj­le­piej kosz­tem Rosji! A prze­cież nie wiemy, co tam jest. Może duchy, a może stra­chy. Coś mi mówi, że w powie­trzu wisi kata­strofa. Dla wszyst­kich! Oni sobie z tego nie zdają sprawy, zadęci w obłę­dzie napra­wia­nia Rzecz­po­spo­li­tej!

– Naród to kupi! – skwi­to­wała cel­nie krótki wywód Kon­rada.

– Dokład­nie o tym mówię! I o to im cho­dzi!

– Co robimy? – zapy­tała.

– Rysuje mi się pewien pomysł, bar­dzo ryzy­kowny, w pew­nym stop­niu nie­le­galny. Wła­ści­wie cał­kiem nie­le­galny… ale o tym póź­niej. Przez week­end prze­czy­tam dokład­nie mate­riały i prze­my­ślę to jesz­cze raz. Jest jed­nak inny aspekt sprawy, który od samego początku musimy uwzględ­niać. Posłu­chaj! – Kon­rad dokoń­czył piwo i dał znać kel­nerce, żeby przy­nio­sła następne. – Jeżeli sprawa przy­szła do nas z zewnątrz, wie o tym pałac i IPN, to trzeba posta­wić pyta­nie: kto jesz­cze o tym wie? Według mnie, jak znam życie i nasz biz­nes, to nie tylko Kamiń­ski i Małecki. To byłoby za pro­ste. Przyj­muję zało­że­nie, że Jase­niewo też o tym wie. Pyta­nie tylko: ile, co i jak szcze­gó­łowo?

– Co ty, Kon­rad?! – Sara wyraź­nie się zanie­po­ko­iła. – Skąd mogą wie­dzieć, że sprawa jest w naszym Wydziale? Zwa­rio­wa­łeś! Musie­liby mieć u nas kreta…

– Rosja­nie to nie dur­nie. Prze­cież muszą wie­dzieć, że bra­kuje im jakichś doku­men­tów. U nich nic nie ginie! Według „Gene­rała” i frag­men­tów, które prze­czy­ta­łem, archi­wum rze­czy­wi­ście może tam być. A jeżeli Ruskim cze­goś bra­kuje, to będą tego szu­kać, aż znajdą…

– Nie możemy jed­nak wyklu­czyć, że go tam już nie ma, może nawet od dawna…

– Nie możemy. Masz rację. Ale praw­do­po­do­bień­stwo, że wciąż tam jest, wydaje się duże… – Kon­rad spoj­rzał jej głę­boko w oczy i zapy­tał: – Chyba im tego nie zosta­wimy?

– Jasne, że nie! – Sara zro­biła bojową minę, jak zawsze gdy czuła zapach pro­chu.

– Ale jeżeli weź­mie się za to nasz przy­ja­ciel Michaił Popo­wski, to nie będzie łatwo… A któż inny w Jase­nie­wie lepiej by się do tego nada­wał? – wyrzu­cił z sie­bie Kon­rad w poczu­ciu praw­dzi­wego wyzwa­nia.

Sara słu­chała go w sku­pie­niu. Akcep­to­wała i rozu­miała każde jego słowo. Zda­wała sobie sprawę z tego, jak trudna tech­nicz­nie i ryzy­kowna może być ta ope­ra­cja, a jed­no­cze­śnie – jak wąt­pliwy może być jej efekt dla inte­re­sów Pol­ski. Poczu­cie odpo­wie­dzial­no­ści i sumie­nie ofi­cera pol­skiego wywiadu starło się z roz­sąd­kiem. Wie­działa, że Kon­rad też tak myśli, lecz sama nie potra­fiła zna­leźć roz­wią­za­nia, zde­cy­do­wać, co robić. Liczyła na niego, bo ni­gdy się na nim nie zawio­dła. Ufała mu bar­dziej niż sobie samej. On wie, co trzeba robić, i zaczęła już wyczu­wać, o co mu cho­dzi, gdy powie­dział „w pew­nym stop­niu nie­le­galny”.

– Poroz­ma­wiamy o szcze­gó­łach w ponie­dzia­łek. Wytrzy­masz? – zapy­tał Kon­rad.

Wyda­wał się skon­cen­tro­wany, ale Sara miała wra­że­nie, że jest zmę­czony i coś go gnębi.

– Jesz­cze jedno piwo? – Nie cze­ka­jąc na odpo­wiedź, dała znak kel­nerce. – Zadzwo­ni­łam do M-Irka, jak pro­si­łeś. Będą w sobotę rano. Choć nie byli zado­wo­leni, że muszą tak szybko wra­cać… kło­poty z prze­bu­ko­wa­niem bile­tów. Możesz mi powie­dzieć, o co cho­dzi? Dla­czego potrze­bu­jesz ich teraz? Czuję, że to ma coś wspól­nego z tą sprawą… tak?

– Tak. Jutro powiem ci i pokażę, o co cho­dzi… Muszę szybko zro­bić kopię jed­nego z archi­wal­nych doku­men­tów, które dosta­łem w pakie­cie od szefa. Ta kopia będzie punk­tem wyj­ścia do naszych dal­szych dzia­łań.

W popiel­niczce leżały cztery nie­do­pałki. Sara trzy­mała w pal­cach pią­tego papie­rosa i od kilku minut ocią­gała się z jego zapa­le­niem. Robiła tak cza­sem, gdy była czymś mocno zaab­sor­bo­wana. W dru­giej dłoni oczy­wi­ście ści­skała zapal­niczkę Zippo.

Odkąd kilka lat temu rzu­cił pale­nie, wyda­wało mu się, że czło­wiek z papie­ro­sem wygląda żało­śnie i śmiesz­nie zara­zem. Czę­sto o tym mówił, ale ni­gdy nie chciał się przy­znać, że to typowy odruch neo­fity. Wyjąt­kiem była Sara, któ­rej nie mógł sobie wyobra­zić bez papie­rosa. Uwa­żał nawet, że pale­nie pod­kre­śla jej ostry sek­sa­pil i że gdy wypusz­cza dym, przy­po­mina Mar­lenę Die­trich z naj­lep­szych cza­sów. Nie mógł jej tego jed­nak powie­dzieć, bo mogłaby się obra­zić na takie porów­na­nie. Cza­sami po wypi­ciu czte­rech piw, co zda­rzało się jej nie­zwy­kle rzadko, lubiła powta­rzać, jak to moż­liwe, że Sha­ron Stone wciąż ją kopiuje z takim powo­dze­niem. I bez piwa wielu kole­gów było goto­wych się z tym zgo­dzić. Dla Kon­rada jed­nak Sara była atrak­cyjna sama w sobie i nie potrze­bo­wała żad­nego punktu odnie­sie­nia.

– Daj papie­rosa! – powie­dział i nie cze­ka­jąc na odpo­wiedź, się­gnął po leżącą na stole paczkę.

Sara wie­działa, że to dowód jego roz­grza­nej psy­chiki, cho­ciaż zawsze się tłu­ma­czył, że lubi cza­sami zapa­lić, ale tylko przy piwie. Jadąc na to spo­tka­nie, liczyła na miły, kum­plow­ski wie­czór, roz­mowę o wszyst­kim i niczym z naj­bliż­szym przy­ja­cie­lem, roz­mowę, jakiej bra­ko­wało jej od pew­nego czasu. Nie była nasta­wiona na to, co ją spo­tkało. Nie czuła oczy­wi­ście żalu, bo to nie pierw­szy raz, kiedy musiała z cze­goś rezy­gno­wać. Cię­żar sprawy, o któ­rej powie­dział jej Kon­rad, był na tyle duży, że potra­fiła wczuć się w jego rolę.

Dosko­nale wie­działa, że wyprawa do Jemenu nie była wycieczką i Kon­rad musi być jesz­cze zmę­czony i zestre­so­wany. Jego stan emo­cjo­nalny udzie­lił się także jej i choć nie wie­działa jesz­cze, co będzie dalej, była gotowa na wszystko.

17

Ciało puł­kow­nika Ste­pa­no­wy­cza zna­la­zła wcze­snym ran­kiem sąsiadka wypro­wa­dza­jąca psa. Wyjąt­kowo szybko na miej­scu poja­wiła się mili­cja, a kil­ka­na­ście minut póź­niej zespół docho­dze­niowy KGB, który natych­miast prze­jął sprawę.

Od dawna nie zda­rzyło się zabój­stwo tak wyso­kiego stop­niem ofi­cera bia­ło­ru­skich służb spe­cjal­nych, a w dodatku zastępcy naczel­nika miń­skiego kontr­wy­wiadu. Dla­tego szef KGB zamel­do­wał z samego rana o zda­rze­niu pre­zy­den­towi Alek­san­drowi Łuka­szence, który natych­miast pole­cił, by nad­zór nad śledz­twem objęła Służba Bez­pie­czeń­stwa Pre­zy­denta.

Kapi­tan Wasi­lij Pie­tro­wicz Krupa poło­żył się nie­dawno i spał mocno. Leżał na kana­pie, w butach i roz­pię­tych spodniach, w pokoju wypeł­nio­nym kwa­śnym zapa­chem alko­holu, papie­ro­sów i potu, gdy zadzwo­nił tele­fon. Kru­pie wyda­wało się, że śni, ale bole­sny dźwięk dzwonka zmu­sił go do odszu­ka­nia apa­ratu.

– Wasia?! Jesteś tam? – roz­po­znał swo­jego bez­po­śred­niego prze­ło­żo­nego, majora Kon­dra­to­wi­cza. – Obudź się! Wasia!

– Co jest? – zapy­tał z ocią­ga­niem.

– Wasia! Ktoś wczo­raj zabił Ste­pa­no­wy­cza!

Głos w słu­chawce brzmiał tak nie­re­al­nie, że Krupa pomy­ślał, że wciąż śpi. Powoli jed­nak zaczęło do niego coś docie­rać.

– To ty… Kola? Co ty… ty… pier­do­lisz? Jakiego… Ste­pa­no­wy­cza? – I nagle poczuł, że otrzeź­wiał. – Jak to?!… Zabili?! Kto? Kiedy?

– Wczo­raj w nocy, jak wra­cał pijany do domu. Dostał dwa albo trzy razy nożem na swo­jej klatce scho­do­wej… Zbie­raj się natych­miast! Wszy­scy mają się sta­wić w Cen­trali! Natych­miast! Będzie Służba Bez­pie­czeń­stwa. – Głos w słu­chawce się urwał.

Krupa sie­dział na kana­pie i miał wra­że­nie, jakby ciało odmó­wiło mu posłu­szeń­stwa i zaczęło się wypeł­niać cie­płym odrę­twie­niem. Przesie­dział tak kilka minut, aż poczuł, że zasy­cha mu w gar­dle.

Wypił dusz­kiem pół butelki cie­płego, zwie­trza­łego napoju podob­nego do coca-coli i ledwo zdą­żył dobiec do łazienki, gdzie solid­nie zwy­mio­to­wał. Obmył twarz zimną wodą i usiadł na sede­sie, by zła­pać tro­chę powie­trza.

Z nie­ma­łym tru­dem zdjął z sie­bie ubra­nie i wszedł pod prysz­nic. Stru­mień zim­nej wody pomógł mu pozbie­rać frag­menty poszar­pa­nych myśli.

Wtedy zdał sobie sprawę z sytu­acji. Ogar­nęło go prze­ra­że­nie – cała jego kariera, budo­wana z takim wysił­kiem, mogła runąć w jed­nej chwili. Nie potra­fił zebrać myśli, by zasta­no­wić się, co robić.

W miarę szybko dopro­wa­dził się do porządku. Wło­żył czy­ste ubra­nie, ale nie mógł nic zjeść. Wyda­wało mu się, że wytrzeź­wiał, cho­ciaż jego odbi­cie w lustrze nie pozo­sta­wiało złu­dzeń, że jest ina­czej.

Wsiadł do samo­chodu i ruszył do sie­dziby KGB na pro­spek­cie Nie­za­wi­si­mo­sti. Na dzie­dzi­niec wje­chał od ulicy Kom­so­mol­skiej i zapar­ko­wał.

Wszedł do dużej sali gim­na­stycz­nej, wypeł­nio­nej huczą­cym gwa­rem męskich gło­sów. Od razu zauwa­żył grupę ofi­ce­rów swo­jego wydziału, sto­jącą nieco na ubo­czu. Zbli­żył się do bla­dego i wyraź­nie zde­ner­wo­wa­nego Kon­dra­to­wi­cza, ale nie zdą­żył się ode­zwać, bo do pomiesz­cze­nia wkro­czyło kilku mun­du­ro­wych i cywi­lów i nagle wszy­scy zamil­kli.

Na pod­wyż­sze­nie wszedł nie­znany mu męż­czy­zna około czter­dziestki, w ciem­nym gar­ni­tu­rze, i Krupa od razu zdał sobie sprawę, że to ktoś ze Służby Bez­pie­czeń­stwa Pre­zy­denta.

Salę wypeł­niała nie­mal ide­alna cisza.

– Dzi­siaj w nocy został zamor­do­wany puł­kow­nik Andriej Ste­pa­no­wycz – ode­zwał się męż­czy­zna grom­kim, pew­nym gło­sem. – Wydział Śled­czy Komi­tetu Bez­pie­czeń­stwa Pań­stwo­wego pro­wa­dzi inten­sywne docho­dze­nie w spra­wie wyja­śnie­nia wszyst­kich oko­licz­no­ści zabój­stwa. Na pole­ce­nie pre­zy­denta naszej repu­bliki, Alek­san­dra Łuka­szenki, Służba Bez­pie­czeń­stwa spra­wuje…

Krupa czuł, jak drżą mu nogi, i miał wra­że­nie, że wszy­scy to widzą. Nie mógł zro­zu­mieć, co mówi ofi­cer bez­pieki, gdyż jego głos roz­pły­wał się w ogrom­nym pomiesz­cze­niu.

Ock­nął się, gdy poczuł lek­kie szturch­nię­cie w bok. Zoba­czył, że stoi za nim porucz­nik Oleg Popow z Wydziału Tech­nicz­nego, jego kolega z boiska.

– Co się dzieje? Co robimy?… Nie dosły­sza­łem… Co on powie­dział? – pytał zdez­o­rien­to­wany Krupa.

– Wasia! Na jutro mamy napi­sać raporty… co robi­łeś wczo­raj w nocy… takie tam. Teraz będziemy dmu­chać w alko­mat. Cie­kawe, czy w całym KGB po piąt­ko­wej nocy ktoś będzie miał same zera.

Ści­szony głos Popowa zabrzmiał iro­nicz­nie, ale Krupa tego nie wyczuł, bo myślał cha­otycz­nie, co ma napi­sać w swoim rapor­cie. I nagle dotarło do niego z nie­wy­raźną jesz­cze nadzieją, że prze­cież nikt nie wie o jego inte­re­sach z cel­ni­kami.

Oni też wyprą się wszyst­kiego, jeżeli śled­czy do nich dotrą… Jedziemy na tym samym wózku! Boże… Jak łatwo można wro­bić mnie w to mor­der­stwo… Bez­pieka jakie­goś sprawcę musi zna­leźć! Musi być suk­ces, nawet jeśli go nie będzie. Prę­dzej czy póź­niej na pewno ustalą, kto, gdzie i z kim pił! Pier­do­lone życie! Ja to mam, kurwa, pecha! Trzeba napi­sać coś wia­ry­god­nego, a potem zoba­czymy. Kurwa… coś trzeba wymy­ślić!

Krupa, zato­piony w myślach, z tłu­mem ofi­ce­rów posu­wał się wolno do wyj­ścia, nie zwra­ca­jąc uwagi na Popowa, który postę­po­wał tuż za nim.

Gdy wyszli przed budy­nek, Popow wciąż był obok.

– Chłopcy z bez­pieki robią hucpę – rzu­cił do Krupy. – Poka­zówka od Łuka­szenki dla KGB, kto rzą­dzi w tym kraju! Co ta bez­pieka może wie­dzieć o robo­cie ope­ra­cyj­nej…

– Roz­bi­ra­jut­sia kak swinja w apiel­si­nach – wtrą­cił ponuro Krupa.

– Win­nego będą szu­kać u nas, żeby nas zdo­ło­wać i wsa­dzić nocha we wszyst­kie nasze sprawy… Zoba­czysz! Mają teraz swoje pięć minut… – cią­gnął Popow. – Pre­zy­dent będzie miał argu­menty, by zmie­nić kie­row­nic­two KGB na swoje, jak tylko znajdą sprawcę… u nas oczy­wi­ście. Rozu­miesz?!

Krupa czuł, jak wielki kamień opada mu w brzu­chu, bo dosko­nale wie­dział, że Popow ma rację, a on sam na takiego sprawcę pasuje ide­al­nie.

– Wiem od kolegi ze śled­czego, że to był praw­do­po­dob­nie napad rabun­kowy. Pew­nie Ste­pa­no­wycz był umo­czony w jakieś inte­resy… nie z tym, z kim trzeba. Wiemy, jak to jest. Nie… Wasia? A może… zwy­kłe zbóje? – powie­dział Popow tonem, który zro­bił na Kru­pie dziwne wra­że­nie.

– To na pewno jakieś ban­dziory! Zna­łem Ste­pa­no­wy­cza dobrze i wiem, że nie brał.

– Też mi się tak wydaje, Wasia. Prze­słu­chi­wać pew­nie będą przede wszyst­kim tych, któ­rzy go dobrze znali i z nim pra­co­wali. Będziesz miał oka­zję im to powie­dzieć, może wtedy pójdą w kie­runku wer­sji zbó­jec­kiej.

– Może to jakiś ratu­nek – pomy­ślał Krupa z nadzieją.

Lubił Popowa, cho­ciaż nie znał go zbyt dobrze, bo boisko to za mało. Zresztą nikt go nie znał, bo Popow nie pił i był zatwar­dzia­łym spor­tow­cem. Cho­dził wła­snymi ścież­kami, ale cie­szył się sza­cun­kiem za kole­żeń­skość i dys­kre­cję.

– Wasia… Coś ty źle wyglą­dasz. Z kim wczo­raj piłeś? Pój­dziemy wie­czo­rem do bani? Dobrze ci zrobi – zapro­po­no­wał Popow. Tra­fił na odpo­wiedni moment, bo Krupa nie chciał być dzi­siaj sam.

Oleg Popow miał pra­wie metr dzie­więć­dzie­siąt wzro­stu i mógł się poszczy­cić wyjąt­kowo wyspor­to­waną syl­wetką. Do służby wstą­pił w dwa lata po zakoń­cze­niu stu­diów na Uni­wer­sy­te­cie Gro­dzień­skim. Z pod­go­lo­nymi skro­niami i gęstym jeży­kiem na czubku głowy wyglą­dał na zwy­kłego trzy­dzie­sto­dwu­latka i dokład­nie tyle miał. Poza tym nie wyróż­niał się niczym szcze­gól­nym.

Krupa spóź­nił się pięć minut. Zaje­chaw­szy na par­king przed wej­ściem do klubu spor­to­wego KGB, wysiadł z wyraź­nym tru­dem. Z bagaż­nika wyjął spor­tową torbę i rekla­mówkę, w któ­rej pobrzę­ki­wały butelki z piwem. Pod­szedł do Popowa, omia­ta­jąc wzro­kiem pusty par­king.

– Patrz! Sobota, a nikogo nie ma!

– Sklepy mono­po­lowe dodat­kowo dzi­siaj zaro­bią. Po poran­nym przed­sta­wie­niu u nas towa­rzy­sze będą mieć zaję­cia w pod­gru­pach. To dobrze… nie? Będziemy sami w bani – stwier­dził Popow z uśmie­chem.

Ten jego ton tro­chę draż­nił Krupę. Już rano miał wra­że­nie, że Popow jest jakiś nie­na­tu­ral­nie iro­niczny, jakby nie rozu­miał, że śledz­two w spra­wie zabój­stwa Ste­pa­no­wy­cza może i o niego zaha­czyć.

Jak Służba Bez­pie­czeń­stwa pro­wa­dzi docho­dze­nie, to zawsze coś znaj­dzie, na każ­dego… – pomy­ślał z lek­kim nie­po­ko­jem kapi­tan Wasi­lij Krupa. Prze­kręty, korup­cję, zanie­dba­nie, oszu­stwa, a może nawet jakie­goś szpiega. Dobrze powie­dział Popow, że dzi­siaj będą zaję­cia w pod­gru­pach, bo każdy ma coś na sumie­niu i padł na nich blady strach! Kurwa! Tyle lat nie wzią­łem ani gro­sza! Pierw­szy raz mi się zda­rzyło, bo zachciało mi się nowego samo­chodu – wciąż roz­wa­żał, gdy szli w kie­runku klubu. Miał wra­że­nie, że Popow coś mówi, ale jego słowa do niego nie docie­rały.

– Co ty, Wasia? Ogłu­chłeś?! – Zoba­czył zdzi­wiony wzrok Popowa i usły­szał tro­chę pod­nie­siony głos. – Napi­sa­łeś raport, pytam!

– Nie! A… kiedy mamy je oddać? – zapy­tał szcze­rze zdzi­wiony, bo ten szcze­gół umknął mu zupeł­nie.

– Jutro rano… Wasia! Co ty, jesz­cześ nie wytrzeź­wiał?

– Jakoś mi to wyle­ciało… Będę pisał dzi­siaj wie­czo­rem. Po bani zawsze mi się umysł roz­ja­śnia – zażar­to­wał, by ukryć, że zupeł­nie zapo­mniał o tak waż­nej spra­wie.

W bani było mocno napa­lone i zapach pło­ną­cego drewna wypeł­niał już szat­nię, w któ­rej ubie­rało się kilku mło­dych pił­ka­rzy. W pomiesz­cze­niu obok bani Popow posta­wił na stole piwo oraz pociętą w talarki kieł­basę i kiszone ogórki. Zasie­dli za sto­łem owi­nięci w ręcz­niki.

– A ty, Oleg, już napi­sa­łeś swój raport? – zapy­tał Krupa, otwie­ra­jąc piwo.

– Też jesz­cze nie! – odparł Popow i po chwili zapy­tał: – Może napi­szemy wspól­nie?

Mimo że nie miało to naj­mniej­szego sensu, pyta­nie Popowa zabrzmiało bar­dzo poważ­nie. Tak się przy­naj­mniej Kru­pie wyda­wało, bo mówiąc to, Oleg zawie­sił głos i spoj­rzał na niego z dziw­nym, suro­wym wyra­zem twa­rzy. Tak innym od jego dotych­cza­so­wego iro­nicz­nego nastroju. Krupa jed­nak zigno­ro­wał pro­po­zy­cję, bio­rąc ją za kolejny żart.

Weszli do osmo­lo­nej bani, pach­ną­cej wysu­szo­nym drew­nem i świeżą brzozą. Oleg od razu mocno polał roz­ża­rzone kamie­nie i pomiesz­cze­nie wypeł­niła gorąca para.

– Co teraz będzie, Oleg? Jak sądzisz… – zapy­tał Krupa.

W odpo­wie­dzi nie usły­szał jed­nak nic nowego. Na takie pyta­nie każdy w KGB odpo­wie­działby tak samo. Tro­chę oczy­wi­stych fra­ze­sów, okra­szo­nych bana­łami.

Nagle przy­po­mniał sobie, że ma w domu trzy tysiące dola­rów, które dostał wczo­raj od cel­ni­ków.

A jeżeli oni są zamie­szani w zabój­stwo Ste­pa­no­wy­cza? – pomy­ślał w przy­pły­wie zanie­po­ko­je­nia. Muszę się natych­miast pozbyć tej forsy! Nie… może lepiej gdzieś ją scho­wam i prze­cze­kam, a nuż wszystko się wyja­śni. Byłoby szkoda takiej kasy!

Wyjął z wia­dra dwie mokre brzo­zowe wiązki i jedną podał Ole­gowi.

– Zamó­wi­łeś już samo­chód, Wasia? Co ty chcia­łeś kupić? Nie pamię­tam… Volks­wa­gena pas­sata? Ten twój opel chyba ledwo się już trzyma…

Krupa wciąż się zasta­na­wiał, co zro­bić z pie­niędzmi, i myśl o odjeż­dża­ją­cym samo­cho­dzie jesz­cze bar­dziej go zasmu­ciła.

– Roz­glą­da­łem się… Mam zna­jo­mego, który cią­gnie samo­chody z Nie­miec. Obie­cał mi zna­leźć coś odpo­wied­niego. Ale wygląda, że nie wyro­bię się finan­sowo. Sta­now­czy brak kasy!

– Mogę ci poży­czyć, jeśli chcesz. Ile potrze­bu­jesz?

– Dzięki! Ale teraz nie miał­bym z czego oddać. – Przez chwilę Kru­pie zro­biło się przy­jem­nie, bo po raz pierw­szy ktoś bez­in­te­re­sow­nie zapro­po­no­wał mu pożyczkę.

– Nie krę­puj się, Wasia. Mogę ci poży­czyć trzy tysiące bak­sów. Na pół roku. Jak się zde­cy­du­jesz, daj znać. Jesteś porządny chłop! Wiem, że oddasz.

Popow chlu­snął wodą na kamie­nie i zaczął okła­dać Krupę po ple­cach brzo­zową mio­tłą, aż posy­pały się z niej liście i przy­lgnęły do ścian i ciała.

– Wiesz co, Oleg? Skoro masz wolną kasę, może rze­czy­wi­ście poży­czył­bym te trzy tysiące – odparł po chwili Krupa, który zro­zu­miał, że wła­śnie zna­lazł spo­sób na roz­wią­za­nie swo­jego pro­blemu. Od razu zro­biło mu się lżej na duszy, wymę­czo­nej od poran­nego tele­fonu Kon­dra­to­wi­cza. – Chcesz, żeby­śmy spi­sali jakąś umowę… coś w tym rodzaju? – zapy­tał.

Popow pokrę­cił głową.

Po kil­ku­na­stu minu­tach, spo­ceni i oble­pieni zie­lo­nymi list­kami, wyszli z bani i wzięli zimny prysz­nic. Otwo­rzyli po następ­nym piwie, które sma­ko­wało jak po dłu­giej podróży przez pusty­nię, cho­ciaż było to tylko zwy­kłe żygu­low­skoje.

– Masz alibi na piąt­kową noc? – zapy­tał nie­spo­dzie­wa­nie Popow.

– Jasne! – nie­pew­nie odpo­wie­dział Krupa. – Czemu pytasz?

– Nic, tylko tak… bo ja na przy­kład nie mam! – Znów w jego gło­sie zabrzmiała nutka iro­nii. – Z piątku na sobotę sie­dzia­łem w domu i oglą­da­łem tele­wi­zję. Ale nic nie piłem, bo nie piję sam… A Ste­pa­no­wycz był podobno mocno wlany. Czyli w zasa­dzie można powie­dzieć, że mam coś wię­cej niż alibi – roze­śmiał się.

– Oleg, ty chyba jesteś ostat­nią osobą, którą można by o to podej­rze­wać! Zresztą sam mówi­łeś, że to mogła być robota jakichś chu­li­ga­nów… nie?

– Tak sły­sza­łem. Myśla­łem o tej spra­wie – zaczął Popow, jakby dekla­mo­wał na aka­de­mii. – Według mnie to było tak: Ste­pa­no­wycz, wbrew temu, co o nim mówią, robił lewe inte­resy. Z czego miał taki samo­chód, ciu­chy, daczę i forsę na dupy?! No… chyba nie z pen­sji! Nie jesteś prze­cież naiwny, Wasia, co? – Krupa poki­wał zna­cząco głową, krą­żąc wzro­kiem gdzieś po stole. – Zastępca szefa kontr­wy­wiadu, jeżeli robił inte­resy, to nie jakieś baza­rowe prze­kręty. Taka figura, z takimi kon­tak­tami musiała wycią­gać poważną kasę. To czym był zajęty z piątku na sobotę? Założę się, że liczył pie­nią­dze i pił ze wspól­ni­kami. Jeżeli były przy tym jesz­cze jakieś kurwy, to bez­pieka już na pewno wszystko wie. No… zgo­dzisz się, Wasia? Nie? – cią­gnął dalej w tym samym stylu. – Poszło pew­nie o roz­li­cze­nia… albo wie­dział za dużo… albo nie podzie­lił się z kim trzeba, jak to w takich inte­re­sach, i dostał kosą po brzu­chu. Ofi­cjalna wer­sja będzie inna… nawet jeżeli ustalą prawdę. Bo kto by tu pra­co­wał, gdyby nie mógł zaro­bić na boku? Wie to Łuka­szenka, wie nasze kie­row­nic­two i wie bez­pieka… Przy­znam, że nie prze­pa­da­łem za Ste­pa­no­wyczem, ale mi go szkoda – zakoń­czył Popow i się­gnął po następne piwo.

Kurwa! – pomy­ślał Krupa. Skąd on to wie? Wszystko pasuje jak ulał, tylko, kurwa, to nie ja go dziab­ną­łem! Może w tym inte­re­sie byli też inni, ja prze­cież nie wie­dzia­łem wszyst­kiego. Ci cel­nicy, kurwa… oni byli podej­rzani… to mafia. Ste­pa­no­wycz też im nie ufał! Mogiła… kurwa! Tak czy ina­czej mogiła!

Krupa już zupeł­nie nad sobą nie pano­wał. Patrzył na Popowa sze­roko otwar­tymi oczami, ze śmiesz­nym wyra­zem twa­rzy, i poczuł, że znów się poci, choć już dawno ostygł po wyj­ściu z bani.

– No… mogło tak być… może masz rację! – Słowa i ton wypo­wie­dzi Krupy roz­cho­dziły się jak ręce i nogi u żoł­nie­rza z zabu­rze­niami koor­dy­na­cji.

– A ty, Wasia… co wczo­raj robi­łeś? – zapy­tał Popow jakby od nie­chce­nia i poszedł pod prysz­nic.

Szum leją­cej się ostrym stru­mie­niem wody nieco zagłu­szał słowa, mimo to Krupa wyraź­nie sły­szał, jak Oleg mówi dalej:

– Nie­tęgo wyglą­da­łeś z rana! Jeżeli nie piłeś ze Ste­pa­no­wy­czem i nie urwał ci się film, to masz alibi… Idziemy do bani! – zarzą­dził po wyj­ściu spod prysz­nica.

Mil­czący Krupa pod­niósł się z ocią­ga­niem i wszedł za Popo­wem, który już polał kamie­nie i usa­do­wił się na naj­wyż­szej ławce. W bani było bar­dziej gorąco niż poprzed­nio. Wil­gotne, wypeł­nione gorącą parą powie­trze pie­kło w noz­drza i uszy, nie pozwa­lało swo­bod­nie oddy­chać. Wyda­wało się, że myśli mogłyby się sto­pić jak wosk.

Sie­dzieli w ciszy, strze­pu­jąc co chwila pot zmie­szany z wodą. Wyglą­dało, jakby każdy z nich, zato­piony w myślach, roz­wa­żał, co powi­nien teraz zro­bić, powie­dzieć.

– To ja piłem wczo­raj ze Ste­pa­no­wy­czem i… – ode­zwał się cicho Krupa z nisko zwie­szoną głową, patrząc pod nogi.

Zro­bił to instynk­tow­nie, nie pla­no­wał wyznać tego Popo­wowi, ale czuł gdzieś głę­boko w pod­świa­do­mo­ści, że sam się z tym wszyst­kim nie upora, że potrze­buje rady, a Oleg dosko­nale to zro­zu­mie, będzie wie­dział, co trzeba robić. Poczuł nagle ulgę, bo liczył, że Oleg mu pomoże. Nie miał poję­cia jak, ale był tego pewny.

Popow nawet na niego nie spoj­rzał.

– Od razu wie­dzia­łem – zare­ago­wał krótko.

– Skąd? – Krupa spoj­rzał na niego ze zdzi­wie­niem.

– Wasia! Ja pra­cuję tylko w zabez­pie­cze­niu tech­nicz­nym. To ty jesteś ofi­ce­rem ope­ra­cyj­nym i powi­nie­neś wie­dzieć lepiej niż ja, że każdy podej­rzany ma winę wypi­saną na twa­rzy. Masz szczę­ście, że rano tra­fi­łeś na mnie! Co by było, gdyby cze­pił się cie­bie jakiś pro­wo­ka­tor czy dono­si­ciel? Wyobra­żasz sobie?!… Gorąco. Wycho­dzimy? – Popow nagle zmie­nił ton i Krupa był już pewien, że mówiąc mu o swoim pro­ble­mie, dobrze zro­bił.

Poczuł ogar­nia­jący go spo­kój i roz­luź­nie­nie. Patrzył na Popowa jak na naj­bliż­szego przy­ja­ciela i zro­zu­miał teraz, że pomysł pój­ścia do bani był zapla­no­wany. Oleg z pew­no­ścią chce mu pomóc, bo prze­cież nie sobie. Wybrał łaź­nię, bo to teraz naj­bez­piecz­niej­sze miej­sce w mie­ście. Zro­bił to dla niego!

– Ja wiem, że ty go nie zabi­łeś! Znam cię na tyle, by wie­dzieć, że nie był­byś w sta­nie tego zro­bić. Dla­tego chcę ci pomóc. Możesz na mnie liczyć! Zakła­da­łem, że się zorien­tu­jesz, dla­czego zapro­si­łem cię do łaźni, i w końcu sam wszystko powiesz. Gdy­byś mi nie powie­dział, musiał­bym zało­żyć, że coś ukry­wasz, że masz jed­nak z tą śmier­cią coś wspól­nego. Teraz ci wie­rzę! – Głos Popowa brzmiał poważ­nie, pate­tycz­nie, ale cie­pło, i Kru­pie krę­ciły się łzy w oczach.

Ni­gdy nikt z kole­gów, służ­bowo czy pry­wat­nie, nie powie­dział do niego: „Możesz na mnie liczyć”, a tym bar­dziej „Wie­rzę ci”. Sto­sunki w bia­ło­ru­skim KGB przy­po­mi­nały dawne komu­ni­styczne układy, wymie­szane z mafią, chci­wo­ścią, pod­ło­ścią i ludz­kim marze­niem o lep­szym życiu.

– Tak! Piłem z nim… w pią­tek wie­czo­rem. Byli­śmy w lokalu kon­spi­ra­cyj­nym w pobliżu jego domu, powi­nie­neś wie­dzieć… bo nad­zo­ru­jesz to gospo­dar­stwo. Było tam jesz­cze dwóch cel­ni­ków. Ste­pa­no­wycz zapro­po­no­wał mi udział w zyskach z trans­portu papie­ro­sów do Pol­ski. Ten jeden raz! Nawet nic nie musia­łem robić…

– Wasia! Ty nic nie rozu­miesz? On cię po pro­stu w ten spo­sób kupił! Sta­łeś się jego wła­sno­ścią, i o to cho­dziło. Pew­nie też chciał poka­zać tym cel­ni­kom, że ma za sobą jakąś więk­szą struk­turę w KGB… a może się bał. Cel­nicy są pod kry­szą rosyj­sko-bia­ło­ru­skiej mafii i bez­pieki Łuka­szenki – oznaj­mił Popow tonem czło­wieka dobrze zna­ją­cego temat.

– Dosta­łem trzy tysiące bak­sów za nic, ale wzią­łem. Byłem pijany, zresztą jak wszy­scy. Ste­pa­no­wycz wyszedł pierw­szy koło pół­nocy. Nie pamię­tam dobrze… Pamię­tam za to, że chcia­łem go odpro­wa­dzić do domu. Patrz… Nie­sa­mo­wite! Ste­pa­no­wycz mówił mi, że cel­nicy to mafia. Mia­łem wra­że­nie, że się ich boi. Teraz czuję do sie­bie wstręt. Jaki czło­wiek jest głupi… i chciwy! Zachciało mi się samo­chodu! Powiedz, Oleg… kiedy ten pier­do­lony reżim się roz­wali, kiedy zaczniemy żyć nor­mal­nie. Ja bym tego Łuka­szenkę sam…

– Daj spo­kój, Wasia! – prze­rwał mu Popow.

– Powiedz! A ty… tak nie myślisz? Nie uwie­rzę, że nie. – Krupa był wyraź­nie pobu­dzony. – Kurwa, prze­cież sytu­acja, w jakiej się zna­la­złem, jest niczym innym, jak tylko efek­tem tego popier­do­lo­nego sys­temu, w któ­rym tkwimy… – Chciał coś jesz­cze powie­dzieć, ale zachły­snął się wła­snymi sło­wami jak powie­trzem i zamilkł.

– Wasia! Ty jesteś jakiś opo­zy­cjo­ni­sta! – roze­śmiał się Popow.

– Żebyś wie­dział! – odparł Krupa. – Tylko nie było dobrej oka­zji się zapi­sać… Podobno mam też jakieś pol­skie korze­nie.

– To uwa­żaj! Bo dodat­kowo zro­bią z cie­bie jesz­cze pol­skiego szpiega. Albo ame­ry­kań­skiego – powie­dział Popow ze sztucz­nym uśmie­chem.

– Nie dobi­jaj mnie!

Stuk­nęli się mocno butel­kami i poszli do bani trzeci raz.

Krupa sam nie wie­dział, czy to roz­luź­nie­nie spo­wo­do­wane wypi­tym piwem i łaź­nią, czy roz­mowa z Popo­wem, czy też wszystko razem, ale coś spo­wo­do­wało, że poczuł się znacz­nie lepiej. Nie wie­dział jesz­cze, co zrobi. Miał jed­nak nie­od­parte wra­że­nie, że nie będzie źle.

– Oleg… o co ci cho­dziło, jak powie­dzia­łeś, że napi­szemy raport razem? Nie rozu­miem… – Krupa rze­czy­wi­ście tego nie zro­zu­miał, ale teraz, po tym, jak się przy­znał, zaczęło go to intry­go­wać.

Popow ostro polał kamie­nie, które zasy­czały, wyrzu­ca­jąc po chwili nie­wi­doczną gorącą parę. Sku­lili się jak pora­żeni ogniem.

– A jak sądzisz?

– No… nie wiem… Nie kręć! Mów!

– Wysil się, Wasia!

– Nie wiem!

– Nie bra­kuje ci cze­goś?

– Nie rozu­miem…

Prze­rzu­cali się przez chwilę krót­kimi, ury­wa­nymi fra­zami, bo gorące powie­trze parzyło gar­dło przy głęb­szym odde­chu. Gdy Krupa poczuł, że serce roz­piera mu pierś, rzu­cił: „Mam dość!” – i wyszedł.

Poło­żyli się na ław­kach i przez chwilę odpo­czy­wali w ciszy, łapiąc chłodne powie­trze.

– Wasia! – ode­zwał się w końcu Popow wyraź­nym gło­sem, ze sta­ran­nym akcen­tem. – Wspól­nie napi­szemy raport, to zna­czy, że… mogę dać ci na ten wie­czór… alibi. Poj­mu­jesz, chło­pie?!

Krupa pode­rwał się gwał­tow­nie z ławki i usiadł. Spoj­rzał na Popowa z nie­do­wie­rza­niem gra­ni­czą­cym ze śmiesz­no­ścią. Cze­goś nie mógł zro­zu­mieć. Popow już wcze­śniej zbu­rzył całą jego logikę, ale teraz to jakby zdzie­lił go pałką w głowę.

Dla­czego… dla­czego chce tak zary­zy­ko­wać? – pomy­ślał z lek­kim zanie­po­ko­je­niem. Po co mu to?! Czego on ode mnie chce? Prze­cież nie pie­nię­dzy, bo sam mi je pro­po­no­wał.

I wtedy kaskadę natręt­nych pytań powstrzy­mało przy­jemne odkry­cie: To ratu­nek! To wszystko zała­twia! Dam mu, cokol­wiek zechce! Wspa­niale…

– Tak… Oleg… rozu­miem! – zaczął Krupa tro­chę nie­pew­nie. – Dzię­kuję ci… z całego serca… ale dla­czego chcesz to zro­bić? Prze­cież możesz mieć przez to poważne kło­poty…

– Może mi nie uwie­rzysz – wszedł mu w słowo Popow – ale pomy­śla­łem, że jeżeli ci nie pomogę, to ten reżim cię zje. Roz­szar­pie na kawałki! – Zawie­sił na chwilę głos i prze­tarł twarz. – I będziesz stał jak ofiara przy­wią­zana do pala w rzym­skim cyrku, a widzo­wie, obo­jętni na to, czy jesteś winien, czy nie, roz­ko­szo­wać się będą twoją śmier­cią, cie­sząc się, że to żaden z nich, że poświę­ca­jąc cie­bie, ktoś daro­wuje im jesz­cze czas. – Popow mówił dziw­nym, jakby uro­czy­stym tonem. – Nie­na­wi­dzę tego reżimu! Gdy­bym mógł, zwal­czał­bym go z bro­nią w ręku!

– Ja też! Prze­cież mamy broń! – poparł go natych­miast Krupa. Wykrzyk­nął to z głę­bo­kim wewnętrz­nym prze­ko­na­niem, cho­ciaż tro­chę prze­ra­ził się wła­snych słów.

Zro­zu­miał, że te dwa wypo­wie­dziane gło­śno zda­nia połą­czyły go z Popo­wem na śmierć i życie. Był prze­ko­nany, że są tacy sami. Tak mu wie­rzył, tak teraz ufał sobie, że nawet przez myśl mu nie prze­szło, iż Oleg może być pro­wo­ka­to­rem.

18

Prze­le­żał w łóżku całą noc, ale nie był pewien, czy spał. Teraz nie myślał o poli­ty­kach, ich grach ani o skut­kach, jakie może mieć dla kraju ujaw­nie­nie archi­wum. Naj­waż­niej­sze było, jak je zdo­być, i cała jego wyobraź­nia ope­ra­cyjna pra­co­wała tylko nad tym. Rozu­miał, że musi wziąć sprawę w swoje ręce, bo jeżeli nie zaj­mie się tym Wydział „Q”, to mogą wysłać tych har­ce­rzy­ków prze­bra­nych za żoł­nie­rzy, co wró­ży­łoby totalną kata­strofę.

Zre­zy­gno­wał z obo­wiąz­ko­wego jog­gingu, zastę­pu­jąc go długą, gorącą kąpielą, i po śnia­da­niu poje­chał do pracy pustymi jesz­cze uli­cami. Musiał jak naj­szyb­ciej przej­rzeć mate­riały, które otrzy­mał wczo­raj od „Gene­rała”. Miał wyzna­czony ter­min reali­za­cji, więc czas zaczął już ucie­kać. Teraz liczą się dni. Jesz­cze nie wie­dział, czy to, co pla­nuje zro­bić, ma sens, czy poszcze­gólne ele­menty będą do sie­bie paso­wać, czy wszy­scy staną na wyso­ko­ści zada­nia. Miał wię­cej pytań niż odpo­wie­dzi.

W biu­rze nie było jesz­cze nikogo. Kon­rad zro­bił sobie kawę i usiadł w fotelu, z nogami na biurku. Sta­rał się upo­rząd­ko­wać myśli. Zebrać to, co już wie, czego jest pewien, i to, co jesz­cze pozo­sta­wało nie­wia­domą. Wie­rzył w swoje doświad­cze­nie i intu­icję, które ni­gdy dotąd go nie zawio­dły, cho­ciaż cza­sami stawką było życie współ­pra­cow­ni­ków i jego wła­sne.

Cel ope­ra­cji jest okre­ślony. Przy­cho­dzi zatem pora na wybra­nie akto­rów i sce­no­gra­fii oraz reży­se­rię. Odwrot­nie niż w teatrze. Dopiero teraz pisze się sce­na­riusz, w któ­rym pla­nuje się ruchy tylko dla połowy sceny. Dla­tego umie­jęt­ność impro­wi­zo­wa­nia jest praw­dziwą sztuką i każdy akt tego przed­sta­wie­nia powi­nien się koń­czyć happy endem, i to w naj­lep­szej do prze­wi­dze­nia for­mie.

Kon­rad czuł, że myśli spraw­nie, logicz­nie, że jego mecha­nizm zaczyna ryt­micz­nie pra­co­wać. Jed­nak teraz było ina­czej, bo po raz pierw­szy zde­cy­do­wał się zro­bić coś, o czym kie­dyś nawet by nie pomy­ślał, i miał pełne poczu­cie odpo­wie­dzial­no­ści za to, co się teraz sta­nie. Otu­chy doda­wała mu świa­do­mość, że stoi za nim Wydział. Sara, Lutek, Mar­cin, M-Irek – musi im powie­dzieć wszystko, niech sami zde­cy­dują, czy gotowi są pod­jąć ryzyko, bo to może być ich ostat­nia ope­ra­cja.

W biu­rze zaczy­nał się już poranny ruch i Kon­rad prze­rwał roz­my­śla­nia. Poszedł do sekre­ta­riatu zro­bić sobie jesz­cze jedną kawę. Wró­cił do pokoju i wyjął z sejfu teczkę doty­czącą archi­wum NKWD z twier­dzy brze­skiej.

Pod­szedł do drzwi i obró­cił na zewnątrz wiszącą na nich pamiąt­kową tabliczkę z napi­sem CLOSE YOUR EYES.

Pra­wie wszy­scy wyszli z biura. W pią­tek, jeśli nie działo się nic spe­cjal­nego, koń­czyli pracę, o któ­rej chcieli, choć rzadko wcze­śniej niż przed sie­dem­na­stą.

Kon­rad zapo­znał się dokład­nie z zawar­to­ścią teczki. Zro­bił notatki doty­czące wszyst­kich ele­men­tów sprawy, które budziły wąt­pli­wo­ści czy też miały jakie­kol­wiek zna­cze­nie dla jego dal­szych pla­nów. Zoba­czył, że Sara krząta się jesz­cze w swoim pokoju, zadzwo­nił do niej i popro­sił, żeby przed wyj­ściem wpa­dła do niego.

– Skoń­czy­łem – oznaj­mił, gdy tylko weszła. – Nad­zwy­czaj inte­re­su­jące! Dam ci mate­riały w ponie­dzia­łek…

– Nie! – prze­rwała mu w pół zda­nia. – Daj teraz! Przyjdę w sobotę i nie­dzielę, to sobie poczy­tam. Nie zamknę­łam jesz­cze sejfu…

– Okay! – Kon­rad prze­su­nął w jej kie­runku leżącą na biurku zie­loną teczkę. – Też będę jutro w pracy, muszę poroz­ma­wiać z M-Irkiem. Lądują o szó­stej rano? Tak? – zapy­tał.

– Tak! – potwier­dziła bez waha­nia. – W takim razie ja też przyjdę. O któ­rej będziesz? Mar­cin odbiera M-Irka z lot­ni­ska, więc mogą tu być około siód­mej. Uma­wiamy się na ósmą?

– Świet­nie! – odpo­wie­dział z widocz­nym zado­wo­le­niem, bo nie miał sumie­nia wzy­wać jej w sobotę do pracy. – To się nawet dobrze składa. Omó­wimy pewien ele­ment naszej sprawy, o któ­rym napo­mkną­łem ci wczo­raj.

Przy­siadł swoim zwy­cza­jem na biurku, odchy­la­jąc się nieco do tyłu i pod­pie­ra­jąc rękami. Sara lubiła tę jego pozy­cję i nie­raz się zasta­na­wiała, w jakim fil­mie ją pod­pa­trzył.

– Ale jest jesz­cze coś, co musimy pil­nie zała­twić… – Zamy­ślił się na moment, przy­mknąw­szy powieki. – Mówi­łaś, że „Tra­vis” chce się pil­nie spo­tkać. Jak szybko możesz wywo­łać to spo­tka­nie?

– Choćby i zaraz! Pyta­nie… kiedy będzie mógł wyje­chać z Miń­ska? Jeśli wszystko dobrze pój­dzie i nic mu nie prze­szko­dzi, to pew­nie w Moskwie stawi się już w… kilka dni. Jest jesz­cze pro­blem mojej wizy… czy mi ją wyda­dzą do tego czasu. Mogę jechać na pasz­por­cie dyplo­ma­tycz­nym, ale to jest osta­tecz­ność. – Sara patrzyła na Kon­rada, ocze­ku­jąc jego decy­zji, pewna, że spo­tka­nie z „Tra­vi­sem” musi być ele­men­tem jego planu, któ­rego jesz­cze nie znała.

– Tak, tak, Saro… dobrze myślisz! „Tra­vis” jest mi potrzebny do naszej roboty w Brze­ściu – powie­dział to tak, że Sara roze­śmiała się na głos. – Co cię tak śmie­szy? Coś nie tak?

Kon­rad był szcze­rze zdzi­wiony, a Sara, wciąż się śmie­jąc, z nie­do­wie­rza­niem pokrę­ciła głową.

– Wywo­łaj spo­tka­nie, ale nie do Moskwy, bo mam złe prze­czu­cia, tylko do Kijowa. Tam jest bez­piecz­niej! Poje­dziesz sama, bez zabez­pie­cze­nia. Abso­lut­nie nie odno­to­wuj tego spo­tka­nia w doku­men­tach „Tra­visa”. W Wydziale też nikt nie może wie­dzieć, że wyjeż­dżasz na robotę. Rozu­miesz?

Kon­rad mówił skład­nie, cicho i szybko. I choć nawet się nie domy­ślała, o co cho­dzi, było dla niej jasne, że Kon­rad wie, co robi.

– Powiesz wszyst­kim, że wyjeż­dżasz do rodziny. Weź­miesz nie­uży­wany dotych­czas kom­plet doku­men­tów z rezerwy spe­cjal­nej. Weź­miesz też czy­sty tele­fon od M-Irka, bez karty, ale z GPS. Jeden z tych, któ­rych nie wyko­rzy­sta­li­śmy ostat­nio w Liba­nie. Przy­je­dziesz do rodziny w Lubli­nie i zosta­wisz tam swój służ­bowy tele­fon. Scho­waj go gdzieś w bez­piecz­nym miej­scu. Powi­nien być włą­czony, tak by cały czas wysy­łał sygnał i był zalo­go­wany w miej­sco­wych dia­pa­zo­nach. Nie zapo­mnij tylko o wyci­sze­niu dzwonka.

– Wszystko rozu­miem! Nie od dzi­siaj robię w tym biz­ne­sie. Skra­caj… – Sara była tro­chę wku­rzona, że nie doce­nia jej inte­li­gen­cji.

– Potem poje­dziesz na gra­nicę ukra­iń­ską i przej­dziesz z mrów­kami na drugą stronę. Wymyśl sobie jakąś legendę. Już na tere­nie Ukra­iny kupisz kartę tele­fo­niczną i kiedy się zalo­gu­jesz, M-Irek będą mieli twój numer. Następ­nie poje­dziesz do Kijowa. Musisz impro­wi­zo­wać! Teren znasz dobrze. Dasz sobie radę. Będziemy za tobą szli z sate­lity. „Tra­vis” zna miej­sce spo­tka­nia w Kijo­wie?

Kon­rad sie­dział wciąż w tej samej pozy­cji na rogu biurka, skon­cen­tro­wany na tym, co mówił, ale spra­wiał wra­że­nie, jakby jego myśli były już kilka kro­ków dalej.

– Oczy­wi­ście! – odpo­wie­działa bez waha­nia, tro­chę zdzi­wiona, że pyta o coś tak oczy­wi­stego. – Spo­tka­nie z „Tra­vi­sem” powinno się odbyć z zacho­wa­niem szcze­gól­nych środ­ków bez­pie­czeń­stwa. Są sygnały od naszych źró­deł, że Służba Bez­pie­czeń­stwa Ukra­iny pod nowym sze­fem szuka oka­zji, by dobrać się nam do skóry… – Prze­rwała nie­spo­dzie­wa­nie. – Ale… ale jest coś jesz­cze waż­niej­szego, o czym nie wiesz, bo cię nie było.

Sara pod­nio­sła się, zga­siła nie­do­pa­lo­nego papie­rosa i poszła do swo­jego pokoju. Wró­ciła po kilku minu­tach z jakimś doku­men­tem w ręku.

– Zobacz! To jest szy­fro­gram od naszego ofi­cera „Ariesa” z Rygi, który pro­wa­dzi wer­bu­nek bia­ło­ru­skiego dyplo­maty z tam­tej­szej amba­sady… usta­lo­nego ofi­cera GRU pod przy­kry­ciem. Pamię­tasz?

– Pamię­tam! I co?

– Bia­ło­ru­sin poin­for­mo­wał „Ariesa”, że jakiś czas temu coś się stało w Cen­trali miń­skiego KGB. Podobno zgi­nął jakiś wysoki rangą ofi­cer i bez­pieka Łuki sza­leje. Bia­ło­ru­sin dowie­dział się o tym od ich ofi­cera bez­pie­czeń­stwa z amba­sady, kagie­bowca, ale nic wię­cej nie udało mu się uzy­skać. Porów­na­łam daty, kiedy to się stało… – Sara wyjęła doku­ment z rąk Kon­rada i spoj­rzała na kalen­darz.

– Tak, dokład­nie tydzień temu… jest data – wyprze­dził ją Kon­rad.

– Posłu­chaj teraz! Otóż zorien­to­wa­łam się, że pierw­szą wia­do­mość z prośbą o pilne spo­tka­nie „Tra­vis” wysłał na dwa dni przed tym wyda­rze­niem. Póź­niej mil­czał przez kilka dni i teraz znowu. – Sara na chwilę zmie­niła ton i rzu­ciła ostro: – Trzeba opier­ni­czyć przy oka­zji naszego ofi­cera w Rydze, bo infor­ma­cję od Bia­ło­ru­sina uzy­skał pięć dni temu, a szy­fro­gram przy­słał przed dwoma dniami.

– Myślisz, że prośba „Tra­visa” może mieć z tym jakiś zwią­zek? – zapy­tał.

– Może tak, może nie! Musimy jed­nak uwzględ­nić, że sytu­acja wewnątrz KGB na pewno jest napięta. Jeżeli zajęła się tym bez­pieka Łuki, to nasz „Tra­vis” może mieć kło­poty z łącz­no­ścią i wyjaz­dem z Miń­ska. Nie wiemy, co się stało, ale według Bia­ło­ru­sina z Rygi to nie jest byle pryszcz – cią­gnęła swój wywód Sara. – Jeżeli „Tra­vis” decy­duje się na wywo­ła­nie spo­tka­nia w warun­kach zwięk­szo­nego ryzyka, to musi mieć ku temu ważny powód. To bar­dzo dobry ofi­cer… świet­nie wyszko­lony i wie, co trzeba robić, nie ryzy­ko­wałby bez potrzeby… – Spoj­rzała pyta­jąco na Kon­rada. – Ale cho­lera wie. Jeżeli w Miń­sku trwa polo­wa­nie, „Tra­vis” może przy­wlec za sobą ogon do Kijowa. Wtedy byłoby po nim!

– Spo­koj­nie, Saro. Da sobie radę. To prze­cież twój wycho­wa­nek. Jed­nak musimy się zabez­pie­czyć, bo to, co mówisz, ma sens. Dla­tego spo­tka­nie obsłu­żysz zgod­nie z trze­cim stop­niem bez­pie­czeń­stwa. Będzie cię to kosz­to­wać dużo pracy, ale…

– Daj spo­kój, Kon­rad! To oczy­wi­ste! „Tra­vis” to mój przy­ja­ciel – powie­działa i po chwili zmie­niła wątek: – Nie wyja­śni­łeś mi jesz­cze, o co cho­dzi. Czemu „Tra­vis” chce się spo­tkać, tego się dowiem… ale czego ty od niego ocze­ku­jesz w spra­wie brze­skiej?

– Saro! Wytrzy­maj jesz­cze chwilę… wszyst­kiego się dowiesz. Pro­blem w tym, że ja sam tak do końca nie wiem, czego od niego ocze­kuję. Wiem jedno: że musimy się z nim skon­sul­to­wać. Jego wie­dza może być… ona jest bez­cenna. Może nawet decy­du­jąca. Nie mamy nikogo lep­szego. „Tra­vis” nie był przy­go­to­wy­wany do tego typu akcji, ale jest uni­wer­sal­nym natursz­czy­kiem…

– Jakim natursz­czy­kiem?! To zawo­do­wiec! Jak ty i ja! A może nawet lep­szy! – obru­szyła się Sara.

– Nie to mia­łem na myśli. Oczy­wi­ście. Prze­pra­szam.

– Okay. Będę cze­kała. – Pod­nio­sła się z fotela i sto­jąc już w drzwiach, zapy­tała: – A co mia­łeś na myśli?

19

Popow dotarł do domu grubo po dwu­dzie­stej trze­ciej. Miesz­kał na czwar­tym pię­trze znisz­czo­nej chrusz­czówki z wido­kiem na brzo­zowy las i dwa kominy pobli­skiej cie­płowni.

Po raz pierw­szy wej­ście po scho­dach spra­wiło mu tyle trud­no­ści. Czuł się jak Hil­lary po zdo­by­ciu Mount Eve­re­stu, tyle że bez rado­ści zwy­cię­stwa.

Nie spał ponad dwie doby! Myśli kłę­biły mu się bez­ład­nie, tak że nie potra­fił roz­róż­nić wyda­rzeń ostat­nich dni, pro­stego następ­stwa fak­tów, i jak auto­mat mimo­wol­nie powta­rzał wciąż w myślach sekwen­cje ze spo­tka­nia z Krupą. Wyda­wało mu się, że zre­ali­zo­wał wszystko, co sobie zapla­no­wał, ale nie miał z tego nawet cie­nia satys­fak­cji.

Z pew­nym tru­dem odna­lazł w kie­szeni klu­cze i po omacku tra­fił do zamka, oswo­jony z chro­nicz­nym bra­kiem żarówki na kory­ta­rzu. Wszedł do miesz­ka­nia, wyłą­czył alarm, rzu­cił na pod­łogę torbę z mokrym ręcz­ni­kiem i usiadł na tabo­re­cie w ciem­nym przed­po­koju. Jak wyrwane z albumu zdję­cia prze­su­wały mu się przed oczami obrazy z jego życia, uło­żone w nie­zro­zu­mia­łym dlań porządku.

Ogar­nęło go wydo­by­wa­jące się gdzieś z wnę­trza bole­sne odczu­cie samot­no­ści. Chciało mu się krzy­czeć. Usły­szeć wła­sny głos, wle­wa­jący się w każdy zaką­tek pustego miesz­ka­nia wypeł­nio­nego nie­ru­chomą ciszą.

Był na to przy­go­to­wany, wie­dział od początku, że będzie mógł liczyć tylko na sie­bie i że będzie musiał sam podej­mo­wać decy­zje. Ale dopóki nie stało się to, co się stało, uwa­żał, że jego los toczy się zwy­czaj­nie, cał­kiem natu­ral­nie. Wyda­wało mu się, że zawarł coś w rodzaju umowy na życie, która w rze­czy­wi­sto­ści jest tylko grą albo zabawą i z któ­rej zawsze można zre­zy­gno­wać. Teraz nie mógł sobie nawet przy­po­mnieć, czy się zasta­na­wiał, jaką pod­jąć decy­zję. Czy miał jakiś wybór?

Ciąg wyda­rzeń, który roz­po­czął się kilka dni wcze­śniej, i wszystko to, co się potem stało, zle­wało się w jedno, bez początku i końca.

Gdzieś wewnątrz tkwiła jed­nak upo­rczywa myśl, że musiał to zro­bić, by rato­wać sie­bie i innych. Nie szu­kał uspra­wie­dli­wie­nia. Tak było! Taka była prawda! Ist­niała nie­za­leż­nie od niego. Czy tego chciał, czy nie. Dla­tego było mu jesz­cze cię­żej, że los aku­rat jemu przy­dzie­lił to zada­nie.

Sie­dział nie­ru­chomo w ciem­nym przed­po­koju na małym tabo­re­cie, który dotąd słu­żył mu tylko do wią­za­nia butów, i sze­roko otwar­tymi oczami patrzył w głąb czar­nego kory­ta­rza. Nie­wy­raźny obraz zaczął z wolna falo­wać, a po chwili zakrył się mgłą.

Jak mały chło­piec, zdzi­wiony swoją pierw­szą raną, otarł ręką łzę z policzka i spró­bo­wał, czy jest słona.

20

Była sobota rano, pięt­na­ście po siód­mej. Cie­pły dzień w pustej nie­mal War­sza­wie.

Kon­rad wszedł do biura ostatni. Sara sie­działa już w swoim pokoju nad doku­men­tami, które dostała wczo­raj, a M-Irek roz­pa­ko­wy­wali w swoim pokoju bagaże pełne elek­tro­nicz­nych gadże­tów, kata­lo­gów i bro­szur, świeżo przy­wie­zio­nych z wyprawy do Chin. Sekun­do­wał im Mar­cin, odga­niany jak natręt przez kole­gów, któ­rzy trak­to­wali swoje rze­czy jak świę­tość i nie pozwa­lali nikomu ich doty­kać. Przy­naj­mniej dopóki sami się nie nimi nie poba­wili.

Kon­rad wszedł do pokoju M-Irka i przy­wi­tał się z każ­dym z osobna.

– Widzę, że jak zwy­kle nie tra­ci­li­ście czasu – powie­dział, patrząc na impo­nu­jący zestaw elek­tro­niki, roz­ło­żony już na stole zgod­nie z jakimś tajem­nym porząd­kiem.

– To jesz­cze nie wszystko! Z Szan­ghaju jedzie dwie­ście kilo­gra­mów cargo! – ode­zwał się z dumą Mirek.

Kon­rad poki­wał z uzna­niem głową, lecz widać było, że suk­cesy M-Irka w Chi­nach są teraz dla niego mało ważne.

– Musia­łem was ścią­gnąć, bo mamy sprawę nie­cier­piącą zwłoki… Spa­li­ście w samo­lo­cie? – zapy­tał z nieco for­malną tro­ską.

– Spa­li­śmy wyśmie­ni­cie! Jeste­śmy do dys­po­zy­cji – odpo­wie­dział tym razem Irek, bo tak już mieli uzgod­nione, że mówią na zmianę. Żeby było spra­wie­dli­wie.

– Ode­bra­łeś Lutka? – zwró­cił się Kon­rad do Mar­cina. – W jakim jest sta­nie?

– Lutek? Nastrój ma dobry. Jak zawsze bojowy. Nie znać po nim żad­nej cho­roby. Jest w domu…

– Jedź po niego! – pole­cił Kon­rad.

Znał Lutka od lat. Można nawet powie­dzieć, że poznał go bar­dzo dobrze, choć nie przy­szło mu to szcze­gól­nie trudno, bo Lutek był cał­ko­wi­cie przej­rzy­sty i mówił tylko wtedy, gdy miał roz­kaz. Można było go akcep­to­wać albo nie – inna moż­li­wość nie wcho­dziła w rachubę. Dla­tego Kon­rad dosko­nale wie­dział, że gdyby nawet coś Lut­kowi dole­gało, nikt by tego nie zauwa­żył.

Lutek nie był zawo­do­wym ofi­ce­rem wywiadu, choć kie­ro­wał w Wydziale małą trzy­oso­bową sek­cją takich jak on. Był ofi­ce­rem GROM, prze­szedł wojnę na Haiti i w Bośni, gdzie spo­tkali się po raz pierw­szy. Z wyróż­nie­niem ukoń­czył kurs snaj­per­ski w Tam­pie na Flo­ry­dzie i przy­swoił sobie wszyst­kie inne – trudne do zro­zu­mie­nia, a tym bar­dziej do opi­sa­nia – umie­jęt­no­ści oddzia­łów spe­cjal­nych. Potra­fił wyko­nać zada­nia nie­wy­ko­nalne. Jego fizyczna i psy­chiczna odpor­ność dawała gwa­ran­cję suk­cesu we wszyst­kim, czego się pod­jął. A do zadań pod­cho­dził z pełną odpo­wie­dzial­no­ścią. Mówił nie­wiele, ni­gdy nie dys­ku­to­wał… no, chyba że ktoś pró­bo­wał się mądrzyć na temat broni, wypo­sa­że­nia woj­sko­wego, tech­nik obser­wa­cji czy walki.

Kon­rad przy­gar­nął go do Wydziału, gdy dowie­dział się, że po odej­ściu z GROM bez eme­ry­tury ten koman­dos pra­cuje jako bram­karz w knaj­pie na Czer­nia­ko­wie. Lutek nie potra­fił i nie chciał zro­zu­mieć mean­drów nowej rze­czy­wi­sto­ści. Dla­tego napi­sał raport, zabrał swój worek i poszedł sobie.

– Kiedy go przy­wie­ziesz, niech przyj­dzie do mnie. Wy też… – zwró­cił się Kon­rad do M-Irka.

– A ja? – zapy­tał Mar­cin.

– Tak, ty też!

Kon­rad wyszedł z pokoju i poszedł do Sary, która zauwa­żyła go już znacz­nie wcze­śniej i dys­kret­nie obser­wo­wała, roz­darta mię­dzy myślą o tym, co się dzieje w pokoju M-Irka, a lek­turą wojen­nego raportu pro­fe­sora Bardy.

– Pra­cu­jesz? – zapy­tał z grzecz­no­ści, bo to było prze­cież oczy­wi­ste.

– Nie­zwy­kle cie­kawa histo­ria! – powie­działa z uczu­ciem, jakiego Kon­rad dotąd u niej nie zauwa­żył. – Wspa­niały czło­wiek ten pro­fe­sor Barda, chcia­ła­bym go poznać. Wiesz… – usa­do­wiła się wygod­nie w skó­rza­nym fotelu i zało­żyła ręce za głowę – mia­łeś rację, mówiąc wczo­raj przy piwie, że poli­tycy widzą w tym zupeł­nie co innego niż my. Mimo że to się wyda­rzyło tyle lat temu, pod­sta­wowe zasady pracy wywiadu wcale się nie zmie­niły. Są sate­lity, elek­tro­nika, GPS i tego typu gadżety, ale naj­waż­niej­szy jest zawsze czło­wiek.

– Gdy byłem na szko­le­niu w TSS6 w Sta­nach kilka lat temu, pozna­łem Davida Bar­retta, zało­ży­ciela tej szkoły – wtrą­cił Kon­rad, choć pra­wie ni­gdy nie wspo­mi­nał o kur­sach, jakie prze­szedł za gra­nicą. – Powie­dział kie­dyś przy piwie coś, co utkwiło mi w pamięci na zawsze. „Jedyną rze­czą, jaka zmie­nia się na uli­cach i w zauł­kach wszyst­kich miast świata, są imiona gra­czy i tech­no­lo­gia, któ­rej uży­wamy, ale gra jest wciąż ta sama”. Taki tru­izm, ale brzmi dobrze.

– Rze­czy­wi­ście. Dobrze powie­dziane – sko­men­to­wała dosyć obo­jęt­nie i szybko. – Mogę sobie wyobra­zić, co znaj­duje się w tej skrzyni – wró­ciła szybko do tematu i zawa­hała się na chwilę, jakby chciała powie­dzieć coś spe­cjal­nego, coś waż­nego. – To są mate­riały ope­ra­cyjne sowiec­kiego wywiadu z okresu Dru­giej Rzecz­po­spo­li­tej! Kon­kretni ludzie, kon­kretne sprawy, ope­ra­cje, nazwi­ska…

– Zwró­ci­łaś uwagę na nie­ja­kiego Zaru­bina? – zapy­tał Kon­rad, sia­da­jąc w fotelu pod oknem.

– Tak, widzia­łam to nazwi­sko w rapor­cie pro­fe­sora. Notatki ze spo­tka­nia jesz­cze nie czy­ta­łam – odpo­wie­działa.

– Wczo­raj wie­czo­rem przej­rza­łem dostępne w Inter­ne­cie infor­ma­cje doty­czące Zaru­bina i dokład­niej książkę Mitro­china. Pro­fe­sor wspo­mi­nał o niej w roz­mo­wie z Małec­kim… Przy­naj­mniej tak jest napi­sane w notatce ze spo­tka­nia, spo­rzą­dzo­nej przez asy­stenta Małec­kiego, nie­ja­kiego Ruperta. – Kon­rad wyraź­nie zaczął się roz­krę­cać, zwłasz­cza że dobrze znał histo­rię sowiec­kiego wywiadu. – W okre­sie mię­dzy­wo­jen­nym Zaru­bin nale­żał do asów wywiadu nie­le­gal­nego. To był w Rosji czas tak zwa­nych Wiel­kich Nie­le­ga­łów, to wtedy zwer­bo­wali Kima Philby’ego i innych. Dla­tego uwa­żam… jestem prze­ko­nany… – Kon­rad odru­chowo przy­gryzł dolną wargę – że „willa Zaru­bina” w twier­dzy brze­skiej była jed­nostką wywiadu nie­le­gal­nego INO NKWD. Oczy­wi­ście pro­wa­dzili rów­nież pracę z pozy­cji rezy­den­tury war­szaw­skiej i dzia­ła­nia bez­po­śred­nie, ale tobie nie muszę mówić, że rezy­den­tura nie­le­galna to cream of the cream wywiadu… – Kon­ty­nu­ując, prze­szedł na kolejny, wyż­szy poziom emo­cji. – To Sowieci stwo­rzyli w tam­tych cza­sach fun­da­men­talne zasady wywiadu nie­le­gal­nego. Zachód dopiero się tego uczył, o ile w ogóle miał o tym jakie­kol­wiek poję­cie. W pio­nie nie­le­gal­nym były pro­wa­dzone naj­lep­sze sprawy, dzia­łali naj­lepsi agenci. A jeśli wziąć jesz­cze pod uwagę ówcze­sne czasy i moż­li­wo­ści Rosjan, to ci, któ­rzy dla nich pra­co­wali, nie byli prze­cięt­nymi ludźmi. Zresztą nie musieli nawet wie­dzieć, że pra­cują dla Sowie­tów, prze­cież my teraz też tak robimy. To musiały być osoby z samego szczytu. Jestem tego pewny!

Sara słu­chała Kon­rada z uwagą i choć mówił rze­czy oczy­wi­ste dla ofi­cera wywiadu, to jed­nak po raz pierw­szy spo­tkała się z sytu­acją, w któ­rej histo­ria sprzed pół wieku mogła wciąż żyć i wpły­wać na losy Pol­ski. Ta myśl i to, co usły­szała, spo­wo­do­wało, że nagle otwo­rzył się przed nią świat zpeł­nie zapo­mniany. I poczuła dreszcz wzru­sze­nia, jakiego ni­gdy dotąd nie zaznała.

– Zaru­bin – kon­ty­nu­ował Kon­rad – pra­co­wał wśród naszych ofi­ce­rów w Koziel­sku. Co tam robił ofi­cer wywiadu? No… wer­bo­wał, badał, pozna­wał! Szu­kał infor­ma­cji. To oczy­wi­ste! Czy z powo­dze­niem?! No cóż… pew­nie coś mu się tra­fiło. Jeśli puścić wodze fan­ta­zji, to można spy­tać, co z kata­strofą samo­lotu gene­rała Sikor­skiego i wie­loma innymi spra­wami… Saro, pomyśl! – Kon­rad wstał i zaczął cho­dzić po pokoju. – Tra­dy­cja Dru­giej Rzecz­po­spo­li­tej to fun­da­ment, na któ­rym opie­rają się nasze dzi­siej­sze ide­ały, z któ­rego wywo­dzą się nasi boha­te­ro­wie. Ale my wiemy, jak świat wygląda po dru­giej stro­nie lustra. Robimy to prze­cież na co dzień, żyjemy z tym, więc wiemy, że zawsze może się oka­zać, że nie­któ­rzy nasi boha­te­ro­wie nie byli naszymi boha­te­rami. I co wtedy? Czy komuś dzi­siaj potrzebna jest ta prawda? – Mówił coraz szyb­ciej, pod­nie­sio­nym gło­sem. – Szcze­gól­nie w takim pań­stwie jak dzi­siej­sza Pol­ska, pań­stwie poli­ty­ków krę­cą­cych się jak pies wokół wła­snego ogona, któ­rzy nie rozu­mieją swo­jej histo­rii i nie potra­fią się z nią roz­li­czyć. Zobacz, co robią z aktami IPN! I co jesz­cze mogą zro­bić! W Jase­nie­wie po każ­dej afe­rze tecz­ko­wej u nas stu­kają się kie­lisz­kami i z rado­ścią patrzą, jak Polacy sami się zała­twiają w imię wol­no­ści i demo­kra­cji. Sie­dzą, patrzą i wzno­szą toa­sty. I jesz­cze ten nasz szef… – Zamilkł na chwilę. – Popatrz, Saro. Zde­ner­wo­wa­łem się, słu­cha­jąc samego sie­bie. Czy to nor­malne? – Uśmiech­nął się tro­chę sztucz­nie.

– Wiesz… też się zde­ner­wo­wa­łam. Gdy­bym była na miej­scu Ruskich, to IPN byłby moim oczkiem w gło­wie. Wystar­czy jeden dobrze upla­so­wany agent, i można bujać Pol­ską, aż dosta­nie wymio­tów. Rozu­miem cię dosko­nale! Każdy z nas to rozu­mie! Pra­wie każdy! – Wstała powoli z fotela, pode­szła do Kon­rada, poło­żyła mu dło­nie na ramio­nach i obró­ciła twa­rzą do sie­bie. – Wiem, co chcesz zro­bić!

Zale­gła cisza. Sara patrzyła na Kon­rada, wciąż trzy­ma­jąc go za ramiona, i wyda­wało jej się, że na jego twa­rzy poja­wił się uśmiech, który nie mógł ozna­czać nic innego, jak tylko to, że…

– Tak, Saro, chcę zro­bić dokład­nie to, co myślisz… – usły­szała jego głos.

21

– Misza…

– Tak jest, towa­rzy­szu gene­rale – odpo­wie­dział w słu­chawce tele­fonu służ­bowo brzmiący głos.

– Kru­głow będzie tro­chę wcze­śniej, więc nie wychodź od sie­bie. Cze­kaj na mój tele­fon… Znasz Kru­głowa? – zapy­tał gene­rał armii Alek­san­der Lebiedź, prze­wod­ni­czący Służby Wywiadu Zagra­nicz­nego Fede­ra­cji Rosyj­skiej.

– Oso­bi­ście nie, tylko z mediów i kory­ta­rzo­wych komen­ta­rzy… od kole­gów pamię­ta­ją­cych go z cza­sów, gdy tu pra­co­wał. Był ponoć dobrym zawo­dow­cem, ale zawsze marzył o Kremlu. Zastępca szefa admi­ni­stra­cji pre­zy­denta to chyba wła­ściwe dla niego sta­no­wi­sko… – Mówiąc to, Michaił Popo­wski, naczel­nik Wydziału Pol­skiego SWZ, zda­wał sobie sprawę, że jego słowa nie są cał­kiem zgodne z obie­go­wymi opi­niami o Kru­gło­wie.

– Już dobrze, Miszka… nie bądź takim cynicz­nym dyplo­matą. Wszy­scy wiemy, jaki to aro­gant i karie­ro­wicz, ale nasz, i to jest ważne. Cho­dziło mi tylko o to, czy potra­fisz z nim roz­ma­wiać. Czy wiesz… jak? Z kimś takim jak on… Rozu­miesz, o co mi cho­dzi?

– Dam sobie radę, towa­rzy­szu gene­rale – odpo­wie­dział pew­nie Popo­wski.

– W porządku – stwier­dził bez prze­ko­na­nia Lebiedź. – Jak ojciec, Misza? Wyszedł już ze szpi­tala? – I po kilku sekun­dach dodał: – Powiedz mi, jak będzie z powro­tem w domu. Chcę go odwie­dzić. Tylko nie zapo­mnij!

– Tak jest, towa­rzy­szu gene­rale. Zabieg odbył się bez kom­pli­ka­cji, ale, prawdę mówiąc, roko­wa­nia są nie naj­lep­sze. W domu będzie praw­do­po­dob­nie w ponie­dzia­łek. Brat go przy­wie­zie…

– Wyślę po niego mój samo­chód. Musi wie­dzieć, że o nim pamię­tam. To mój przy­ja­ciel… No dobrze, poroz­ma­wiamy o tym póź­niej. A teraz cze­kaj, Misza, aż cię wezwę. I… nie rób przed­sta­wień! – zakoń­czył Lebiedź i nie cze­kając na reak­cję Popo­wskiego, odło­żył słu­chawkę.

Niski, mocno łysie­jący, z wysta­ją­cym brzu­chem, Kru­głow roz­siadł się w głę­bo­kim skó­rza­nym fotelu, jakby sam był gospo­da­rzem spo­tka­nia, i zapa­lił papie­rosa, cho­ciaż wie­dział, że Lebiedź nie znosi dymu papie­ro­so­wego. W gabi­ne­cie nie było nawet popiel­niczki, więc gene­rał cze­kał, aż Kru­głow o nią poprosi, i to cze­ka­nie spra­wiało mu satys­fak­cję.

– Jak twój syn, Sasza? Dobrze mu idzie biz­nes? – zapy­tał Kru­głow, jakby go to cokol­wiek obcho­dziło.

– Tak! Wszystko w porządku, bar­dzo dobrze! Otwiera nowe przed­sta­wi­ciel­stwo w Fin­lan­dii – odpo­wie­dział for­mal­nie Lebiedź.

– No to pięk­nie! Zanim przej­dziemy do naszej sprawy, mam dla cie­bie dobrą wia­do­mość. Wła­di­mir Wła­di­mirowicz, po dokład­nym zapo­zna­niu się z waszym pro­jek­tem budżetu służby na przy­szły rok, doło­żył wam… na mój wnio­sek oczy­wi­ście… jesz­cze wię­cej, pra­wie dzie­sięć pro­cent. Pole­cił już pre­mie­rowi uwzględ­nić to w budże­cie resor­to­wym. Macie też zgodę na roz­sze­rze­nie tej waszej afry­kań­skiej ope­ra­cji, zapo­mnia­łem kryp­to­nimu…

– „Ałmaz” – powie­dział Lebiedź, zado­wo­lony z tej decy­zji, bo przy­no­siła ona służ­bie poważne dochody. – Jak będę widział się z pre­zy­den­tem, to podzię­kuję mu oso­bi­ście – rzu­cił pro forma i dodał: – Cie­szy, że kie­row­nic­two pań­stwa doce­nia SWZ.

– Sasza, coś ty się tak nabz­dy­czył?! Myślisz, że my… Wła­di­mir Wła­di­mirowicz i ja… zapo­mnie­li­śmy, skąd wyszli­śmy?! Pre­zy­dent uważa cię za swo­jego przy­ja­ciela i nauczy­ciela. Nie uda­waj, że nie wiesz! Wywiad dosta­nie wszystko, macie wspa­niałe wyniki, i to jest twoja zasługa.

Kru­głow bar­dzo się sta­rał, by brzmiało to szcze­rze, tak szcze­rze, jak to tylko moż­liwe. Ale Lebiedź dobrze wie­dział, że Kreml szy­kuje mu boczny tor, bo pre­zy­dent coraz czę­ściej wyrę­czał się Kru­głowem, cho­ciaż wie­dział, że w Jase­nie­wie nie jest on mile widziany.

– Daj koniak, Sasza, i zaczy­namy… – rzu­cił cie­płym gło­sem Kru­głow i zga­sił papie­rosa na tale­rzyku z ser­wisu do kawy.

– Tatiana, podaj koniak i popiel­niczkę – pole­cił Lebiedź przez inter­kom sekre­tarce, po czym zwró­cił się do swego roz­mówcy: – Zary­so­wała się bar­dzo cie­kawa sytu­acja w spra­wach pol­skich. Jak wiesz, już od lat pra­cuje spe­cjalna komi­sja Ticho­mi­rowa, bada­jąca nasze zasoby archi­walne po ucieczce Mitro­china. W ramach komi­sji dzia­łają sek­cje tery­to­rialne, mię­dzy innymi pol­ska. Przez lata nie­wiele mogła się posu­nąć, efekty były mizerne. Jed­nym z naj­waż­niej­szych pro­ble­mów, które utrud­niały jej pracę, był brak akt spraw agen­tu­ral­nych pionu nie­le­gal­nego z okresu przed wybu­chem wojny. Jak usta­liła komi­sja… i są na to doku­menty… w tysiąc dzie­więć­set czter­dzie­stym roku Wydział Pol­ski INO NKWD został prze­nie­siony do twier­dzy brze­skiej. Jed­nak wszyst­kie jego ory­gi­nalne akta zagi­nęły w czerwcu czter­dzie­stego pierw­szego roku. Naczel­ni­kiem w tym cza­sie był Wasi­lij Zaru­bin, który jedyny oca­lał z kil­ku­na­sto­oso­bo­wego składu Wydziału, bo dwu­dzie­stego dru­giego czerwca był w Moskwie…

– Nie wie­dzia­łem, że Zaru­bin był naczel­ni­kiem Wydziału Pol­skiego „S”. To cie­kawe. Sły­sza­łem, że pra­co­wał nad pol­skimi ofi­ce­rami będą­cymi wów­czas w naszej nie­woli… Wspa­niały czło­wiek! Legenda! Szkoda, że został tak potrak­to­wany po powro­cie z USA. – Kru­głow spra­wiał wra­że­nie, że dobrze zna tę postać.

– Tak czy ina­czej po dwu­dzie­stym dru­gim czerwca ory­gi­nalne mate­riały zagi­nęły. W Cen­trali zacho­wała się jedy­nie kore­spon­den­cja mię­dzy Brze­ściem a Moskwą. W tym cza­sie Zaru­bin cią­gle był w podróży i do Brze­ścia nie zaglą­dał zbyt czę­sto. Przed wybu­chem wojny kie­ro­wał naszą siatką w Jugo­sła­wii. Nato­miast nad bie­żącą pracą Wydziału spra­wo­wał pie­czę nie­jaki Pokrow­ski, po któ­rym słuch zagi­nął. Nie wia­domo też, co się stało po wybu­chu wojny z naszymi nie­le­ga­łami w Pol­sce, a było ich troje. Do wrze­śnia trzy­dzie­stego dzie­wią­tego roku pro­wa­dzili w Pol­sce czte­rech agen­tów. Zresztą, co jest oczy­wi­ste, nikt pew­nie wtedy nie miał głowy zaj­mo­wać się tą sprawą. Zawie­ru­cha wojenna, Pol­ska zeszła na daleki plan… Zaru­bin wyje­chał w czter­dzie­stym pierw­szym roku do naszej Rezy­den­tury w USA. Dopiero w czter­dzie­stym dru­gim Sta­lin pole­cił inten­sy­fi­ka­cję pracy wywia­dow­czej w spra­wach pol­skich. Pamię­taj, że nie­le­galna rezy­den­tura w War­sza­wie była tylko frag­men­tem naszych dzia­łań na tym kie­runku. W tysiąc dzie­więć­set czter­dzie­stym trze­cim roku Zaru­bin na pole­ce­nie Cen­trali spo­rzą­dził notatkę, w któ­rej odtwo­rzył z pamięci swoją wie­dzę na ten temat. Było tego sporo, ale zapa­mię­tał tylko dwa nazwi­ska naszych agen­tów. Mię­dzy innymi nie­jakiego Hen­ryka Zło­tow­skiego, zna­nego w przed­wo­jen­nej Pol­sce opo­zy­cyj­nego dzia­ła­cza i ukry­tego sym­pa­tyka Związku Radziec­kiego.

– Byli wtedy tacy Polacy?! – roze­śmiał się Kru­głow.

– Posłu­chaj teraz! – powie­dział Lebiedź ze zgrab­nie zagra­nym prze­ję­ciem. – Jeden z naszych archi­wi­stów, młody entu­zja­sta, zaczął dłu­bać przy tej spra­wie. I co się oka­zało! Zło­tow­ski zmarł w tysiąc dzie­więć­set czter­dzie­stym dru­gim roku w Lon­dy­nie. Jego żona, ary­sto­kratka, w czter­dzie­stym pią­tym roku wyszła ponow­nie za mąż, za puł­kow­nika Tade­usza Zie­liń­skiego, i po woj­nie oboje wró­cili do Pol­ski. Zie­liń­ski był repre­sjo­no­wany i zmarł w wię­zie­niu. Zobacz, to wszystko usta­lił nasz entu­zja­sta na pod­sta­wie Inter­netu! I teraz! – Gene­rał wyraź­nie dozo­wał napię­cie. – Z notatki Zaru­bina wynika, że Zło­tow­ski wyje­chał z Pol­ski przed wybu­chem wojny tylko z żoną i córką, a jego syn został u rodziny w kraju. W tysiąc dzie­więć­set trzy­dzie­stym dzie­wią­tym roku miał osiem lat…

– Zie­liń­ski, o ile wiem, to w Pol­sce popu­larne nazwi­sko – wtrą­cił Kru­głow. – Są ich tysiące. Jak u nas Iwa­no­wów…

– Znasz jakie­goś Zie­liń­skiego w Pol­sce? – zapy­tał Lebiedź, patrząc z sze­ro­kim uśmie­chem na Kru­głowa, i zaraz dodał: – Wła­ści­wie to pyta­nie powi­nie­nem posta­wić naszemu pre­zy­den­towi.

– Nie… No nie… nie­moż­liwe! Nie… – Kru­głow wypro­sto­wał się w fotelu i się­gnął po papie­rosy. – Coś się chyba popier­do­liło temu two­jemu mło­demu entu­zja­ście – powie­dział nie­pew­nym tonem, ale nie­scho­dzący z twa­rzy Lebie­dzia uśmiech nie pozo­sta­wiał wąt­pli­wo­ści, że nie ma racji.

– Daj spo­kój! Sta­ni­sław Zie­liń­ski, pre­zy­dent Pol­ski? – Kru­głow czuł, jak krew napływa mu do twa­rzy. – No to się Wła­di­mir Wła­di­mirowicz ucie­szy! Pre­zent na uro­dziny jak zna­lazł. Popatrz, tyle nam krwi napsuł na Ukra­inie! I to kto? Syn naszego agenta i komu­ni­sty!

– Mało tego! Rodzina Zło­tow­skich to prze­chrzty! A w obec­nej Pol­sce to chyba jesz­cze gorzej. Rozu­miesz? – powie­dział gło­śno Lebiedź. – Nasze archi­wum to złoto, to serce, mózg i nerw wywiadu. Zna­leź­li­śmy teczkę car­skiej ochrany na Zło­tow­skiego, z cza­sów gdy stu­dio­wał w Peters­burgu. Wyobra­żasz sobie! Trzeba jed­nak pamię­tać, że każde archi­wum żyje wła­snym życiem i jeżeli nie­wła­ści­wie się z nim obcho­dzisz, może bar­dziej zaszko­dzić niż pomóc. Taki syn­drom Mitro­china. To cze­goś uczy, nie? Ludzie przy­cho­dzą i odcho­dzą, a archi­wum trwa i wciąż się powięk­sza…

– Co my możemy z tym zro­bić? Masz jakiś pomysł? Mój szpie­gow­ski siódmy zmysł mówi mi, że mamy klucz do tej cho­ler­nej Pol­ski! – stwier­dził z entu­zja­zmem Kru­głow.

Jaki ty jesteś naiwny i aro­gancki, Kru­głow! – pomy­ślał gene­rał Lebiedź. Jak ty możesz dora­dzać pre­zy­den­towi?! Trzeba będzie o tym poroz­ma­wiać z Wła­di­mi­rem Wła­di­mi­ro­wi­czem. Zupeł­nie nie zda­jesz sobie sprawy, czło­wieku z siód­mym zmy­słem, że ta sprawa może jesz­cze bar­dziej zaszko­dzić nam niż Pola­kom – szybko oce­nił, wciąż się uśmie­cha­jąc.

– Oczy­wi­ście! W rze­czy samej! – odpo­wie­dział z nie­uchwytną iro­nią. – Może nie klucz, tylko wytrych, który może, ale nie musi otwo­rzyć drzwi. Wszystko zależy od tego, czy zrobi go dobry ślu­sarz i do jakiego zamka. Innymi słowy, to nie jest takie pro­ste, jak się wydaje, a to jest dopiero począ­tek. Spójrz na całą sprawę jako ofi­cer wywiadu, a nie urzęd­nik admi­ni­stra­cji. I co z tego, że to wiemy?! To za mało… żeby nawet zacząć myśleć o czym­kol­wiek. Jakie to może mieć korzy­ści dla Rosji, będziemy mogli oce­nić dopiero wtedy, gdy wyeli­mi­nu­jemy wszyst­kie te aspekty, które mogą przy­nieść nam szkody, zarówno wewnętrzne, jak i mię­dzy­na­ro­dowe. Posłu­chaj dalej… albo nie, zacze­kaj chwilę – rzu­cił i od razu wstał, by nie dać Kru­gło­wowi oka­zji do pro­te­stu. – Naczel­nik Wydziału Pol­skiego, Misza Popo­wski, czeka. Będzie nam potrzebny do dal­szej roz­mowy.

– Tak. Sły­sza­łem o nim. Syn Wik­tora Ste­pa­no­wi­cza?

– Wik­tor jest umie­ra­jący… ma raka. To wspa­niały czło­wiek. Zna­łeś go?

– Oso­bi­ście nie, ale sły­sza­łem o nim wiele dobrego od pre­zy­denta – odpo­wie­dział Kru­głow.

Lebiedź pod­szedł do inter­komu.

– Tatiana, poproś Miszę – powie­dział i wró­cił na fotel. – Wiesz, Miszę nazy­wają nowym Tucha­czew­skim, bo taki odważny, inny… nie­za­leżny. Bo kie­ruje ofen­sywą na Pol­skę! Widzisz… on rze­czy­wi­ście ma coś z Tucha­czew­skiego.

– Oby to nie było jego prze­kleń­stwem! – odpa­ro­wał Kru­głow, jakby nie lubił mar­szałka, i zapy­tał: – Jego ojciec był naszym rezy­den­tem w War­sza­wie?

– Otóż to! Ale nie­jaw­nym. Bar­dzo długo, w latach sie­dem­dzie­sią­tych. Misza koń­czył tam szkołę. Stąd zna pol­ski. Potem i on był w War­sza­wie, w naszej Rezy­den­tu­rze, przez sześć lat, od dzie­więć­dzie­sią­tego pierw­szego roku, o ile dobrze pamię­tam. Pol­ski wyszli­fo­wał tak, że jest pra­wie nie do odróż­nie­nia. Spi­sał się nad­zwy­czaj dobrze! Pamię­tasz ope­ra­cję „Luba”?

– Nie bar­dzo! Co to było?

– To był jeden z pierw­szych ele­men­tów pro­gramu „Car Puszka”, który trwa do dzi­siaj. Pro­jekt „Luba” doty­czył pol­skiego pre­miera. Nie pamię­tasz? – zapy­tał Lebiedź.

– Tak, tak! Teraz sobie przy­po­mi­nam! Jak to się zakoń­czyło? – Kru­głow kła­mał, bo zupeł­nie tego nie pamię­tał. Wów­czas zajęty był już wyłącz­nie swoją karierą.

– Poroz­ma­wiamy o tym póź­niej, jak star­czy czasu. Zaraz przyj­dzie Misza i dokoń­czymy to, co jest głów­nym tema­tem naszego spo­tka­nia. Zresztą warto, żebyś poznał bli­żej naszą pracę na kie­runku pol­skim, a Misza jest jej waż­nym akto­rem i zna szcze­góły.

Lebiedź nie liczył na zain­te­re­so­wa­nie Kru­głowa. Chciał tylko zro­bić na nim wra­że­nie, któ­rym ten być może podzieli się z pre­zy­den­tem. To z pew­no­ścią nie zaszko­dzi­łoby samemu gene­ra­łowi, tym bar­dziej że zamie­rzał zapro­po­no­wać kon­kretne dzia­ła­nia i liczył na to, że pre­zy­dent podej­mie wła­ściwe decy­zje. Był już za stary i zbyt zmę­czony, by tłu­ma­czyć im, co jest odpo­wied­nie, a co nie, i nie ura­zić przy tym ich wyso­kiego mnie­ma­nia o swo­ich szpie­gow­skich kom­pe­ten­cjach.

– Nie przy­po­mi­nam sobie, żebyś ostat­nio był na kole­gium, kiedy oma­wia­li­śmy sprawy pol­skie – dodał z prze­ką­sem.

Kru­głow nie zare­ago­wał. Sie­dział zamy­ślony.

Otwo­rzyły się drzwi i do pokoju wszedł Michaił Popo­wski. Około czter­dziestki, przy­stojny, o sma­głej, tro­chę kau­ka­skiej uro­dzie, w mod­nie skro­jo­nym gra­na­to­wym gar­ni­tu­rze. Nie miał bor­do­wego kra­wata.

– Major Popo­wski mel­duje się, towa­rzy­szu gene­rale! – powie­dział pew­nym gło­sem, sto­jąc przy drzwiach.

Kru­głow spoj­rzał na niego znad oku­la­rów i w spo­sób typowy dla ofi­ce­rów z kom­plek­sem tłu­stego karła zapy­tał:

– Macie, majo­rze, licen­cję na zabi­ja­nie?

Zachi­cho­tał ura­do­wany, kle­piąc się rękami po kola­nach.

– Nie mam. Nie jestem też muzuł­ma­ni­nem ani bud­dy­stą – odpa­ro­wał natych­miast wyjąt­kowo spo­koj­nie major Popo­wski.

– Chodź, Misza. Sia­daj. Czego się napi­jesz? – zapy­tał Lebiedź.

– Niczego. Dzię­kuję, towa­rzy­szu gene­rale.

– Coś taki skwa­szony? Stało się co?

Popo­wski pokrę­cił głową. Roz­piął mary­narkę, usiadł i zało­żył nogę na nogę. Zauwa­żył, że Kru­głow z zain­te­re­so­wa­niem przy­gląda się jego dobrze dobra­nym, ele­ganc­kim czar­nym butom marki Repor­ter.

– O czym to ja… – zaczął spo­koj­nie Lebiedź. – Aha! Zie­liń­ski… Infor­ma­cja na jego temat jest kom­pi­la­cją danych ofi­cjal­nych, kopii naszych doku­men­tów, a przede wszyst­kim ana­lizy doko­na­nej przez archi­wum. Czyli w sen­sie pro­fe­sjo­nal­nym jest to dopiero mate­riał wyj­ściowy do dal­szego opra­co­wa­nia. W naszych zaso­bach brak ory­gi­nal­nych akt doty­czą­cych Zło­tow­skiego, a tylko takie mogłyby sta­no­wić wymierną war­tość ope­ra­cyjną. Dopiero po ich dokład­nej ana­li­zie nale­ża­łoby się zasta­no­wić, czy można je wyko­rzy­stać, i wysu­nąć kon­cep­cję dal­szego dzia­ła­nia.

– Co tam! Mamy ważną sprawę, którą trzeba bez­względ­nie wyko­rzy­stać. Bra­kuje akt Zło­tow­skiego? No to trzeba je zro­bić! Prze­cież nasza tech­nika ma takie moż­li­wo­ści – wymy­ślił szybko Kru­głow.

Boże, on nic nie rozu­mie! Jak on ukoń­czył Aka­de­mię Andro­powa?! – pomy­ślał Lebiedź, wymie­nia­jąc spoj­rze­nie z Popo­wskim.

– Oczy­wi­ście, że nasza tech­nika ma takie moż­li­wo­ści i jest w sta­nie spre­pa­ro­wać dowolne pismo czy doku­ment, nawet akt uro­dze­nia Dymi­tra Samo­zwańca. Tylko po co?! Nie o to cho­dzi! Tech­niczne przy­go­to­wa­nie pisma to sztuka sama w sobie, waż­niej­sze jest jed­nak, co to pismo zawiera. W przy­padku Zło­tow­skiego musie­li­by­śmy mieć bar­dzo szcze­gó­łową wie­dzę doty­czącą jego życia w przed­wo­jen­nej Pol­sce, spraw oso­bi­stych, realiów tego czasu, róż­no­rod­nych oko­licz­no­ści i ich powią­zań…

– Zło­tow­ski jako agent musiał pisać infor­ma­cje ręcz­nie lub na swo­jej maszy­nie – włą­czył się do roz­mowy Popo­wski – zatem prak­tycz­nie pod­róbka jest nie­wy­ko­nalna. Wykry­cie błędu byłoby łatwe i mogłoby nas drogo kosz­to­wać. Zapo­mnijmy o tym!

– To co? Sprawa jest więc… nie do wyko­rzy­sta­nia?! Jaka szkoda! – Kru­głow wyglą­dał na szcze­rze zawie­dzio­nego.

– Otóż nie do końca. Rzecz jest bar­dziej skom­pli­ko­wana, niż to się na pierw­szy rzut oka wydaje. I co wię­cej, inte­re­su­jąca, może nawet bar­dzo inte­re­su­jąca. – Misza wyraź­nie prze­jął ini­cja­tywę. Wie­dział, że gene­rał już od dłuż­szego czasu męczy się z Kru­gło­wem, a obo­wią­zek roz­mowy z kimś nie­lu­bia­nym wyczer­puje go podwój­nie.

Wyjął z mary­narki mały koło­no­tat­nik.

– Sądzimy – kon­ty­nu­ował – że sprawa Zło­tow­skiego… i nie tylko, bo doty­czy też innych osób… w razie suk­cesu może nadać nowy impuls pro­jek­towi „Car Puszka”. Poza tym ma też inny wymiar, nie­zwy­kle ważny dla inte­re­sów naszego kraju.

– Może wię­cej kon­kre­tów, Sasza! Nie jestem prze­cież ama­to­rem – zwró­cił się Kru­głow do gene­rała z lek­kim znie­cier­pli­wie­niem, wyraź­nie omi­ja­jąc Popo­wskiego.

– Otóż wygląda na to, że mate­riały, doty­czące Zło­tow­skiego i pozo­sta­łych naszych agen­tów w Pol­sce, naszych ofi­ce­rów, nie­le­ga­łów, pro­wa­dzo­nych ope­ra­cji i Bóg wie co tam jesz­cze jest, znaj­dują się zako­pane na tere­nie twier­dzy brze­skiej – odpo­wie­dział Lebiedź.

Na okrą­głej twa­rzy Kru­głowa poja­wiło się głu­pawe zdzi­wie­nie, zupeł­nie jak u dziecka, któ­remu ktoś wyrwał lizaka.

– To jak puszka Pan­dory zmu­to­wana z Mitro­chi­nem, a w tam­tych cza­sach zasady kon­spi­ra­cji daleko odbie­gały od tych, które obo­wią­zują teraz, i pew­nie jest tam mnó­stwo danych – cią­gnął gene­rał. – Sądząc z notatki Zaru­bina z tysiąc dzie­więć­set czter­dzie­stego trze­ciego roku oraz ana­lizy naszych archi­wi­stów i histo­ry­ków, archi­wum, o któ­rym mówimy, może mieć poważne zna­cze­nie poli­tyczne. Nie muszę przy­po­mi­nać, jak Polacy roz­gry­wają sprawę Katy­nia. Wtedy, przed wojną, Pol­ska miała dla nas pod­sta­wowe, wręcz stra­te­giczne zna­cze­nie. Teraz wszystko zależy od tego, w czy­ich rękach znaj­dzie się to archi­wum! Ta broń wciąż może strze­lać! – Zawie­sił na chwilę głos, by zro­bić na Kru­gło­wie jesz­cze więk­sze wra­że­nie. – Zda­jesz sobie z tego sprawę?

– Ależ oczy­wi­ście! Jak­żeby ina­czej?! Natych­miast poin­for­muję o tym pre­zy­denta, na pewno zwoła posie­dze­nie kole­gium. No dobrze… Powiedz mi, Sasza, jaki masz plan? Kiedy to wyko­piesz? – Kru­głow spra­wiał wra­że­nie bar­dzo poważ­nego.

– Wiemy, że jest zako­pane na tere­nie twier­dzy w Brze­ściu, ale nie wiemy dokład­nie gdzie! – ode­zwał się Misza Popo­wski. – To ogromny teren, czę­ściowo muze­alny, czę­ściowo woj­skowy. Budynki zostały w więk­szo­ści znisz­czone pod­czas wojny, pra­wie nic nie wygląda tam tak jak przed czerw­cem czter­dzie­stego pierw­szego roku.

– Skąd wiemy, że archi­wum jest wła­śnie tam i że zostało zako­pane? – dopy­ty­wał się Kru­głow.

– Wska­zuje na to ana­liza wszyst­kich oko­licz­no­ści i wyda­rzeń w czter­dzie­stym pierw­szym roku. Począt­kowo nasi spe­cja­li­ści uwa­żali, że archi­wum wpa­dło w ręce Niem­ców, któ­rzy prze­cież wie­dzieli o jed­no­stce Zaru­bina w twier­dzy i któ­rym z pew­no­ścią zale­żało na prze­chwy­ce­niu doku­men­tów. Mogli prze­jąć naszą pol­ską agen­turę, dla­tego znik­nęli nasi nie­le­ga­ło­wie w War­sza­wie, potem pew­nie prze­jęli to Ame­ry­ka­nie, i tak dalej. Taka była wer­sja, jak to się mówi, do wczo­raj! – Popo­wski mówił ze swo­bodą, jak na spo­tka­niu towa­rzy­skim.

– To była idio­tyczna decy­zja prze­no­sić Wydział Pol­ski do Brze­ścia! Pew­nie stał za tym Beria, co? – zapy­tał Kru­głow.

– To był pomysł Fitina, ówcze­snego szefa wywiadu NKWD, i Zaru­bina. Beria i Mier­ku­łow tylko go zatwier­dzili. Pamię­taj, że to były inne czasy. Wtedy taka idea wyda­wała się odważna i nie­po­zba­wiona sensu – szybko zare­ago­wał Lebiedź. – Zostawmy to teraz, to już nie ma zna­cze­nia. Istotne są kon­se­kwen­cje i to, co powin­ni­śmy zro­bić. Misza, przed­staw nasze pomy­sły.

– Jak powie­dział towa­rzysz gene­rał, ani Niemcy, ani Ame­ry­ka­nie nie mają tego archi­wum, ale to słaba pocie­cha. Może nawet byłoby lepiej, gdyby prze­pa­dło gdzieś w pod­zie­miach Lan­gley, bo oni i tak by nie zro­zu­mieli, co posia­dają.

Pokój wypeł­nił gromki śmiech.

– Mamy w Pol­sce agenta, kryp­to­nim „Hook”. Według uzy­ska­nych przez niego infor­ma­cji nie­dawno w Insty­tu­cie Pamięci Naro­do­wej w War­sza­wie miało miej­sce spo­tka­nie. Zgło­sił się tam czło­wiek, który prze­ka­zał szcze­gó­łową infor­ma­cję o miej­scu ukry­cia archi­wum w twier­dzy brze­skiej. Co jed­nak naj­waż­niej­sze, infor­ma­cja ta jest dobrze udo­ku­men­to­wana, a źró­dło jej pocho­dze­nia wia­ry­godne. Przyj­mu­jemy zatem zało­że­nie, że archi­wum znaj­duje się tam! – stwier­dził Popo­wski.

– Dosko­nale! Czyli… jest szansa na jego prze­ję­cie. Agent, ten… „Hook”, jest spraw­dzony? Czy Polacy nas w coś nie wra­biają? – zapy­tał pod­nie­cony Kru­głow.

– „Hook” jest typo­wym ofe­ren­tem. Zwy­kła szmata. Sam do nas przy­szedł. To nad­zwy­czaj próżny i chciwy czło­wiek. Pra­cuje dla pie­nię­dzy i zaspo­ko­je­nia swo­ich cho­rych ambi­cji, cho­ciaż for­mal­nie udaje ide­owca. Tak też go trak­tu­jemy, jako ide­owca, dla dobra współ­pracy. Wyko­rzy­sty­wany jest w zupeł­nie innych spra­wach, to archi­wum wyszło nie­jako przy oka­zji. Jak każdy ofe­rent prze­szedł skom­pli­ko­wany pro­ces wery­fi­ka­cji i kom­bi­na­cje spraw­dze­niowe. Pozy­tyw­nie. Naj­waż­niej­sze jed­nak, że dał nam i wciąż daje infor­ma­cje, które się potwier­dzają. Na prze­wer­bo­wa­nie oczy­wi­ście podatny, ale pod wzglę­dem psy­chicz­nym nie nadaje się do udziału w grze ope­ra­cyj­nej czy dez­in­for­ma­cji…

– Nie rozu­miem… To na chuja nam taki agent! Duże ryzyko, że Polacy wsa­dzą nas na konia – sko­men­to­wał Kru­głow z miną znawcy pro­blemu.

– Polacy szybko by się zorien­to­wali, że jest nie­przy­datny do bar­dziej zaawan­so­wa­nych ope­ra­cji, bo może przy­nieść wię­cej szkód niż pożytku – kon­ty­nu­ował Popo­wski, nie zwra­ca­jąc uwagi na Kru­głowa. – W tej anty­ro­syj­skiej atmos­fe­rze i w sytu­acji, jaka panuje w pol­skich służ­bach, prę­dzej by mu urzą­dzili pro­ces poka­zowy. Krótko mówiąc, infor­ma­cję o archi­wum trak­tu­jemy jako pewną, tym bar­dziej że mamy też wiele innych danych, o któ­rych teraz nie będę mówił. – Popo­wski sta­rał się unik­nąć poda­wa­nia szcze­gó­łów iden­ty­fi­ku­ją­cych agenta. Lebiedź oczy­wi­ście dobrze wie­dział, o kogo cho­dzi, ale Kru­głow nie musiał. – Jak już powie­działem, agent prze­ka­zał wia­ry­godną infor­ma­cję, że archi­wum jest w twier­dzy brze­skiej. Nie­stety, nie wiemy dokład­nie gdzie, w któ­rym miej­scu. Według infor­ma­cji agenta znaj­duje się wewnątrz cyta­deli, ale pew­no­ści nie ma.

– Prze­cież nie prze­ko­piemy całej twier­dzy! Są urzą­dze­nia do wykry­wa­nia przed­mio­tów pod zie­mią! – oży­wił się Kru­głow.

– Tak, magne­to­metr. Mamy też inne. Zresztą wyko­rzy­sta­nie ich w tym przy­padku jest mocno wąt­pliwe, skoro nie dys­po­nu­jemy dosta­tecz­nie pre­cy­zyj­nymi infor­ma­cjami – sko­men­to­wał krótko Popo­wski. – Ist­nieje jed­nak dokładny plan z ozna­czo­nym miej­scem ukry­cia skrzyni. Ten plan prze­ka­zał czło­wiek, który poin­for­mo­wał IPN o całej spra­wie. Naszemu agen­towi, nie­stety, nie udało się uzy­skać tego doku­mentu. Czyli, krótko mówiąc, Polacy znają dokładną loka­li­za­cję. My nie!

Kru­głow patrzył to na Popo­wskiego, to na Lebie­dzia, dziw­nie otwie­ra­jąc usta, jakby bra­ko­wało mu powie­trza.

– To nie zna­czy, że nie możemy nic zro­bić – rzekł pocie­sza­jąco Lebiedź. – Będzie nas to kosz­to­wało sporo pracy, mamy jed­nak cał­kiem dobry pomysł.

– Nie ma rze­czy nie­moż­li­wych dla rosyj­skiego wywiadu! – rzu­cił z zado­wo­le­niem Kru­głow.

– Jeżeli plan ist­nieje – ostu­dził go Popo­wski – to mogę się zało­żyć, że Polacy zro­bią wszystko, żeby to archi­wum wydo­być. Znam ich dobrze i wiem, że takiej sprawy nie odpusz­czą. To dumny i hono­rowy naród. A w dodatku chory na punk­cie swo­jej mar­ty­ro­lo­gii i cier­pie­nia. Mówią o sobie, że są Chry­stu­sem naro­dów i cier­pią za innych…

– Towa­rzy­szu majo­rze – wtrą­cił ostro Kru­głow – zostaw­cie te bujdy, bo zwąt­pię, czy nada­je­cie się do wywiadu.

– To jest bar­dzo piękna pol­ska fobia lite­racka. My też takie mamy…

Popo­wski poczuł nagle na sobie palący wzrok gene­rała Lebie­dzia.

– Nie są też głupi… – szybko zro­zu­miał, co ma dalej mówić – i wie­dzą, jaką war­tość, jakie zna­cze­nie mogą mieć ukryte tam doku­menty…

– O tym poroz­ma­wiamy póź­niej, Sasza! Teraz omów tylko sprawy doty­czące planu ope­ra­cyj­nego – prze­rwał Lebiedź.

– Uwa­żam, że plan znaj­duje się w Agen­cji Wywiadu w War­sza­wie, w ich Wydziale Spe­cjal­nym „Q”, i pew­nie już się zasta­na­wiają, jak się do tego dobrać.

– Skąd to wie­cie? – zapy­tał wyraź­nie zdzi­wiony Kru­głow.

– Nie wiem. Zakła­dam. Mamy zupeł­nie nie­złe roz­po­zna­nie tego, co się dzieje w Pol­sce, także w ich służ­bach. Polacy przez lata sku­tecz­nie nisz­czyli swoje służby spe­cjalne, w tym wywiad. Woj­skowe znisz­czyli zupeł­nie, a cywilne pra­wie. Gdyby nie to, że Polacy, podob­nie jak my, mają wro­dzony talent do szpie­go­stwa, to już nie mie­li­by­śmy tam prze­ciw­nika.

– Sasza, nie prze­sa­dzaj. Nie jest z nimi tak źle. Pamię­taj, że są w NATO i Unii, a ty cią­gle nie wiesz, jak ich trak­to­wać, i mio­tasz się mię­dzy miło­ścią a nie­na­wi­ścią. Może to takie rosyj­skie, ale nie jesteś Dosto­jew­skim, tylko ofi­ce­rem wywiadu. Mniej gorą­cego serca, a wię­cej chłod­nego umy­słu. Jesteś taki jak ojciec – powie­dział miłym gło­sem Lebiedź.

– Wydzia­łem Spe­cjal­nym „Q” kie­ruje znany nam dobrze Kon­rad Wol­ski – cią­gnął już spo­koj­niej Popo­wski. – Spo­tka­łem go pierw­szy raz w dzie­więć­dzie­sią­tym dzie­wią­tym roku w Cze­cze­nii. Ma teraz czter­dzie­ści pięć lat, co na pol­skie stan­dardy ozna­cza, że jest sta­rym ofi­ce­rem. Wyjąt­kowo uta­len­to­wany i doświad­czony. Nie­stety, nic wię­cej o tym Wydziale nie wiemy. Jego sie­dziba znaj­duje się poza ich głów­nym obiek­tem. Wol­ski jest dosyć czę­sto widy­wany w Cen­trali, i to wszystko. Kto pra­cuje w tym Wydziale, ile osób, czym się zaj­mują, nie wiemy. Skoro został tak głę­boko utaj­niony, musiały być ku temu powody. I to nas mar­twi, bo Wschód to dla nich na pewno prio­ry­tet. Nasza obser­wa­cja w War­sza­wie pró­bo­wała usta­lić loka­li­za­cję tego Wydziału, ale też bez rezul­tatu. W ramach ope­ra­cji „Maszyna”, którą pro­wa­dzi­li­śmy przez dwa lata, zebra­li­śmy doku­men­ta­cję foto­gra­ficzną więk­szo­ści ofi­ce­rów, nume­rów reje­stra­cyj­nych ich samo­cho­dów…

– Co to była za ope­ra­cja? – wszedł mu w słowo Kru­głow.

– Wyja­śnię ci to – zaczął Lebiedź. – Przez dwa lata pod­sta­wia­li­śmy pod ich Cen­tralę nasze samo­chody wypo­sa­żone w cyfrowe kamery reje­stru­jące i foto­gra­fo­wa­li­śmy wcho­dzą­cych, wyjeż­dża­ją­cych ofi­ce­rów i ich samo­chody, i tak dalej. Robi­li­śmy też co jakiś czas zdję­cia sate­li­tarne tego obiektu i par­kin­gów. Zebrany tym spo­so­bem pokaźny mate­riał posłu­żył do stwo­rze­nia bazy danych. Bar­dzo nam tu pomógł pro­gram kom­pu­te­rowy, opra­co­wany przez naszych spe­cja­li­stów z myślą o pew­nej akcji w Paryżu, która nie wypa­liła.

– Ope­ra­cja „Maszyna” też nie­wiele nam pomo­gła w roz­pra­co­wa­niu Wydziału „Q” – kon­ty­nu­ował Popo­wski. – Co prawda nasi ana­li­tycy usta­lili, że wielu ofi­ce­rów zni­kło z budynku Cen­trali przy Miło­będz­kiej, ale mogło być ku temu bar­dzo wiele natu­ral­nych powo­dów. Wewnątrz Agen­cji, nie­stety, już od dawna nikogo nie mamy, ale pra­cu­jemy nad tym.

– Majo­rze Popo­wski, nie bar­dzo rozu­miem, w czym pro­blem. Mówi­cie tro­chę pokręt­nie. Do czego zmier­za­cie? – Kru­głow zro­bił się tro­chę agre­sywny, cho­ciaż wypił tylko trzy kie­liszki koniaku.

– Jedy­nym spo­so­bem prze­ję­cia archi­wum jest nakry­cie Pola­ków, gdy będą je wyko­py­wać. I to jest moż­liwe! Naj­waż­niej­sze, byśmy odpo­wied­nio wcze­śniej wie­dzieli, kiedy ruszą do akcji.

Major sie­dział od początku w tej samej pozy­cji, a Kru­głow wciąż się wier­cił w fotelu.

– No dobrze. A skąd będziemy to wie­dzieli? – zapy­tał.

– „Hook” ma pewne moż­li­wo­ści, by okre­ślić z dużym przy­bli­że­niem ter­min akcji. Zasta­no­wimy się jesz­cze, czy ope­ra­cję w Brze­ściu uda nam się zre­ali­zo­wać wła­snymi siłami, czy będziemy musieli też ruszyć naszą agen­turę w bia­ło­ru­skim KGB. Czego wole­li­by­śmy unik­nąć.

– Dla­czego?

– Są poważne zastrze­że­nia co do lojal­no­ści i szczel­no­ści naszych agen­tów w tam­tej­szym KGB – wtrą­cił gene­rał. – Cał­kiem moż­liwe, że sprawa by wycie­kła, zanimby się zaczęła…

– Pier­do­lone Bia­ło­rusy w łap­ciach z kory brzo­zo­wej! – obru­szył się Kru­głow. – Z nimi tak zawsze! Bladź, co daje dupy Moskwie, Bruk­seli i War­sza­wie.

– To jest kon­cep­cja, którą też musimy uwzględ­niać, towa­rzy­szu prze­wod­ni­czący. – Popo­wski zło­śli­wie sko­men­to­wał cham­stwo Kru­głowa, ale on tego nie wychwy­cił. – Sytu­acja jest jed­nak dyna­miczna i może uda się wypra­co­wać pew­niej­szy spo­sób reali­za­cji zada­nia. Nie mamy jed­nak zbyt dużo czasu.

– Muszę to wszystko jesz­cze prze­my­śleć – powie­dział pew­nym gło­sem Kru­głow, jakby chciał spra­wić wra­że­nie, że on tu o wszyst­kim decy­duje.

– Pra­gnę jesz­cze tylko dodać – zare­ago­wał szybko Popo­wski – że nasza kon­cep­cja, mimo pozor­nej sła­bo­ści, zgodna jest z teo­rią uni­ka­nia wyklu­cza­ją­cych się sprzecz­no­ści Kop­pen­berga, którą prze­cież… wszy­scy znamy.

Lebiedź spoj­rzał natych­miast na Miszę i ukrad­kowo się uśmiech­nął.

– Oczy­wi­ście, że jest zgodna – przy­znał Kru­głow, po czym pod­niósł się z tru­dem z fotela i poszedł do toa­lety.

– Misza, ja cię kie­dyś obiję! Zoba­czysz! – wyszep­tał Lebiedź, bo wie­dział, że nie ma żad­nej teo­rii Kop­pen­berga i że jest to stary chwyt Miszy, który w ten spo­sób spraw­dzał, czy roz­mówca rozu­mie, co się do niego mówi.

– Gene­rale, sami widzi­cie. Trzeba roz­ma­wiać z pre­zy­den­tem. Nie mamy czasu – rów­nie cicho powie­dział Popo­wski.

– Idź już. Ja jesz­cze poga­dam z Kru­gło­wem. Tak czy ina­czej jest nam potrzebny. Jutro zadzwo­nię do pre­zy­denta.

Kru­głow wyszedł z toa­lety, popra­wia­jąc spodnie. Zbli­żył się do okna i przez chwilę, zamy­ślony, spo­glą­dał z pięt­na­stego pię­tra na roz­le­gły, zie­lony pod­mo­skiew­ski kra­jo­braz.

– Z mojej strony to już wszystko, towa­rzy­szu gene­rale. Pozwól­cie się odmel­do­wać – powie­dział Popo­wski, wsta­jąc.

Kru­głow spoj­rzał w jego stronę i ski­nął głową.

– Dobrze, majo­rze! – odpo­wie­dział Lebiedź. – Bądź pod tele­fo­nem, mogę cię jesz­cze potrze­bo­wać.

Gdy tylko za Popo­wskim zamknęły się drzwi, zapy­tał Kru­głowa:

– Widzę, że Misza ci nie pasuje. O co cho­dzi?

– Nie, dla­czego? Jest mi obo­jętny. Co może mnie obcho­dzić jakiś major? Ma dobrze robić, co do niego należy. To wszystko. Drażni mnie tylko ta jego fil­mowa bon­du­sio­wa­tość. Tucha­czew­ski się, kurwa, zna­lazł!

– Popo­wski to jeden z naszych naj­lep­szych ofi­ce­rów. Emo­cjo­nalny, ow­szem, ale twardy i uparty do bólu. Do tej ope­ra­cji pod­cho­dzi bar­dzo oso­bi­ście, bo ma rachunki do wyrów­na­nia z tym Wol­skim z Agen­cji Wywiadu – stwier­dził Lebiedź.

Kru­głow spoj­rzał na gene­rała pyta­jąco, jakby nie rozu­miał, kto to Wol­ski, i z gło­śnym stęk­nię­ciem usiadł w fotelu.

– W dwa tysiące pią­tym roku, pod­czas tej „poma­rań­czo­wej rewo­lu­cji”, Popo­wski pro­wa­dził ope­ra­cję mającą zabez­pie­czyć i wywieźć zasoby archi­walne Służby Bez­pie­czeń­stwa Ukra­iny. Pamię­tasz? Wtedy nikt nie wie­dział, co się może stać. Cały Zachód pró­bo­wał się dorwać do ukra­iń­skich służb. Misza się napra­co­wał, a Wol­ski po pro­stu kupił pra­wie wszystko na kilku dys­kach od dwóch pija­nych puł­kow­ni­ków z SBU w jakiejś knaj­pie koło ich Cen­trali. Misza chciał mu to ode­brać, ale się nie udało i Wol­ski poma­chał mu jesz­cze na poże­gna­nie. Teraz rozu­miesz! Wol­ski to jego wyzwa­nie, praw­dziwy prze­ciw­nik…

– Tak! Teraz go rozu­miem. To może być wkur­wia­jące, jeśli zro­bił cię jakiś Pola­czek! – sko­men­to­wał Kru­głow. – Ale muszę, Sasza, coś jesz­cze z tobą prze­dys­ku­to­wać. A w zasa­dzie chcę, żebyś mi przed­sta­wił ocenę pracy naszego wywiadu na kie­runku pol­skim. Wkrótce odbę­dzie się kole­gium w tych spra­wach. Wiesz, Wła­di­mir Wła­di­mirowicz zna temat dobrze, infor­mu­jesz go na bie­żąco, ale ja byłem zajęty innymi pro­ble­mami. Muszę się swo­bod­niej poru­szać w tej tema­tyce na kole­gium. Rozu­miesz mnie?

– To oczy­wi­ste! – odpo­wie­dział Lebiedź.

Czuł, że Kru­głow zwróci się do niego z prośbą, któ­rej nie będzie mógł odmó­wić. Zasta­na­wiał się nawet, dla­czego do tej pory, mimo że jest odpo­wie­dzialny za koor­dy­na­cję pracy wywiadu i Mini­ster­stwa Spraw Zagra­nicz­nych, Kru­głow ni­gdy głę­biej się tymi spra­wami nie inte­re­so­wał. Dopiero teraz!

Może to on jest szy­ko­wany na moje miej­sce. Zresztą wszystko mi jedno! Szkoda tylko takich ofi­ce­rów jak Misza – pomy­ślał.

– Jak pamię­tasz, do początku lat dzie­więć­dzie­sią­tych mie­li­śmy swoje pro­blemy i Pol­ska dopiero maja­czyła gdzieś tam na hory­zon­cie. Gdzie wtedy byłeś?

– W kontr­wy­wia­dzie, w wydziale zaj­mu­ją­cym się amba­sadą USA – odpo­wie­dział szybko Kru­głow.

– Pol­ską oczy­wi­ście inte­re­so­wa­li­śmy się zawsze. Ale w cza­sach KGB w zupeł­nie innym uję­ciu. Po roz­wią­za­niu Układu War­szaw­skiego, roz­wa­le­niu Sojuza i powro­cie naszych wojsk dotych­cza­sowe prio­ry­tety naszej pracy prze­stały być aktu­alne. Także w odnie­sie­niu do Pol­ski. Zresztą bra­ko­wało nam wtedy spe­cja­li­stów. Towa­rzy­stwo roz­bie­gło się na wszyst­kie strony robić biz­nes i sporo czasu zajęło zebra­nie go do kupy. Nie mie­li­śmy spe­cja­li­stów od spraw pol­skich. To rze­czy oczy­wi­ste, wszy­scy je znamy, nie będę ich powta­rzał.

– Z naszego Wydziału zostało wtedy tylko dzie­się­ciu chłopa! Gdyby jan­kesi o tym wie­dzieli! – sko­men­to­wał Kru­głow z uśmiesz­kiem i po chwili dodał już poważ­nie: – A może wie­dzieli?

– Dosko­nale wie­dzieli! Nie zapo­mi­naj o spra­wie Amesa. – Lebiedź zdzi­wił się, że Kru­głow ma pod­sta­wowe braki w zna­jo­mo­ści pracy wywiadu.

– Kiedy tylko poja­wiły się pierw­sze sygnały, że Pol­ska będzie aspi­ro­wać do NATO i Unii, zapa­dła decy­zja roz­bu­dowy i poważ­nego wzmoc­nie­nia Wydziału Pol­skiego. Zbie­gło się to z zakoń­cze­niem pro­cesu prze­bu­dowy naszej służby. Stwo­rzy­li­śmy potężny zespół ana­li­tyczny, zło­żony z socjo­lo­gów, poli­to­lo­gów, histo­ry­ków i doświad­czo­nych ofi­ce­rów, który miał wypra­co­wać naszą stra­te­gię dzia­łal­no­ści wywia­dow­czej wobec Pol­ski. Ten zespół, choć w nie tak licz­nym skła­dzie, świet­nie działa do dziś. W krót­kim cza­sie okre­ślił pod­sta­wowe zało­że­nia przy­szłej pracy wywiadu, zgodne zresztą z oce­nami naszego MSZ. Zasad­ni­czą rolę ode­grała tu teza, że Pol­ska to poten­cjalny kon­ku­rent i opo­nent Rosji w Euro­pie Środ­kowo-Wschod­niej. Nało­żyła się na to nie­pod­le­głość Ukra­iny, którą nasi ana­li­tycy okre­ślili jako przy­szły główny kie­ru­nek eks­pan­sji poli­tycz­nej Pol­ski prze­ciw Rosji. I nie pomy­lili się!

– No tak! Oczy­wi­ście! Pol­ska była chyba dru­gim kra­jem, który uznał nie­pod­le­głość Ukra­iny… a chcieli być pierw­szym! – wtrą­cił Kru­głow.

– Pro­blem zaogniało gwał­towne zacie­śnia­nie się bli­skiej współ­pracy z USA, dużo szyb­sze niż z euro­pej­skimi part­ne­rami. To zaczy­nało być dla nas naprawdę groźne – mówił Lebiedź tonem czło­wieka dobrze zna­ją­cego temat. – Wiesz, wtedy na Kremlu nie wszystko postrze­gano we wła­ściwy spo­sób i we wła­ściwych pro­por­cjach.

– Co było zro­bić? Taką ekipę dobrał sobie Jel­cyn! – sko­men­to­wał Kru­głow, cho­ciaż był wtedy zwy­kłym funk­cjo­na­riu­szem Fede­ral­nej Służby Bez­pie­czeń­stwa. Wła­di­mir Wła­di­mirowicz odkrył go, gdy został sze­fem FSB, bo Kru­głow zaj­mo­wał się wtedy Cze­cze­nią.

– Trwało, jak pamię­tasz, umac­nia­nie wła­dzy. Ale nie u nas! Myśmy sobie dosko­nale zda­wali sprawę z rysu­ją­cych się dla Rosji zagro­żeń i podej­mo­wa­li­śmy odpo­wied­nie dzia­ła­nia. Jew­gie­nij Mak­si­mo­wicz miał wizję, wie­dzę i doświad­cze­nie – pod­kre­ślił Lebiedź, by poka­zać Kru­gło­wowi, jak mu daleko do auto­ry­tetu poprzed­nich sze­fów SWZ. – Ana­liza zespołu, wypra­co­wana na początku lat dzie­więć­dzie­sią­tych, do dzi­siaj zadzi­wia swoją aktu­al­no­ścią i prze­ni­kli­wo­ścią. Do dzi­siaj jest dro­go­wska­zem dla naszego wywiadu.

Kru­głow słu­chał teraz uważ­nie. Wyda­wało się, że jest auten­tycz­nie zain­te­re­so­wany tym, co mówi Lebiedź.

– Zobacz! Ame­ry­ka­nie pla­nują zało­że­nie swo­ich baz woj­sko­wych w Pol­sce. Oba­wia­li­śmy się tego już wtedy, robi­li­śmy wszystko, by odsu­nąć tę groźbę, bo wie­dzie­li­śmy, że będzie nas to kie­dyś drogo kosz­to­wać. Czy nam się udało? Zoba­czymy! – Lebiedź, mówiąc to, nie spra­wiał wra­że­nia zasmu­co­nego. – W oce­nie zespołu, zak­tu­ali­zo­wa­nej po jakimś cza­sie, Pol­ska jako obiekt naszego zain­te­re­so­wa­nia wywia­dow­czego ma prak­tycz­nie jed­no­wy­mia­rowe zna­cze­nie. Nie jest dla nas źró­dłem zaawan­so­wa­nych tech­no­lo­gii, świa­to­wych finan­sów, pro­ble­mów gospo­dar­czych czy woj­sko­wych. Pol­ska ma być przede wszyst­kim przy­ja­zna Rosji, obo­jęt­nie w jakiej for­mie, bo to prze­cież nasz kory­tarz do Europy. Roz­wój gospo­dar­czy tego kraju ma dla nas pewne zna­cze­nie, ale odkąd jest on w Unii, nie­wiele możemy zdzia­łać w tym zakre­sie. Jed­nak Pol­ska zado­wo­lona i prze­ży­wa­jąca gospo­dar­czy boom będzie bar­dziej pewna sie­bie na are­nie mię­dzy­na­ro­do­wej, a przez to też bar­dziej chętna do współ­pracy z nami. Tak czy ina­czej kon­flikty spo­łeczne, nie­od­łączne od roz­woju gospo­dar­czego, będą wystę­po­wać jesz­cze długo, a to uła­twia nam reali­za­cję naszych celów… Czyli? Nad­bu­dowa nie nadąża za bazą – roze­śmiał się Lebiedź. – I pomy­śleć, że Marksa wykre­ślili z pan­te­onu mędr­ców! – Zauwa­żył, że Kru­głow z akcep­ta­cją kiwa głową. – Taka jest nasza stra­te­gia, a tak­tyka zmie­nia się oczy­wi­ście zależ­nie od oko­licz­no­ści. W każ­dym razie Pol­ska musi być zwią­zana z nami przy­jaź­nią. No… nie taką jak kie­dyś… Przy­jaźń part­ner­ska z Pol­ską może nam tylko pomóc w rela­cjach z Bruk­selą, Ber­li­nem i Pary­żem. Wroga nam Pol­ska będzie tylko utrud­niać nasz dia­log i współ­pracę z wiel­kimi Unii. Potrzebny nam czas, bo Rosję czeka wielka rewo­lu­cja moder­ni­za­cyjna. Bez pomocy Europy nie oprzemy się Chi­nom…

– Tak, to prawda… Nie wia­domo… czy Chiny, czy Europa – wtrą­cił Kru­głow z miną mędrca.

– W końcu Fran­cuzi i Niemcy, bio­rąc sobie Pola­ków do towa­rzy­stwa, wie­dzieli, co robią. Zresztą Bał­tów i Węgrów też. I jasne było, że poro­zu­mie­nia z nami to im nie uła­twi. Mimo pojed­na­nia w Katy­niu Polacy wciąż mnożą histo­ryczne żąda­nia. Teraz chcą wysłać arche­olo­gów, żeby roz­grze­by­wali jakieś groby na Sybe­rii. Wyobra­żasz sobie?! Obecna ekipa w War­sza­wie oko­pała się gdzieś na pozy­cjach z tysiąc dzie­więć­set trzy­dzie­stego dzie­wią­tego roku i żyje anty­ro­syj­skim i anty­so­wiec­kim resen­ty­men­tem. Stwo­rzyli z tego fun­da­ment swo­jej poli­tyki… Pró­bują też tro­chę pogry­wać tak z Niem­cami, ale na dłuż­szą metę to nie wcho­dzi w rachubę. Naj­chęt­niej pew­nie pojeź­dzi­liby sobie po Żydach, ale to by się nie spodo­bało USA – stwier­dził Lebiedź.

– A kto by nie chciał pojeź­dzić na Żydach? – dodał niby dow­cip­nie Kru­głow.

– Pod­su­mo­wu­jąc: naj­więk­szym pro­ble­mem w rela­cjach z Pola­kami jest ich podej­ście do histo­rii, na któ­rym oparli swoją stra­te­gię wobec Wschodu, i to trzeba zmie­nić. Rozu­miesz teraz, co się może stać, jeśli Zie­liń­ski i obecna ekipa dostaną to archi­wum. Myślę, że trzeba temu zapo­biec, w ich i w naszym inte­re­sie – zakoń­czył wątek Lebiedź i po chwili dodał: – Mamy pewien plan. Odważny i nie­bez­pieczny, mimo to nie bez szans na suk­ces.

– Słaba Pol­ska, ale na pasku… – sko­men­to­wał z wdzię­kiem Kru­głow. Widać było, że nic nie zro­zu­miał.

– Nie o to cho­dzi. Jak będziemy gotowi, to przed­sta­wimy go na kole­gium – stwier­dził gene­rał i szybko prze­szedł do innego tematu. – Zapy­tasz pew­nie, jak to się prze­kłada na naszą pracę ope­ra­cyjną. W rze­czy­wi­sto­ści kon­cen­tru­jemy się na inspi­ra­cji i dez­in­for­ma­cji i do tego głów­nie wyko­rzy­stu­jemy naszą pol­ską agen­turę. Wiele się nauczy­li­śmy pod­czas ope­ra­cji dys­kre­dy­tu­ją­cej pol­skiego pre­miera w dzie­więć­dzie­sią­tym pią­tym roku. Oka­zało się, że było to nad­zwy­czaj łatwe, a pozy­tywne skutki tej ope­ra­cji odczu­wamy do dzi­siaj.

Roz­le­gło się puka­nie i do pokoju weszła sekre­tarka.

– Andriej Micha­iło­wicz prosi o tele­fon – powie­działa, zwra­ca­jąc się do Kru­głowa.

– No tak! Wiem, o co cho­dzi. Będę musiał zaraz jechać. To bar­dzo cie­kawe i ważne, o czym mówisz. Dokoń­czymy póź­niej, dobrze? – Ski­nął Lebie­dziowi głową. – O spra­wie brze­skiej natych­miast poin­for­muję Wła­di­mira Wła­di­mi­ro­wi­cza. Z pew­no­ścią będzie chciał poroz­ma­wiać z tobą o szcze­gó­łach.

– Zacze­kaj chwi­leczkę! – Lebiedź sta­rał się ukryć nie­po­kój. – Jest jesz­cze jeden aspekt tej ope­ra­cji, o któ­rym nie mówi­li­śmy. Warto, żebyś zwró­cił na to uwagę pre­zy­den­towi.

Kru­głow wstał już z fotela i wpy­chał koszulę w spodnie.

– Ope­ra­cję pro­wa­dzić będziemy na tere­nie Repu­bliki Bia­ło­rusi – cią­gnął gene­rał. – Zda­jesz sobie sprawę, co by było, gdyby to archi­wum wpa­dło w ręce Łuka­szenki?! Już on by wie­dział, jak to wyko­rzy­stać prze­ciwko nam i Pola­kom. Aż strach pomy­śleć!

– No tak, tego nie wzią­łem pod uwagę. To rze­czy­wi­ście może być pro­blem! – sko­men­to­wał Kru­głow z miną mędrca. – Mam o tym poroz­ma­wiać z pre­zy­den­tem? Czy ty to zro­bisz?

– Ja to zro­bię… – odpo­wie­dział Lebiedź. – Tak czy ina­czej major Popo­wski uwzględ­nia tę oko­licz­ność w przy­go­to­wa­niu planu ope­ra­cyj­nego. Wła­ści­wie ist­nieje moż­li­wość wyko­rzy­sta­nia naszych ludzi w bia­ło­ru­skiej KGB, przy­naj­mniej do neu­tra­li­za­cji tej siły. Tu teo­re­tycz­nie nie powinno być pro­ble­mów. Gor­sza sprawa ze Służbą Bez­pie­czeń­stwa Łuka­szenki! – zakoń­czył.

22

Kon­rad dotarł do domu wyjąt­kowo szybko. Prze­jazd z cen­trum mia­sta na Kabaty zajął mu tylko pięt­na­ście minut. Jechał swoim saabem z pręd­ko­ścią relaks, jak ją okre­ślał, to zna­czy tak, by czuć orzeź­wia­jący wiatr na twa­rzy, ale bez koniecz­no­ści wkła­da­nia czapki. Mimo że w War­sza­wie było sporo kabrio­le­tów, Kon­rad miał wra­że­nie, że jego antyczny już samo­chód przy­ciąga więk­szą uwagę niż inne. Nie było kie­rowcy, który nie zwró­ciłby na niego uwagi.

Od dawna zda­wał sobie sprawę, że ścią­ga­nie na sie­bie uwagi jest sprzeczne z pod­sta­wo­wymi zasa­dami pro­fe­sji ofi­cera wywiadu, ale jego odwza­jem­nione uczu­cie do tego wła­śnie samo­chodu było sil­niej­sze.

Zapar­ko­wał w garażu i wje­chał windą na czwarte pię­tro. Gdy wszedł do miesz­ka­nia, przy­po­mniał sobie, że nie kupił piwa, więc zszedł do małego sklepu koło domu i kupił sześć piw Warka Strong w butel­kach. Mar­cin miał być za godzinę.

Zdą­żył jesz­cze wziąć prysz­nic i zmie­nić ubra­nie. Uru­cho­mił zestaw muzyczny Sony pod­łą­czony do radia inter­ne­to­wego i wybrał swoją ulu­bioną sta­cję.

Z gło­śni­ków popły­nęły dźwięki, które już znał.

W pierw­szej chwili prze­le­ciało mu przez myśl, że to woka­liza z jakie­goś utworu Pre­isnera. Nagle zatrzy­mał się w bez­ru­chu. Sto­jąc pośrodku pokoju, słu­chał, jak za melo­dią podąża czy­sty, piękny kobiecy głos, który go ota­cza i para­li­żuje. Czuł dresz­cze prze­bie­ga­jące po ramio­nach, nagle zro­biło mu się zimno. Miał wra­że­nie, że zapada się do wnę­trza, a myśli jak w tran­sie bie­gną za gło­sem pie­śni. Bał się tylko, że ten głos za chwilę zamilk­nie, i na uła­mek sekundy ta świa­do­mość prze­mie­niła się w roz­pacz.

W końcu prze­bu­dził go głos spi­kera. Nie wie­dział, czy stał tak minutę, czy kwa­drans ani skąd w jego dłoni wziął się pusty kubek. Z odczu­ciem relak­su­ją­cego fizycz­nego zmę­cze­nia i pustym szu­mem w gło­wie opadł na kanapę. Docho­dził do sie­bie powoli, nie mogąc się upo­rać z coraz bar­dziej drę­czącą myślą, skąd zna to nagra­nie. Nie­wąt­pli­wie już gdzieś je sły­szał. I to na pewno nie był Pre­isner! Nie mógł tylko zro­zu­mieć, dla­czego poprzed­nio nie wywarło na nim takiego wra­że­nia! Kie­dyś czę­ściej wpa­dał w takie stany pod wpły­wem muzyki, ale już dawno mu się to nie zda­rzyło. Być może sprawa archi­wum tak pobu­dziła jego emo­cje, że muzyka zadzia­łała jak nar­ko­tyk.

Może… Muszę usta­lić, co to było, bo będzie mnie to nie­ustan­nie męczyć – pomy­ślał.

Wziął głę­boki oddech i przy­po­mniał sobie, że nie wsta­wił piwa do lodówki. W kuchni zapi­sał godzinę – 18.32 – i posta­no­wił, że wyśle do redak­cji radia maila z pyta­niem o ten utwór.

Dzwo­nek domo­fonu ode­zwał się za pięt­na­ście siódma.

Kon­rad otwo­rzył bramę, nie pod­no­sząc słu­chawki, i zosta­wił uchy­lone drzwi. Po chwili wszedł Mar­cin z ple­ca­kiem, w któ­rym pobrzę­ki­wały butelki.

– Piwo już kupi­łem! – krzyk­nął do niego z kuchni Kon­rad. – Jesteś głodny? – zapy­tał.

– Ow­szem! – odparł Mar­cin.

– Do wyboru. Możemy zamó­wić pizzę lub chińsz­czy­znę. Mają tutaj dosko­nałą zupę pekiń­ską i kre­wetki w cie­ście seza­mo­wym. Co bie­rzemy?

– Wolę chińsz­czy­znę.

– Przej­rzyj ulotkę restau­ra­cji Mistrz Azja i zama­wiaj. Zjemy na bal­ko­nie, okay? – Kon­rad zdjął z lodówki brą­zową kartkę i podał Mar­ci­nowi.

Mar­cin prze­niósł się na kanapę do salonu, wziął tele­fon i ści­szył ryczące radio.

Usie­dli na bal­ko­nie. Kon­rad podał piwo i opu­ścił mar­kizę, zacie­nia­jąc miej­sce, w któ­rym sie­dzieli.

– Sze­fie… – zaczął Mar­cin. – Chcia­łem poroz­ma­wiać o pew­nej spra­wie, która wyda­wała mi się ważna, ale po tym, co szef powie­dział dzi­siaj rano w fir­mie, nie mogę o niczym innym myśleć. Wszystko mi się mie­sza!

– Co ci się mie­sza, Mar­cinku?

– No, może nie mie­sza, ale jestem pod wra­że­niem… Zro­zu­mia­łem coś, o czym wcze­śniej nie mia­łem poję­cia. Chcę powie­dzieć, że… – zawie­sił głos – że może szef na mnie liczyć. Zro­bię wszystko, co tylko będzie trzeba. Nie chcę, by szef myślał, że to sprawa oso­bi­sta… cho­ciaż też… ale po pro­stu uwa­żam, że tak trzeba. – Jego głos brzmiał tro­chę dzie­cin­nie, ale szcze­rze i poważ­nie. – Dzię­kuję, że wziął mnie szef do tej roboty, że mi zaufał, zanim się dowie­dział, o czym chcę dziś z sze­fem poroz­ma­wiać.

– To nie ma dla mnie zna­cze­nia – odparł Kon­rad.

– Dla mnie ma, sze­fie! I to duże!

– Jesteś jesz­cze mło­dym, ale już doświad­czo­nym ofi­ce­rem. Masz nosa do tej roboty i ni­gdy się na tobie nie zawio­dłem…

Kon­rad powstrzy­mał się, by mu nie powie­dzieć, że zwy­czaj­nie go lubi, bo nie chciał, aby jego ofi­ce­ro­wie, z wyjąt­kiem Sary, mieli poczu­cie zbyt­niego skra­ca­nia dystansu. Po pro­stu nie uży­wał takich słów, ale oni i tak wie­dzieli, jak jest.

– Wła­śnie dla­tego, że tak szef mówi, że mi ufa, że będę uczest­ni­czył w tej ope­ra­cji, czuję się jak zbity pies! Czuję się podle!

Mar­cin był auten­tycz­nie smutny. Kon­rad ni­gdy nie widział go w takim sta­nie i lekko się zanie­po­koił. Już chciał coś powie­dzieć, lecz Mar­cin cią­gnął dalej:

– Sze­fie! Powiem tak! Jeżeli po tym, co szef usły­szy, wyrzuci mnie z Wydziału… czy cokol­wiek… zro­zu­miem to! Mój sto­su­nek do szefa się nie zmieni… Zawsze będzie szef moim men­to­rem. Efen­dim. – Mar­cin trzy­mał cały czas piwo w ręku, ale nie pił.

– Nie kręć już! Bez tych dyr­dy­ma­łów! O co cho­dzi? – zapy­tał Kon­rad zde­cy­do­wa­nym, ale miłym tonem, by ulżyć mu w wyraź­nie już męczą­cym wywo­dzie.

Mar­cin wypił jed­nym pocią­gnię­ciem pół szklanki piwa i odsta­wił ją powoli na stół.

– Jestem szpie­giem…

– To dobrze! – wtrą­cił żar­to­bli­wie Kon­rad. – Wszy­scy jeste­śmy szpie­gami.

– Nie! Źle się wyra­zi­łem. Nie o to cho­dzi…

– Rosyj­skim, nie­miec­kim, turec­kim…?

– Wydziału Bez­pie­czeń­stwa Wewnętrz­nego – wydu­sił z sie­bie po chwili Mar­cin i jak zbity pies spoj­rzał Kon­ra­dowi pro­sto w oczy.

– No? I co z tego? – obo­jęt­nie zare­ago­wał Kon­rad.

– Jak to co z tego? – odparł zdzi­wiony Mar­cin. – Zgo­dzi­łem się dono­sić, co się dzieje w Wydziale! Dono­sić na szefa, na Sarę, na wszyst­kich! Zła­ma­łem się, kurwa! Czuję do sie­bie wstręt! A teraz to już w ogóle jestem śmie­ciem!

– Spoko. Po kolei. Jak to było? Opo­wiedz od początku.

– Mam wra­że­nie, że to robota naszego naczel­nika.

– No więc wła­śnie. Zasta­nów się. Po co im taki dono­si­ciel jak ty, skoro mają u nas Belika? Bez sensu! – sko­men­to­wał Kon­rad tylko po to, żeby go uspo­koić.

Dosko­nale wie­dział, że Mar­cin jest im potrzebny jak listek figowy, by zna­leźć coś na niego, Kon­rada, i w końcu pozbyć się go z Wydziału i Agen­cji. Pew­nie potrzebne jest miej­sce dla jakie­goś kum­pla z ABW. A w Agen­cji Wywiadu zawsze można coś zna­leźć na każ­dego, bo takie jest życie na kra­wę­dzi.

– To było tak. Jakieś dwa mie­siące temu, aku­rat gdy szef wyje­chał, wezwała mnie ta Lonia, nie­do­uczona, „Mała Głowa”. I nie­udol­nie legen­du­jąc, pró­bo­wała uzy­skać ode mnie infor­ma­cję, co się dzieje w Wydziale. Naj­bar­dziej ją inte­re­so­wały rela­cje mię­dzy sze­fem i Sarą. Pyta­nia zmie­rzały w kie­runku spraw intym­nych… – Mar­cin prze­rwał i prze­wró­cił oczami. – Powie­dzia­łem, że nic nie wiem, że wszystko jest nor­mal­nie. Wcze­śniej sły­sza­łem od kogoś, że Lonia nie lubi Sary… no… takie tam… Rozu­mie szef, jak dziew­czyny się ści­gają, to zawsze sobie obe­trą kolana albo coś jesz­cze… I rze­czy­wi­ście jej pyta­nia szły tro­chę za daleko. Tak mi się wyda­wało.

– Cie­kawe… Tylko to? – zapy­tał obo­jęt­nie Kon­rad, ale to, co usły­szał, mocno go zanie­po­ko­iło.

– Skąd! – cią­gnął Mar­cin z coraz więk­szym zaan­ga­żo­wa­niem. – Chciała też wie­dzieć, czy nie robi szef jakichś prze­krę­tów finan­so­wych, nie naciąga na die­tach zagra­nicz­nych… tego typu pyta­nia. Czy kon­tro­luje wydatki M-Irka. Czy spo­tyka się po pracy z Lut­kiem albo ze sta­rymi esbe­kami. Wzywa mnie raz w tygo­dniu i w imie­niu swo­jego naczel­nika zabra­nia mi mówić o tym komu­kol­wiek. Ale mam nie­od­parte wra­że­nie, że „Mała Głowa” robi to nie tylko z jego pole­ce­nia, lecz także z powo­dów oso­bi­stych. Jakie ona ma moralne prawo pytać o takie rze­czy, kiedy sama znana jest z naj­gło­śniej­szego skan­dalu ero­tycz­nego w dzie­jach Agen­cji? Bo o innych jej suk­ce­sach jakoś nikt nie sły­szał. I jesz­cze ten jej strój i maki­jaż! Jak ruska papuga…

– Mar­cin! – krzyk­nął Kon­rad, bo choć sam też tak uwa­żał, wolał prze­rwać to samo­na­krę­ca­nie, w jakie jego pod­władny wyraź­nie popadł. – Nie ma pro­blemu, jeżeli mówisz jej prawdę. A znam cię i wiem, że nie jesteś kon­fa­bu­lan­tem. Ja nie mam nic do ukry­cia… – Kon­rad zawie­sił głos. – A w zasa­dzie nie mia­łem. Do dzi­siaj. I mam tylko wyrzuty sumie­nia, że wcią­gną­łem was w sprawę tego archi­wum…

– Sze­fie, to nie tak! Ja naprawdę wie­rzę, że to, co robimy, jest słuszne.

– Dzię­kuję ci!

Wyraz twa­rzy Mar­cina zmie­nił się nie do pozna­nia. Widać było, jaką ulgę spra­wiło mu to wyzna­nie i obo­jętna reak­cja Kon­rada, którą odczy­tał jako wotum zaufa­nia. I miał rację, bo to nie sprawa jego dono­si­ciel­stwa czy wybu­ja­łej fan­ta­zji sek­su­al­nej pani Loni zro­biła na sze­fie wra­że­nie. Kon­rad uzmy­sło­wił sobie coś, co już wie­dział, ale teraz dotarło to do niego z jesz­cze więk­szą siłą. To, o czym Mar­cin w swo­jej szcze­rej naiw­no­ści nie miał poję­cia, a czego był narzę­dziem i ofiarą. W ciągu ostat­nich lat par­tia rzą­dząca, kie­ru­jąc się wła­sną ideą naprawy pań­stwa, pod­stęp, podejrz­li­wość, aro­gan­cję wynio­sła do rangi cnót. Mani­pu­lo­wa­nie mate­ria­łami IPN stało się orę­żem. Jed­nak wcze­śniej Kon­rad ni­gdy nie przy­pusz­czał, że owe cnoty zostaną prze­nie­sione także do życia wewnętrz­nego Agen­cji Wywiadu. Ofiarą padli, jak widać na przy­kła­dzie Mar­cina, mło­dzi ofi­ce­ro­wie, nie­do­świad­czeni i jesz­cze nie­od­porni na pod­łość i pod­stęp. Tak naprawdę w pracy wywia­dow­czej nie można nic nikomu kazać, a tym bar­dziej stra­szyć bada­niem na wykry­wa­czu kłam­stwa. Suk­ces moż­liwy jest wyłącz­nie w atmos­fe­rze zaufa­nia i odda­nia spra­wie. Tylko wtedy ofi­cer może prze­te­sto­wać sie­bie, swoją odwagę i pomy­sło­wość.

W naszej Agen­cji – pomy­ślał Kon­rad – wystar­czą dwa, trzy takie przy­padki jak sprawa Mar­cina, by wirus demo­ra­li­za­cji zaczął zże­rać naj­słab­szych. A w takiej służ­bie, jaką jest wywiad, nie ma nic gor­szego. I jesz­cze ten pro­fe­so­rek z Toru­nia, przy­ja­ciel „Gene­rała”, spe­cja­li­sta teo­re­tyk od służb spe­cjal­nych, który agenta na oczy nie widział, mie­sza jaki­miś pomy­słami o roze­dr­ga­niu… czy coś takiego. Czy w tym Toru­niu nie ma już nor­mal­nych ludzi? Jak można być pro­fe­so­rem od służb spe­cjal­nych? Nie ma takiej nauki i ni­gdy nie będzie, bo ina­czej powsta­łaby już dawno. Razem z nauką o pro­sty­tu­cji. Ogól­nych zasad szpie­go­stwa można się nauczyć, to dwie nie­duże książki, ale ofi­ce­rem wywiadu trzeba się uro­dzić i czę­sto nie są do tego potrzebne żadne szkoły. Szpie­go­stwo to są wszyst­kie para­nauki świata razem wzięte, od parap­sy­cho­lo­gii i prawa zaczy­na­jąc, na teo­riach kwan­to­wych i para­spe­le­olo­gii koń­cząc. Dla­czego poli­tycy, ich doradcy, pro­fe­so­ro­wie nisz­czą wła­sną służbę, takich ofi­ce­rów jak Mar­cin? Prze­cież sami chcieli mieć już tylko swo­ich, mło­dych, nie­ska­żo­nych komuną! Czy po takim gwał­cie Mar­cin będzie jesz­cze nor­mal­nym ofi­ce­rem? Czy udział w zapla­no­wa­nej przeze mnie ope­ra­cji pomoże mu uwie­rzyć, że słu­żymy słusz­nej spra­wie i jeste­śmy praw­dzi­wymi towa­rzy­szami broni? Czy już ni­gdy nie będzie dono­si­cie­lem i nie sprze­nie­wie­rzy się sobie samemu?

Kon­rad sie­dział zato­piony w nie­upo­rząd­ko­wa­nych myślach i patrzył na Mar­cina, który z roz­ra­do­wa­niem i zaan­ga­żo­wa­niem coś opo­wia­dał, kiedy roz­le­gło się brzę­cze­nie domo­fonu.

– Pie­nią­dze leżą w przed­po­koju – powie­dział z ulgą do Mar­cina, który pode­rwał się z fote­lika, by ode­brać zamó­wioną chińsz­czy­znę.

Na dzi­siaj miał już dość. Nie Mar­cina, tylko tych natręt­nych myśli. Dla­czego w Agen­cji jest tak, jak jest, i dla­czego nikomu nie zależy, żeby było lepiej? A prze­cież jesz­cze nie­dawno pol­ski wywiad był w pierw­szej piątce.

Co to był za utwór? – pró­bo­wał sobie przy­po­mnieć. Na pewno nie Pre­isner ani Mor­ri­cone.

23

Trzy flagi lekko powie­wały w podmu­chach bryzy. Monu­men­talne ciel­sko promu Scan­di­na­via stało nie­ru­chomo w por­cie Nynäshamn. Przez chwilę Jor­gen­se­nowi się wyda­wało, że zna ten sta­tek.

W tłu­mie ludzi wypeł­nia­ją­cym duszną halę odpraw cze­kał nie­cier­pli­wie, aż zaczną wpusz­czać na pokład. Był już tro­chę zmę­czony. Dojazd z Jakobs­bergu kolejką, która zatrzy­my­wała się na nie­zli­czo­nych sta­cjach, trwał ponad godzinę.

Jor­gen­sen sta­rał wsłu­chi­wać się w roz­mowę chło­paka i dziew­czyny, któ­rzy obju­czeni ple­ca­kami stali tuż za nim. Nagle tem­pe­ra­tura gło­sów w hali wzro­sła i wszy­scy zaczęli się prze­su­wać w kie­runku wej­ścia na prom.

Naj­pierw długi kory­tarz, a potem strome schody. Był zado­wo­lony, że wziął tylko torbę na ramię. Koszula na zmianę, zapa­sowe skar­petki, bie­li­zna, kosme­tyki i cięż­kie brą­zowe pudełko obite sta­rym mosią­dzem – to wszystko.

Usiadł na roz­kła­da­nym łóżku w kabi­nie numer 6020 i spraw­dził, czy będzie mu się wygod­nie spało. Przez chwilę nasłu­chi­wał gło­sów docho­dzą­cych z kabiny obok, naj­wy­raź­niej jakiejś pol­skiej rodziny. Pomy­ślał, że dzieci pójdą wkrótce spać i hałas za ścianą umilk­nie. Nagle z zadumy wyrwał go ostry głos spi­kerki wita­jący gości na pro­mie i zachę­ca­jący do zapo­zna­nia się z zasa­dami bez­pie­czeń­stwa.

Stwier­dził z satys­fak­cją, że wszystko dosko­nale zro­zu­miał. Pod­szedł do okna, z któ­rego roz­po­ście­rał się widok na pobli­ską kamienną wyspę poro­śniętą sosnami.

To był błąd, że zde­cy­do­wa­łem się jechać na swoim praw­dzi­wym pasz­por­cie, ale prze­cież nie mia­łem wyj­ścia – pomy­ślał. Jechać na nie­waż­nym pasz­por­cie byłoby jesz­cze bar­dziej nie­bez­pieczne. Ale nie ma co się mar­twić! Już jestem na pro­mie i wszystko będzie dobrze! Z Pola­kami nie powinno być pro­ble­mów, szcze­gól­nie teraz, kiedy już nie ma gra­nic – pró­bo­wał się uspo­ka­jać.

– Pójdę obej­rzeć prom! – powie­dział do sie­bie i zaczął się roz­glą­dać za miej­scem, w któ­rym mógłby scho­wać swoje brą­zowe pudełko.

Nie było wiel­kiego wyboru, więc ukrył je pod pościelą na zło­żo­nej pię­tro­wej pry­czy. Zresztą dla­czego ktoś miałby je ukraść? Na co ono komu?

Przez chwilę się zawa­hał, czy nie wyjąć pudełka i po pro­stu nie posta­wić go na sto­liku. Zaraz jed­nak do niego dotarło, że nawet przy­pad­kowa strata unie­moż­li­wi­łaby mu wyko­na­nie zada­nia w Gdań­sku. Ale jakoś się tym spe­cjal­nie nie prze­jął. Aż go to zdzi­wiło. Kie­dyś nosiłby je przy sobie, a w nocy trzy­mał pod poduszką. Zosta­wił pudełko tam, gdzie było, i wyszedł z kabiny, dokład­nie spraw­dza­jąc, czy drzwi się zamknęły.

Spa­ce­ru­jąc po pro­mie, ze zdu­mie­niem stwier­dził, że ściany ozdo­bione są foto­gra­fiami Gotlan­dii. Na jed­nej, wiszą­cej na pokła­dzie restau­ra­cyj­nym, zauwa­żył frag­ment ogrodu bota­nicz­nego w Visby, z wyraź­nie widoczną zie­loną altaną, w któ­rej nie­dawno był.

Sta­nął i zaczął stu­dio­wać zdję­cie kawa­łek po kawałku, każdy ele­ment, ulicę, dom, ścieżkę. Wczy­ty­wał się w nie z naj­wyż­szą uwagą. Miał wra­że­nie, że kryje się w nim jakaś mityczna tajem­nica, zagadka, na którą odpo­wiedź zna tylko on. Stał tak może kil­ka­na­ście minut, nie był pewien. Zorien­to­wał się, gdy poczuł na ple­cach wzrok star­szej pani sie­dzą­cej na fote­liku obok recep­cji.

Wyszedł na pokład i zaczerp­nął let­niego, rześ­kiego mor­skiego powie­trza. Zasta­na­wiał się, dla­czego to zdję­cie zro­biło na nim takie wra­że­nie.

Nie jestem prze­sądny… prze­cież to nic nie ozna­cza. Skąd u mnie takie myśli?

Stał oparty o barierkę, spo­glą­da­jąc w dół na sza­ro­zie­loną toń mor­skiej wody, gdy poczuł czy­jeś dotknię­cie.

Zoba­czył niskiego, krę­pego męż­czy­znę o okrą­głej nie­ogo­lo­nej twa­rzy, zbyt dłu­gich wło­sach i weso­łych oczach. W gru­bych, znisz­czo­nych dło­niach nie­zna­jomy trzy­mał wyce­lo­wa­nego weń papie­rosa.

– Czy pan ogień może ma? – zapy­tał.

Jor­gen­sen dosły­szał w jego gło­sie coś miłego, zna­jo­mego. Te słowa zabrzmiały miękko i lekko, łagod­nie, nie tak jak pol­ski, który dotąd sły­szał. Po pro­stu ina­czej. Jed­nak zna­jomo.

– Nie, nie palę! – odparł pra­wie iden­tycz­nym śpiew­nym języ­kiem. – Skąd pan jest? – zapy­tał z zacie­ka­wie­niem i obda­rzył męż­czy­znę szcze­rym uśmie­chem.

– Z Bia­ło­rusi… koło Grodna żyjemy. A wy?

– Ja też tam kie­dyś miesz­ka­łem. – Jor­gen­sen sta­rał się mówić powoli, wyraź­nie, z rado­ścią czło­wieka, który po latach odzy­skał mowę.

– A wy tie­pier kto? Szwed? – Nie­zna­jomy patrzył na Jor­gen­sena okrą­głymi oczami.

– Miesz­kam w Szwe­cji od dawna, ale uro­dzi­łem się w gro­dzień­skiej obła­sti, we wsi Mie­dwiedki. Wiesz może, gdzie to jest? – Było to pierw­sze od lat tak dłu­gie zda­nie wypo­wie­dziane przez niego po pol­sku i chyba naj­waż­niej­sze.

Nawet przez chwilę nie pomy­ślał, że ujaw­nił swoją praw­dziwą toż­sa­mość, i to obcej oso­bie. Ale nie czuł zagro­że­nia ze strony ano­ni­mo­wego Bia­ło­ru­sina. Potrzeba roz­mowy, kon­taktu z kimś stam­tąd była tak silna, że gotów był zatrzy­mać go nawet na siłę.

– Nie, nie wiem – odpo­wie­dział Bia­ło­ru­sin.

– No tak, tej wsi już prze­cież nie ma – zre­flek­to­wał się Jor­gen­sen. – Mogę posta­wić wam piwo? – zapy­tał nagle.

– Ja z kolegą, ale bar­dzo chęt­nie…

– Może być z kolegą. To dobrze. Poroz­ma­wiamy tro­chę…

Bia­ło­ru­sin wyglą­dał na zado­wo­lo­nego. Wycią­gnął rękę.

– Nazy­wam się Andriej, a mój kolega Alo­sza.

Jor­gen­sen zamarł, trzy­ma­jąc ciężką dłoń Andrieja. Myślał, jak ma się przed­sta­wić, i nie mógł sobie przy­po­mnieć.

24

O wpół do pierw­szej M-Irek zadzwo­nili do Kon­rada.

– Gotowe, sze­fie.

– Zaraz do was przyjdę. Nikogo nie wpusz­czaj­cie – odpo­wie­dział.

Gdy wszedł do ich pokoju, oszklone ściany były już zasło­nięte role­tami. Wnę­trze wypeł­niało słońce wpa­da­jące przez ogromne okno.

M-Irek stali za dużym sto­łem, na któ­rym leżały dwa kolo­rowe doku­menty w folio­wych koszul­kach. Kon­rad pochy­lił się nad bla­tem i przy­glą­dał się im przez chwilę. Następ­nie nacią­gnął latek­sowe ręka­wiczki, wyjął z folii oba doku­menty, poło­żył jeden obok dru­giego i usiadł na krze­śle. Oglą­dał je w ciszy, dokład­nie, uważ­nie, jak stary, doświad­czony fila­te­li­sta podej­rze­wa­jący fał­szer­stwo Zło­tego Mau­ri­tiusa.

– Pano­wie, jestem pełen uzna­nia. Cudo! Arcy­dzieło fał­szer­stwa! – Pod­niósł się z krze­sła i krę­cąc głową na znak nie­do­wie­rza­nia, czy też raczej uzna­nia, ze szcze­rym uśmie­chem dodał: – To jest nasz mega­wi­rus, koń tro­jań­ski. Dzieło godne naj­więk­szych mistrzów. Musi się spraw­dzić!

– Sze­fie! Jak widać, oba doku­menty nie są iden­tyczne…

– I nie miały być – szybko rzu­cił Kon­rad.

– Zgod­nie z zało­że­niem są one do sie­bie łudząco podobne…

– Skąd wzię­li­ście papier? Wygląda nad­zwy­czaj auten­tycz­nie…

– Sze­fie! Jeżeli mamy przed­sta­wić rezul­taty naszej pracy, to niech się szef na chwilę zamknie – powie­dział Irek zupeł­nie poważ­nie.

– Teo­re­tycz­nie naj­trud­niej­sze było zdo­by­cie przed­wo­jen­nych kre­dek. Oka­zało się jed­nak, że jak zwy­kle nie­za­stą­pieni są kolek­cjo­ne­rzy, hob­by­ści i inni maniacy, z któ­rych usług cza­sami korzy­stamy… – roz­po­czął Mirek.

– I Inter­net – dodał Irek. – Tym razem za nie­wielką opłatą wypo­ży­czy­li­śmy kom­plet ory­gi­nal­nych przed­wo­jen­nych kre­dek nie­miec­kiej firmy Sta­ed­tler. Nie wiemy, jakich kre­dek użyto do spo­rzą­dze­nia doku­mentu, i prak­tycz­nie jest to obec­nie nie do usta­le­nia.

– Jeżeli nie ma mate­riału porów­naw­czego, nikt tego nie ustali – z wielką powagą stwier­dził Mirek.

– Ory­gi­nalny doku­ment został spo­rzą­dzony przez ofi­ce­rów przed­wo­jen­nego pol­skiego wywiadu, wyko­nany nato­miast w… czter­dzie­stym dru­gim lub czter­dzie­stym trze­cim roku? – Irek spoj­rzał pyta­jąco na Kon­rada.

– Jeżeli tak – kon­ty­nu­ował Mirek – to uzna­li­śmy, że musimy użyć kre­dek, z któ­rych korzy­stali ówcze­śni pol­scy kar­to­gra­fo­wie woj­skowi. Ina­czej nie będzie to prze­ko­nu­jące. Dzięki pol­skim hob­by­stom usta­li­li­śmy, że w woj­sku uży­wano głów­nie pro­duk­tów firmy Sta­ed­tler.

– Zatem kredki pasują! Co dalej? – rzu­cił z nie­cier­pli­wo­ścią Kon­rad.

– Mamy kredki… Teraz potrzebny był przed­wo­jenny papier. W tym momen­cie musimy się przy­znać do poważ­nego prze­stęp­stwa…

Kon­rad spoj­rzał ze zdzi­wie­niem, podej­rze­wa­jąc M-Irka o kolejny nie­stan­dar­dowy pomysł. A prze­cież i tak, zle­ca­jąc im tę robotę, powie­dział wyraź­nie: „Nie­ważne, jak to zro­bi­cie. Ma być gotowe za dwa dni”.

– Otóż papier pocho­dzi z pracy magi­ster­skiej nie­ja­kiego Mie­czy­sława Bie­guna z tysiąc dzie­więć­set trzy­dzie­stego pią­tego roku. Na początku i na końcu były puste kartki. Tak się wtedy robiło, żeby było ład­niej, bar­dziej ele­gancko…

– Poważ­nie – dodał Irek.

– No to ciach, i wycię­li­śmy…

– A skąd wzię­li­ście pracę tego Bie­guna? – zapy­tał Kon­rad.

– No wła­śnie… Z Biblio­teki Naro­do­wej.

– A dla­czego praca magi­ster­ska jakie­goś Bie­guna jest w Biblio­tece Naro­do­wej? Gdzieś sły­sza­łem to nazwi­sko…

– Też nie wiemy! – odpo­wie­dzieli zgod­nie jak na komendę.

– No dobrze, w końcu wycię­li­ście puste kartki… tak? Biblio­teka nie stra­ciła zatem żad­nego tek­stu, ani jed­nego słowa, ni literki… Nawet nie jestem pewny, czy doszło do uszko­dze­nia dzieła… prawda? – Ton Kon­rada jed­no­znacz­nie wska­zy­wał na lekką iro­nię.

– Mamy kredki, mamy papier… Teraz szkic! Co ma być na doku­men­cie… – zaczął poważ­niej Mirek.

– Zawar­tość doku­mentu, jego treść to robota Lutka – wyja­śnił Irek. – Wyko­nał nie­praw­do­po­dobną pracę. Sie­dział nad zdję­ciami sate­li­tar­nymi twier­dzy brze­skiej i w Inter­ne­cie przez sie­dem­dzie­siąt godzin, bez snu, żywiąc się swo­imi kok­taj­lami warzywno-owo­co­wymi.

Poło­żył na stole ogromny arkusz. Zdję­cie sate­li­tarne cyta­deli twier­dzy w Brze­ściu było pozna­czone róż­no­ko­lo­ro­wymi kre­skami, kół­kami, cyframi, lite­rami. Na brze­gach wid­niały rów­nież jakieś obli­cze­nia. Kon­rad miał wra­że­nie, że brak w tym ele­men­tar­nego porządku i logiki.

– Według Lutka skrzy­nia…

– A gdzie on jest? – zapy­tał nagle Kon­rad.

– Śpi!

– Chyba prze­sa­dza z tą skrom­no­ścią. Będę musiał z nim poroz­ma­wiać…

– Według Lutka – powtó­rzył Irek – skrzy­nia jest tutaj! – wska­zał czer­wone kółko. Następ­nie pod­szedł do dru­giego stołu i przy­niósł iden­tycz­nych roz­mia­rów arkusz, który poło­żył na zdję­ciu sate­li­tar­nym.

– Co to takiego? – zain­te­re­so­wał się Kon­rad.

– Tym razem pomógł nam hob­by­sta z Nie­miec. To kopia pol­skiego przed­wo­jen­nego planu twier­dzy. Bar­dzo dokładna, już nie tajna. Powięk­szy­li­śmy z Lut­kiem jej frag­ment do peł­nej zgod­no­ści ze skalą zdję­cia i nało­ży­li­śmy jedno na dru­gie.

Tym­cza­sem Mirek zakrył okno i zapa­lił świa­tło pod szkla­nym bla­tem. Poja­wił się wyraźny obraz, skła­da­jący się z rysunku, zdję­cia i zna­ków posta­wio­nych przez Lutka. Kon­rad przyj­rzał się dokład­niej tej nie­zwy­kłej kom­po­zy­cji i dopiero teraz zauwa­żył, że praca Lutka miała okre­ślony porzą­dek i sens.

– Na pod­sta­wie szkicu pro­fe­sora i jego opo­wie­ści Lutek doko­nał ana­lizy topo­gra­ficz­nej twier­dzy i wyty­po­wał miej­sce zako­pa­nia skrzyni. Naj­pierw na pod­sta­wie planu od Niemca, potem nało­żył na to zdję­cie sate­li­tarne. Wyszło, że to tutaj, plus minus dwa metry. – Irek wska­zał ręką czer­wone kółko. – Lutek jest pewny w dzie­więć­dzie­się­ciu dzie­wię­ciu pro­cen­tach! To są ścią­gnięte z Inter­netu zdję­cia hory­zon­talne tego miej­sca. – Podał Kon­ra­dowi plik foto­gra­fii A4.

– Nie będzie łatwo! No dobrze, pokaż­cie mi teraz to dru­gie miej­sce – powie­dział, przej­rzaw­szy zdję­cia.

– Lutek wyty­po­wał punkt, który nazwa­li­śmy „Siur­priz”, po dru­giej stro­nie cyta­deli. Tak usy­tu­owany, by można było go obser­wo­wać z dużej i bez­piecz­nej odle­gło­ści, także w nocy. – Irek wziął wskaź­nik i poka­zał Kon­ra­dowi zie­lone kółko na mapie. – Miej­sce poło­żone jest około trzy­stu sie­dem­dzie­się­ciu metrów na pół­nocny zachód od wej­ścia, po dru­giej stro­nie nie­du­żego zagaj­nika, nie­wi­doczne z drogi głów­nej. W pobliżu są ruiny fortu. Punkt obser­wa­cyjny Lutka jest tutaj – poka­zał strzałką – około trzy­stu dwu­dzie­stu metrów na pół­noc, na wałach ota­cza­ją­cych twier­dzę. Widoku nie zasła­niają żadne drzewa, a Lutek może stąd szybko i bez­piecz­nie ewa­ku­ować się do mia­sta i ukryć.

– Wygląda dobrze! Nazwa też mi się podoba… Dow­cip­ni­sie! – stwier­dził z prze­ką­sem Kon­rad. – Musimy to jed­nak jesz­cze prze­ćwi­czyć, jak się wyśpi nasz gro­mo­władny koman­dos. W porządku, co dalej?

– Teraz, sze­fie, gdy mie­li­śmy już punkt „Siur­priz”, mogli­śmy przy­stą­pić do pro­duk­cji wła­ści­wego doku­mentu – roz­po­czął Mirek. – Wyszli­śmy z zało­że­nia, że to nie będzie oczy­wi­ście kopia, bo być nie może, lecz doku­ment łudząco przy­po­mi­na­jący ory­gi­nał, wska­zu­jący na „Siur­priz” jako miej­sce ukry­cia skrzyni. Musiał też zawie­rać wszyst­kie cechy indy­wi­du­alne ory­gi­nału pro­fe­sora, jak cha­rak­ter pisma, kolo­ry­stykę, zabru­dze­nia. W rze­czy­wi­sto­ści udało nam się sko­pio­wać doku­ment, wpro­wa­dza­jąc dodat­kowe infor­ma­cje, a inne wyma­zu­jąc, tak by nie było naj­mniej­szej wąt­pli­wo­ści, że skrzy­nia jest w punk­cie „Siur­priz”.

– A jeżeli Rosja­nie zba­dają doku­ment? Prze­cież nie są dur­niami, mogą podej­rze­wać, że to nasza inspi­ra­cja, że chcemy ich wpu­ścić w kanał. Zakła­dam, że będą chcieli zoba­czyć ory­gi­nał, cho­ciaż na chwilę, żeby go zba­dać… – Kon­rad prze­cha­dzał się po pokoju, mówiąc, jakby się gło­śno zasta­na­wiał.

– Doku­ment spra­wia dobre wra­że­nie – wtrą­cił Irek. – Nawet dla znawcy, który weź­mie go do rąk, jest abso­lut­nie prze­ko­nu­jący… Naj­wy­żej spe­cja­li­styczne bada­nie labo­ra­to­ryjne mogłoby wzbu­dzić pewne wąt­pli­wo­ści… ale i to nie sądzę. Pod­da­li­śmy go nawet utle­nia­niu, by kredka wybla­kła i wyglą­dała bar­dziej natu­ral­nie…

– Sze­fie, nie jeste­śmy zawo­do­wymi fał­sze­rzami, znamy tro­chę tech­nikę kry­mi­na­li­styczną – ode­zwał się Mirek, jakby sądził, że Kon­rad jest nie­za­do­wo­lony – ale zro­bi­li­śmy co w naszej mocy…

– Pano­wie, źle mnie zro­zu­mie­li­ście. To jest wspa­niałe dzieło, nie­zwy­kłe! Powiem wprost: jestem dumny, że z wami pra­cuję, i dobrze o tym wie­cie! Nie ma ide­al­nego fal­sy­fi­katu, bo wów­czas nie byłby to fal­sy­fi­kat. A w naszej pracy, jak wia­domo, nie da się wszyst­kiego prze­wi­dzieć, zapla­no­wać. Szczę­ście, przy­pa­dek i syn­drom nie­odro­bio­nych lek­cji są akto­rami każ­dego naszego przed­sta­wie­nia, czy tego chcemy, czy nie. I tak też jest w tym przy­padku. Miejmy więc nadzieję, że Rosja­nie to kupią! Wtedy ich mamy! – powie­dział Kon­rad lekko pod­nie­sio­nym gło­sem i w duchu zawsty­dził się swo­jego patosu.

– Teraz ostat­nia sprawa – prze­jął ini­cja­tywę Irek. – Zabez­pie­cze­nie doku­mentu na wypa­dek, gdyby ktoś pró­bo­wał go sko­pio­wać…

– Pano­wie! Mówi­łem już, że to nad­zwy­czaj ważne – prze­rwał mu Kon­rad. – Sądzę, że Rosja­nie będą chcieli mieć choć kopię tego planu, by pod­dać go przy­naj­mniej ogól­nej ana­li­zie pod kątem jego wia­ry­god­no­ści. Wia­ry­god­no­ści zawar­to­ści mery­to­rycz­nej, nie tech­nicz­nej. Od tego doku­mentu wiele zależy. Przede wszyst­kim dla nich! Na jego pod­sta­wie będą musieli pod­jąć ważne i mocno ryzy­kowne decy­zje. Czy nasz plan się powiódł i czy dali się nabrać, dowiemy się na samym końcu. Ostat­niego dnia. I wtedy też się okaże, czy popeł­ni­li­śmy błąd, czy udało im się nas prze­chy­trzyć i przej­rzeć nasz pod­stęp… – Zoba­czył zdzi­wione twa­rze M-Irka, zro­zu­miał i szybko się popra­wił: – Może nie powi­nie­nem był powie­dzieć „popeł­ni­li­śmy błąd”, tylko raczej „nie zdo­ła­li­śmy wszyst­kiego prze­wi­dzieć”.

– Więc tak, sze­fie… – Mirek wziął duże szkło powięk­sza­jące i pod­szedł do Kon­rada. – Tutaj, tutaj i tutaj umie­ści­łem świa­tło­czułe kropki. Teraz są one zupeł­nie nie­wi­doczne. Każda jest innej czu­ło­ści. Teo­re­tycz­nie powinny pozwo­lić ziden­ty­fi­ko­wać, czy doku­ment został sko­pio­wany na kse­ro­ko­piarce, czy apa­ra­tem foto­gra­ficz­nym z bły­skiem. To jest nasz eks­pe­ry­ment i trudno powie­dzieć, czy się uda… taką przy­naj­mniej mamy nadzieję.

– Wysta­wie­nie doku­mentu na mocne świa­tło sło­neczne przez dłuż­szy czas lub silne oświe­tle­nie z innego źró­dła może wywo­łać podobny efekt – dodał Irek – ale, jak rozu­miemy, natu­ral­nym miej­scem prze­cho­wy­wa­nia doku­mentu jest szafa pan­cerna w IPN i naj­bar­dziej praw­do­po­dob­nym spo­so­bem sko­pio­wa­nia będzie ksero. – Popa­trzył pyta­jąco na Kon­rada, który ski­nął głową.

– Zro­bi­li­śmy coś jesz­cze – wrzu­cił teraz Mirek. – Jak szef widzi, ory­gi­nalny doku­ment jest w folio­wej koszulce i można go w ten spo­sób oglą­dać, ale gorzej z kse­ro­wa­niem czy zdej­mo­wa­niem apa­ra­tem foto­gra­ficz­nym, gdyż obraz będzie dawać refleks. Trzeba naj­pierw wyjąć doku­ment z koszulki, co jest łatwe. A że papier jest teraz wyczysz­czony z odci­sków, nie­wy­klu­czone, że zła­piemy sprawcę także w ten spo­sób…

– Dosko­nale! Jest szansa, że się uda. Powinno… Spraw­dzimy za tydzień. – Kon­rad był wię­cej niż zado­wo­lony i szcze­rze chciał to oka­zać M-Irkowi. – Jeżeli kropka się zabarwi, to będzie zna­czyło, że jest rosyj­ski kret. Potem musimy go wyło­wić. Ale upew­nimy się dopiero, gdy będziemy mieć skrzy­nię… – Zamy­ślił się na chwilę. – Jedno jest uza­leż­nione od dru­giego, a czy w naszej pracy ist­nieje zbieg oko­licz­no­ści?

25

Gra­nicę bia­ło­ru­sko-ukra­iń­ską prze­je­chał bez pro­ble­mów. Miał dobre doku­menty i aktu­alną dele­ga­cję służ­bową wysta­wioną przez pań­stwową firmę, a w rze­czy­wi­sto­ści pro­dukt sek­cji lega­li­za­cji Wydziału „Q” AW. Mimo to, kiedy prze­kra­czał gra­nicę, nie opusz­czało go zde­ner­wo­wa­nie.

Wycho­dząc z domu, zabrał nawet ze sobą broń, ale zasko­czony bez­sen­sem tego czynu wró­cił i zosta­wił ją w skrytce. Teraz, już na dworcu w Kijo­wie, poczuł odprę­że­nie i powra­ca­jące poczu­cie rów­no­wagi.

Przez całą drogę zasta­na­wiał się, co powie­dzieć Sarze. Miał tylko dwie moż­li­wo­ści: wyja­wić jej całą prawdę lub nie wyja­wić nic. Wybór był teo­re­tycz­nie pro­sty. To nie była sprawa jego uczci­wo­ści. Nie cho­dziło też o kłam­stwo. Roz­wa­ża­jąc swoje postę­po­wa­nie, „Tra­vis” nie myślał o nim w tych kate­go­riach. Inte­re­so­wało go tylko, kto weź­mie odpo­wie­dzial­ność za to, co się stało.

Jeżeli wszystko powie Sarze, wów­czas odpo­wie­dzial­ność spada na pań­stwo. Trzeba będzie prze­pro­wa­dzić for­malne docho­dze­nie, prze­słu­chać świad­ków i tak dalej. Uczciwa ocena zda­rze­nia byłaby w grun­cie rze­czy nie­moż­liwa, gdyż musia­łaby się oprzeć wyłącz­nie na jego wyja­śnie­niach. A w takiej sytu­acji, po ofi­cjal­nych zapew­nie­niach typu „rozu­miemy”, „nie miał pan innego wyj­ścia”, powoli zacznie two­rzyć się wokół niego atmos­fera próżni. Zda­wał sobie sprawę, że zosta­nie wydany wyrok, tyle że bez moż­li­wo­ści jego wyko­na­nia.

„Tra­vis” dosko­nale wie­dział – mówiła mu o tym Sara pod­czas szko­le­nia i nauczył się tego w KGB – że w służ­bach spe­cjal­nych obo­wią­zuje kar­dy­nalna zasada: „Wszyst­kie wąt­pli­wo­ści tłu­ma­czone są na twoją nie­ko­rzyść”. Kie­dyś wyda­wała mu się idio­tyczna, lecz z bie­giem czasu zro­zu­miał jej sens, szcze­gól­nie gdy musiał sam pod­jąć decy­zję. Wtedy ta zasada jak bak­te­ria wzmac­nia sys­tem immu­no­lo­giczny każ­dego ofi­cera, ale też chroni całą służbę przed błęd­nymi decy­zjami ofi­ce­rów. Chroni pań­stwo. Powi­nien się jej pod­dać i przy­jąć swój los z pokorą. Wie­dział jed­nak, że obej­mie ona rów­nież Sarę, która prze­cież stwo­rzyła „Tra­visa”.

Czuł silną potrzebę, by komuś o tym powie­dzieć. Zrzu­cić z sie­bie choć odro­binę tego strasz­nego cię­żaru. Podzie­lić się odpo­wie­dzial­no­ścią. Pomy­ślał jed­nak zaraz, że nie może tego zro­bić. On ponosi całą odpo­wie­dzial­ność. On pod­jął decy­zję i musi ponieść jej kon­se­kwen­cje.

Wziął tak­sówkę i kazał się zawieźć na plac Neza­leż­no­sti. Kijów znał słabo. Był tutaj dopiero drugi raz, więc musiał impro­wi­zo­wać.

Zostało mu dużo czasu. Spo­tka­nie z Sarą miał umó­wione dopiero na osiem­na­stą. Dzień był pochmurny, ale na szczę­ście nie padało.

Deszcz bar­dzo utrud­nia reali­za­cję trasy spraw­dze­nio­wej i wymu­sza więk­szy wkład szpie­gow­skiego kunsztu – pomy­ślał bez entu­zja­zmu.

Usiadł na ławce i wyjął z teczki kanapkę z szynką i żół­tym serem, którą przy­go­to­wał sobie jesz­cze w Miń­sku. Obser­wo­wał oto­cze­nie, cho­ciaż i tak wie­dział, że w tym miej­scu nic nie zauważy, ale nie przej­mo­wał się spe­cjal­nie. Na dużej otwar­tej prze­strzeni placu widział ludz­kie punk­ciki poru­sza­jące się we wszyst­kich kie­run­kach. Gdzieś daleko, za roz­bu­dzoną już fon­tanną, stała nie­ru­chomo czarna postać archa­nioła Gabriela. Za nią wynu­rzała się z ziemi wielka szklana kula. W tle dostrzegł logo McDo­nald’sa i przez chwilę pomy­ślał o che­ese­bur­ge­rze.

Sara na pewno już tu jest, gdzieś tam, wśród tych punk­ci­ków! Kiedy to sobie uświa­do­mił, zro­biło mu się jakoś dziw­nie przy­jem­nie. Jak to jest… dwoje ofi­ce­rów pol­skiego wywiadu spę­dza osobno cały dzień w Kijo­wie, by wresz­cie spo­tkać się w jed­nym miej­scu.

Nie… nie mogę jej powie­dzieć! – dotarło nagle do niego.

Miał poczu­cie, jakby ktoś inny pod­jął decy­zję, a on natych­miast się z nią zgo­dził, bo wyda­wała się taka oczy­wi­sta.

Wszystko opi­szę i zako­duję na pen­dri­vie. Jako doku­ment do odczy­ta­nia. Kie­dyś… tak będzie naj­le­piej.

Zjadł kanapkę, ale na­dal był głodny. Pomy­ślał o barsz­czu ukra­iń­skim. Wyjął plan Kijowa i stu­dio­wał go przez chwilę. Napił się cie­płej coli z butelki i ruszył powoli Chresz­cza­ty­kiem w kie­runku Dnie­pru. Szedł sze­ro­kim, zadrze­wio­nym bul­wa­rem i miał wra­że­nie, że wszy­scy mija­jący go prze­chod­nie poru­szają się w przy­spie­szo­nym tem­pie, jak zama­zane cie­nie w wide­okli­pie na MTV.

Zaczął się zasta­na­wiać, jak opi­sać wyda­rze­nia ostat­nich dwóch tygo­dni. Jakich użyć słów. Jak oddać prawdę. O fak­tach, o sobie, swo­ich uczu­ciach. O tym, co czuje teraz. I dla­czego to zro­bił. Nie wie­dział, czy to ma być wyzna­nie, czy może jed­nak zezna­nie. Jak napi­sać prawdę? Czy pro­sić o prze­ba­cze­nie, a jeżeli tak, to kogo? Prze­czy­tał tyle ksią­żek, obej­rzał tyle fil­mów, wycho­wany w szczę­śli­wym domu, w któ­rym wiara pra­wo­sławna była praw­dzi­wym fun­da­men­tem. I nagle wszystko to na nic! Do niczego się nie przy­dało!

Jeżeli przez całe życie kie­ru­jesz się zasa­dami i prze­grasz, to po co ci takie zasady? Może to nie są zasady! Jak to było? Muszę teraz na chłodno upo­rząd­ko­wać wszyst­kie zda­rze­nia – pomy­ślał Oleg Popow, w rze­czy­wi­sto­ści Igor Sza­niaw­ski, kapi­tan pol­skiego wywiadu.

Tak… to było w środę… pod koniec pracy. Ste­pa­no­wycz przy­szedł do mojego pokoju. Od razu coś mnie tknęło, bo cho­ciaż się zna­li­śmy, ni­gdy wcze­śniej tego nie zro­bił. Puł­kow­nik kontr­wy­wiadu, książę KGB… to on wzy­wał do sie­bie. W szcze­gól­no­ści takich jak ja, z Wydziału Tech­nicz­nego. Wszy­scy wie­dzieli, że to chciwy i do cna sko­rum­po­wany ofi­cer. I bez­względny!

Wie­dzia­łem, że coś się sta­nie, że coś jest nie tak, jak tylko zoba­czy­łem go sia­da­ją­cego naprze­ciw mnie, z tym świ­dru­ją­cym wzro­kiem i iro­nicz­nym uśmiesz­kiem. Czę­sto­wał mnie papie­ro­sami, cho­ciaż wie­dział, że nie palę. Pew­nie chciał spraw­dzić, czy się dener­wuję. Zało­żył nogę na nogę, zacią­gał się mocno i wydmu­chi­wał dym powoli do góry, jak paro­wóz. Ale wcale nie wyglą­dał śmiesz­nie… Dener­wo­wa­łem się. Wyda­wało mi się, że on to widzi i świet­nie się bawi. Zaschło mi w ustach i zupeł­nie nie wie­działem, co powie­dzieć, cho­ciaż sta­ra­łem się patrzeć mu pro­sto w twarz. To było tak trudne… jak ni­gdy dotąd.

Nie pamię­tam już teraz, czy to trwało sekundy, czy minuty… ale wyda­wało mi się, że się ni­gdy nie skoń­czy. W pew­nym momen­cie uśmiech­nął się, tak tro­chę sztucz­nie, może nawet zło­śli­wie. Pod­niósł brwi i zapy­tał: „Co u cie­bie, Popow?”. Gar­dło mia­łem jak z drewna, ale wykrztu­si­łem, że w porządku. Mój głos musiał brzmieć dziw­nie i on mógł to zauwa­żyć. Sta­ra­łem się oddy­chać regu­lar­nie, spo­koj­nie i nie prze­ły­kać śliny.

O coś go zapy­ta­łem czy coś powie­dzia­łem… nie mogę sobie teraz tego przy­po­mnieć. To dziwne! Pamię­tam jedy­nie, że mnie zigno­ro­wał. Wtedy powie­dział… pamię­tam te słowa dokład­nie… powie­dział: „Oleg, przyjdź o dwu­dzie­stej pierw­szej do miesz­ka­nia na Kachow­ską. Chcę o czymś z tobą poga­dać”. To nawet miło brzmiało… tak mi się teraz wydaje. Nie, nie miło, tylko spo­koj­nie. To było pole­ce­nie… nie roz­kaz. Pew­nie zoba­czył zdzi­wie­nie na mojej twa­rzy, bo zaraz dodał: „To pry­watna sprawa, ale w twoim inte­re­sie. Nie dener­wuj się”. Zga­sił papie­rosa i po pro­stu wyszedł. Ile czasu trzeba, żeby wypa­lić papie­rosa? Pięć, sześć minut. Papie­ros był wypa­lony w jed­nej trze­ciej, czyli to musiało trwać ze dwie minuty.

Zasta­na­wia­łem się, o co może mu cho­dzić. Przy­cho­dziły mi do głowy naj­róż­niej­sze myśli. Naj­bar­dziej praw­do­po­dobne się wyda­wało, że to jakieś sprawy finan­sowe, korup­cyjne… on był z tego znany. Byłem pra­wie pewien, że gdyby mnie roz­kuli, to nie tak by się do tego zabrali. To oczy­wi­ste! Tak wtedy myśla­łem. Na pewno! Ale coś nie dawało mi spo­koju… więc kiedy sze­dłem na spo­tka­nie, wzią­łem służ­bową broń. Zasta­na­wia­łem się, czy wziąć dyk­ta­fon, ale bałem się, że mnie prze­szuka. Broń to broń, ale z dyk­ta­fonu trudno byłoby się wytłu­ma­czyć. Zresztą nie wie­dzia­łem, czy będzie sam…

„Tra­vis” dotarł do końca bul­waru i zatrzy­mał się na placu Jew­ro­pej­skim, przed hote­lem Dni­pro. Pomy­ślał, że powi­nien sko­rzy­stać z toa­lety, ale odstra­szył go rząd wiel­kich ponu­rych SUV-ów z przy­ciem­nia­nymi szy­bami. Nawet nie potra­fił roz­róż­nić marki, ni­gdy wcze­śniej takich nie widział.

Przej­ściem pod­ziem­nym dostał się na drugą stronę placu i ruszył Woło­dy­mir­skim Uzwi­zem, łagod­nie opa­da­ją­cym w kie­runku Dnie­pru. Na wyso­ko­ści fil­har­mo­nii, z nie­ma­łym tru­dem uni­ka­jąc roz­pę­dzo­nych samo­cho­dów, prze­szedł na drugą stronę ulicy. Zaczęło się prze­ja­śniać i pierw­sze pro­mie­nie słońca oświe­tliły bujną zie­leń cią­gnącą się po obu stro­nach ulicy. Widok był tak odmienny od pła­skiego Miń­ska, że „Tra­vis” się roz­luź­nił i na chwilę zapo­mniał o Ste­pa­no­wy­czu.

Zaraz, jak to on powie­dział? Muszę sobie dokład­nie przy­po­mnieć. Każdy szcze­gół ma zna­cze­nie… Był pijany… chyba pił sam przed moim przyj­ściem. Tak mi się wyda­wało, ale nie wiem dla­czego. Pew­nie chciał dodać sobie odwagi. W końcu nie wie­dział, czego może się po mnie spo­dzie­wać. Tak to teraz widzę… tak mogło być!

Powie­dział chyba dokład­nie tak: „Mam dla cie­bie pro­po­zy­cję, Popow… W zasa­dzie to jest biz­nes albo coś w tym rodzaju”. Uspo­ko­iło mnie to przez moment, nie odzy­wa­łem się, ale zaraz dodał: „Wiem, że pra­cu­jesz dla Ame­ry­ka­nów… albo Pola­ków… zresztą to wszystko jedno, prawda?”. Poczu­łem się, jak­bym dostał wyrok śmierci, ale zaraz się poła­pa­łem, że on uważa mnie za agenta. A zatem nie wie, że jestem pol­skim ofi­ce­rem, kapi­ta­nem… nie­le­ga­łem! To cał­ko­wi­cie zmie­nia sytu­ację! Ma jakieś podej­rze­nia, poszlaki… Gdyby wie­dział, że jestem wtór­ni­kiem, ozna­cza­łoby to tylko jedno… że mają u nas jakieś źró­dło!

On tym­cza­sem cią­gnął: „Byłeś Popow w roz­pra­co­wa­niu od roku i zebrało się dość infor­ma­cji, by jasno stwier­dzić, że pra­cu­jesz dla obcego wywiadu”. Robi­łem głu­pią minę, która pew­nie zupeł­nie nie paso­wała do sytu­acji. Nie mogłem też zro­zu­mieć, dla­czego roz­ma­wia ze mną w miesz­ka­niu kon­spi­ra­cyj­nym. „Nie odzy­waj się, Popow, tylko słu­chaj… Wiem, że się nie przy­znasz… nie jesteś taki głupi. Na pewno dobrze cię prze­szko­lili. – Jego ton zupeł­nie nie paso­wał do tego, co mówił. – Tylko ja wiem, że pra­cu­jesz dla nich. – Poka­zał pal­cem na swoją głowę. – Byłeś w ruty­no­wym roz­pra­co­wa­niu kontr­wy­wia­dow­czym… Za mało pew­nie piłeś, no… i byłeś jakiś taki inny… nie? – Roze­śmiał się, jakby to był dobry dow­cip. – Zaczęły spły­wać różne infor­ma­cje na twój temat i ja to sobie wszystko ład­nie poskła­da­łem. Ale sprawy jesz­cze nie zało­ży­łem! – Powie­dział to z jakąś dziwną chy­tro­ścią w gło­sie. – I mam nadzieję, że nie będę musiał… Rozu­miesz?!”.

Ode­zwa­łem się wtedy po raz pierw­szy i jedyny, mówiąc, że nic nie rozu­miem, ale on już dosko­nale wie­dział, że rozu­miem, że dobrze tra­fił, no… mniej wię­cej. Zna­la­złem się jakby w klin­czu i nie mogłem nic zro­bić. Cokol­wiek bym powie­dział czy też w ogóle się nie odzy­wał, byłem na prze­gra­nej. Nie mogłem już gwał­tow­nie zapro­te­sto­wać. Mia­łoby to sens tylko na samym początku roz­mowy, ale wtedy bym się nie dowie­dział, do czego zmie­rza.

Musiał mieć jakieś prze­słanki, by zde­cy­do­wać się na to spo­tka­nie. Moż­liwe też, że po pro­stu zagrał va banque. Trudno uwie­rzyć, że byli w sta­nie namie­rzyć mnie na pod­sta­wie… nor­mal­nego ope­ra­cyj­nego roz­pra­co­wa­nia. Ste­pa­no­wycz nie mógłby wtedy scho­wać sprawy pod stół i poka­zy­wać pal­cem na swoją głowę…

Prze­szedł do sedna sprawy. „Za zdradę ojczy­zny trzeba będzie, Popow, zapła­cić – powie­dział i uśmiech­nął się pół­gęb­kiem. – Pięć tysięcy dola­rów mie­sięcz­nie! Teraz rozu­miesz… Popow?”.

Myśla­łem, że się prze­sły­sza­łem! Szan­ta­żo­wać szpiega?! Ale Ste­pa­no­wycz był cał­ko­wi­cie poważny i zde­cy­do­wany.

„Rozu­miem, że będziesz się musiał skon­tak­to­wać ze swo­imi moco­daw­cami… to oczy­wi­ste – cią­gnął, jakby był pewny, że wszystko mu się uda. – Pięć tysięcy… to nie jest dla nich zbyt wygó­ro­wana suma i zdążą pod­jąć decy­zję do piątku. Nawet pomy­śla­łem, że sam mógł­bym popra­co­wać za taki grosz. Ale dosze­dłem do wnio­sku, że to zbyt ryzy­kowne. Wolę czy­sty biz­nes. Bez zobo­wią­zań. Chuj mnie obcho­dzi, co robisz, ale kasa ma być regu­lar­nie i na czas. Rozu­miesz, Popow?! – Był już bar­dzo agre­sywny. – Powiedz swoim, że puł­kow­nik Ste­pa­no­wycz zapew­nia ci kry­szę! Pamię­taj, że byłem w Afga­ni­sta­nie, w spec­na­zie. Nie pró­buj­cie żad­nych sztu­czek, to wszystko będzie dobrze i wszy­scy będą zado­wo­leni. Poj­mu­jesz, chło­pie?! Masz czas do piątku, potem piszę na cie­bie raport i idziesz do pier­dla, a może nawet dosta­niesz kulkę… ale coś mi się zdaje, że nie będę musiał”.

„Tra­vis” odtwa­rzał roz­mowę ze Ste­pa­no­wy­czem i miał wra­że­nie, jakby to było wczo­raj. Był pra­wie pewny, że niczego nie opu­ścił. Docho­dził już do placu Poszto­wego, gdy jakiś zagu­biony japoń­ski tury­sta z dużym ple­ca­kiem zapy­tał go po angiel­sku, gdzie jest Padole. „Tra­vis” potrze­bo­wał chwili, by zauwa­żyć, że ktoś w ogóle cze­goś od niego chce.

Zro­biło się sło­necz­nie i cie­pło. Oleg Popow alias Igor Sza­niaw­ski był tak pochło­nięty myślami o spo­tka­niu ze Ste­pa­no­wy­czem, że zupeł­nie zapo­mniał, by choć tro­chę się spraw­dzać.

Wszedł na bul­war Sahaj­dacz­nego. Był tutaj pierw­szy raz. Była to ładna, świeżo odre­mon­to­wana ulica z dzie­więt­na­sto­wiecz­nymi kamie­ni­cami i ele­ganc­kimi skle­pami.

Prze­szedł na lewą, oświe­tloną słoń­cem stronę. Kijów wyraź­nie róż­nił się od Miń­ska. Nie tylko pięk­nym poło­że­niem, ale przede wszyst­kim histo­ryczną zamoż­no­ścią. „Tra­vis” cie­szył się wido­kiem tej ulicy, tak jakby chciał odsu­nąć od sie­bie to, co musiał prze­my­śleć.

Dla­czego musiał wyeli­mi­no­wać Ste­pa­no­wy­cza? Dopiero teraz dotarło do niego, że kiedy myślał o tym, co się stało, ni­gdy nie uży­wał słowa „zabić”.

Nagle po dru­giej stro­nie ulicy zoba­czył anty­kwa­riat. Od wyjazdu z Pol­ski w żad­nym nie był, a w Miń­sku nie ma ani jed­nego anty­kwa­riatu z praw­dzi­wego zda­rze­nia.

Wszedł do środka i z praw­dziwą przy­jem­no­ścią oglą­dał wysta­wione tam przed­mioty i obrazy, choć nie było ich zbyt wiele i więk­szość nie zasłu­gi­wała na nazwa­nie ich anty­kami. Wiele sła­bych pod­ró­bek, obli­czo­nych widocz­nie na nowo­bo­gac­kich Ukra­iń­ców. Mimo to „Tra­vis” czuł się przez chwilę jak w innym świe­cie. Przez pół godziny, z prze­sad­nym pie­ty­zmem, doty­kał róż­nych przed­mio­tów.

W końcu wyszedł. Zoba­czył po dru­giej stro­nie otwarte bistro i pomy­ślał, że pach­nąca kawa byłaby dobrym uzu­peł­nie­niem wizyty w anty­kwa­ria­cie.

Sie­dział na wyso­kim stołku pod oknem, naprze­ciw swo­jego nie­wy­raź­nego odbi­cia w szy­bie, i obser­wo­wał coraz licz­niej poja­wia­ją­cych się prze­chod­niów, cho­ciaż w bistrze był wciąż sam.

Zda­wał sobie sprawę, że będzie musiał okła­mać Sarę. Począt­kowo zało­żył, że po pro­stu jej nie powie. Zro­zu­miał jed­nak naiw­ność tego planu. Musi skła­mać, bo musi zna­leźć jakiś powód natych­mia­sto­wego wyjazdu z Bia­ło­rusi.

W spra­wie Ste­pa­no­wy­cza musia­łem pod­jąć taką decy­zję. To była obrona konieczna… czy stan wyż­szej koniecz­no­ści. Wła­śnie! Muszę myśleć tak, jak­bym stał przed sądem i miał się sam bro­nić.

Zaraz po roz­mo­wie ze Ste­pa­no­wy­czem wywo­ła­łem spo­tka­nie z moim ofi­ce­rem z War­szawy, ale i tak wie­dzia­łem, że nie ma szansy, bym zdą­żył się z nim spo­tkać przed piąt­kiem. Musia­łem pod­jąć decy­zję. Tak naprawdę nie wie­dzia­łem, co Ste­pa­no­wycz o mnie wie. Wie­dzia­łem, że jest prze­bie­gły i nie­bez­pieczny… Podobno w Afga­ni­sta­nie był jakiś czas zawie­szony za, jak to okre­ślali, ponadnor­ma­tywne okru­cień­stwo. To nie jest czło­wiek z zasa­dami czy ide­ałami. Do wer­bunku na agenta abso­lut­nie się nie nadaje. Dla­tego przy­ją­łem zało­że­nie, że spełni swoją groźbę… To było realne zagro­że­nie.

Pozo­stały zatem dwa wyj­ścia: albo zniknę ja, albo on. Moje znik­nię­cie w ciągu dwóch dni było pra­wie nie­moż­liwe. Trzeba byłoby rów­nież natych­miast wyco­fać rodzinę Popo­wów z Homla, ich córkę i jej dzieci. Czyli naszych ludzi, któ­rzy dali mi nową toż­sa­mość. Nie mogłem wyklu­czyć, że ci wspa­niali i odważni sta­rusz­ko­wie i ich córka Wiera nie tylko mnie dali nową toż­sa­mość. Gdy­bym znik­nął sam, Ste­pa­no­wycz natych­miast dotarłby do Popo­wów. Nie ma naj­mniej­szej wąt­pli­wo­ści! Ich los i może też innych byłby prze­są­dzony. Nie mogłem na to pozwo­lić, byli moją rodziną. Mie­liby nagle wszystko rzu­cić i ucie­kać? Dokąd? Do Pol­ski? Jak miał­bym im to wytłu­ma­czyć? Nawet nie mogłem jechać do Homla, bo musia­łem zało­żyć, że jestem śle­dzony…

Ktoś mógłby powie­dzieć, że trzeba było dać mu te pięć tysięcy i zyskać mie­siąc albo pró­bo­wać się doga­dy­wać. Ale Ste­pa­no­wycz nie ma zasad i nie można mu ufać. Jestem prze­ko­nany, że brałby pie­nią­dze i cały czas mnie roz­pra­co­wy­wał… prze­cież nie jest głupi i wie, że szu­ka­li­by­śmy jakie­goś roz­wią­za­nia pro­blemu. Gdyby zatem miał utrzy­mać swój biz­nes, musiałby kon­tro­lo­wać sytu­ację. Przede wszyst­kim zaś musiałby kon­tro­lo­wać mnie! Wie­dzieć o mnie wszystko… A było oczy­wi­ste, że ma dobry trop. Nie mogłem ryzy­ko­wać, że posu­nie się dalej. Tym bar­dziej że nie wie­dzia­łem, z jakiego punktu star­tuje. A może miał wspól­nika? Może ktoś jesz­cze o tym wie­dział? Pew­nie zyskał­bym na cza­sie… ale on też! Dobrze wiem, że jest plan mojego wyco­fa­nia i zatar­cia śla­dów, w tym ewa­ku­acji Popo­wów. Ale nie w ciągu dwóch dni! Decy­duje Cen­trala. Musia­łem pod­jąć decy­zję sam i… jestem świa­dom kon­se­kwen­cji. Musia­łem to prze­rwać! Tylko znik­nię­cie Ste­pa­no­wycza mogło dać mi czas… teraz nie mam już naj­mniej­szych wąt­pli­wo­ści. Ale wtedy, mię­dzy środą a piąt­kiem… nie wszystko było takie oczy­wi­ste. Musia­łem naj­pierw się upo­rać z samym sobą. Nie stchó­rzyć! I teraz wciąż nie wiem, czy tak naprawdę nie stchó­rzy­łem. Czy można stchó­rzyć, jeśli cały czas żyje się w stra­chu?

Posta­no­wi­łem zro­bić to tak, by wyglą­dało na napad rabun­kowy albo pora­chunki. Nie mia­łem prze­cież goto­wego planu. Myśla­łem dosyć cha­otycz­nie, spon­ta­nicz­nie. Ste­pa­no­wycz znany był z tego, że miał liczne podej­rzane kon­takty. Któż by podej­rze­wał, że wpadł na trop pol­skiego szpiega, na któ­rym chciał zaro­bić?

W pią­tek zoba­czy­łem, że wycho­dzi z pracy z kapi­ta­nem Wasi­li­jem Krupą. Zosta­wił samo­chód. Posze­dłem za nimi. To nie było daleko. Od razu się zorien­to­wa­łem, że idą na miesz­ka­nie służ­bowe, w pobliżu domu Ste­pa­no­wy­cza. Po dro­dze kupili wódkę i ogórki. To miesz­ka­nie jest w dys­po­zy­cji kontr­wy­wiadu, oso­bi­ście Ste­pa­no­wy­cza, więc to nie mogło być spo­tka­nie służ­bowe… to było dla mnie jasne. Nie bar­dzo paso­wał mi do tego Krupa, bo to sym­pa­tyczny chło­pak, tro­chę naiwny. Teraz musia­łem zacze­kać i zoba­czyć, z kim się spo­tkają.

Nie trwało to długo. Po pięt­na­stu minu­tach przy­je­chało tak­sówką dwóch wyż­szych rangą cel­ni­ków z tecz­kami i tor­bami peł­nymi praw­do­po­dob­nie wódki. Byli w dosko­na­łym nastroju. Wyglą­dało, jakby mieli świę­to­wać jakiś biz­nes. Pew­nie prze­myt, no bo skąd ci cel­nicy? Było cie­pło, więc otwo­rzyli sze­roko okno. Sły­sza­łem ich głosy. Zro­zu­mia­łem, że spo­tka­nie potrwa… może nawet do nocy.

Ste­pa­no­wycz pew­nie będzie szedł pie­szo do domu. Pijany. Nada­rzała się ide­alna oka­zja. Żeby tylko był sam! Uda­łem się do domu, wło­ży­łem stary dres i wzią­łem nóż. Po pół­go­dzi­nie byłem z powro­tem. Było już ciemno. Na zewnątrz nie­liczni prze­chod­nie, jakieś dzieci.

Z otwar­tego okna na dru­gim pię­trze wyraź­nie sły­sza­łem pod­nie­siony głos Ste­pa­no­wy­cza. Cze­ka­łem na niego do dwu­dzie­stej trze­ciej, zmie­nia­jąc miej­sca tak, by widzieć wej­ście do budynku i jed­no­cze­śnie być w cie­niu. Strasz­nie trzę­sły mi się nogi… nie mogłem tego opa­no­wać. Nikt mnie chyba nie widział. Układ domów, zadrze­wie­nie i topo­gra­fia terenu zde­cy­do­wa­nie mi sprzy­jały. Cze­ka­łem… wyszedł sam. Zaczą­łem się jesz­cze bar­dziej trząść. Zapa­lił papie­rosa. Chwiał się na nogach. Szedł powoli słabo oświe­tloną asfal­tową alejką. W ręku trzy­mał rekla­mówkę. Sze­dłem za nim, kry­jąc się w cie­niu… Nie mógł mnie widzieć. Nagle zatrzy­mał się i odwró­cił, jakby coś usły­szał. Zamar­łem, a on patrzył na mnie i nic nie widział. Wciąż nie mogłem opa­no­wać drże­nia nóg. Zawo­łał po imie­niu Krupę… Pew­nie myślał, że to on. Zro­bił ruch, jakby miał broń. Powie­dział: „Wasia? Wyłaź, bo cię zastrzelę!”. Zro­zu­mia­łem, że jest uzbro­jony. Nie wiem jak, ale w tych ner­wach dotarło do mnie, że nie mogę pod­biec do niego teraz… na alejce… mogę nie zdą­żyć. Dla­czego zde­cy­do­wa­łem, że tym miej­scem powinna być jego klatka scho­dowa? Intu­icja… Bo to było jedyne miej­sce, gdzie mogłem się do niego zbli­żyć. Nie pamię­tam, jak się tam zna­la­złem przed nim. Pamię­tam tylko, że gdy sta­ną­łem w zaciem­nio­nej wnęce, prze­sta­łem się trząść. To było dziwne uczu­cie.

Nie miał broni.

„Tra­vis” zorien­to­wał się, że sie­dzi nad zimną i pustą fili­żanką kawy. Wyda­wało mu się, jakby stra­cił poczu­cie czasu. Spraw­dził zega­rek. Wyglą­dało, że sie­dzi w bistrze już ponad pół godziny.

Był wyczer­pany nie­ustan­nym myśle­niem o Ste­pa­no­wy­czu, roz­wa­ża­niem każ­dego szcze­gółu. Nie czuł jed­nak depre­sji. Domi­no­wało prze­ko­na­nie, że musi teraz zro­bić coś ze sobą. Coś posta­no­wić! Przed spo­tka­niem z Sarą, która nie powinna niczego zauwa­żyć. Po powro­cie do kraju i zabez­pie­cze­niu wszyst­kich osób, przede wszyst­kim Popo­wów, złoży raport, dokład­nie taki, jaki ma utrwa­lony w pamięci, i zwolni się ze służby. Miał wra­że­nie, jakby ktoś mu pod­po­wie­dział, jak powi­nien sta­rać się o roz­grze­sze­nie. Po raz pierw­szy od wielu dni poczuł do sie­bie zaufa­nie.

Wyszedł przed bistro i sta­nął na ulicy, na któ­rej przy­było prze­chod­niów. Niebo było inten­syw­nie nie­bie­skie i znikł cień domów po dru­giej stro­nie.

Ruszył zde­cy­do­wa­nym kro­kiem z powro­tem ulicą Sahaj­dacz­nego w kie­runku placu Poszto­wego. Po jego pra­wej stro­nie znaj­duje się kolejka linowa, zwana tutaj funi­ku­le­rem. Wyku­pił bilet i zdą­żył wsko­czyć do wagonu jako ostatni. W prze­dziale jechała roz­ba­wiona grupa pol­skiej mło­dzieży z ple­ca­kami. Zro­biło mu się miło. Zupeł­nie jakby był w domu, w Pol­sce, z mamą i Olą, swoją jedyną miło­ścią, która wciąż na niego czeka.

Pomy­ślał o nich po raz pierw­szy od wielu dni i wie­dział, że już wkrótce będzie z nimi, na zawsze.

Po kilku minu­tach wysiadł z kolejki i pie­szo prze­szedł do mie­nią­cego się zło­tem, błę­ki­tem i bielą mona­styru Michaj­łow­skiego. Odpro­wa­dził wzro­kiem zni­ka­jącą grupkę Pola­ków i pomy­ślał, że już naj­wyż­szy czas iść w kie­runku odda­lo­nego o kilka kilo­me­trów hotelu Salut.

Tam, w przej­ściu pod­ziem­nym, ma w wyzna­czo­nym miej­scu posta­wić Sarze znak, że jest bez­pieczny i może odbyć spo­tka­nie. Musi odna­leźć jesz­cze taki sam znak posta­wiony przez Sarę i potem o osiem­na­stej zja­wić się w restau­ra­cji Sza­fran na Worow­skiego 3.

26

W nocy nad Moskwą prze­szły burze z pio­ru­nami i rano ulice były jesz­cze porząd­nie mokre, cho­ciaż słońce świe­ciło nad mia­stem już od dawna.

Wita­lij przy­le­ciał poprzed­niego dnia wie­czo­rem. Na lot­ni­sku Sze­re­mie­tiewo II przy­wi­tali go dwaj kole­dzy z Wydziału Pol­skiego. Ode­brali od niego pakiet dyplo­ma­tyczny zawie­ra­jący kartę pamięci, którą wcze­śniej wyjął ze schowka nie­opo­dal pomnika pod Mławą. Prze­syłkę od agenta „Hooka”. Wita­lij nie wie­dział, co jest w środku, ale słusz­nie podej­rze­wał, że sprawa musi być nad­zwy­czaj ważna i pilna, bo ina­czej Misza Popo­wski nie ścią­gałby wła­śnie jego. I to w takim tem­pie.

Bobriu­kow cze­kał przy wej­ściu do sta­cji metra Riecz­noj, na ulicy Fie­sti­wal­nej. Obok, w mocno znisz­czo­nej czte­ro­pię­tro­wej kamie­nicy, było miesz­ka­nie kon­spi­ra­cyjne Służby Wywiadu Zagra­nicz­nego, w któ­rym się zatrzy­mał.

Czuł pod­nie­ce­nie na myśl, że przy­je­dzie po niego naczel­nik Popo­wski, który miesz­kał w pobliżu. Ale jesz­cze bar­dziej cie­szył się z tego, że zoba­czą to kole­dzy w Jase­nie­wie. Pomy­ślą z pew­no­ścią, że przy­był do Cen­trali w nad­zwy­czaj waż­nej spra­wie, skoro sam szef przy­wozi go do pracy samo­cho­dem.

Popo­wski, który mieszka w Chim­kach, na co dzień jeź­dził do pracy metrem, naj­pierw do sta­cji Jase­niewo, a stam­tąd służ­bo­wym auto­bu­sem. Teraz jed­nak wle­kli się w żół­wim tem­pie jego nowym volks­wa­ge­nem pas­sa­tem nie­mi­ło­sier­nie o tej porze zatło­czoną i nie­ustan­nie wyma­ga­jącą remontu obwod­nicą MKAD.

– Jak ci tam w War­sza­wie, Witia? – zaczął naczel­nik bez zbęd­nych cere­gieli. – Lubię to mia­sto… nie mam jakie­goś ulu­bio­nego miej­sca, po pro­stu je lubię. Sam dobrze nie wiem dla­czego… za atmos­ferę, za Pola­ków…

– Za nie­zwy­kłą lek­kość bytu… – wrzu­cił Wita­lij.

– Dobrze to ują­łeś! To wła­śnie czuje się w War­sza­wie, szcze­gól­nie gdy przy­jeż­dża się tam z Moskwy. Pol­ski już pew­nie opa­no­wa­łeś ide­al­nie? – I nie cze­ka­jąc na odpo­wiedź, zapy­tał: – Wiesz, dla­czego cię tu ścią­gną­łem?

– Nie mam poję­cia…

– Włą­czam cię do nowej ope­ra­cji. Jesteś dobrym ofi­ce­rem… znasz Pol­skę, Pola­ków i nie jesteś zacie­trze­wio­nym homo sovie­ti­cus czy jakimś wiel­ko­ru­sem. Jesteś po pro­stu nor­malny, a prze­ciw­nika trzeba znać, sza­no­wać, nawet lubić…

– Naj­bar­dziej lubię i sza­nuję Polki… – żar­to­bli­wie wtrą­cił Wita­lij.

– No wła­śnie! Sły­sza­łeś kiedy, żeby Rosja­nin powie­dział, że są pięk­niej­sze kobiety niż nasze? – Popo­wski uciął nagle i zawie­sił głos, jakby chciał coś jesz­cze dodać. Wyglą­dało, że się zamy­ślił.

Wita­lij mil­czał z uczniow­ską pokorą.

– Przy­wio­złeś pocztę od „Hooka”. Wczo­raj odczy­ta­li­śmy zapis z karty pamięci. To był ostatni bra­ku­jący doku­ment. Plan ukry­cia archi­wum wywiadu nie­le­gal­nego NKWD sprzed wojny… – Popo­wski spoj­rzał na zdzi­wioną twarz Wita­lija. – Tak jest, i rzecz w tym, że Polacy też o nim wie­dzą. Wygra ten, kto pierw­szy je dosta­nie! Sprawa histo­ryczno-poli­tyczna z naj­wyż­szej półki, nad­zo­ro­wana przez Kreml. Zabra­łem cię dzi­siaj, bo chcia­łem już wcze­śniej z tobą poroz­ma­wiać. Poza tym cię lubię! Jak­bym widział sie­bie z daw­nych lat!

– A gdzie to jest ukryte?

– I tu jest pewien pro­blem, Witia. Otóż trzyma na tym łapę Łuka­szenka. Nasz skarb jest zako­pany na tere­nie twier­dzy brze­skiej…

– Jaki pro­blem? Nie możemy tego zro­bić ofi­cjal­nie? – zapy­tał Bobriu­kow.

– To nie jest zwy­kły mate­riał histo­ryczny, jakieś tam archi­wum… sta­ro­cie. To bomba gene­alo­giczna i poli­tyczna! Ważna dla Pola­ków i dla nas… Toteż jak się Łuka­szenka zorien­tuje, to będzie chciał to prze­jąć i grać z nami i z Pol­ską. Nie możemy na to pozwo­lić, Witia! Rozu­miesz?! Inte­re­suje się tym Kreml, oso­bi­ście… Zresztą poroz­ma­wiamy o tym póź­niej, jak się zapo­znasz z doku­men­tami. Liczę na twoją pomy­sło­wość i ini­cja­tywę. Zebra­łem mały zespół, ale sprawę pro­wa­dzimy we dwóch… będziesz moim zastępcą!

– Dzię­kuję! To dla mnie zaszczyt! – Bobriu­kow był szcze­rze poru­szony. – Jak rozu­miem, jest jakiś przy­bli­żony ter­min naszej akcji w Brze­ściu?

– Jak naj­szyb­ciej! Gdy tylko będziemy gotowi! Cze­kam jesz­cze na jedną ważną infor­ma­cję… W zasa­dzie od niej zależy, czy w ogóle odpa­limy sil­niki. To, co przy­wio­złeś na kar­cie, to tylko cyfrowa foto­gra­fia tego planu, wyko­na­nego zresztą jesz­cze w cza­sie wojny. Nie podejmę się tej ope­ra­cji, dopóki nie będę pewien, że Polacy nie robią nas na szaro i nie chcą nas spro­wo­ko­wać. A… stać ich na to! By prze­pro­wa­dzić dobrą ope­ra­cję inspi­ra­cyjną czy grę ope­ra­cyjną, wcale nie trzeba Jase­niewa czy Lan­gley. Wystar­czy jeden twardy łeb, który wie, że im cen­niej­sze, bogat­sze czy barw­niej­sze infor­ma­cje, tym trud­niej je oce­nić…

– Kon­rad? – zapy­tał Witia.

– Naj­praw­do­po­dob­niej… Trzeba się z tym liczyć… Nawet chciał­bym, żeby to był on… Bar­dzo!

Bobriu­kow wie­dział, że Popo­wski zna Kon­rada Wol­skiego, ale zdzi­wiło go tro­chę to, co wła­śnie usły­szał. Nie paso­wało do Popo­wskiego, było zbyt oso­bi­ste i w zbyt cie­płej tona­cji, nie bar­dzo przy­sta­ją­cej rosyj­skiemu ofi­ce­rowi. Ale już po chwili prze­stał o tym tak myśleć, bo uwa­żał, że szef Michaił dosko­nale wie, co robi i mówi. Teraz zasta­na­wiał się, na jaką ważną infor­ma­cję jesz­cze czeka, ale nie mógł go o to zapy­tać.

– „Hook” będzie miał w swo­ich rękach ory­gi­nał planu przez parę dni – usły­szał mocny głos Popo­wskiego. – To spore ryzyko dla niego i dla nas, bo jak się Polacy zorien­tują, że doku­mentu nie ma tam, gdzie powi­nien być, to „Hook” wpad­nie i całą naszą ope­ra­cję dia­bli wezmą albo jesz­cze gorzej. Wła­di­mir Wła­di­mirowicz nie będzie zado­wo­lony… Rozu­miesz?! Dla­tego wysła­łem kogoś spe­cjal­nego, kto fachowo zbada ten doku­ment i w moż­li­wie wyso­kim stop­niu oceni jego auten­tycz­ność. Pew­no­ści w takich warun­kach ni­gdy nie będzie, ale trzeba coś zro­bić, by zbli­żyć się do prawdy. Myśla­łem, żeby plan po pro­stu pod­mie­nić, ale nie ma na to czasu i wbrew pozo­rom jest to bar­dzo skom­pli­ko­wane. Ryzyko spore, ale trzeba zapła­cić tę cenę!

Wita­lij był dumny, że Popo­wski mówi to wyłącz­nie jemu, ale i tak nie­wiele zro­zu­miał.

– No tak… oczy­wi­ście! – sko­men­to­wał, by pod­trzy­mać pozory.

– Jak ci się układa z rezy­den­tem? Wytrzy­masz jesz­cze te parę mie­sięcy? – Popo­wski na szczę­ście zmie­nił temat.

– Nie jest lekko, ale daję sobie radę… – odrzekł bez­na­mięt­nie Wita­lij, cho­ciaż chciał powie­dzieć, że rezy­dent to zwy­kłe bydlę. Nawet jeżeli Misza Popo­wski też tak uwa­żał, to ofi­cer ni­gdy nie kry­ty­kuje prze­ło­żo­nego w obec­no­ści innego zwierzch­nika. Bobriu­kow znał tę pro­stą i słuszną zasadę. – Ale dla­czego parę mie­sięcy? – zapy­tał zasko­czony. – Prze­cież on ma jesz­cze dwa lata do powrotu!

– Nie­ważne! Jest już decy­zja, że zjeż­dża. Potem eme­ry­tura… Zado­wo­lony?

– Aha… no… to nie ma zna­cze­nia. Teraz jest ważne, kto przy­je­dzie na jego miej­sce… – powie­dział Bobriu­kow obo­jęt­nym tonem, ale myślał zupeł­nie ina­czej.

Wie­dział, że zjazd z pla­cówki przed cza­sem to kara dla rezy­denta, i bar­dzo się z tego cie­szył. Tak bar­dzo, że teraz jakiś „Hook”, archi­wum, Popo­wski nie mieli dla niego zna­cze­nia, a pyta­nie „zado­wo­lony?” było po pro­stu śmieszne. Czuł, że eli­mi­na­cja tego sple­śnia­łego dur­nia i prze­śla­dowcy otwiera mu magiczne drzwi do swo­body w War­sza­wie. I co naj­waż­niej­sze – do Kasi.

Już nie mogę się docze­kać jego poże­gna­nia w amba­sa­dzie, gdy te ocie­ka­jące hipo­kry­zją urzę­dasy będą go zapew­niać, jak im żal z powodu jego wyjazdu, a on z przy­kle­jo­nym uśmie­chem będzie tłu­ma­czył, jak ważne i tajne są jego nowe zada­nia dla uko­cha­nej i wiel­kiej ojczy­zny – pomy­ślał Bobriu­kow z roz­ma­rze­niem.

– Moło­diec! Pra­wi­dłowo, Witia! Liczy się przy­szłość! Twój rezy­dent to chuj, ale rosyj­ski ofi­cer nie jest małost­kowy – sko­men­to­wał szcze­rze, choć błęd­nie, Popo­wski.

27

Wil­liam przy­le­ciał z Lon­dynu do War­szawy pierw­szym poran­nym samo­lo­tem o jede­na­stej czter­dzie­ści. Pro­sto z lot­ni­ska poje­chał tak­sówką do Cen­trali AW na Miło­będzką, gdzie cze­kał już na niego Kon­rad.

Mieli roz­ma­wiać o dal­szych pla­nach poszu­ki­wa­nia Safira as-Salama.

Dla bry­tyj­skiego SIS to była bar­dzo ważna sprawa. Według ostat­nio uzy­ska­nych infor­ma­cji Karol Hamond, zwany Safi­rem, miał odpo­wia­dać za kon­takty Al-Kaidy z irlandz­kimi eks­tre­mi­stami z IRA. Jako były kato­lik i Polak był wręcz stwo­rzony do tej roli. Kie­row­nic­two Agen­cji Wywiadu dobrze wie­działo, jak ważna jest ta wie­lo­wąt­kowa sprawa dla bez­pie­czeń­stwa mię­dzy­na­ro­do­wego. Safir był jedyny w swoim rodzaju, na skalę świa­tową, i w rów­nym stop­niu nie­bez­pieczny.

Na trop Safira wpa­dły też oczy­wi­ście CIA i Mosad, ale cele i spo­soby ich dzia­ła­nia róż­niły się dosyć istot­nie od pracy tan­demu pol­sko-bry­tyj­skiego, Kon­rada i Billa. Wiele wysiłku kosz­to­wało ich prze­ko­na­nie Ame­ry­ka­nów i Izra­el­czy­ków, żeby nie pchali nosa do tej sprawy, bo i tak zostaną o wszyst­kim poin­for­mo­wani w odpo­wied­nim cza­sie. Mimo że Karol Hamond był oby­wa­te­lem pol­skim i AW była gospo­da­rzem tej sprawy, nie ule­gało wąt­pli­wo­ści, że CIA i Mosad nie zamie­rzają trzy­mać się od niej na odle­głość i kręcą coś na wła­sną rękę.

Każda służba zrobi to, co jest naj­waż­niej­sze dla bez­pie­czeń­stwa jej kraju, i nie będzie się mar­twiła o innych. Potem będą naj­wy­żej prze­pro­siny, tłu­ma­cze­nia, że nie można było ina­czej z uwagi na bez­pie­czeń­stwo pań­stwa, i tak dalej. A jakieś odzna­cze­nie dla gene­rała łasego na medale defi­ni­tyw­nie zamknie sprawę.

Kon­rad nie przy­go­to­wał się dobrze do spo­tka­nia z Bil­lem, cho­ciaż mate­riały, jakie zebrano w Wydziale pod jego nie­obec­ność, oka­zały się bar­dzo cie­kawe i było o czym dys­ku­to­wać.

Roz­mowa trwała ponad dwie godziny. Sten­ton szybko się zorien­to­wał, że Kon­rad jest nie­obecny duchem, i prze­jął na sie­bie cię­żar całego spo­tka­nia. A gdy zamknęli już swoje notat­niki, powie­dział coś, czego sensu Kon­rad nie zro­zu­miał od razu.

– Mam nadzieję, że będziemy jesz­cze długo razem pra­co­wać.

– Co masz na myśli? – zapy­tał Kon­rad i nagle dotarło do niego, o co Bil­lowi cho­dziło.

Od lat o jakich­kol­wiek waż­nych zmia­nach w Agen­cji Wywiadu dowia­dy­wał się naj­pierw od Angli­ków. Prze­stał się już nad tym zasta­na­wiać czy też dzi­wić, kiedy zauwa­żył, z jaką otwar­to­ścią, bli­ską naiw­no­ści, kie­row­nic­two AW mówi o wszyst­kim part­ne­rom. Pro­blem w tym, że dzia­łało to tylko w jedną stronę. Nie był to też dobry spo­sób na budo­wa­nie pre­stiżu AW w śro­do­wi­sku zaprzy­jaź­nio­nych służb.

– Wiesz… widzimy, co się u was dzieje… w kraju, w służ­bie – zaczął deli­kat­nie Bill. – Nie chcę tego komen­to­wać… to nie w naszym stylu… ale mar­twimy się o was. – Jego głos brzmiał wyjąt­kowo szcze­rze i emo­cjo­nal­nie jak na Anglika, dla któ­rego inte­resy kró­lo­wej zawsze były naj­waż­niej­sze.

– Wszystko będzie dobrze. Damy sobie radę. Nie musi­cie się mar­twić – powie­dział Kon­rad tonem nie­po­zo­sta­wia­ją­cym złu­dzeń, że przy­ja­ciel poru­szył czuły temat. – To miłe z two­jej strony, Bill, ale teraz jedziemy coś zjeść, coś tra­dy­cyj­nego.

Poje­chali jak zwy­kle do pie­ro­garni na Kaba­tach w pobliżu domu Kon­rada. Wil­liam stał się zaprzy­się­głym miło­śni­kiem pie­ro­gów już wiele lat temu, pod­czas swo­jego pierw­szego pobytu w Pol­sce. Począt­kowo zabie­rał ze sobą do kraju więk­sze par­tie, bywało też, że Kon­rad przy­wo­ził mu solidne zapasy przy oka­zji wyjaz­dów do Wiel­kiej Bry­ta­nii. Teraz Bill kupuje pie­rogi w Lon­dy­nie. Mimo to poje­chali, by zadość­uczy­nić tra­dy­cji.

Wil­liam zjadł por­cję, która wystar­cza­łaby na angiel­ski lunch dla kilku osób, i wciąż prze­glą­dał menu, jakby miał ochotę na wię­cej. Sie­dzieli przy sto­liku pod para­so­lem na ską­pa­nych w słońcu Kaba­tach i roz­ma­wiali o wszyst­kich moż­li­wych spra­wach, tylko nie o pracy. Bill rela­cjo­no­wał swoje trwa­jące od pół­tora roku pro­blemy prawne z zaku­pem domu pod Lon­dy­nem, a Kon­rad wysłu­chi­wał go cier­pli­wie.

– Jeżeli lecisz jutro rano do Lon­dynu, to może wpad­niesz do mnie wie­czo­rem. A może masz jakieś inne plany? – zapy­tał, zmie­nia­jąc temat.

– Z naj­więk­szą przy­jem­no­ścią. Jest jed­nak pewna sprawa, która może ci zająć dzi­siej­szy wie­czór… – Wil­liam zauwa­żył zdzi­wione spoj­rze­nie Kon­rada i pospie­szył z wyja­śnie­niem: – Geo­rge jest w Pol­sce z wizytą w ABW. Chciałby się z tobą pil­nie spo­tkać…

– Geo­rge Gor­don? – prze­rwał mu Kon­rad.

– Tak. Od kilku tygo­dni jest kon­tro­le­rem na Rosję. Nie wie­dzia­łeś?

– Nic nie wie­dzia­łem! To wspa­niale! – Kon­rad uda­wał poru­sze­nie, choć od dawna był pewny, że tak będzie. – Dotarł na szczyt! Oczy­wi­ście chęt­nie się z nim spo­tkam, ale… dla­czego nie dał znać przez waszego łącz­nika, że będzie w Pol­sce i że chce się ze mną widzieć? – zapy­tał, prze­czu­wa­jąc, że nie cho­dzi o zwy­kłe kole­żeń­skie spo­tka­nie.

Zda­wał sobie sprawę, że kon­tro­ler to jedno z naj­wyż­szych sta­no­wisk w SIS, wła­ści­wie poli­tyczne, i pia­stu­jąca je osoba ma bar­dzo ogra­ni­czoną swo­bodę ruchów.

Dla­czego on chce się ze mną spo­tkać – pomy­ślał z lek­kim zanie­po­ko­je­niem – i uma­wia spo­tka­nie za pośred­nic­twem Billa? Ostatni raz widzie­li­śmy się… chyba dwa lata temu.

– Geo­rge będzie cze­kał na cie­bie w westy­bulu hotelu She­ra­ton o dzie­więt­na­stej, okay? – Wil­liam zigno­ro­wał pyta­nie Kon­rada o ofi­cjalne pośred­nic­two łącz­nika. – Pro­sił, bym ci wyraź­nie prze­ka­zał, że to pry­watne spo­tka­nie.

W języku ofi­ce­rów wywiadu to ozna­czało, że odbę­dzie się ono w cztery oczy i że nikt nie powi­nien o nim wie­dzieć. Kon­rad zro­zu­miał to dosko­nale.

Szedł na spo­tka­nie z Gor­do­nem, pod­nie­cony oko­licz­no­ściami jego wywo­ła­nia, gdyż dotych­czas nic podob­nego mu się nie przy­da­rzyło. Miał nie­od­parte wra­że­nie, że usły­szy coś waż­nego i cie­ka­wego.

Poznali się kilka lat temu w Sofii, kiedy reali­zo­wali sprawę rosyj­skiego ofe­renta z GRU. Akcja zakoń­czyła się klapą, bo ofe­rent był pod­sta­wiony. Jed­nak waż­niej­szym jej skut­kiem była przy­jaźń, jaka połą­czyła ofi­ce­rów dwóch wywia­dów.

Geo­rge pra­co­wał wtedy w Wydziale Rosyj­skim SIS i dosko­nale wła­dał tym języ­kiem, podob­nie zresztą jak pol­skim. Kon­rada dzi­wiła w tam­tych cza­sach nie­zwy­kła sku­tecz­ność Gor­dona wobec Rosjan czy Ukra­iń­ców. Jego maniery spra­wia­jące wra­że­nie praw­dzi­wie ary­sto­kra­tycz­nych, chuda, zgar­biona, wyż­sza od Kon­rada o pół głowy syl­wetka, pocią­gła, tro­chę śmieszna twarz z wiel­kimi zębami, oto­czona wło­sami o nie­okre­ślo­nym kolo­rze, musiały robić na nie­zna­ją­cych Zachodu krę­pych Rosja­nach zabawne wra­że­nie.

Tak się przy­naj­mniej kie­dyś Kon­ra­dowi wyda­wało, dopóki nie zro­zu­miał, że siła bry­tyj­skiego wywiadu opiera się na pre­stiżu, solid­no­ści i zaufa­niu, jakie może do niego mieć każdy zgła­sza­jący się czy zwer­bo­wany zdrajca, gotowy zary­zy­ko­wać życie. Geo­rge uosa­biał wszyst­kie te cechy w swo­jej gro­te­sko­wej powierz­chow­no­ści, dla­tego ludzie ze Wschodu patrzyli na niego jak na sym­bol Impe­rium Bry­tyj­skiego, a przy­naj­mniej jego wspo­mnie­nie. Jakby został stwo­rzony przez Dic­kensa albo sio­stry Brontë i nie spo­sób było nie odgad­nąć, skąd pocho­dzi.

Kon­ra­dowi impo­no­wała jego eru­dy­cja i inte­li­gen­cja. Pamię­tał, jak kie­dyś Geo­rge poka­zał mu w swoim pod­lon­dyń­skim domu impo­nu­jącą kolek­cję soli­dar­no­ścio­wych pamią­tek z okresu stanu wojen­nego, kiedy to stu­dio­wał w Kra­ko­wie język pol­ski.

Cho­ciaż ni­gdy nie roz­ma­wiali o tym, co robili przed 1990 rokiem, Kon­rad zro­zu­miał, że Gor­don, poka­zu­jąc mu swoje pamiątki, nie bał się ujaw­nić, że pra­co­wał wów­czas na kie­runku pol­skim. Kon­rad wie­dział, że w ówcze­snej demo­kra­tycz­nej opo­zy­cji w Pol­sce byli agenci i praw­do­po­dob­nie nie­le­ga­ło­wie zachod­nich wywia­dów. Kim są dzi­siaj? Gor­don z pew­no­ścią potrafi ich wska­zać. A co o tym wie­dzą CIA, Mosad, Fran­cuzi, Niemcy, Rosja­nie?

Zato­piony w głę­bo­kim fotelu, ze skrzy­żo­wa­nymi dłu­gimi nogami i w znisz­czo­nych butach roz­miar 47 za pół­tora tysiąca fun­tów, Geo­rge wyglą­dał jak postać z filmu fan­tasy. Albo jak nie­zwy­kła, intry­gu­jąca rzeźba w obo­jęt­nym, pozba­wio­nym smaku westy­bulu. Obok, na pod­ło­dze, leżała jego mary­narka. Sie­dział w koszuli ze spin­kami, bez kra­wata, czy­tał gazetę i uda­wał, że nie zauwa­żył wej­ścia Kon­rada.

– Witam cię, Geo­rge. Dawno się nie widzie­li­śmy – zaczął Kon­rad, gdy przy­ja­ciel pod­no­sił się z fotela i wyra­stał przed nim jak wieża. – Gra­tu­luję awansu. Bill mi powie­dział.

– Cześć, Kon­rad – odpo­wie­dział Gor­don po pol­sku, z sze­ro­kim uśmie­chem na zmę­czo­nej twa­rzy. – Dużo o tobie ostat­nio sły­sza­łem… Nie tylko od Billa! – I tro­chę bez związku zapy­tał: – Wybie­rasz się do Lon­dynu? – Ale Kon­rad udał, że nie dosły­szał.

Usie­dli w fote­lach i przez kilka minut roz­ma­wiali w angiel­skim stylu, miło, lecz ogól­ni­kowo, tak by się roz­krę­cić. Obaj jed­nak wie­dzieli, że dłuż­sze prze­by­wa­nie w hote­lo­wym westy­bulu łączy się z dużym ryzy­kiem jakie­goś nie­po­żą­da­nego spo­tka­nia, więc Kon­rad zapro­po­no­wał, żeby poszli do restau­ra­cji.

– Jestem po kola­cji z kole­gami z ABW, tro­chę męczą­cej… Może skoczmy gdzieś na drinka. Co ty na to? – zapro­po­no­wał Gor­don.

Wzięli hote­lową tak­sówkę i poje­chali do restau­ra­cji Staj­nia na Ursy­no­wie.

W samo­cho­dzie Geo­rge od razu nawią­zał kon­takt z roz­mow­nym kie­rowcą, który, jak się oka­zało, przez dwa lata pra­co­wał w Lon­dy­nie jako murarz, dwie ulice od jego domu.

Usie­dli przy pustym barze, cho­ciaż w lokalu było sporo gości. Gor­don przez dłuż­szą chwilę wpa­try­wał się w rząd kolo­ro­wych bute­lek na tle przy­ciem­nia­nego lustra.

– Bądź moim gościem, Kon­rad! – zapro­po­no­wał i ski­nął ręką na bar­mana. – Dwa razy Isle of Jura! – zamó­wił, wska­zu­jąc pal­cem butelkę. – I pro­szę jej daleko nie odsta­wiać! – dodał żar­to­bli­wie. – To rzad­kość! – zwró­cił się do Kon­rada. – Znasz tę whi­sky? Jura… to brzmi jak rosyj­skie imię, prawda?! A Jura to też mała szkocka wyspa, na któ­rej ją wytwa­rzają. Wie­dzia­łeś o tym? – A kiedy Kon­rad pokrę­cił głową, kon­ty­nu­ował: – Mieszka na niej kil­ka­set osób i nie ma tam nic poza gorzel­nią. Mój imien­nik, Geo­rge Orwell, pisał na tej wyspie Rok 1984 i ponoć ponury nastrój tej powie­ści jest lustrza­nym odbi­ciem panu­ją­cej na Jurze atmos­fery. Chyba że ów nastrój wywo­łuje wła­śnie ta whi­sky? Spraw­dzimy?

– A może uła­twi nam ona roz­wią­za­nie zagadki Lewisa Car­rolla i zoba­czymy, co jest po dru­giej stro­nie lustra. – Kon­rad wczuł się w seman­tykę Gor­dona. – W naszej pro­fe­sji to praw­dziwe wyzwa­nie, nie sądzisz? Znacz­nie cie­kaw­sze i poważ­niej­sze niż eks­plo­ra­cja Oce­anii. Tam jest wszystko jasne. Jaki jest twój wybór, Angliku?

Gor­don uśmiech­nął się dokład­nie tak, jak to się robi w Lon­dy­nie.

– Oso­bi­ście wolę wyzwa­nia, które sta­wia Car­roll, ale dzi­siaj wciąż jesz­cze aktu­alny jest… musi być… Orwell.

– Ale chyba nie nastrój – wtrą­cił Kon­rad.

– Podobno nastrój to jedyna cecha cha­rak­te­ry­styczna tej wyspy i jej miesz­kań­ców. Cie­kawe, czy po wypi­ciu tej whi­sky będziesz miał orwel­low­ski splin – cią­gnął Gor­don, patrząc Kon­ra­dowi w oczy i wyraź­nie przy­go­to­wu­jąc się do tego, co chciał mu powie­dzieć. – Geo­rge Orwell to oczy­wi­ście pseu­do­nim. Naprawdę nazy­wał się Eric Arthur Blair… Ja mam na dru­gie Eric. Wie­dzia­łeś?

Kon­rad pokrę­cił głową. Zasta­na­wiał się, z jaką łatwo­ścią Gor­don potrafi wejść w temat, przy­go­to­wać inter­lo­ku­tora jak bok­sera przed usta­wioną walką. Dla niego każda roz­mowa, nawet ze sta­rym zna­jo­mym, była zapla­no­wana, obli­czona na okre­ślony efekt.

– Rozu­miem, że w prze­szło­ści Rok 1984 był obo­wiąz­kową lite­ra­turą szko­le­niową dla waszych ofi­ce­rów… a może pod­ręcz­ni­kiem indok­try­na­cji. Coś sły­sza­łem… jakieś plotki… że podobno Orwell był sowiec­kim agen­tem.

– Daj spo­kój, Kon­rad… – prze­rwał mu z uśmie­chem Gor­don i pocią­gnął duży łyk whi­sky – bo jesz­cze pomy­ślę, że pra­cu­jesz w IPN, a nie w wywia­dzie.

– Widzę, że jesteś na bie­żąco…

Geo­rge tylko śmiesz­nie poru­szył gęstymi brwiami, co utwier­dziło Kon­rada w prze­ko­na­niu, że rze­czy­wi­ście jest na bie­żąco.

– Co cię ścią­gnęło do Pol­ski? Roz­mowy w ABW?

– Jesteś zbyt inte­li­gentny, by nie zauwa­żyć, że to był tylko pre­tekst – odpo­wie­dział Geo­rge wprost, bez cie­nia dwu­znacz­no­ści. – Chcia­łem poroz­ma­wiać z tobą! W cztery oczy! Nawet nasz łącz­nik w War­sza­wie nie wie o naszym spo­tka­niu. Bo tego spo­tka­nia nie ma. Rozu­miesz?! – Sie­dział pochy­lony nad szklanką, z wolna nią obra­ca­jąc.

– Geo­rge… rozu­miem! – odparł Kon­rad po dobrej chwili nie­pew­nym tonem. – Rozu­miem dosko­nale… ale o co cho­dzi? Rozu­miem też, że nie mogłeś zała­twić sprawy ofi­cjal­nie, przez naszego szefa. – Znów zawie­sił głos, by dodać po chwili: – Sta­wiasz mnie w tro­chę nie­zręcz­nej sytu­acji. Zda­jesz sobie z tego sprawę?

– Oczy­wi­ście, Kon­rad! – Gor­don prze­szedł na angiel­ski. – Sam zde­cy­du­jesz, co zro­bić z tym, co ci za chwilę powiem. – Teraz zaczął mówić tym samym tonem co Kon­rad. – Mam do cie­bie zaufa­nie… Widzisz… cza­sami bywa tak, że musimy zła­mać nie­które nasze zasady. Jak to mówią, cel uświęca środki, więc nie miej mi za złe formy, dopóki się nie dowiesz, o co cho­dzi…

– W porządku, Geo­rge… To dość nie­zwy­kła sytu­acja, a ja ostat­nio jestem tro­chę pode­ner­wo­wany, ale doce­niam twoją szcze­rość…

– I przy­jaźń – wtrą­cił cicho Gor­don. – Doceń to, bo my ofi­cjal­nie ni­gdy nie łamiemy zasad. Wypijmy więc za przy­jaźń! – Nagle zmie­nił ton, jakby chciał uciec od tematu i roz­luź­nić atmos­ferę.

Stuk­nęli się mocno szklan­kami z gru­bego szkła, aż bar­man spoj­rzał w ich stronę.

– To nie jest sprawa oso­bi­sta, ale w jakimś sen­sie jest to efekt przy­jaźni mię­dzy nami… i zaufa­nia. Wiem, że znasz nas dobrze, więc wiesz, co to zna­czy „w służ­bie Jej Kró­lew­skiej Mości”, choć wielu z tego żar­tuje. Uzna­li­śmy, że w tym wypadku musimy wam pomóc, i to za zgodą Whi­te­hallu. Powiem ci szcze­rze. Bar­dzo… bar­dzo nas nie­po­koi sytu­acja w Pol­sce. No… może nie bar­dzo, to nie jest dobre słowo. Niech będzie, że tylko nie­po­koi. – Mówiąc to, uśmiech­nął się gorzko. – Nie jeste­śmy ślepi. Wybacz, Kon­rad, że tak mówię… Wiesz, my… oczy­wi­ście… nie mie­szamy się do waszych spraw. Chcemy wam tylko pomóc. – Gor­don prze­rwał, zawsty­dzony nad­mia­rem swo­ich emo­cji.

– Okay, Geo­rge. Tej roz­mowy nie było. Możesz na mnie liczyć. Róż­nie bywało mię­dzy naszymi służ­bami, ale ja ni­gdy się na was nie zawio­dłem… Powiesz mi w końcu, o co cho­dzi?

Gor­don zamó­wił następną kolejkę, a bar­man pod­sta­wił nowy tale­rzyk z orzesz­kami.

– No to wra­camy do Orwella – powie­dział i odcze­kał chwilę, aż bar­man odej­dzie. – Big Bro­ther is wat­ching you – dodał z uśmie­chem. – Pamię­tasz?… Mamy infor­ma­cję, że Rosja­nie coś wam szy­kują…

Kon­rad nie patrzył na Gor­dona, obser­wo­wał oto­cze­nie. Ale gdy to usły­szał, poczuł dreszcz na ple­cach. Stwier­dze­nie „mamy infor­ma­cję” i oko­licz­no­ści ich spo­tka­nia wska­zy­wały na to, że Bry­tyj­czycy mają agenta w rosyj­skim wywia­dzie, w samym Jase­nie­wie! To było oczy­wi­ste.

– Co nam szy­kują? – zapy­tał z uda­wa­nym spo­ko­jem.

– Mniej wię­cej dwa tygo­dnie temu w Jase­nie­wie odbyło się spo­tka­nie Lebie­dzia, Kru­głowa i Popo­wskiego…

– Miszy? – natych­miast zare­ago­wał Kon­rad.

– Znasz go? To naczel­nik Wydziału Pol­skiego… – Gor­don nagle klep­nął Kon­rada w ramię. – Co za pyta­nie!

– Znam… Znam dobrze! Kie­dyś nam się krzy­żo­wały drogi, ale to inna histo­ria. Świetny ofi­cer.

– Posłu­chaj teraz uważ­nie, Kon­rad, bo na papie­rze nie mogę ci tego prze­ka­zać. – Geo­rge przy­brał spo­kojny, pra­wie surowy wyraz twa­rzy. – Spo­tka­nie w tym gro­nie nie może być przy­pad­kiem. Rosja­nie uzy­skali infor­ma­cję o bli­żej nie­zna­nym archi­wum daw­nego NKWD. To musi być dla nich bar­dzo ważna sprawa, a jak dla nich, to i dla was… – I wtedy zauwa­żył, że Kon­rad się uśmie­cha, cho­ciaż nie paso­wało to zupeł­nie do sytu­acji. – Wiesz o tym?! – zapy­tał już tylko for­mal­nie i wpa­trzony w niego zastygł ze szklanką w ręce.

Kon­rad odpo­wie­dział dopiero po kilku sekun­dach.

– Tak, wiem. To archi­wum wywiadu nie­le­gal­nego NKWD z okresu mię­dzy­wo­jen­nego…

Gor­don w wyra­zie szcze­rego zasko­cze­nia uniósł wysoko brwi.

– Pra­cuję nad tym od kilku dni – kon­ty­nu­ował Kon­rad – ale nie wie­dzia­łem, że sprawa jest już znana Rosja­nom. Zakła­da­łem, że może tak być, ale nie wie­dzia­łem. Nie byłem pewien… Tak, masz rację, spo­tka­nie w tym gro­nie to nie przy­pa­dek! I cho­dzi o coś wię­cej niż stertę sta­rych papie­rów.

– Kon­rad, nie znam szcze­gó­łów, ale czy to może być aż tak ważne? Nasza infor­ma­cja jest wia­ry­godna, lecz zale­d­wie frag­men­ta­ryczna. Nie musimy oczy­wi­ście wie­dzieć, o co cho­dzi… – Gor­don prze­rwał na chwilę. – Jeżeli nie potrze­bu­je­cie naszej pomocy…

– Znasz Pol­skę, więc sam sobie odpo­wiedz – odparł bez­na­mięt­nie Kon­rad. – Prze­cież dopiero co mówi­łeś, że się o nas mar­twi­cie.

– No tak! Do dzi­siaj nie może­cie nam daro­wać Defi­lady Zwy­cię­stwa w czter­dzie­stym szó­stym roku i śmierci Sikor­skiego… Rozu­miem. Wiesz, Kon­rad, że to były jedne z tema­tów ostat­niej wizyty waszego mini­stra koor­dy­na­tora w Lon­dy­nie. – Gor­don nie silił się już nawet na pozory deli­kat­no­ści, ale Kon­rad nawet nie zwró­cił na to uwagi.

– Geo­rge! Oni mają u nas agenta! – wykrzy­czał szep­tem.

Obaj zamil­kli, sie­dząc w tej samej pozy­cji, z opusz­czoną głową i szklanką whi­sky ukrytą głę­boko w dło­niach.

– Tak, Kon­rad. Mają agenta – ode­zwał się w końcu Gor­don, jakby to było oczy­wi­ste. – Teraz rozu­miesz, dla­czego musia­łem to zro­bić w ten spo­sób. Tym bar­dziej że nie wiemy, czy u was, czy gdzieś indziej… Ukrywa się pod kryp­to­ni­mem „Hook” i ma dostęp do tej sprawy.

– W tych oko­licz­no­ściach praw­do­po­do­bień­stwo, że ten kret jest u nas, wzra­sta… Nie­do­brze!

– Nie wiemy, jak się nazywa, i nie­wielką mamy szansę to usta­lić – cią­gnął Geo­rge. – Sądzi­li­śmy jed­nak, że to może być zwy­kły agent, gdzieś z mia­sta. Nie wie­dzie­li­śmy, że pra­cu­je­cie nad tą sprawą. To sta­wia naszą infor­ma­cję w nowym świe­tle… – Po chwili zasta­no­wie­nia dodał: – Teraz nie można wyklu­czyć, że ten agent jest wewnątrz Agen­cji Wywiadu. – Miał bar­dzo poważną minę. Wyglą­dało na to, że nie spo­dzie­wał się takiego obrotu sprawy. – Co wtedy z naszą współ­pracą? Z innymi naszymi ope­ra­cjami? To byłaby kata­strofa! – powie­dział jakby sam do sie­bie, wyraź­nie prze­jęty wła­snymi sło­wami.

– Dobrze zro­bi­łeś, Geo­rge, że przy­sze­dłeś z tą sprawą do mnie! – Kon­rad nadał swemu gło­sowi zde­cy­do­wane brzmie­nie, bo nie podo­bał mu się przed­wcze­sny defe­tyzm Anglika, choć oczy­wi­ście wie­dział, że dla ofi­ce­rów wywiadu nie ma więk­szego wstydu niż świa­do­mość, że w ich wła­snych sze­re­gach jest zdrajca. – Zakła­da­łem taką sytu­ację w pla­no­wa­nych dzia­ła­niach. Teraz jestem… dzięki wam… pewien, że tak jest. Znajdę tego „Hooka”! Gdzie­kol­wiek ryje. W Agen­cji, w IPN czy w pałacu…

– Im szyb­ciej, tym lepiej! – Gor­don wyraź­nie się zaga­lo­po­wał. Wyczuł to i zaraz pró­bo­wał się popra­wić. – To teraz kwe­stia wia­ry­god­no­ści waszej służby. Zda­jesz sobie sprawę. – Stwier­dze­nie to jed­no­znacz­nie ozna­czało, że o powsta­łej sytu­acji poin­for­muje kie­row­nic­two SIS.

– To było zbędne, Geo­rge.

– Oczy­wi­ście. Prze­pra­szam, Kon­rad – powie­dział Gor­don z dyplo­ma­tyczną skru­chą. – Zwróć jed­nak uwagę na jesz­cze jeden fakt. Być może naj­waż­niej­szy! To nie była narada na pozio­mie kie­row­nic­twa Wydziału czy nawet Zarządu. Uczest­ni­czył w niej Kru­głow, a odbyła się w gabi­ne­cie Lebie­dzia. Ta sprawa musi mieć dla nich spe­cjalne zna­cze­nie, nad­zwy­czajne. Kru­głow to zaufany pre­zy­denta, pla­no­wany na szefa wywiadu. Musi­cie to uwzględ­nić.

– Dla nas ta sprawa też ma nad­zwy­czajne zna­cze­nie, i to nie tylko z powodu „Hooka”. Wybacz, ale nie będę wcho­dził w szcze­góły – rzu­cił zde­cy­do­wa­nie Kon­rad.

– To oczy­wi­ste. Jeżeli będzie­cie cze­goś potrze­bo­wali, może­cie na nas liczyć.

– Wiem, Geo­rge.

Mówił szcze­rze. SIS pod żad­nym pozo­rem nie ujaw­niała jakich­kol­wiek infor­ma­cji mogą­cych choćby suge­ro­wać, że w jakimś obiek­cie ma agenta. A Geo­rge wła­śnie zła­mał tę żela­zną zasadę! Po cięż­kich batach, jakie bry­tyj­skie służby przez lata zbie­rały od Rosjan, agen­tura SIS była teraz chro­niona jak w żad­nej innej służ­bie wywia­dow­czej świata. Kon­rad wie­dział, że Anglicy, dzie­ląc się tą infor­ma­cją, w rze­czy­wi­sto­ści ujaw­niają, że mają swego czło­wieka w Jase­nie­wie. Ryzy­kują jego życie.

– Zdaję sobie sprawę, Kon­rad, że będziesz musiał uwzględ­nić tę infor­ma­cję w pro­wa­dzo­nych przez sie­bie dzia­ła­niach. Rozu­miem jed­nak, że bez poda­wa­nia źró­dła jej pocho­dze­nia, czy tak? Dobrze rozu­miem? – Gor­don wyraź­nie chciał potwier­dze­nia, ofi­cer­skiego słowa, jakby nagle zaczął żało­wać, iż powie­dział o tym wszyst­kim Kon­radowi.

– Już wcze­śniej, jak ci mówi­łem, przy­ją­łem zało­że­nie, że Rosja­nie mogą mieć u nas kreta, więc for­mal­nie nic się nie zmie­niło. Dałeś mi za to wiarę w poczu­cie odpo­wie­dzial­no­ści i jesz­cze więk­szą deter­mi­na­cję. Uświa­do­mi­łeś mi, że star­cie z Rosja­nami jest nie­unik­nione.

Gor­dona usa­tys­fak­cjo­no­wały słowa Kon­rada, a jego samego ogar­nęło roz­luź­nia­jące odprę­że­nie. Poczuł nie­wzru­szoną pew­ność sie­bie. Był prze­ko­nany, że zapla­no­wana przez niego ope­ra­cja się powie­dzie.

– No i co? – usły­szał głos Gor­dona. – Czy… orwel­low­ska whi­sky nie popsuła ci nastroju?

– Ani tro­chę, Geo­rge! Wprost prze­ciw­nie! – odpo­wie­dział szcze­rze.

28

Ukra­iń­sko-pol­sko-rosyj­ski gwar wypeł­niał smro­dliwy dwo­rzec PKS w Lubli­nie. Auto­bus miał wyru­szyć o dzie­sią­tej, ale odjazd został opóź­niony o trzy­dzie­ści minut.

Więk­szość pasa­że­rów sta­no­wili han­dla­rze obju­czeni wiel­kimi, nie­wy­mia­ro­wymi baga­żami. Zapach potu i alko­holu dopeł­niał pod­nie­ce­nie wywo­łane myślą o bli­skim spo­tka­niu z ukra­iń­skimi cel­ni­kami.

Z tego tłumu wyraź­nie wyróż­niała się sie­dząca przed dwor­cem grupa trzech chłop­ców i dwóch dziew­czyn, ubra­nych w mar­kowe tury­styczne stroje i z mocno wypcha­nymi ple­ca­kami.

Sara zauwa­żyła ich natych­miast i pomy­ślała, że nie mogła tra­fić lepiej. Już po kilku minu­tach sie­działa mię­dzy nimi. Od razu usta­liła, że są stu­den­tami ostat­niego roku filo­lo­gii kla­sycz­nej z War­szawy i udają się przez Kijów na Krym. Sama przed­sta­wiła się jako nie­za­leżna dzien­ni­karka pra­cu­jąca nad książką o Ukra­inie.

Atmos­fera w gru­pie była wyśmie­nita. Sara od razu została zaak­cep­to­wana przez chłop­ców. Wkrótce i dziew­czyny się do niej prze­ko­nały. Wie­działa, że musi mieć je po swo­jej stro­nie, jeżeli chce sko­rzy­stać z dosko­na­łej przy­krywki, jaką daje jej ta grupa.

Od początku szcze­gólne zain­te­re­so­wa­nie oka­zy­wał jej Olek. Wyglą­dał na naj­star­szego w gru­pie i odgry­wał rolę lidera. Naj­wy­raź­niej nie był zago­spo­da­ro­wany przez żadną z dziew­czyn. Dawało to Sarze więk­szy mar­gi­nes dzia­ła­nia i pozwa­lało wła­ści­wie wkom­po­no­wać się w sytu­ację. W końcu cze­kało ją dwie­ście pięć­dzie­siąt kilo­me­trów wspól­nej podróży do Lwowa i być może dalej, do Kijowa.

Zajęła miej­sce w cał­kiem nowym auto­bu­sie, wypeł­nio­nym już jed­nak mie­sza­niną wschod­nich zapa­chów z domi­na­cją kwa­śnicy. Poło­żyła ple­cak na fotelu przy oknie i cze­kała na Olka, żeby zapro­po­no­wać mu miej­sce obok sie­bie. Ani przez chwilę nie miała wąt­pli­wo­ści, że będzie z nią sie­dział. Była tego pewna już wcze­śniej i nie mogła zaprze­czyć, że wywarł na niej wra­że­nie. Od dawna nie czuła niczego podob­nego i po pro­stu zro­biło jej się przy­jem­nie.

Spo­kojne ciemne oczy w czar­nej opra­wie moc­nych męskich brwi i sze­roki biały uśmiech pobu­dzały ją moc­niej, niż mogła się tego spo­dzie­wać. Jakby nagle sobie przy­po­mniała, że wciąż jest kobietą.

– Więc o czym będzie ta twoja książka? – zaczął Olek dokład­nie w momen­cie, gdy auto­bus szarp­nął. – Czy jest jesz­cze coś do odkry­cia na Ukra­inie? Znamy się zale­d­wie chwilę, ale jak patrzę na cie­bie, to czuję, że masz coś cie­ka­wego do powie­dze­nia na ten temat. Odważna jesteś… Sama chcesz podró­żo­wać?

– To nie jest mój pierw­szy wyjazd na Ukra­inę, nie ma się czego oba­wiać! Książka? Cie­kawi cię to? Polacy tak naprawdę nie­wiele wie­dzą o Ukra­inie, cho­ciaż wydaje im się, że Sien­kie­wicz powie­dział już wszystko. Masa płyt­kich ste­reo­ty­pów ode­bra­nych w szkole i w domu. Rozu­miesz?

– Jasne! Sien­kie­wicz! – odparł krótko Olek.

– Niech ci się nie zdaje, że wymy­śli­łam sobie jakąś misję… nic z tego! Mam tak wiele pytań, na które nie mogę zna­leźć odpo­wie­dzi. Zresztą Ukra­ińcy też o nas nie­wiele wie­dzą. Kie­dyś roz­ma­wia­łam z pewną rodziną w Kijo­wie. I wiesz co? Powie­dzieli mi, że ten nasz serial Kiep­scy to taki dobry, praw­dziwy film o życiu…

– Na pewno masz misję – prze­rwał jej Olek. – To widać po twoim spoj­rze­niu. Jak cię zoba­czy­łem na dworcu, to od razu wie­dzia­łem, że będziemy sie­dzieć obok sie­bie… w auto­bu­sie – dodał i Sarze przy­po­mniało się, że wów­czas też tak pomy­ślała.

– Sły­sza­łeś o Szep­tyc­kich? – zapy­tała. – Ich losy to mój punkt wyj­ścia. To jak labi­rynt Mino­taura. – Impro­wi­zo­wała, przy­po­mi­na­jąc sobie arty­kuł z „Poli­tyki”.

– Nie, nie sły­sza­łem. Prawdę mówiąc, mało wiem o Ukra­inie i jadę tam pierw­szy raz.

Ulżyło jej, że nie będzie musiała pra­co­wać nad swoim uwia­ry­god­nie­niem jako dzien­ni­karki. Jesz­cze bar­dziej polu­biła Olka, który wciąż obda­rzał ją ujmu­ją­cym uśmie­chem i patrzył jej pro­sto w oczy, tak jakby się znali od dawna. Odpo­wia­dała mu tym samym.

Momen­tami myślała, że traci nad sobą kon­trolę. Jego oczy wyda­wały jej się takie cie­płe, przy­ja­ciel­skie… i takie męskie. Ale przede wszyst­kim zna­jome. Po pew­nym cza­sie nie mogła już roz­róż­nić, czy zna­jome, czy może bli­skie. Czy przy­po­mi­nają o kimś waż­nym w jej życiu?

– Uro­dzi­łem się w Kenii. Mój ojciec pra­co­wał tam jako inży­nier. Do Pol­ski wró­ci­li­śmy dopiero w dzie­więć­dzie­sią­tym pią­tym roku… ale zawsze byłem oby­wa­te­lem pol­skim…

– No wła­śnie! Czu­łam, że z twoim pol­skim jest coś nie tak. Prawdę mówiąc, pomy­śla­łam, że masz lekką wadę wymowy. Prze­pra­szam za szcze­rość.

– Nie ma sprawy. Nie masz za co prze­pra­szać… Cho­dzi­łem do angiel­skiej szkoły i wycho­wy­wa­łem się w wie­lo­na­ro­do­wym śro­do­wi­sku. Po pol­sku mówi­li­śmy tylko w domu, gdzie i tak rzadko bywa­łem, bo miesz­ka­łem w inter­na­cie. Zresztą matka wkrótce też zaczęła mówić do mnie po angiel­sku, a ojca… jego wciąż nie było.

– Co cię cią­gnie na Ukra­inę? – zapy­tała.

– Stu­dia skoń­czy­łem kilka lat temu. Teraz robię dok­to­rat, ale ten wyjazd na Ukra­inę nie ma z tym nic wspól­nego. Inte­re­suje nas kul­tura Tata­rów krym­skich i w ogóle islam. Jedziemy tam, żeby się rozej­rzeć, poznać tych ludzi. To też część naszej histo­rii… nie? Nie myśla­łaś o tym?

– Tego byłoby już za dużo! Zostanę przy Ukra­inie Zachod­niej i Szep­tyc­kich. Ile masz lat, Olek?

– W grud­niu skoń­czy­łem trzy­dzie­ści jeden. Zauwa­ży­łaś, że jestem od nich star­szy? – wska­zał głową na sie­dzą­cych w tyle auto­busu przy­ja­ciół.

– Tak, teraz widzę. Skąd się zna­cie? – Sara poczuła, że musi koniecz­nie bli­żej poznać Olka.

– Pozna­li­śmy się przez Inter­net jakiś czas temu. Wszyst­kich nas inte­re­suje islam… ale ja jestem kato­li­kiem. Te dwie dziew­czyny uwa­żają, że są muzuł­man­kami. Widzia­łaś chustki na ich gło­wach? Wiesz, to dzi­siaj takie modne… być innym. One mają po dzie­więt­na­ście lat! Zetkną­łem się z isla­mem w Kenii i Soma­lii, gdzie też jakiś czas miesz­ka­li­śmy. Cie­kawi mnie to. A ty? Jaki jest twój sto­su­nek do islamu?

– Pozy­tywny, oczy­wi­ście. Też mnie to cie­kawi. Ale słabo znam temat – odpo­wie­działa obo­jęt­nie Sara, mija­jąc się zresztą z prawdą. – Pytasz o mój sto­su­nek do islamu? To odpo­wiem naj­pierw tak… Nazy­wam się Zuzanna Wil­ska. – Wycią­gnęła do niego rękę. – A ty?

– Alek­san­der Kurtz… – odpo­wie­dział natych­miast i chwy­cił jej dłoń dokład­nie tak, jak tego ocze­ki­wała, nawet tro­chę moc­niej.

– Pokaż pasz­port. Nie wie­rzę – zaczęła się prze­ko­ma­rzać z filu­ter­nym uśmie­chem.

Olek bez ocią­ga­nia wycią­gnął z kie­szeni na piersi swój pasz­port i podał go Sarze.

– Żar­to­wa­łam! – zawo­łała i od nie­chce­nia prze­rzu­ciła kartki, by cho­ciaż przez uła­mek sekundy zoba­czyć, czy są w środku pie­czątki.

Pasz­port był mocno znisz­czony, jakby nale­żał do zawo­do­wego podróż­nika, choć pie­czą­tek nie zauwa­żyła zbyt wielu.

– Ład­nie wysze­dłeś. Naprawdę nazy­wasz się Kurtz. Nie kła­ma­łeś – mówiła z roz­ba­wie­niem.

Spoj­rzała na datę wysta­wie­nia. Pięć lat temu. A Olek na zdję­ciu wyglą­dał tak samo jak teraz, jakby przez ten czas się nie zmie­nił. Pomy­ślała jed­nak, że chyba ma już zbo­cze­nie zawo­dowe i czas odpo­cząć. Prze­cież czeka ją poważna robota w Kijo­wie.

– Kurtz to… nie­miec­kie nazwi­sko? – zapy­tała.

– Podobno mam jakieś austriac­kie korze­nie, ale w domu ni­gdy o tym nie roz­ma­wia­li­śmy…

– Wal­ter Kurtz! Mówi ci to coś? Puł­kow­nik Wal­ter Kurtz! – rzu­ciła Sara z pyta­ją­cym spoj­rze­niem.

– Żad­nego puł­kow­nika w naszej rodzi­nie nie było, o ile pamię­tam. Wal­tera zresztą też. Żad­nych nazi­stów ani kola­bo­ran­tów! – Olek zro­bił obra­żoną minę.

– No co ty? Wal­ter Kurtz! Nie widzia­łeś Czasu apo­ka­lipsy? Mar­lon Brando. Nie­dawno uka­zała się wer­sja reży­ser­ska.

– Sły­sza­łem, ale nie widzia­łem. Kurtz to dosyć popu­larne nazwi­sko. Podobno!

– A… czy­ta­łeś Jądro ciem­no­ści Con­rada? – zapy­tała, ale odpo­wie­działo jej zdzi­wione spoj­rze­nie i przez sekundę pomy­ślała, że Olek jest czymś zde­ner­wo­wany.

– Mówi­łem ci, że szkoły koń­czy­łem w Afryce. Nie prze­ra­bia­li­śmy tych lek­tur. – Ton jego głosu się zmie­nił.

– To prze­czy­taj! Świetna książka! Film nakrę­cono wła­śnie na jej pod­sta­wie. Powinna cię zacie­ka­wić, bo w ory­gi­nale akcja toczy się w Afryce, a nie w Wiet­na­mie. A Con­rad to nie Con­rad, tylko nasz Józek Korze­niow­ski! Kon­rad miał na trze­cie. – Sara czuła przez chwilę, że ma dobrą zabawę. Spra­wiło jej satys­fak­cję, że może zaim­po­no­wać Olkowi.

– Można prze­czy­tać tę książkę po angiel­sku? – zapy­tał wyraź­nie zain­te­re­so­wany. – Byłoby mi łatwiej.

– Con­rad pisał po angiel­sku, a nie po pol­sku! Każdy to wie… W porządku, już cię nie będę drę­czyć. Na Wydziale Nauk Poli­tycz­nych i Dzien­ni­kar­stwa UW pisa­łam pracę magi­ster­ską o sta­nie wojen­nym. Było takie zdję­cie z tego okresu: czołgi, śnieg i wielki napis Czas apo­ka­lipsy na nie­ist­nie­ją­cym już kinie Moskwa. To było kul­towe zdję­cie. Znacz­nie póź­niej obej­rza­łam ten film. Zro­bił na mnie pio­ru­nu­jące wra­że­nie. I tak dotar­łam do Con­rada, ale Jądro ciem­no­ści nie jest moją ulu­bioną powie­ścią. Wolę Smugę cie­nia, bar­dziej odpo­wiada mojej natu­rze. Naj­więk­sze jed­nak wra­że­nie zro­bił na mnie Tajny agent… Musisz koniecz­nie prze­czy­tać! Con­rad napi­sał to sto lat temu, a książka po pro­stu powala aktu­al­no­ścią – mówiła z prze­ko­na­niem bli­skim pasji.

– Zuza, jesteś nie­zwy­kła! Impo­nu­jesz mi! – Olek powie­dział to tak wyraź­nie i cie­pło, że Sara poczuła się dobrze jak ni­gdy dotąd. Zapo­mniała, kiedy ostatni raz mogła tak poroz­ma­wiać, poka­zać swoje inne ja. – O czym jest ta książka? Opo­wiedz mi. Mamy tyle czasu do gra­nicy… A może poje­dziesz z nami na Krym? Byłoby faj­nie. Zuza… jedź! – Jego słowa zabrzmiały bar­dzo poważ­nie, szcze­rze.

Boże! Poje­cha­ła­bym! – pomy­ślała i poczuła żal. Poje­cha­ła­bym z wami, z tobą! Naresz­cie inny świat, inni ludzie, wolni. Olek, tak inte­li­gentny, cie­kawy, przy­stojny. Te jego nie­sa­mo­wite oczy… Poje­cha­ła­bym za nimi wszę­dzie!

Wciąż nie mogła ode­rwać wzroku od jego męskiego uśmie­chu i nie­na­tu­ral­nie bia­łych zębów na tle ciem­nego zaro­stu. Od dawna nie roz­ma­wiała z tak przy­stoj­nym męż­czy­zną.

Czuła, wyraź­nie czuła, że Olek zauwa­żył jej zmie­sza­nie. Bo chyba po raz pierw­szy w życiu zupeł­nie świa­do­mie pozwo­liła sobie na zwol­nie­nie z samo­kon­troli i głu­piego cza­sami wyra­cho­wa­nia, by cho­ciaż przez chwilę być praw­dziwą kobietą, pełną emo­cji i uczuć.

– Może. Zasta­no­wię się – odrze­kła, cho­ciaż wie­działa, że ni­gdzie nie poje­dzie. Chciała, żeby do chwili roz­sta­nia pozo­stało coś z tego nagłego marze­nia, w któ­rym się zato­piła.

I nie pomy­liła się, bo Olek zare­ago­wał z widoczną satys­fak­cją.

– Dobrze, Zuza. Trzy­mam cię za słowo… Teraz opo­wiedz mi o tym taj­nym agen­cie. Zrób to tak… żebym zako­chał się w Con­ra­dzie!

A Sara poczuła, że mówi o niej.

– Przy­go­to­wać pasz­porty!

Gromki, nie­uprzejmy głos ukra­iń­skiego funk­cjo­na­riu­sza gra­nicz­nego wyrwał Sarę z transu.

Zato­piona w roz­mo­wie z Olkiem, nie zauwa­żyła, że jest już po ukra­iń­skiej stro­nie, że odbyła się pol­ska kon­trola i że na zewnątrz jest zmrok. Nawet nie wie­działa, ile czasu auto­bus stał na gra­nicy. Zro­zu­miała jed­nak, że teraz musi wró­cić do rze­czy­wi­sto­ści i wzmóc czuj­ność.

– Wypeł­ni­li­ście kar­toczki? – zapy­tała Olka. – Pew­nie nie… Są obok kie­rowcy… przy­niosę.

– Nie, ja pójdę! – zaopo­no­wał.

Po kilku minu­tach dotarł do nich pogra­nicz­nik.

– Dokąd pan jedzie? – zapy­tał po pol­sku z ukra­iń­skim akcen­tem, zwra­ca­jąc się do Olka i jed­no­cze­śnie wer­tu­jąc jego pasz­port.

– Jeste­śmy grupą mło­dych naukow­ców i stu­den­tów. Jedziemy do Kijowa i Ode­ssy – odpo­wie­dział Olek pew­nie.

Sara przez sekundę spoj­rzała na niego ze zdzi­wie­niem.

Mówił, że jadą na Krym… – pomy­ślała.

– Gdzie się zatrzy­ma­cie? – bez­na­mięt­nie cią­gnął ofi­cer.

– Na kwa­te­rach. Nie mamy niczego kon­kret­nego… nie mamy też spe­cjal­nych wyma­gań.

– Broń? Nar­ko­tyki?

– Skąd! – odparł szybko Olek.

– Kto jest w tej waszej gru­pie?

– Kole­żanka tutaj… – wska­zał na Sarę – i tam­tych czworo w tyle. – Pod­niósł się z fotela i wycią­gnął w tamtą stronę rękę.

Ofi­cer bez słowa wziął ich pasz­porty. Wysiadł z auto­busu kro­kiem rów­nie bez­na­mięt­nym i ocię­ża­łym jak jego głos.

– Nie powie­dzia­łem, że jedziemy na Krym, bo Ukra­ińcy są tro­chę uwraż­li­wieni na wizyty obco­kra­jow­ców. – Olek uprze­dził pyta­nie Sary. – Zaraz byłaby masa pytań i tak dalej. Po co nam to?!

– To oczy­wi­ste! – stwier­dziła zado­wo­lona, że mogła wto­pić się w grupę, co być może zaosz­czę­dziło jej nie­po­trzeb­nej docie­kli­wo­ści pogra­nicz­ni­ków.

Tym­cza­sem inny ukra­iń­ski ofi­cer zwró­cił doku­menty resz­cie pasa­że­rów. Sara zanie­po­ko­iła się tro­chę, bo ich pasz­porty wciąż nie wra­cały. Kil­ka­krot­nie prze­kra­czała ukra­iń­ską gra­nicę i zda­rzało się, że odprawa trwała dłu­żej lub kró­cej. Wie­działa aż nadto dobrze, że jest to czę­sto sku­tek wadli­wie dzia­ła­ją­cych kom­pu­te­rów. Tym razem jed­nak z każdą minutą jej pode­ner­wo­wa­nie rosło. Ale chyba nie doty­czyło to rów­nież jej towa­rzy­szy. Olek był w dobrym nastroju i spra­wiał wra­że­nie, jakby w ogóle go nie obcho­dziło, co się dzieje.

Dopiero teraz do niej dotarło, co powie­dział po odej­ściu funk­cjo­na­riu­sza. Nie była pewna, ale nie sły­szała, by Ukra­ińcy robili jakieś pro­blemy obco­kra­jow­com, któ­rzy pra­gnęli udać się na Krym.

Po dwu­dzie­stu minu­tach ten sam ofi­cer tym samym obo­jęt­nym kro­kiem wró­cił do auto­busu i bez słowa oddał Olkowi sześć pasz­por­tów.

Auto­bus zatrzy­mał się w pierw­szej miej­sco­wo­ści po ukra­iń­skiej stro­nie i od razu zro­biło się luź­niej. Czwórka, która dotych­czas sie­działa w tyle, prze­nio­sła się bli­żej Sary i Olka.

Atmos­fera w gru­pie wciąż była wyśmie­nita. Olek miał wyraźny wpływ na pozo­sta­łych i widać było, że jest dla nich auto­ry­te­tem. W jakiś nie­wy­czu­walny spo­sób ste­ro­wał roz­mową i zachę­cał pozo­sta­łych. Sarze bar­dzo to odpo­wia­dało i rów­nież mu się pod­da­wała, świa­do­mie i z przy­jem­no­ścią. Zwłasz­cza że robił to w miły i deli­katny spo­sób, zde­cy­do­wa­nie wyróż­nia­jąc wła­śnie ją.

Docho­dziła dzie­wiąta, kiedy poja­wiły się pierw­sze świa­tła Lwowa. Auto­bu­sem rzu­cało na wybo­istych i dziu­ra­wych dro­gach. Słabo oświe­tlone ulice mię­dzy sza­rymi i znisz­czo­nymi domami przy­po­mi­nały Pol­skę sprzed lat. Doje­chali na dwo­rzec auto­bu­sowy, gdzie mimo póź­nej pory krę­ciło się sporo osób.

– Trzeba chyba coś zjeść – zapro­po­no­wał Olek, gdy wszy­scy już wysie­dli z auto­busu.

– Zna­cie Lwów? – zapy­tała Sara, pewna, że są tu pierw­szy raz. – Jeżeli nie, to zapro­wa­dzę was do dobrej restau­ra­cji… to zna­czy była dobra, gdy jadłam w niej ostatni raz. Tutaj wszystko się zmie­nia jak w kalej­do­sko­pie. Ama­dej na Kate­dral­nej, nie­da­leko stąd. Musimy się spie­szyć, bo zamy­kają o dwu­dzie­stej trze­ciej.

Sara znała tę restau­ra­cję, bo odby­wała w niej rok temu spo­tka­nie ze swoim agen­tem. Prawdę mówiąc, nie pamię­tała nawet, czy jest tam dobra kuch­nia i jakie są ceny, bo nie to było wów­czas ważne. Ale teraz czuła wil­czy głód, podob­nie zresztą jak pozo­stali.

– W takim razie ja zapra­szam – powie­dział Olek i wszy­scy dziw­nie przy­spie­szyli kroku.

W restau­ra­cji było pra­wie pusto. Trzy osoby sie­działy w rogu sali i gło­śno roz­ma­wiały. Zajęli miej­sca przy pierw­szym sto­liku i zło­żyli obok swoje ple­caki.

Sara roz­glą­dała się za obsługą, ale w zasięgu wzroku nie było nikogo. Po chwili do restau­ra­cji weszli dwaj męż­czyźni około czter­dziestki i zajęli miej­sca naprze­ciwko. Nikt nie zwró­cił na nich uwagi, ale Sara dobrze znała ukra­iń­ską obser­wa­cję.

Jeżeli zamó­wią wodę, sok lub her­batę, nie zdejmą kur­tek i nie popro­szą o wódkę, to zna­czy, że mamy ogon – pomy­ślała.

– Nie zapy­ta­łem, gdzie się zatrzy­masz – wyrwał ją z zadumy Olek. – My mamy zare­zer­wo­wane pry­watne kwa­tery…

– Mam rezer­wa­cję w takim tanim hotelu nie­da­leko – odpo­wie­działa, cho­ciaż nie miała żad­nej. Zawsze szu­kała noc­legu z mar­szu, mimo że było to ryzy­kowne. Zwłasz­cza na Ukra­inie, bo cza­sami musiała długo szu­kać.

Poja­wiła się kel­nerka o twa­rzy mane­kina i ruchach zawod­nika sumo. Pode­szła naj­pierw do dwóch męż­czyzn, któ­rzy weszli po nich, i przy­jęła krót­kie, jak się wyda­wało, zamó­wie­nie. Sara widziała ich z dobrej pozy­cji, bo sie­dzieli za ple­cami Olka.

– Zuza, możesz zano­co­wać z nami…

– Okay! A… gdzie to jest? Jeste­ście super, będzie mi miło, jeśli mnie przy­gar­nie­cie…

Sara zro­biła szybką ocenę sytu­acji. Jeżeli ci faceci są obser­wa­cją, to… za kim, za mną, za nimi, przy­pa­dek… mili­cja kry­mi­nalna? Jeżeli za mną, to dla­czego? Nie… to mało praw­do­po­dobne. Za nimi? Stu­denci. Pierw­szy raz na Ukra­inie. Nie… to jesz­cze mniej praw­do­po­dobne. Raczej kry­mi­nalna. Tak, na pewno! Zresztą są mało sub­telni. To się od razu rzuca w oczy. Typowa kry­mi­nalna!

Oj, Saro! Jesteś prze­wraż­li­wiona! – osą­dziła się w duchu. Jesz­cze za mało danych, a ty się przej­mu­jesz dwoma typami. Jest już późno i nawet gdy­bym chciała, to roz­pra­co­wa­nie obser­wa­cji o tej porze będzie trudne. Lepiej ukryć się w gru­pie. Spraw­dzę się jutro w dro­dze do Kijowa.

– Zobacz, Zuza, mam tutaj wydruk kom­pu­te­rowy rezer­wa­cji naszych kwa­ter.

Olek podał jej kartkę i rów­no­cze­śnie do sto­lika pode­szła kel­nerka. Z miną drew­nia­nej lalki, bez cie­nia emo­cji i pro­stego „dobry wie­czór” zako­mu­ni­ko­wała, że kuch­nia już koń­czy pracę, i wyglą­dało, jakby ocze­ki­wała, że wszy­scy pod­niosą się i wyjdą.

– Jeste­śmy bar­dzo głodni po dłu­giej podróży. Cho­ciaż cokol­wiek… – powie­działa po pol­sku Sara.

– Jest barszcz – odrze­kła sucho kel­nerka.

– W takim razie weź­miemy barszcz. Dla wszyst­kich. Byle gorący! I her­batę!

Nikt nie pro­te­sto­wał. Każ­demu zale­żało tylko na ciep-łym posiłku.

– To nie­da­leko! – odpo­wie­działa Sara, rzu­ciw­szy okiem na kartkę, i oddała ją Olkowi, który coś mówił.

Ale ona go nie słu­chała, cho­ciaż patrzyła się na niego z uśmie­chem i wyda­wało się, że podąża za jego sło­wami. Olek był dla niej przez moment jakby prze­zro­czy­sty. Jej wzrok był usta­wiony na dwóch męż­czyzn za jego ple­cami.

Dla­czego jeden sie­dzi do nas bokiem, a nie tyłem? Nie zdjęli kur­tek… Nie roz­ma­wiają? Nie! Roz­ma­wiają. Ale nie są zajęci sobą… Nie mają sobie nic do powie­dze­nia. To po co tu przy­szli? Wyglą­dają na trzeź­wych… Palą. Są ner­wowi. Tak, są ner­wowi! Cią­gle strze­pują popiół… Dla­czego są pochy­leni? Dla­czego nie oprą się wygod­nie, tylko tkwią w jed­nej pozy­cji? Pew­nie mają mikro­fony w kla­pach. Tak, to moż­liwe! Ten, co sie­dzi bokiem, nie spo­gląda w naszą stronę. Obser­wuje nas ten, który sie­dzi przo­dem. Mówi pew­nie tam­temu, co robimy… Omiata nas wzro­kiem, nie wpa­truje się w nas. Nie patrzy na salę, nie patrzy na swo­jego kum­pla. Ma taki mar­twy wzrok bez wyrazu. Patrzy na nas, na popiel­niczkę, na swo­jego papie­rosa, na stół i znów na nas… Ten bokiem patrzy tylko na popiel­niczkę, w któ­rej cią­gle grze­bie papie­ro­sem…

Poja­wiła się kel­nerka i posta­wiła przed męż­czy­znami po butelce coli i setce wódki.

Sara wciąż ana­li­zo­wała ich zacho­wa­nie, tylko momen­tami słu­cha­jąc roz­mowy przy­ja­ciół.

Cie­kawe, czy zapłacą od razu? Dla­czego nie zamó­wili butelki? Musieli zało­żyć, że będziemy jeść. To natu­ralne. Obli­czyli pew­nie, że po kie­liszku będzie bez­piecz­niej. Zdążą wypić i wyjść na czas, by nas nie stra­cić, w końcu piją za pań­stwowe… No tak, muszą prze­cież usta­lić, gdzie będziemy noco­wać. Jeżeli na zewnątrz jest ich wię­cej, to zna­czy, że wysta­wili na nas duże siły i sprawa jest poważna. Jeżeli tylko tych dwóch, to pro­blem jest mniej­szy. Mogą być z mili­cji, a nie z SBU!

– Idzie nasz barszcz ukra­iń­ski! – rzu­cił ktoś rado­śnie, wyry­wa­jąc Sarę z transu.

– Zmę­czona jesteś, Zuza? Coś się stało? – zapy­tał Olek. – Jesteś jakaś nie­obecna… Zjemy i idziemy na kwa­terę. Trzeba odpo­cząć. Kole­dzy wezmą twój ple­cak.

– Tak. Czuję już tro­chę trudy podróży. Marzę o łóżku… wycią­gnąć się i pomy­śleć, że jutro też będzie dzień.

– Barszcz jest zimny – ode­zwała się nagle jedna z dziew­czyn. – Śmie­tana nie chce się roz­pu­ścić.

– Nie wybrzy­dzaj. Nie mamy wyboru. Zja­damy i spa­damy – pouczył ją kolega. – Tylko nie jedz mięsa – dodał znacz­nie ciszej. – To świ­nia.

– Olek, jak nazywa się ta ulica, na któ­rej jest wasz hostel? – zapy­tała Sara.

– Chyba Wartka… – odpo­wie­dział po chwili, spraw­dza­jąc na kartce. – Tak, Wartka!

Sara pod­nio­sła się i ku zasko­cze­niu wszyst­kich pew­nym kro­kiem ruszyła do sto­lika, gdzie sie­dzieli dwaj męż­czyźni. Patrzyła pro­sto w twarz tego, który sie­dział przo­dem.

Widzi, że idę w jego kie­runku, ale na mnie nie patrzy – oce­niła. Znie­ru­cho­mieli. Dener­wują się! Czuć to. Boją się! To takie typowe… Faceci z obser­wa­cji zawsze boją się kon­taktu z obser­wo­wa­nym. Boją się, bo nie wie­dzą, dla­czego obiekt do nich pod­cho­dzi i co może zro­bić. Oni są tylko od obser­wa­cji, to widać. Jeśli się zde­kon­spi­rują, mogą roz­ło­żyć mie­sią­cami przy­go­to­wy­waną ope­ra­cję. Cza­sem wystar­czy jedno celne pyta­nie, błędna odpo­wiedź, waha­nie w gło­sie, i wszystko jasne. Ale nie dla nich. Oni to czują, lecz nie mają pew­no­ści, i to jest dla nich naj­gor­sze. Nie wie­dzą, czy już prze­grali, czy jesz­cze nie. Czy obiekt się zorien­to­wał i co dalej robić. Mają sucho w ustach! – pomy­ślała Sara z satys­fak­cją, bo sama wie­lo­krot­nie pro­wa­dziła obser­wa­cję i ni­gdy nie wpa­dła, nie dała się spro­wo­ko­wać.

Zawsze pamię­tała zasadę, którą wpoił jej Kon­rad, że samo opa­no­wa­nie tech­niki obser­wa­cji nie wystar­cza. Trzeba jesz­cze znać sie­bie, wła­sną psy­chikę i umieć nad nią pano­wać. „Jeśli spo­tkasz w lesie niedź­wie­dzia – mówił – nie ucie­kaj, patrz mu pro­sto w oczy. On nie poj­mie two­jej odwagi i wtedy możesz go oszu­kać”.

– Prze­pra­szam, pano­wie. Czy mogę prze­szko­dzić? – zapy­tała, patrząc na tego, co sie­dział do niej przo­dem. Drugi nawet nie pod­niósł głowy. – Jeste­śmy stu­den­tami z Pol­ski, dzi­siaj przy­je­cha­li­śmy do Lwowa i słabo znamy mia­sto… – Obo­jętny wyraz twa­rzy męż­czy­zny kon­tra­sto­wał z prze­ra­że­niem w oczach. Sara była pewna. – Szu­kamy ulicy, lecz zapo­mnie­li­śmy planu mia­sta. O tej porze ni­gdzie go nie kupimy, a jeste­śmy już bar­dzo zmę­czeni…

Mówiła po rosyj­sku, przy­ja­znym tonem. Męż­czyźni trwali sztywno w takiej samej pozy­cji. Ten, co sie­dział bokiem, zga­sił papie­rosa.

– Jaka to była ulica, Olek? Bo znowu zapo­mnia­łam – powie­działa gło­śno, odwra­ca­jąc się do grupy.

– Wartka – rzu­cił.

– No wła­śnie… Czy może wie­dzą pano­wie, jak dojść na ulicę Wartką? To chyba gdzieś w pobliżu?! – zapy­tała, patrząc na nich z roz­bra­ja­ją­cym uśmie­chem.

– Nie jeste­śmy stąd – rzu­cił, nie pod­no­sząc wzroku, ten, co sie­dział bokiem, i się­gnął po nowego papie­rosa.

– Szkoda! To bar­dzo prze­pra­szam za kło­pot.

Odpo­wie­działo jej mil­cze­nie.

Fra­je­rzy! Taki pro­sty numer i tak szybko się wyło­żyli! – pomy­ślała z satys­fak­cją i zawró­ciła do sto­lika. Czyli mamy obser­wa­cję! To jasne. Teraz tylko trzeba usta­lić za kim… za mną czy za nimi? Tylko z jakiego powodu mie­liby ich kon­tro­lo­wać? To bez sensu! Zoba­czymy, co będzie jutro… Tak czy ina­czej może być ciężko. Muszę prze­cież spo­tkać się z „Tra­vi­sem”!

– Mówi­łaś, że wiesz, gdzie to jest… – ode­zwał się jeden z chło­pa­ków, gdy usia­dła.

– Wiem, ale nie byłam pewna – odparła obo­jęt­nie. – Nie chcia­łam, żeby­śmy błą­dzili po nocy. Ale oni nie są stąd. Wiem, gdzie to jest, nie mar­tw­cie się.

Skoń­czyli jeść i jedna z dziew­czyn dała znak sto­ją­cej kilka metrów dalej kel­nerce. Musiało jed­nak upły­nąć tro­chę czasu, zanim ta raczyła podejść. Olek wyjął pie­nią­dze i nie cze­ka­jąc na rachu­nek, zapła­cił i podzię­ko­wał.

– Prze­pra­szam panią – ode­zwała się jesz­cze Sara, kiedy wszy­scy się pod­no­sili. – Czy wie pani, gdzie jest ulica Wartka?

Ku zasko­cze­niu wszyst­kich kel­nerka nad­zwy­czaj spraw­nie i uprzej­mie udzie­liła wyczer­pu­ją­cej odpo­wie­dzi.

– Dziwny kraj! – sko­men­to­wał Olek, krę­cąc z nie­do­wie­rza­niem głową.

– Homo sovie­ti­cus w trze­cim poko­le­niu – szybko zare­ago­wała Sara. – Mie­sza­nina aro­gan­cji i ser­decz­no­ści. Kel­nerka to pani, wła­dza, wię­cej… misja! Klient musi to wie­dzieć. Nie ma lekko. Ale to też dobrzy, ser­deczni i zwy­kle pro­sto­duszni ludzie. Na zmianę nie trzeba będzie długo cze­kać.

– Jesz­cze tylko jedno poko­le­nie! – rzu­cił Olek i wszy­scy wybuch­nęli śmie­chem.

Sara też się śmiała. Poczuła odprę­że­nie, cho­ciaż ta jego iro­nia tro­chę ją draż­niła.

Teraz wie­działa, że ma obser­wa­cję.

29

Kon­rad przy­szedł wcze­śniej i sie­dział w pustym biu­rze. Miał wra­że­nie, że jest tak cicho, iż sły­szy krew pul­su­jącą w skro­niach. Włą­czył tele­wi­zor. Chciał się napić poran­nej kawy, ale nie miał ochoty jej robić. Posta­no­wił, że zaczeka na Ewę. Wziął do ręki ostatni numer „Poli­tyki”, nie zamie­rza­jąc by­naj­mniej cze­go­kol­wiek czy­tać, i auto­ma­tycz­nie otwo­rzył na rysunku Mleczki. To zawsze popra­wiało mu humor. W cza­sach jego dzie­ciń­stwa „Poli­tyka” zawsze leżała gdzieś w domu i gdy nauczył się czy­tać, zaczy­nał jej prze­glą­da­nie od rysunku Szy­mona Koby­liń­skiego. Potem pytał ojca, co to zna­czy „Pro­le­ta­riu­sze wszyst­kich kra­jów, łącz­cie się”, i otrzy­my­wał odpo­wiedź: „To takie hasło, piękne hasło, ale tylko hasło i nie­ak­tu­alne”.

Sie­dział w fotelu za biur­kiem i patrzył na ekran. Szły wia­do­mo­ści na CNN. Dopiero po chwili zdał sobie sprawę, że dźwięk jest wyłą­czony. Nie chciało mu się jed­nak wstać i się­gnąć po pilota. Zapi­sał sobie na kartce czer­wo­nym mar­ke­rem „Sara”, by nie zapo­mnieć zapy­tać M-Irka, czy dała już jakiś znak z Ukra­iny.

Myślał inten­syw­nie o wczo­raj­szej roz­mo­wie z Geo­rge’em. Myślał w nocy, rano, pod­czas biegu na Kaba­tach, w dro­dze do pracy. Prak­tycz­nie myślał o tym nie­prze­rwa­nie. Wyda­wało mu się, że wszyst­kie inne czyn­no­ści wyko­ny­wał jakby mecha­nicz­nie. Gdyby ktoś go zapy­tał, co robił przed godziną, nie byłby w sta­nie odpo­wie­dzieć.

Kim jest „Hook”? Ta natrętna myśl była począt­kiem i koń­cem wszyst­kich jego roz­wa­żań. Dosko­nale zda­wał sobie sprawę, że Rosja­nie mają w Pol­sce potężną agen­turę. Popo­wski jest zbyt inte­li­gentny i ambitny, by mogło być ina­czej, i zbyt dobrze zna Pola­ków. Dzi­siaj jed­nak Kon­rad obu­dził się już w innym świe­cie. Nie mógł się pogo­dzić ze świa­do­mo­ścią, że w Agen­cji Wywiadu może być kret. Bolało go to stwier­dze­nie, bo mogło ozna­czać tylko kogoś z Wydziału „Q” lub kie­row­nic­twa Agen­cji. Im dłu­żej ana­li­zo­wał sytu­ację, swoje życie, ope­ra­cje prze­pro­wa­dzone za gra­nicą, mię­dzy innymi w Rosji i na Bał­ka­nach, tym więk­szy ogar­niał go strach. Strach, że wszystko, co zro­bił, poszło na marne. I to nie za sprawą śle­pego losu, tylko kon­kret­nej osoby, na przy­kład takiego Micha­iła Popo­wskiego.

Ale prze­cież od lat nie było żad­nej wpadki – pomy­ślał z odro­biną opty­mi­zmu. Czy to moż­liwe, żeby war­tość kreta prze­wyż­szała straty, jakie zada­jemy Rosja­nom? Trudno w to uwie­rzyć, ale może tak być. W końcu infor­ma­cja Bry­tyj­czy­ków jest frag­men­ta­ryczna, ich agent z pew­no­ścią nie zaj­muje się Pol­ską. Tym­cza­sem Rosja­nie myślą i pla­nują na lata, dzie­siątki lat do przodu, i jeżeli kret sie­dzi u nas, mogą z nim wią­zać wiel­kie nadzieje. Wcale nie muszą go wyko­rzy­sty­wać do podej­mo­wa­nia dzia­łań ofen­syw­nych. Wystar­czy, że wie­dzą, co robimy, co nas inte­re­suje, a to war­tość sama w sobie. Wtedy byłoby oczy­wi­ste, że przy oka­zji jesz­cze nas dez­in­for­mują i pro­wa­dzą gry ope­ra­cyjne.

Poczuł dreszcz.

Kim jest „Hook”? Jeżeli Rosja­nie przejmą archi­wum, to będzie ozna­czało, że on jest wśród nas, gdzieś bli­sko. Ale nie można też wyklu­czyć, że ryje u pre­zy­denta albo w IPN.

Kon­rad stał w oknie i spo­glą­da­jąc na pano­ramę poran­nej War­szawy, czuł dziwną satys­fak­cję, nie­mal pew­ność, że jeżeli jego plan się powie­dzie, „Hook” trafi za kratki, i nie będzie to nikt z Wydziału „Q”.

Kim jesteś, „Hooku”?!

M-Irek cze­kali, aż Kon­rad skoń­czy roz­mowę z naczel­ni­kiem Wydziału Zagra­nicz­nego AW, który zadzwo­nił dokład­nie w chwili, kiedy wcho­dzili do pokoju.

– Mel­duję uprzej­mie, sze­fie – zaczął, jak to mieli w zwy­czaju, Mirek – że pani naczel­nik Sara zalo­go­wała nadaj­nik GPS dopiero wczo­raj o dwu­dzie­stej trze­ciej dwa­dzie­ścia osiem we Lwo­wie.

– Teraz jest w dro­dze do Kijowa – prze­jął pałeczkę Irek. – Czy szef życzy sobie zoba­czyć to oso­bi­ście na kom­pu­te­rze?

– Daj­cie spo­kój. Infor­muj­cie mnie, gdyby coś się działo. Zmia­taj­cie! – rzu­cił z zado­wo­le­niem Kon­rad i połą­czył się z sekre­tarką.

– Gdzie jest Marek? Nie widzia­łem go dzi­siaj.

– Wziął dzień wolny na opiekę nad dziec­kiem – odpo­wie­działa Ewa. – Jest w domu, sze­fie. Połą­czyć?

– Tak!

Po chwili na biurku Kon­rada ode­zwał się tele­fon.

– Roz­ma­wia­łem przed chwilą z gabi­ne­tem szefa i dowie­dzia­łem się, że dzi­siaj ma być spo­tka­nie ze Szwe­dami z Säpo7… – zagad­nął Kon­rad zasko­czo­nego Marka. – Wiesz coś o tym?

– Tak! Rze­czy­wi­ście! Zapo­mnia­łem… Prze­pra­szam…

– To podobno coś bar­dzo waż­nego! Jak mogłeś, kurwa, zapo­mnieć?! Czło­wieku… jesteś zastępcą naczel­nika! Zapo­mnia­łeś?! Ja o tobie zapo­mnę przy naj­bliż­szych pre­miach… I nikomu nic nie powie­dzia­łeś, tylko wzią­łeś sobie wolne?!

Nie cze­ka­jąc na reak­cję Marka, odło­żył słu­chawkę. Zru­gał go, bo było to oczy­wi­ste i konieczne, ale nie poczuł żad­nej satys­fak­cji.

– Ewa! Znajdź mi Mar­cina – pole­cił.

Mar­cin zja­wił się w ciągu minuty. Kon­rad zlu­stro­wał go od stóp do głów, głę­bo­kim wes­tchnie­niem komen­tu­jąc jego luźną koszulkę w palmy z Baha­mów i mocno prze­tarte dżinsy.

– Gar­ni­tur, koszulę, kra­wat masz?

– Tak jest, sze­fie. Ofi­cer wywiadu jest zawsze gotowy! Na wszystko! – odparł dziar­sko Mar­cin, czu­jąc, że dosta­nie jakąś robotę eks­tra.

– Zmyj nad­miar tej pomady z wło­sów, ubierz się tak, żebyś wyglą­dał jak ozdoba kon­duktu pogrze­bo­wego, i jedź do Cen­trali na spo­tka­nie o dzie­wią­tej z dwoma kole­gami ze szwedz­kiego kontr­wy­wiadu. Poroz­ma­wiasz. Wysłu­chasz ich. Zapew­nisz, że zro­bimy co w naszej mocy, i wró­cisz tutaj, żeby mi powie­dzieć, o co cho­dzi. Zro­zu­mia­łeś?! – Mar­cin przy­jął postawę zasad­ni­czą. – Wyko­nać!

30

Ofi­cer wywiadu pod­czas reali­za­cji zada­nia zawsze zakłada, że idzie za nim obser­wa­cja – przy­po­mniała sobie w duchu tę oczy­wi­stą prawdę. Wszystko, co robi, każda czyn­ność, każdy dzień są temu pod­po­rząd­ko­wane: usta­lić, czy jesteś pod kon­trolą. To praw­dziwa sztuka i tak naprawdę nie­wielu ją posia­dło. W sumie wolę już być pewna, że mam obser­wa­cję. Wtedy wiem, co mam robić. Potra­fię tak ich oszu­kać, że nawet się nie zorien­tują. Będą prze­ko­nani, że sami popeł­nili błąd. Naj­waż­niej­sze to nie dać się spro­wo­ko­wać…

– Zuza! To chyba tutaj – usły­szała głos Olka. – Mia­łaś rację. To bli­sko.

Stali przed odra­pa­nym sza­rym budyn­kiem na wąskiej i słabo oświe­tlo­nej ulicy. Napis „Spal­nia” na ścia­nie mówił, że to dom stu­dencki, ale adres się zga­dzał. Sara patrzyła na Olka i tro­chę żało­wała, że incy­dent w restau­ra­cji nagle wykre­ślił go z jej życia. Jakby w ogóle nie ist­niał! Poczuła coś w rodzaju wyrzu­tów sumie­nia – ale chyba bar­dziej w sto­sunku do sie­bie samej niż do niego – że tak łatwo zdra­dziła tamtą Zuzę, którą odkrył w niej Olek.

Czy ofi­cer wywiadu może kogoś poko­chać? – pomy­ślała. Czy w ogóle ktoś może poko­chać szpiega? Zgo­dzić się na wspólne życie na niby, w któ­rym jedno daje wszystko, a dru­gie tylko małą część sie­bie? Nie dla­tego, że nie chce. Nie może! Życie w stra­chu, rado­ści, klę­ski i zwy­cię­stwa… niczym nie możesz się podzie­lić! Więc co możesz dać? Nic! Powiesz kocha­nemu: masz mnie tylko odtąd dotąd, a o resztę nie pytaj? Kto się na to zgo­dzi! To jak żyć? Jak być kobietą?

– Zuza, będziesz spała razem z dziew­czy­nami. Nie ma już wol­nych pokoi – powie­dział Olek, wra­ca­jąc z cze­goś, co mogło wyglą­dać na recep­cję. – Nie prze­szka­dza ci to?

– Daj spo­kój! Oczy­wi­ście, że nie! Wolne pokoje są na pewno. Trzeba tylko dać. Ale ja i tak wolę spać z dziew­czy­nami – odparła Sara. – Jakie macie plany na jutro? O któ­rej wsta­jemy?

– Powin­ni­śmy chyba zoba­czyć Lwów. Podobno to piękne mia­sto. Cho­ciaż na razie takiego wra­że­nia nie spra­wia. Co ty na to? Poka­żesz mi Lwów, Zuza? – zapy­tał, miło akcen­tu­jąc jej imię.

– Oczy­wi­ście, Olku – odpo­wie­działa tym samym tonem. – Pro­po­nuję poświę­cić cały dzień na zwie­dza­nie mia­sta i noc­nym pocią­giem jechać do Kijowa.

– Mamy tutaj opła­cone dwa noc­legi. Nie mówi­łem ci?

– Może… już nie pamię­tam, chyba wyle­ciało mi z głowy. A ja nie mówi­łam ci, że poju­trze rano mam umó­wione spo­tka­nie na Uni­wer­sy­te­cie Kijow­skim? – odparła Sara.

W rze­czy­wi­sto­ści miała zoba­czyć się z „Tra­vi­sem” o osiem­na­stej następ­nego dnia. Zapla­no­wała jed­nak, że poje­dzie do Kijowa noc­nym pocią­giem, by unik­nąć koniecz­no­ści mel­do­wa­nia się w hotelu przed spo­tka­niem. Poza tym dla obser­wa­cji pociąg będzie poważ­nym utrud­nie­niem.

– Poroz­ma­wiam z kole­gami. Oso­bi­ście wolał­bym jechać z tobą, ale nie wiem, jakie jest ich zda­nie, nie mogę im nic narzu­cać. Rozu­miesz mnie?

– To jasne! – odpo­wie­działa.

Wolała jed­nak jechać do Kijowa sama, bo choć towa­rzy­stwo grupy dawało jej dobrą przy­krywkę, to teraz zaczy­nało ogra­ni­czać swo­bodę ruchu. A miała jesz­cze przed sobą trudne zada­nie wyj­ścia spod obser­wa­cji.

– Myślę, że wsta­niemy o dzie­wią­tej. Wystar­czy? Wyśpisz się? Powiedz dziew­czy­nom, kiedy będziesz w pokoju. Twój ple­cak już tam jest! – Olek odpro­wa­dził ją pod drzwi. – Dzię­kuję ci za ten nie­zwy­kły dzień. Wiele się od cie­bie nauczy­łem, naprawdę! Jesteś nie tylko piękna, jesteś wspa­niała, nie­zwy­kła!

Zbli­żył się do niej i Sara poczuła, że chce ją poca­ło­wać. Miała wra­że­nie, że zaraz zdrę­twieje. Z nie­po­ko­jem pomy­ślała, co robić. Bała się, ale była pewna, że się nie cof­nie. Napię­cie prze­mie­niło się nagle w przy­jemne pod­nie­ce­nie. Nie pano­wała nad sobą i nawet tego nie chciała.

Olek stał bli­sko i przez kilka sekund patrzył jej w oczy. Teraz była już pewna, że wyczuł jej zauro­cze­nie, uno­szące się wokół fero­mony, i reaguje tak, jak to robi męż­czy­zna. Bez słów.

– Dobra­noc, Zuza. Miłych snów – usły­szała słowa wypo­wie­dziane tak cie­pło jak ni­gdy dotąd i zamiast poca­łunku poczuła na policzku jego dłoń, deli­kat­nie prze­su­wa­jącą się do tyłu i doty­ka­jącą wło­sów. Zamknęła oczy i dziwny dreszcz prze­szedł jej ciało, poczuła pod­nie­ce­nie, jakiego nie dał jej dotąd żaden poca­łu­nek. Nikt ni­gdy tak jej nie doty­kał!

– Dobra­noc, Olek! Do jutra! – odpo­wie­działa z nie­uchwytną nutką żalu w gło­sie.

Dziew­czyny już się roz­pa­ko­wały i poszły do łazienki na kory­ta­rzu. Sara miała wra­że­nie, że wszystko robi w zwol­nio­nym tem­pie. Czuła się jak po nar­ko­tyku… ale czuła się dobrze. Wresz­cie jakoś upo­rała się z baga­żem i też poszła się umyć.

Gdy wró­ciła do pokoju, dziew­czyny leżały już w łóż­kach, ale świa­tło było zapa­lone.

– Olek powie­dział, że wsta­jemy o dzie­wią­tej. Dobra­noc – oznaj­miła, gasząc świa­tło.

– Okay! On jest efen­dim – rzu­ciła jedna ze stu­den­tek.

Sara leżała w ciem­nym pokoju i nie potra­fiła upo­rząd­ko­wać wra­żeń. Wszystko obra­cało się wokół Olka i zda­rze­nia w restau­ra­cji. Mie­szało się ze sobą mimo­wol­nie i bez sensu.

– Cho­lera jasna! Kurwa! Cho­lera! – powie­działa nagle na głos, aż dziew­czyny pod­sko­czyły w swo­ich łóż­kach. – Nic, nic… w porządku. Zapo­mnia­łam wysłać SMS-a do mamy. Śpij­cie!

Pode­rwała się i po omacku odna­la­zła w swo­jej tor­bie tele­fon komór­kowy. Włą­czyła go i akty­wo­wała iden­ty­fi­ka­tor GPS.

Kon­rad będzie wście­kły – pomy­ślała. Jak mu wytłu­ma­czę? Że spo­tka­łam chło­paka i stra­ci­łam głowę?

Miała żal do sie­bie, nie do Olka.

To zły znak. Muszę bar­dziej nad sobą pano­wać, umieć roz­dzie­lić wszystko na to, co moje… a co nie. Chyba nie da się połą­czyć uczuć i szpie­gow­skiej roboty. Chcia­ła­bym odbyć taką podróż z Olkiem na Krym, bez tych typów z obser­wa­cji, tras spraw­dze­nio­wych, agen­tów, bły­ska­wicz­nego prze­ka­zy­wa­nia mate­ria­łów, obsługi schow­ków…

Ta myśl, wyczer­pa­nie i spo­kojne roz­luź­nie­nie szybko spro­wa­dziły na nią sen.

Hałas prze­jeż­dża­ją­cych tram­wa­jów odbi­jał się od wąskich ulic i wpa­dał przez otwarte okno, wypeł­nia­jąc oświe­tlony słoń­cem pokój.

Sara pomy­ślała, że któ­raś z dziew­czyn musiała otwo­rzyć je w nocy. Zmo­rzył ją tak mocny sen, że nawet tego nie zauwa­żyła.

Była siódma rano. Dziew­czyny jesz­cze spały, nakryte pościelą jak śnież­nymi cza­pami. Leżała w łóżku, wpa­tru­jąc się w kawa­łek błę­kit­nego nieba widoczny nad domami po dru­giej stro­nie ulicy. Miała teraz czas, by spo­koj­nie zapla­no­wać swoje dzia­ła­nia na dzi­siaj i prze­jazd do Kijowa oraz zasta­no­wić się, jak odbyć bez­piecz­nie spo­tka­nie z „Tra­vi­sem”.

Jesz­cze przed wyjaz­dem, w War­sza­wie, miała przy­go­to­wany zarys trasy i punk­tów spraw­dze­nio­wych. Jed­nak wyda­rze­nia, które nastą­piły, spo­tka­nie z Olkiem i jego grupą, zmie­niły całą jej filo­zo­fię dzia­ła­nia.

Na korzyść! Zde­cy­do­wa­nie! Zresztą ni­gdy trasy nie da się zre­ali­zo­wać w stu pro­cen­tach tak, jak została zapla­no­wana. Naj­waż­niej­sza jest umie­jęt­ność wła­ści­wej oceny sytu­acji i zdol­ność impro­wi­za­cji – orze­kła. Póki wszy­scy śpią, zdążę coś zała­twić!

Wstała tak cicho, jak tylko potra­fiła, wło­żyła dżinsy i T-shirt, wzięła kosme­tyczkę i poszła do łazienki. Gdy prze­cho­dziła kory­ta­rzem obok męskiej toa­lety, usły­szała, że ktoś tam jest. Przy­spie­szyła kroku, bo chciała być teraz sama. Ogra­ni­czyła poranne czyn­no­ści do mini­mum i przed wyj­ściem spraw­dziła, czy kory­tarz jest pusty. Wró­ciła na chwilę do pokoju.

Po skrzy­pią­cych scho­dach zeszła z dru­giego pię­tra i pode­szła do star­szej kobiety, która peł­niła funk­cję recep­cjo­nistki. Szybko dowie­działa się, gdzie są naj­bliż­sze sklepy spo­żyw­cze, cho­ciaż kobieta zapro­po­no­wała, że za drobną opłatą gotowa jest przy­rzą­dzić śnia­da­nie. Nie o to jed­nak Sarze cho­dziło, cho­ciaż była bar­dzo głodna.

Wyszła przed budy­nek, zało­żyła oku­lary prze­ciw­sło­neczne i zaczęła się roz­glą­dać, jakby się zasta­na­wiała, w którą iść stronę. Na ulicy było kilku prze­chod­niów i dozorca wyma­chu­jący mio­tłą. Jechały dwa samo­chody, kil­ka­na­ście stało zapar­ko­wa­nych wzdłuż kra­węż­ni­ków. Wszyst­kie w tym samym kie­runku.

Świet­nie! Ulica jest jed­no­kie­run­kowa. Od tego zaczniemy. Jak w szkole! – pomy­ślała. Teraz trzeba dzia­łać bar­dzo spo­koj­nie, nie agre­syw­nie. Nie wolno ich z rana dener­wo­wać. Jeżeli tu są, to musieli się wymie­niać w nocy albo wstali wcze­śnie rano. Pew­nie są bez śnia­da­nia i kawy, w złym humo­rze. Do sklepu trzeba iść w lewo, aku­rat pod prąd. Ide­al­nie, żeby musieli ruszyć samo­chód. Chyba że mają pie­szych. Nie sądzę jed­nak… nie o tej porze. Pew­nie sie­dzi teraz w jakimś samo­cho­dzie tylko dwóch dyżur­nych. W takim razie idę w prawo, zgod­nie z kie­run­kiem ruchu. Będą musieli się ruszyć.

Przez chwilę patrzyła w lewo, by utrwa­lić obraz dwóch rzę­dów samo­cho­dów zapar­ko­wa­nych luźno po obu stro­nach. Ruszyła. Skrę­ciła w prawo i spo­koj­nym kro­kiem poszła ulicą lekko opa­da­jącą w dół.

Po jakichś stu metrach, gdy już docho­dziła do skrzy­żo­wa­nia, przez które prze­jeż­dżały tram­waje, prze­szła na lewą stronę jezdni i kątem oka spoj­rzała w per­spek­tywę ulicy, z któ­rej przy­szła. Zauwa­żyła, że z lewego ciągu samo­cho­dów powoli wynu­rza się pojazd.

Cho­ciaż na przy­stanku obok stało kilka osób, pode­szła do dozorcy, który zamia­tał chod­nik. Wia­domo było, że obser­wa­cja ustali ten kon­takt i zapyta dozorcę, czego chciała ta kobieta. Odpo­wiedź musiała być praw­dziwa: szu­kała sklepu. Dozorca wska­zał jej ten sam sklep co recep­cjo­nistka, w kie­runku dokład­nie prze­ciw­nym do tego, z któ­rego przy­szła. Gdy poka­zy­wał ręką w górę ulicy, z łatwo­ścią mogła zauwa­żyć prze­jeż­dża­jący powoli samo­chód, stary gra­na­towy ford escort na lwow­skiej reje­stra­cji. Patrzyła tak, by nie spo­tkać się wzro­kiem z sie­dzą­cymi wewnątrz dwiema oso­bami. Widziała wyraź­nie kobietę i męż­czy­znę. Na skrzy­żo­wa­niu samo­chód skrę­cił w prawo, pew­nie by zro­bić objazd wokół kwar­tału.

Dosyć typowe. Ale to jesz­cze nie pew­ność. Jeśli ten samo­chód znowu się pojawi, to bingo! – pomy­ślała i ruszyła z powro­tem w kie­runku sklepu.

Nie­duży sklep spo­żyw­czy znaj­do­wał się dwie­ście metrów w prawo od hostelu, za rogiem, w bocz­nej uliczce, i nie był widoczny z głów­nego traktu. Zna­la­zła go jed­nak łatwo.

Gdy weszła, spoj­rzała na zega­rek. Siódma trzy­dzie­ści sześć. Od wyj­ścia z hostelu minęło sie­dem minut. W skle­pie było pusto. Kupiła chleb, mar­ga­rynę, żółty ser, jogurt, pomi­dory, jajka i her­batę. Zajęło jej to nie wię­cej niż pięć minut.

Gdy wyszła ze sklepu, w odle­gło­ści trzy­dzie­stu metrów, po lewej stro­nie ulicy Wart­kiej, zauwa­żyła tego samego forda, lecz nikogo w nim nie było.

No i bingo! Są! Tyle że wysie­dli. Pew­nie mnie szu­kają. Zde­ner­wo­wali się! Ale to ich wina i wie­dzą o tym. Muszę się poka­zać, żeby ich uspo­koić. Nie ma wąt­pli­wo­ści, to nie mili­cja, to Służba Bez­pie­czeń­stwa Ukra­iny! – pomy­ślała.

Sta­nęła przed skle­pem i zaczęła prze­glą­dać zakupy, tak jakby się zasta­na­wiała, czy wszystko kupiła. Potem ruszyła bar­dzo wolno w kie­runku hostelu. Zatrzy­mała się, by zawią­zać sznu­ro­wa­dło. Po chwili znów się zatrzy­mała i tym samym wol­nym kro­kiem zawró­ciła do sklepu, żeby doku­pić ogórki. Teraz mogła obser­wo­wać przez szybę, jak do zapar­ko­wa­nego forda wsiada w pośpie­chu męż­czy­zna, a zdy­szana kobieta stoi tro­chę dalej i obser­wuje sklep.

No! Wszystko w porządku. Już się nie dener­wuj­cie. Jestem! Ale z was gapy…

Nie czuła do nich żad­nej nie­chęci, wprost prze­ciw­nie – miała dla nich wiele sym­pa­tii, szcze­gól­nie w sytu­acjach, gdy byli tak nie­po­radni.

Tym samym wol­nym kro­kiem ruszyła pro­sto do hostelu i zdą­żyła tylko zauwa­żyć, że kobieta zaczęła wyko­ny­wać dziwne ruchy. Wszystko było już jasne i nie musiała wię­cej zwra­cać na nią uwagi.

Gdy wyszła zza rogu, zoba­czyła, że przed wej­ściem do hostelu stoi Olek i się roz­gląda. Nie zauwa­żył jej. Przez uła­mek sekundy odnio­sła wra­że­nie, że robi dokład­nie to samo, co ona przed chwilą. Pomy­ślała, że musiała wtedy wypaść bar­dzo natu­ral­nie. Ruszył powoli w prawo, w kie­runku skrzy­żo­wa­nia, dokład­nie tak jak ona. Zanie­po­ko­iła się.

Sytu­acja jest oczy­wi­ście przy­pad­kowa, ale… tro­chę zasta­na­wia­jąca. Znów zde­ner­wuje obser­wa­cję. A to nie­do­brze! – pomy­ślała natych­miast.

Przy­spie­szyła kroku i gdy była już pewna, że ją usły­szy, zawo­łała. Na chwilę przy­sta­nął w miej­scu, jakby nie wie­dział, skąd docho­dzi głos. Zaraz potem się odwró­cił, zoba­czył Sarę i uśmiech­nął się. Kiedy pode­szła bli­żej, wyczuła w jego uśmie­chu coś dziw­nego. Był jakiś inny niż wczo­raj. Z początku nie mogła tego zro­zu­mieć, ale zaraz do niej dotarło, że Olek się ogo­lił, więc to pew­nie dla­tego.

Było mu lepiej z ciem­nym dwu­dnio­wym zaro­stem. Był zbó­jecko męski – pomy­ślała mimo­wol­nie.

– Dokąd idziesz? – zapy­tała.

– Chcia­łem zro­bić zakupy na śnia­da­nie… – odpo­wie­dział szybko i spoj­rzał na torbę, którą trzy­mała w ręku – ale, jak widać, byłaś szyb­sza. Gra­tu­luję! Nie mam z tobą szans, Zuza.

– Sklep jest tam. – Sara wska­zała ręką w prze­ciwną stronę, tak by obser­wa­cja mogła łatwo się zorien­to­wać, o czym roz­ma­wiają, i w teatral­nym geście unio­sła torbę z zaku­pami.

– Recep­cjo­nistka powie­działa mi, gdzie jest sklep, ale chyba cze­goś nie zro­zu­mia­łem. Mówiła po ukra­iń­sku – wytłu­ma­czył się Olek. – Pozwól, że zwrócę ci pie­nią­dze.

– Nie ma mowy! Pła­ci­łeś wczo­raj w restau­ra­cji. Ja sta­wiam śnia­da­nie. – Sarze popra­wiło się samo­po­czu­cie, bo w zacho­wa­niu Olka nie dostrze­gła niczego nie­na­tu­ral­nego.

– W takim razie pozwól, że je przy­go­tuję. Co kupi­łaś? – Objął ją ramie­niem, drugą ręką wziął od niej siatkę i wró­cili do hostelu.

Po śnia­da­niu cała piątka w dosko­na­łym nastroju ruszyła na zwie­dza­nie ską­pa­nego w słońcu Lwowa.

Chcąc nie chcąc, Sara musiała grać rolę opro­wa­dza­ją­cej. Wpraw­dzie jej wie­dza na temat zabyt­ków była wię­cej niż pobieżna, jed­nak topo­gra­fię Lwowa miała opa­no­waną per­fek­cyj­nie, bo to pod­sta­wowy ele­ment przy­go­to­wa­nia ofi­cera wywiadu. Za każ­dym razem, kiedy wyjeż­dżała ze Lwowa lub z jakie­goś innego mia­sta, w któ­rym pra­co­wała, obie­cy­wała sobie, że musi wró­cić tam pry­wat­nie i naprawdę je zwie­dzić. No bo co możesz zoba­czyć, kiedy patrzysz cią­gle do tyłu, a prze­wod­nik w dłoni to tylko atrapa.

– Poga­da­łem z przy­ja­ciółmi. Chcą jesz­cze dzi­siaj zostać we Lwo­wie. Nie nama­wia­łem ich na wyjazd do Kijowa ani nie mówi­łem im o tobie, bo głu­pio by to wypa­dło. Rozu­miesz mnie? – powie­dział Olek, gdy zostali na chwilę sami.

– Nie ma sprawy! Wszystko prze­my­śla­łam i też zostanę do jutra. Tak faj­nie jest z wami! Jeżeli nie zdążę, to prze­sunę spo­tka­nie… świat się przez to nie zawali. Moje dru­gie ja mówi mi, że pozna­łam kogoś cie­ka­wego, z kim warto spę­dzić czas. Doświad­czyć cze­goś nowego, innego.

Sara rze­czy­wi­ście tak myślała i czuła, jed­nak przed wyj­ściem z hostelu spa­ko­wała już swój bagaż, bo wyjazd zapla­no­wała na wie­czór. Teraz chciała miło spę­dzić czas z Olkiem i wcale nie myślała o towa­rzy­szą­cej im obser­wa­cji.

Olek uśmiech­nął się z wyraź­nym zado­wo­le­niem i korzy­sta­jąc z oka­zji, że zostali z tyłu za grupą, wziął ją za rękę.

I znów, tak jak wie­czo­rem na kory­ta­rzu, a może nawet jesz­cze moc­niej, poczuła miły przy­pływ cie­pła i bicie dwóch serc. Nie mogła sobie przy­po­mnieć, czy kie­dy­kol­wiek szła z chło­pa­kiem za rękę. Widząc, jak robią to inni, zwy­kle miała wra­że­nie, że to takie śmieszne, dzie­cinne.

A zatem nie zna­łam samej sie­bie – pomy­ślała i szła dalej, nie­na­tu­ral­nie mocno ści­ska­jąc dłoń Olka.

Bojąc się jego spoj­rze­nia, patrzyła nie­obec­nym wzro­kiem na drugą stronę ulicy. Szli przez chwilę w mil­cze­niu. Nagle Olek puścił jej dłoń i w tej samej chwili zauwa­żyła, że idący przed nimi kole­dzy zatrzy­mali się i odwró­cili w ich stronę.

Poczuła się, jakby nagle została zwol­niona z uwięzi, wyzwo­lona z nie­na­tu­ral­nej sytu­acji krę­pu­ją­cej myśli i ruchy. Mimo to gdzieś głę­boko czuła, że dobrze się stało, iż Olek poro­zu­miewa się z nią wła­śnie takimi gestami, tak oczy­wi­stymi i wyraź­nymi, które mówią kobie­cie o wiele wię­cej niż słowa.

Docho­dziła dzie­więt­na­sta i wszy­scy zgod­nie uznali, że czas coś zjeść. Cało­dniowa włó­częga po mie­ście w upale i kurzu wyraź­nie odci­snęła piętno na ich wyglą­dzie, ale nie na nastroju, który wciąż był wyśmie­nity. Udali się do pobli­skiej kafeszki na Rynku.

Po całym dniu spę­dzo­nym z Olkiem Sarze zda­wało się, że jest naprawdę Zuzą Wil­ską, kimś zupeł­nie innym, nowym. Olek otwo­rzył się przed nią i nie musiała zada­wać żad­nych pytań, żeby go poznać.

Począt­kowo było to dla niej takie nie­na­tu­ralne. Opo­wie­dział histo­rię swo­jej rodziny, nie ukry­wa­jąc bole­snych wspo­mnień z dzie­ciń­stwa. O ojcu, któ­rego ni­gdy nie było w domu, matce pozba­wio­nej czu­ło­ści, lecz nie­stro­nią­cej od męż­czyzn. O życiu w męskim inter­na­cie, drę­cze­niu ze strony star­szych kole­gów, wyuz­da­nym nauczy­cielu gim­na­styki. O dwu­let­niej ucieczce do Sudanu, gdzie pra­co­wał jako wolon­ta­riusz, zako­chany, jak mu się wyda­wało, w star­szej od niego o pięt­na­ście lat żonie angiel­skiego leka­rza. Sarę fascy­no­wał los mło­dego męż­czyzny, pełen nie­spo­dzia­nek, barw i zapa­chów Afryki, którą też tro­chę znała.

O sobie mówiła nie­wiele, ale w jego opo­wia­da­niu widziała sie­bie, wła­sne nie­udane dzie­ciń­stwo, bunt i ucieczkę od rze­czy­wi­sto­ści, poszu­ki­wa­nia, marze­nia o wyjeź­dzie do Afryki. Wymu­szoną przez życie samo­dziel­ność, oku­pioną samot­no­ścią. Teraz, gdy koń­czył się dzień i nad­cho­dziła chwila wyjazdu, myślała cha­otycz­nie, co zro­bić, by zatrzy­mać Olka, bo nadzieja, jaką jej dał, nagle stała się dla niej naj­waż­niej­sza.

Zapadł zmrok i zorien­to­wała się, że jest już po dwu­dzie­stej pierw­szej. Wstała od sto­lika i zapy­tała, gdzie jest toa­leta, cho­ciaż dobrze wie­działa. Jeden z chłop­ców wska­zał jej drogę. Wyszła z restau­ra­cji, prze­szła kil­ka­na­ście metrów w prawo, gdzie znaj­do­wał się auto­mat tele­fo­niczny. Miała w pamięci utrwa­loną mapę pra­wie wszyst­kich tele­fo­nów publicz­nych w cen­trum Lwowa. Wło­żyła kartę i wykrę­ciła numer swo­jego tele­fonu komór­ko­wego. Cze­kała tak długo, aż ode­zwała się auto­matyczna sekre­tarka. Po chwili, by przy­kryć swój numer przed obser­wa­cją, wykrę­ciła przy­pad­kowy numer w Pol­sce, który nie odpo­wia­dał. Szybko wró­ciła do restau­ra­cji. Zajęło jej to nie wię­cej niż pięć minut.

– Zuza, twój tele­fon szcze­kał jak wście­kły pies. – Olek sko­men­to­wał iro­nicz­nie sygnał jej tele­fonu komór­ko­wego. Pomy­ślała, że musi go zmie­nić.

Wyjęła tele­fon z torby i spraw­dziła, że ma jedno nie­ode­brane połą­cze­nie z numeru publicz­nego. W porządku – pomy­ślała – teraz ciąg dal­szy małego show.

– Cho­lera! To mój pro­fe­sor z Kijowa! – rzu­ciła, uda­jąc zakło­po­ta­nie. – Muszę zadzwo­nić!

Ode­szła od sto­lika na taką odle­głość, by spra­wić wra­że­nie, że chce roz­ma­wiać bez świad­ków, lecz w rze­czy­wi­sto­ści tak, by mogli sły­szeć, o czym będzie mówiła. Udała, że wci­ska łącze­nie z ostat­nim zapi­sa­nym nume­rem, po czym przy­ło­żyła do ucha głu­chy tele­fon.

– Dobry wie­czór, panie pro­fe­so­rze… – mówiła wyraź­nie po rosyj­sku. – Nie, nie, jestem jesz­cze we Lwo­wie… tak… Tak?… Tak jak mówi­łam, bar­dzo mi zależy… Pro­fe­sor Sta­ni­sław­ski już mi o tym wspo­mi­nał, ale chyba coś źle zro­zu­mia­łam… – Zauwa­żyła, że Olek się przy­słu­chuje. – Dobrze, panie pro­fe­so­rze, będę na czas… Nie, nie… Tak, ale liczę, że poświęci mi pan tro­chę czasu… Tak?… Bar­dzo dzię­kuję! Do zoba­cze­nia!

– Musisz jechać? – zapy­tał, gdy tylko usia­dła.

Nawet nie ukry­wał, że słu­chał roz­mowy. O to jej prze­cież cho­dziło. Ton, jakim wypo­wie­dział te dwa słowa, wska­zy­wał, że krótki show speł­nił swoje zada­nie i dał jej alibi. Cho­ciaż tym razem nie spra­wił jej żad­nej satys­fak­cji. Wola­łaby tego nie robić.

– Tak. Muszę. Pro­fe­sor pytał, czy zdążę na umó­wione spo­tka­nie, bo poju­trze wyjeż­dża na mie­siąc i nie będzie miał moż­li­wo­ści się ze mną zoba­czyć. Bez tej roz­mowy nie ruszę z miej­sca. Nie mogę sobie pozwo­lić na kolejne opóź­nie­nie w pracy nad książką.

– Zuza, jasne! Jak się dosta­niesz teraz do Kijowa? – zapy­tał tro­chę for­mal­nie Olek.

Spoj­rzała na zega­rek.

– O dwu­dzie­stej dru­giej czter­dzie­ści pięć mam pociąg do Kijowa. Jak mi pomo­że­cie, to zdążę. – Spoj­rzała pyta­ją­cym wzro­kiem na zacie­ka­wione twa­rze. – Mam trzy kwa­dranse do odjazdu. Może ktoś wpadłby po moje rze­czy do hostelu, a ja bym w tym cza­sie poje­chała na dwo­rzec po bilet, bo oba­wiam się kolejki. Zwrócę za tak­sówkę…

– Ala i Marek, skocz­cie po rze­czy Zuzy – zarzą­dził Olek. – My poje­dziemy na dwo­rzec i tam na was zacze­kamy.

Sara przy­wo­łała kel­nera, popro­siła o rachu­nek i natych­mia­stowe zamó­wie­nie dwóch tak­só­wek. Roz­po­częła reali­za­cję dru­giej czę­ści swo­jego planu zmie­rza­ją­cego do spo­tka­nia z „Tra­vi­sem”. Cze­kało ją też poże­gna­nie z Olkiem, na chwilę, jak myślała. Nie mogła o nim tak po pro­stu zapo­mnieć.

Wyjazd ze Lwowa zapla­no­wała tak, by w swo­jej dzi­wacz­no­ści wyda­wał się zupeł­nie natu­ralny. Tak to powinna ode­brać cho­dząca za nimi obser­wa­cja. Ist­niała duża szansa, że po całym dniu spo­koj­nego spa­ce­ro­wa­nia po zabyt­kach i zauł­kach Lwowa obser­wa­cja stra­ciła czuj­ność. I Sara na to liczyła. To była dobra oka­zja, by im się urwać, i to tak, by sami obwi­nili się o błąd.

To musi być dla nich zasko­cze­nie – pomy­ślała. Na pewno zauważą, że ktoś z nas wyjeż­dża. Ale kto i dokąd? Tego nie będą wie­dzieli do końca! Gdy zoba­czą, że to ja wsia­dam do pociągu, o tej porze nie przyj­dzie im łatwo wysłać kogoś za mną. Słabo opła­cani, zmę­czeni po całym dniu esbecy… Który się zgo­dzi spę­dzić noc w pociągu, bez jedze­nia? Z pew­no­ścią odpusz­czą sobie i obsta­wią dwo­rzec w Kijo­wie. To pra­wie pewne!

Sara, jak zawsze w takich sytu­acjach, czuła rodzaj zawo­do­wej satys­fak­cji z pro­stego i sku­tecz­nego planu, swo­jego małego zwy­cię­stwa.

Gdy Ala i Marek dotarli na dwo­rzec, do odjazdu pociągu zostało sie­dem minut, a kolejka do kasy była jesz­cze spora. Olek, wyraź­nie pode­ner­wo­wany, dość nie­grzecz­nym tonem pole­cił całej czwórce cze­kać w holu dworca. Sam zaś szyb­kim kro­kiem ruszył za Sarą w kie­runku peronu.

– A co z bile­tem? – zapy­tał ze zdzi­wie­niem.

– Nie ma czasu. Kupię w pociągu – odpo­wie­działa, bo do końca chciała trzy­mać obser­wa­cję w nie­pew­no­ści i nie zdra­dzać, dokąd jedzie.

Pod­bie­gli do pierw­szego wagonu i za pięć­dzie­siąt dola­rów Sara szybko dostała od kon­duk­torki miej­sce sypialne. Olek tym­cza­sem wniósł jej ple­cak. Gdy wyszła na kory­tarz i popa­trzyła przez okno, stał już z powro­tem na pero­nie. Natych­miast wśród nie­licz­nych odpro­wa­dza­ją­cych dostrze­gła dwóch męż­czyzn, któ­rzy roz­glą­dali się ner­wowo. Gdy zoba­czyli ją w oknie, odwró­cili się i zaczęli iść powoli w prze­ciw­nym kie­runku.

Pew­nie teraz roz­ma­wiają ze swo­imi sze­fami. Nie byli pewni, kto wyjeż­dża, Olek czy ja. Teraz już wie­dzą i powinno się wyja­śnić, o kogo im cho­dziło.

Olek coś mówił, ale ona go nie słu­chała.

– Do zoba­cze­nia! – zawo­łała, gdy pociąg ruszył.

Obaj męż­czyźni zostali na pero­nie.

31

Mar­cin był wyraź­nie pobu­dzony, co ujaw­niało się w jego ruchach i cha­otycz­nym sło­wo­toku. Zda­wał sobie z tego sprawę, lecz zakła­dał, że od czasu do czasu odro­bina spon­ta­nicz­no­ści nie zaszko­dzi, a Kon­rad rzadko pro­te­sto­wał, gdyż wie­dział, że kiedy trzeba wziąć odpo­wie­dzial­ność za swoje słowa i czyny, Mar­cin potrafi się opa­no­wać.

– Więc po kolei. Czego chcieli nasi szwedzcy przy­ja­ciele?

Mar­cin wycią­gnął notat­nik i zanim zaczął refe­ro­wać, rzu­cił:

– Sze­fie, to bar­dzo cie­kawa sprawa. Ale niech mi szef obieca, że ja ją dostanę…

– Jak mam ci obie­cać, skoro nie wiem nawet, o co cho­dzi. Mar­cin, nie nad­uży­waj mojej cier­pli­wo­ści…

– Ja tylko tak…

– Kto przy­je­chał?

– Olaf Svens­son i Per Gusta­vs­son – wyre­cy­to­wał Mar­cin z pamięci, po czym otwo­rzył notat­nik i dodał: – Svens­son jest z kontr­wy­wiadu, czyli Säpo, a ten Gusta­vs­son z wywiadu woj­sko­wego. Mało się odzy­wał, głów­nie mówił Svens­son. Mają pro­blem z jed­nym osiem­dzie­się­cio­let­nim dziad­kiem, który nazywa się Hans Jor­gen­sen.

– Osiem­dzie­się­cio­let­nim? Dziwne. Jakiś zbrod­niarz wojenny czy co?

– Też mi się z początku wyda­wało, że to dziwne. Ale to, czego dowie­dzia­łem się póź­niej, wcale nie było dziwne ani śmieszne. Sprawa wygląda poważ­nie, cho­ciaż jest poszla­kowa i taka w stylu rewind your mind…

– Co?

– No… to tak, jakby zaist­niało jakieś zda­rze­nie, a potem trzeba by odtwo­rzyć, jak do niego doszło. Tak jakby puścić film do tyłu… – Lubił wymy­ślać tego rodzaju porów­na­nia, licząc na ubar­wie­nie swo­jego stylu.

– Mar­cin! Ja rozu­miem… Nie trzy­maj mnie dłu­żej w napię­ciu… – Kon­rad poczuł jakąś wewnętrzną weso­łość, mimo że był zmę­czony po całym dniu. Miał wra­że­nie, jakby widział sie­bie sprzed lat.

– Szwedzki kontr­wy­wiad od kil­ku­na­stu mie­sięcy sie­dzi na jed­nym ruskim dyplo­ma­cie – zaczął z powagą. – Nazywa się Sier­giej Pie­tusz­kin i jest z SWZ. Taki ofi­cer śred­niego poko­le­nia. Pro­blem w tym, że Sie­rioża zako­chał się w żonie swo­jego rezy­denta i regu­lar­nie ją bzyka. Kon­spi­rują się dobrze, ale nie przed Säpo, tylko przed swo­imi. Nie boją się Szwe­dów, bo uwa­żają ich za ludzi kul­tu­ral­nych, nasta­wio­nych życz­li­wie do Rosji… i takie tam…

– Coś w tym jest – rzu­cił zde­cy­do­wa­nie Kon­rad.

– Wszy­scy Rosja­nie, z wyjąt­kiem rezy­denta, miesz­kają na tere­nie pla­cówki, więc Sie­rioża ma uła­twione zada­nie i miłość speł­nia się w miesz­ka­niu szefa lub pod­czas wspól­nych podróży po Szwe­cji. Rezy­dent dużo jeź­dzi służ­bowo, więc gniaz­deczko jest czę­sto wolne i Des­de­mona ma sporo swo­body. I teraz naj­cie­kaw­sze! – Mar­cin wyraź­nie się roz­krę­cał. – Otóż Des­de­monę i Sie­riożę łączy rów­nież wspólna skłon­ność do nad­uży­wa­nia alko­holu…

– Ile ona ma lat? Jest star­sza od niego?

– To druga żona rezy­denta. Młod­sza od niego o kil­ka­na­ście lat. Nato­miast od Pie­tu­chy o kilka, chyba. Nie zano­to­wa­łem tego…

– Nie­ważne! Mów dalej.

– Jak uwa­żają Szwe­dzi, Sie­rioża jest kryp­to­al­ko­ho­li­kiem i pod tym wzglę­dem kon­spi­ruje się rów­nie dobrze jak w bale­tach z żoną szefa. Co de facto nie jest takie trudne w tej amba­sa­dzie…

– Prze­sa­dzasz, Mar­cin. To są mity… Tro­chę sza­cunku dla naszych prze­ciw­ni­ków, gamo­niu! W końcu to oni zdo­byli Ber­lin i Wyspy Kuryl­skie.

– Może – odparł krótko, jakby zigno­ro­wał Kon­rada albo nie zro­zu­miał. – Nie­mniej jest on czę­ścią tego mitu. Tak to widzą Szwe­dzi. Na tę kon­spi­ra­cję poświęca dużo wysiłku i nie star­cza mu już siły na inne kon­spi­ro­wa­nie, to, za które mu płacą. A na doda­tek szef uważa go za naj­lep­szego ofi­cera Rezy­den­tury…

– Nie­praw­do­po­dobne! Szwe­dzi mają szczę­ście. – Kon­rad z nie­do­wie­rza­niem pokrę­cił głową.

– W rze­czy samej! Szczę­ścia­rze! – roz­wi­nął myśl Mar­cin. – Dla­tego Otello daje mu do roboty naj­lep­sze kawałki, a on par­ta­czy, żeby jak naj­szyb­ciej wró­cić do ich wspól­nej pani. Po pro­stu nie przy­kłada się do pracy. Toteż Szwe­dzi obło­żyli go tech­niką, obser­wa­cją i mają kurę, co znosi złote jaja… Prze­cho­dzę do sedna, cho­ciaż ważne jest wszystko. W ciągu ostat­nich trzech mie­sięcy Sier­giej jeź­dził czte­ro­krot­nie na Gotlan­dię… to taka wyspa…

– Wiem, byłem tam kilka lat temu…

– Pierw­szy raz poje­chał sam. Potem z Des­de­moną, następ­nie z Otel­lem. I ostatni raz znów sam. Jakieś trzy tygo­dnie temu. Ten układ wizyt w Visby wydał się Szwe­dom co naj­mniej dziwny. Zaczęli szcze­gó­łowo badać, godzina po godzi­nie, jego trasy, moty­wa­cję, legendę i tak dalej… Wyszło im kilka punk­tów, które mogły mieć jakieś zna­cze­nie. Aha, zapo­mnia­łem powie­dzieć! Od początku wyklu­czyli, że Sie­rioża przy­go­to­wuje się do spo­tka­nia z agen­turą. Jego modus ope­randi wska­zy­wał, że może cho­dzić o obsługę schowka lub przy­ję­cie trans­mi­sji szyb­kiej łącz­no­ści.

– Tak, to daje się dosyć łatwo wychwy­cić – wtrą­cił Kon­rad. – Tym bar­dziej jeśli ten Sier­giej czuje się roz­luź­niony… i w jakimś stop­niu bez­karny. Rosyj­scy ofi­ce­ro­wie wywiadu mają czę­sto pogar­dliwy sto­su­nek do służb kontr­wy­wia­dow­czych takich kra­jów jak Szwe­cja, Nor­we­gia czy Sło­wa­cja. Nie wszy­scy oczy­wi­ście, ale są i tacy. Ten Sier­giej na takiego mi wła­śnie wygląda. Oni, Mar­cinku, myślą, że ich wywiad to taka bizan­tyj­ska kon­struk­cja, nie­znisz­czalna histo­ria, i coś w tym jest, ale zapo­mi­nają o solid­no­ści szwedz­kiego rze­mieśl­nika czy sło­wac­kiego pie­ka­rza. Dobry kontr­wy­wiad to rze­tel­ność, dro­bia­zgo­wość i cier­pli­wość, a tego Szwe­dom nie bra­kuje…

– No wła­śnie! – przy­znał z odro­biną egzal­ta­cji Mar­cin. – Ana­liza tych czte­rech poby­tów Sie­rioży w Visby, jaką prze­pro­wa­dzili Szwe­dzi, jest dosko­nała. Romeo za każ­dym razem przez dwa dni spa­ce­ro­wał, jeź­dził, bie­gał po Gotlan­dii i wyko­ny­wał ruchy pozorne, żeby dać na poty obser­wa­cji, zmę­czyć ją i uśpić jej czuj­ność. Nie­które wyglą­dały na dzia­ła­nia ope­ra­cyjne, cho­ciaż w rze­czy­wi­sto­ści nimi nie były. Ale tro­chę się prze­li­czył…

– Bo Szwe­dzi rzu­cili na niego duże siły…

– Tak jest, sze­fie!

– Zmie­rzaj do celu! Co usta­lili? To cie­kawe. – Kon­rad powie­dział to cicho i łagod­nie, żeby Mar­cin nie poczuł się poga­niany.

– Pod­czas czte­rech poby­tów odwie­dzał kilka miejsc po dwa, trzy razy. Zawsze miało to lep­sze lub gor­sze uza­sad­nie­nie. Wstęp­nie wyty­po­wano dwa miej­sca, które Sier­giej praw­do­po­dob­nie do cze­goś wyko­rzy­sty­wał. Pierw­sze to ławka nad morzem, a dru­gie – altana w ogro­dzie bota­nicz­nym. Dla­czego wybrali te miej­sca? Bo tylko te potwier­dziły się cztery razy i w tych miej­scach był z rezy­den­tem. Pew­nego dnia pro­gnoza zapo­wia­dała wyśmie­nitą pogodę, a tym­cza­sem lało jak z cebra. Pech! Mimo to Sie­rioża i rezy­dent zadali sobie trud, by w desz­czu posie­dzieć na ławce i w altance. Szwedzki kontr­wy­wiad nie był pewien, czy Rosja­nie coś pla­nują na poważ­nie, czy też jest to dzia­ła­nie masku­jące, obli­czone na odcią­gnię­cie uwagi, a reali­za­cja odbę­dzie się zupeł­nie gdzie indziej – cią­gnął Mar­cin z zaan­ga­żo­wa­niem. – Dla­tego Säpo obsta­wiło oba miej­sca kame­rami cyfro­wymi i cze­kało, aż coś lub ktoś wypły­nie. W ciągu tygo­dnia wyty­po­wało kil­ka­na­ście osób, które wyglą­dały na podej­rzane. Ale po dokład­nej ana­li­zie i zba­da­niu mate­riału fil­mo­wego, a raczej zdjęć poklat­ko­wych, wyło­wiło jed­nego gościa… uwaga!… osiem­dzie­się­cio­let­niego!

Kon­rad popa­trzył na Mar­cina ze zdzi­wie­niem.

– Nazywa się Hans Jor­gen­sen i mieszka pod Sztok­hol­mem. Jor­gen­sen zja­wił się w altance wcze­śnie rano w pochmurny dzień… Dwa dni po ostat­niej wizy­cie Sier­gieja. Pro­szę, sze­fie! To są jego zdję­cia. – Dopiero teraz Mar­cin poło­żył na biurku Kon­rada plik foto­gra­fii. – Tro­chę nie­wy­raźne z powodu pogody. Z ich ana­lizy widać, że Jor­gen­sen wszedł do altanki, wziął do ręki coś, co wisiało mię­dzy liśćmi… O, na tym zdję­ciu naj­le­piej widać, że coś trzyma…

– Spójrz na jego twarz, Mar­cin! On się cze­goś boi… roz­gląda… jakby się spraw­dzał. Tam mię­dzy liśćmi widać jakiś zarys postaci… Przyj­rzyj się! Można by pomy­śleć, że ta postać go spło­szyła… wystra­szyła… – Kon­rad i Mar­cin przy­pa­try­wali się z bli­ska zdję­ciom w for­ma­cie A4.

– Szwe­dom zajęło dwa tygo­dnie usta­le­nie toż­sa­mo­ści Jor­gen­sena.

– Kim on jest?! – zapy­tał twardo Kon­rad.

– Hans Jor­gen­sen, eme­ry­to­wany naczel­nik z Urzędu Imi­gra­cyj­nego, wdo­wiec, Duń­czyk z pocho­dze­nia. Ale co naj­waż­niej­sze… – Mar­cin zawie­sił głos – jego syn Carl jest ofi­ce­rem szwedz­kiego wywiadu woj­sko­wego.

– Może to zbieg oko­licz­no­ści… – wtrą­cił Kon­rad, ale po chwili się zre­flek­to­wał. – Nie… coś tu śmier­dzi. Dziw­nie się czuję, jak­bym był w pustym base­nie… – zasta­na­wiał się na głos.

– Szwe­dzi dobrze go zba­dali. Nawet zało­żyli mu pod­słuch w tele­fo­nie. Na Gotlan­dię przy­był prak­tycz­nie bez powodu. Wyglą­dało, jakby przy­je­chał odpo­cząć, ale to nie trzy­mało się kupy. Jor­gen­sen pro­wa­dzi życie samot­nika, żad­nych bli­skich zna­jo­mych. Wszy­scy, któ­rzy go choć tro­chę znają, nie potra­fią o nim nic kon­kret­nego powie­dzieć. Taki bez­barwny. Był bar­dzo zwią­zany z żoną i synem…

– Rozu­miem, że z nim nie roz­ma­wiali.

– Oczy­wi­ście! Nie wie­dzą, o co w tym wszyst­kim cho­dzi. Zbie­rają mate­riały, ale są to tylko prze­czu­cia, nawet nie poszlaki…

– Nie dzi­wię się. Dzia­łają po omacku, bo jesz­cze za wcze­śnie. Ale ciarki cho­dzą po ple­cach i to wystar­czy, by zająć się sprawą…

– Nie­dawno była rocz­nica śmierci jego żony. Tego dnia miał się spo­tkać z synem i razem z nim pójść na cmen­tarz. Tym­cza­sem nie­mal w ostat­niej chwili powie­dział mu, że musi się zoba­czyć z jakimś przy­ja­cie­lem. Carl… koman­dor!… był z tego powodu okrop­nie roz­ża­lony. Szwe­dzi usta­lili, że Jor­gen­sen nie ma żad­nego przy­ja­ciela w… gdzieś to zapi­sa­łem…

– To może być stary nie­le­gał – rzu­cił Kon­rad bez prze­ko­na­nia. – Dla­czego Szwe­dzi przy­szli z tym do nas? Cze­goś tu nie rozu­miem… albo ty nie potra­fisz mi tego wyja­śnić…

– Naj­waż­niej­sze zosta­wi­łem na koniec. Wszystko jest jasne, sze­fie!

Mar­cin mówił z satys­fak­cją, bo czuł, że udało mu się pod­grzać Kon­rada, co nor­mal­nie nie było łatwe. Coś tak pro­stego i oczy­wi­stego jak zre­fe­ro­wa­nie tematu też może być sztuką. Miał wra­że­nie, że jak pocisk zmie­rza nie­uchron­nie do celu. Teraz był pewny, że Kon­rad da mu tę sprawę.

– Kiedy się zorien­to­wali, że spo­tka­nie z przy­ja­cie­lem z pół­nocy to fik­cja i że Jor­gen­sen oszu­kał syna, z któ­rym jest podobno bar­dzo bli­sko zwią­zany, posta­no­wili wziąć dziadka pod obser­wa­cję, na poważ­nie – cią­gnął Mar­cin. – Oka­zało się jed­nak, że on rze­czy­wi­ście gdzieś w tym cza­sie znik­nął. Tak zeznali sąsie­dzi. Widzieli, jak z nie­dużą torbą na ramie­niu szedł do kolejki pod­miej­skiej. Säpo sko­rzy­stało z oka­zji i zro­biło mu prze­gląd miesz­ka­nia. W kuchni zna­la­zło na stole gazetę z oddar­tym rogiem. Tak jakby coś zano­to­wał i potem to ode­rwał. To już star­szy gość i może mieć pro­blemy z pamię­cią. Zapo­mniał jed­nak, że zapis odci­snął się na następ­nej kartce. Otóż był tam adres… adres biura sprze­da­ją­cego bilety na prom do… Pol­ski! Wła­śnie!

– Bingo! Już rozu­miem! Czy on teraz prze­bywa tutaj?

– Jest pro­blem! Gdy Säpo zasię­gało języka w biu­rze tury­stycz­nym, Jor­gen­sen wła­śnie wra­cał do domu. Wyku­pił tylko tak zwany prze­jazd tury­styczny, tam i z powro­tem, bez zmiany kabiny. Prom przy­bija do Gdań­ska o trzy­na­stej, a odpływa o osiem­na­stej. Czyli nasz Hans miał pięć godzin…

– Pięć godzin na coś bar­dzo waż­nego, skoro zde­cy­do­wał się na okła­ma­nie syna. I Szwe­dzi chcą się dowie­dzieć, co ten sta­ru­szek robił w Pol­sce… Mar­cin! – W końcu Kon­rad powie­dział to, na co jego pod­władny cały czas cze­kał. – Bierz się do niego ostro! Coś w ostat­nich dniach mamy duży ruch w inte­re­sie.

Mar­cin był już przy drzwiach, gdy usły­szał:

– I nie mówi się Sapo, tylko Sepo!

– Kur­czę! Szef to nawet szwedzki zna – mruk­nął i wyszedł.

32

Sara była sama w prze­dziale. Każdy kon­duk­tor na wschód od Bugu trzyma wolne miej­sca z myślą o swoim pry­wat­nym zarobku. Pięć­dzie­siąt dola­rów podzia­łało z wyraźną siłą, bo otyła kon­duk­torka w mocno obci­słym mun­du­rze już po chwili przy­nio­sła her­batę i bar­dzo uprzej­mie zapy­tała, czy pasa­żerka nie jest głodna. Sara podzię­ko­wała i zamknęła się w prze­dziale.

W pociągu było chłodno, więc zanim weszła pod koc, wło­żyła dres. Potem nasta­wiła budzik w tele­fo­nie i zga­siła świa­tło. Zza ściany docho­dził gwar roz­ba­wio­nych gło­sów. Przez chwilę się w nie wsłu­chi­wała i wyda­wało jej się, że mówią po angiel­sku. Była bar­dzo zmę­czona. Wie­działa, że musi szybko zasnąć i dobrze wypo­cząć przed jutrzej­szym dniem. Zamknęła oczy, sta­ra­jąc się igno­ro­wać coraz bar­dziej oży­wione głosy. Wci­snęła głowę głę­boko w poduszkę, która pach­niała wil­go­cią. Jak cała kole­jowa pościel w byłym Związku Sowiec­kim – pomy­ślała Sara. Ręce i nogi miała jak wykute z zim­nego gra­nitu. Wra­że­nia ostat­nich dni ata­ko­wały ją z nie­zwy­kłą siłą.

Zasta­na­wiała się nad tym, co się zda­rzyło we Lwo­wie, i nad dziw­nym uczu­ciem, które ją opa­no­wało. Przez chwilę robiła sobie wyrzuty, jakby zdra­dziła Kon­rada. Pomy­ślała nawet, że zacho­wała się wobec niego nie­lo­jal­nie. Ale zaraz uznała, że nic się nie stało, bo w końcu i ona ma prawo do pry­wat­no­ści. Ana­li­zo­wała jesz­cze swoje postę­po­wa­nie, lecz nie była pewna wła­snych racji. Z Olkiem oczy­wi­ście nawiąże kon­takt – ma prze­cież jego tele­fon i adres e-mailowy – ale dopiero, gdy wróci do Pol­ski.

Zoba­czymy, co się z tego uro­dzi. Potrze­buję tro­chę czasu, by to wszystko prze­my­śleć… Czy powie­dzieć Kon­ra­dowi? – zasta­na­wiała się, leżąc w ciem­no­ści, a odpły­wa­jące powoli myśli obra­cały się ciężko w takt stu­ka­nia kół pociągu.

Budzik w tele­fo­nie wył z natar­czy­wo­ścią alarmu prze­ciw­lot­ni­czego, ale Sara nie miała siły ani woli, żeby wycią­gnąć rękę i go wyłą­czyć. Leżała z zamknię­tymi oczami i czuła, że jest już świt.

Nagle zdała sobie sprawę, że pociąg stoi. Pode­rwała się zanie­po­ko­jona i chwy­ciła wciąż brzę­czący tele­fon. Przez chwilę pomy­ślała ze stra­chem, że wczo­raj źle usta­wiła godzinę budze­nia i prze­spała sta­cję, na któ­rej miała wysiąść. Godzina jed­nak się zga­dzała: była piąta trzy­dzie­ści. Ulżyło jej.

Wyj­rzała przez okno. Pociąg stał w polu.

Wygląda na to, że mam opóź­nie­nie… Ile? Cho­lera! Ile? To może mi skom­pli­ko­wać robotę!

Wyszła na kory­tarz. W pociągu pano­wała mar­twa cisza. Pode­szła do prze­działu kon­duk­torki. Zastu­kała, ale bez odzewu. Pomy­ślała, że kobieta śpi, lecz prze­dział był zamknięty. Poczuła, że ogar­nia ją panika. W tym momen­cie usły­szała gło­śne trza­śnię­cie drzwi toa­lety i zoba­czyła wycho­dzącą kon­duk­torkę.

– Dzień dobry – powie­działa i szybko zaczęła się dopy­ty­wać: – Dla­czego sto­imy? Ile mamy opóź­nie­nia? Gdzie jeste­śmy?

– Spo­koj­nie, dziew­czyno – odrze­kła kon­duk­torka, zasko­czona ner­wo­wo­ścią Sary. – Mamy pół godziny opóź­nie­nia. Tutaj pociąg czę­sto stoi. Do Kijowa pew­nie nad­robi. Idź, połóż się jesz­cze. Obu­dzę cię przed Kijo­wem i zro­bię ci her­batki. Idź! – Jej głos brzmiał miło i uprzej­mie, tak przy­naj­mniej wyda­wało się Sarze.

W tym momen­cie pociąg szarp­nął nie­spo­dzie­wa­nie, aż stra­ciła rów­no­wagę. Wró­ciła do prze­działu. Czuła się już pew­niej. Wzięła kosme­tyczkę i poszła do toa­lety.

Była siódma jede­na­ście, gdy pociąg z prze­raź­li­wym piskiem hamul­ców zatrzy­mał się na jakiejś sta­cji. Sara spraw­dziła czas: dwa­dzie­ścia minut opóź­nie­nia. Na pero­nie było sporo ludzi naj­wy­raź­niej cze­ka­ją­cych na elek­tryczkę.

Wysia­dła z wagonu.

Sto­jąca na zewnątrz kon­duk­torka pew­nym ruchem zła­pała ją za rękę.

– To jesz­cze nie Kijów, dziew­czyno! Jesz­cze godzina jazdy – powie­działa zdzi­wiona.

– Ja wiem… ja wła­śnie tutaj jecha­łam… – Roz­ko­ja­rzona zapo­mniała nazwy miej­sco­wo­ści, bo pil­nie sta­rała się spraw­dzić, czy ktoś wysiada za nią z pociągu albo obser­wuje ją na pero­nie.

Ni­gdy tutaj nie była. Do Kijowa miała około osiem­dzie­się­ciu kilo­me­trów. Wyszła przed dwo­rzec. Było pusto, nikt za nią nie szedł. Żad­nych samo­cho­dów, żad­nych tak­só­wek. Nie­opo­dal stała wielka brudna cię­ża­rówka, a spod jej otwar­tej maski wysta­wała dolna połowa ciała kie­rowcy. Sara pode­szła do samo­chodu i zawo­łała, lecz męż­czy­zna nawet nie drgnął, zajęty naprawą. Ude­rzyła więc mocno dło­nią w zabru­dzony błot­nik.

– Prze­pra­szam, że prze­szka­dzam. Nie wie pan, skąd odcho­dzą auto­busy do Kijowa? – zapy­tała, gdy tylko zoba­czyła jego twarz. – Wła­śnie uciekł mi pociąg – dodała, uśmie­cha­jąc się na wszelki wypa­dek.

– A ty tu skąd? – usły­szała w odpo­wie­dzi. Męż­czy­zna koło pięć­dzie­siątki odwró­cił się, trzy­ma­jąc w rękach jakieś narzę­dzia, i przez chwilę wpa­try­wał się w Sarę. – Polka, tak? – Nagle nie­ogo­loną twarz roz­ja­śnił zadzi­wia­jąco ser­deczny uśmiech, wzbo­ga­cony gdzie­nie­gdzie zło­tem.

– Tak… jestem z Pol­ski – odpo­wie­działa bez namy­słu.

– Stąd nie ma auto­bu­sów do Kijowa. Za trzy godziny będzie pociąg. Musisz zacze­kać! – powie­dział i zesko­czył z maski. Wciąż sze­roko się uśmie­chał i wyglą­dało to nieco dziw­nie. – Skąd jesteś? – zapy­tał.

– Z War­szawy.

– Byłem w Prze­my­ślu, Lubli­nie, kilka razy w Rze­szo­wie, ale ni­gdy w War­sza­wie. To podobno duże i piękne mia­sto. Mam w Pol­sce rodzinę. – Wyraź­nie zaczął się roz­krę­cać. – Pol­ska to piękny kraj, ludzie bogaci. Nie to co tutaj. Ja jestem ze Sta­ni­sła­wowa. Dzia­dek był Pola­kiem. Nazy­wam się Doro­how­ski, Igor.

Sara uści­snęła wycią­gniętą w jej stronę potężną dłoń, którą dopiero co wytarł w szmatę, i pomy­ślała przez sekundę, że pew­nie rodak będzie chciał ją poca­ło­wać w rękę, bo wyglą­dało, że się do tego przy­mie­rza.

– Wsia­daj, zawiozę cię do Kijowa. Spo­tkać tutaj rodaczkę, ale szczę­ście! – powie­dział ni to do sie­bie, ni to do Sary. Wal­nął klapą od sil­nika i dziar­sko ruszył do szo­ferki, nie cze­ka­jąc na jej reak­cję. – Jak dobrze pój­dzie, w godzinę będziemy na miej­scu.

Sara stała jak zamu­ro­wana i nie wie­działa, co powie­dzieć. Oka­zja była dosko­nała, ale musiała też dbać o swoje bez­pie­czeń­stwo.

– Osiem­dzie­siąt kilo­me­trów w godzinę? – zdzi­wiła się nieco, lecz zaraz pomy­ślała, że na Wscho­dzie wszystko jest względne, i czas, i odle­głość.

– Wsia­daj! – usły­szała gromki głos, gdy otwo­rzyły się drzwi szo­ferki.

Wrzu­ciła ple­cak do wnę­trza, wspięła się do kabiny i od razu ude­rzył ją lepki kok­tajl zapa­chowy ze sta­rego potu i ropy.

– Nie bój się – powie­dział Igor. – Jestem z kato­lic­kiej rodziny. – Roz­piął koszulę i wycią­gnął nie­na­tu­ral­nie duży krzyż wyglą­da­jący jak ze złota i zdo­biony baza­ro­wymi szkieł­kami. Poca­ło­wał go z uczu­ciem i powoli, deli­kat­nie scho­wał z powro­tem. – Mój kuzyn jest księ­dzem w Rze­szo­wie…

– Ile to będzie kosz­to­wało? – zapy­tała. Nie miało to zna­cze­nia, ale chciała wypaść natu­ral­nie.

– Co…? Od rodaczki nie wezmę hrywny! Ale opo­wiesz mi o Pol­sce. Mam dużo pytań. Dobrze? – Spoj­rzał na Sarę oczami dziecka pro­szą­cego o cukie­rek.

– Dobrze, panie Igo­rze! – powie­działa i od razu została nagro­dzona jesz­cze szer­szym uśmie­chem. – Mam na imię Wanda – dodała.

– O Boże! Znam to imię! Jakie to piękne pol­skie imię! – pra­wie wykrzyk­nął i Sara już nie wie­działa, czy jej kie­rowca jest naiwny, dzie­cinny, czy tak po pro­stu ser­decz­nie szczery. Posta­no­wiła jed­nak mieć się na bacz­no­ści.

Tak jak powie­dział, do Kijowa doje­chali w ciągu godziny.

Sara wysia­dła przy sta­cji metra na przed­mie­ściach. Czuła, że drżą jej nogi, jest cała spo­cona, a od zapa­chu w kabi­nie i wstrzą­sów na dro­dze bolała ją głowa. Jesz­cze ni­gdy nie była tak szczę­śliwa – może nawet wię­cej niż szczę­śliwa – że w końcu dotarła do celu, cho­ciaż już nie­jedno w życiu prze­szła. Lata­nie z ukra­iń­skim pilo­tem czter­dzie­sto­let­nim An-2 w Zairze było jak rejs samo­lo­tem pasa­żer­skim Bri­tish Air­ways w porów­na­niu z tym, czym ura­czył ją Igor w swo­jej cię­ża­rówce.

Naj­lep­szym dowo­dem było to, że nie zapa­liła ani jed­nego papie­rosa. Posta­no­wiła, że rzuci pale­nie, jak tylko doje­dzie do Kijowa. Zło­żyła to ślu­bo­wa­nie, gdy z prze­ra­że­niem patrzyła, jak jej kie­rowca, któ­remu usta się nie zamy­kały, co chwila przy­pa­lał sobie papie­rosa, trzy­ma­jąc ogromną kie­row­nicę kola­nami.

Igor wyglą­dał na praw­dzi­wie uszczę­śli­wio­nego i na poże­gna­nie kazał jej pozdro­wić wszystko i wszyst­kich w Pol­sce. Led­wie zamknęła za sobą drzwi, ruszył w takim stylu, jakby dotych­cza­sowa jazda była dla niego tylko roz­grzewką.

Docho­dziła ósma dwa­dzie­ścia. Sara usia­dła na ławce obok wej­ścia do metra i nie zwa­ża­jąc na spie­szą­cych nie­spo­koj­nym kro­kiem prze­chod­niów, wypa­liła dwa papie­rosy. Chciała po pro­stu chwilę odpo­cząć po ostat­nich prze­ży­ciach i zebrać myśli. Zna­la­zła w torebce tabletki od bólu głowy i wzięła dwie naraz.

Po podróży z Igo­rem jed­nego przy­naj­mniej była pewna: że nie idzie za nią żadna obser­wa­cja.

Nie ma na świe­cie dru­giego takiego samo­chodu, który mógłby prze­je­chać tą drogą – pomy­ślała z roz­ba­wie­niem – nie mówiąc już o wybit­nych umie­jęt­no­ściach Igora…

Poczuła silną potrzebę wypi­cia kawy, dużego kubka pach­ną­cej kawy ze śmie­tanką. Wła­śnie takiej, jaką piją z Kon­ra­dem codzien­nie rano w pracy. Ale w tych warun­kach było to śmieszne marze­nie.

Łyk­nęła wody z butelki i zaczęła się roz­glą­dać za czymś do jedze­nia. Obok wej­ścia do metra sie­działa na krze­sełku ukra­iń­ska babuszka i sprze­da­wała cie­płe pie­rogi.

W Kijo­wie zaczy­nał się nowy dzień. Sara nie pomy­ślała o Olku i nawet tego nie zauwa­żyła.

33

Minęła sie­dem­na­sta. Jor­gen­sen przez chwilę obser­wo­wał z ukry­cia recep­cjo­ni­stę. Sądził, że jest nie­wi­dzialny, dla­tego zde­ner­wo­wał się, że wcze­śniej, kiedy przy­szedł do hotelu, recep­cjo­ni­sta zwró­cił na niego uwagę. Na dobrą sprawę sam był sobie winien, że usiadł wtedy w takim miej­scu. Ale nie miał wyboru, bo był to jedyny wolny fotel.

Teraz musiał wyjść nie­zau­wa­żony. Tak­sówka pew­nie już pod­je­chała. Czuł silną nie­straw­ność. Zda­rzało mu się to nie­zwy­kle rzadko. Kwa­śna pol­ska zupa i krwi­sta polę­dwica, które zamó­wili do pokoju, zupeł­nie nie paso­wały do jego szwedz­kiej diety. Wie­dział o tym, dla­tego pozwo­lił sobie wypić parę kie­lisz­ków wódki. Na tra­wie­nie – jak zachę­cał jego part­ner.

Do recep­cji pode­szło kilka osób i roz­po­częło gło­śną dys­ku­sję po nie­miecku. Uznał, że to jest odpo­wiedni moment. Ści­snął moc­niej torbę, sku­lił się lekko, odwró­cił twarz w drugą stronę i spo­koj­nym, zde­cy­do­wa­nym kro­kiem prze­mie­rzył westy­bul i wyszedł na ulicę.

Od razu zoba­czył sta­rego żół­tego mer­ce­desa zapar­ko­wa­nego kil­ka­na­ście metrów dalej. Kie­rowca, gdy tylko go zauwa­żył, włą­czył sil­nik i pod­je­chał bli­żej. Jor­gen­sen nie zdą­żył jesz­cze nic powie­dzieć, gdy tak­sów­karz zapy­tał: „Na prom?” – i ruszył z miej­sca, led­wie trza­snęły drzwiczki.

Jor­gen­sen czuł się zmę­czony.

W Szwe­cji takich tak­sów­ka­rzy chyba nie ma… Sami imi­granci – pomy­ślał.

Musiał jesz­cze się spraw­dzić. Żela­zna zasada. Wie­dział o tym dobrze, ale był tak zmę­czony, że było mu to obo­jętne. Chciał już tylko wejść na pokład, zamknąć się w kabi­nie i poło­żyć.

Cały czas myślał o tym, co zaszło mię­dzy nim a Car­lem. Jak mu to wytłu­ma­czyć, jakich użyć słów? Przez chwilę roz­wa­żał, czy nie wyja­wić mu prawdy, ale zaraz sobie sam odpo­wie­dział: „Czy­ste sza­leń­stwo!”.

Pró­bo­wał obser­wo­wać, czy nie jedzie za nimi jakiś samo­chód, i czę­sto roz­glą­dał się wokół, patrzył za sie­bie, zupeł­nie jakby był nowi­cju­szem w tym zawo­dzie. Widział, że kie­rowca dys­kret­nie obser­wuje go w lusterku.

Wozi pew­nie tylu praw­dzi­wych świ­rów, że nie przej­muje się takim dziad­kiem jak ja – uspo­koił sam sie­bie, cho­ciaż kie­dyś byłoby to nie do pomy­śle­nia.

Dla pew­no­ści jed­nak popro­sił tak­sów­ka­rza, by zatrzy­mał się przy kio­sku z gaze­tami. Wysiadł, obej­rzał wystawę, zapy­tał sprze­dawcę, która godzina, i wró­cił do samo­chodu. Nie zauwa­żył niczego podej­rza­nego.

Do odpły­nię­cia promu zostało dwa­dzie­ścia minut. Jor­gen­sen prze­mknął do swo­jej kabiny. Nie mógł jed­nak otwo­rzyć drzwi. Pró­bo­wał kilka razy. Zde­ner­wo­wał się i przez chwilę pomy­ślał, że pod­czas jego nie­obec­no­ści ktoś mógł wejść do środka. Zaraz jed­nak do niego dotarło, jak nie­do­rzeczna jest ta myśl. No bo po co ktoś miałby wcho­dzić do jego kabiny? Prze­cież nic w niej nie zosta­wił.

Poszedł do recep­cji i moż­li­wie naj­uprzej­miej zgło­sił pro­blem. Recep­cjo­nistka, nawet nie rzu­ciw­szy nań okiem, wydała mu nową kartę, infor­mu­jąc krótko, że zmie­niono kody do zam­ków.

Wszedł do kabiny, zabez­pie­czył drzwi od wewnątrz i usiadł na łóżku. Po chwili poło­żył się na wznak. W ubra­niu, w butach. Wciąż czuł nie­straw­ność. Torbę poło­żył sobie na piersi i objął obu­rącz. W kabi­nie pano­wała cisza, ale na zewnątrz prom zapeł­niali już pasa­że­ro­wie.

Obu­dził go gło­śnik i ten sam kobiecy głos co poprzed­nio poin­for­mo­wał o zasa­dach bez­pie­czeń­stwa na morzu i zachę­cił do robie­nia zaku­pów.

Jor­gen­sen spoj­rzał na zega­rek. Minęło dwa­dzie­ścia minut. Poczuł się znacz­nie lepiej. Usiadł i zaczął roz­pa­ko­wy­wać torbę. Naj­pierw wyjął dużą grubą kopertę, którą otrzy­mał w hotelu. Nie wie­dział nawet, co w niej jest. Miał wyraźne instruk­cje, by tylko ode­brać mate­riał od czło­wieka, któ­rego okre­ślono jako „123”, oraz prze­pro­wa­dzić od ręki eks­per­tyzę innego doku­mentu.

Swoje zada­nie wyko­nał naj­le­piej jak potra­fił. Na dobrą sprawę po pół­to­rej godziny był już gotowy i mógł zakoń­czyć spo­tka­nie. „123” oka­zał się jed­nak bar­dzo inte­re­su­ją­cym roz­mówcą i Jor­gen­sen pozwo­lił sobie wyjść poza instruk­cję i zasady. Od razu zauwa­żył, że „123” jest pod wpły­wem alko­holu. Był nad­zwy­czaj gada­tliwy i wylewny, ale mimo błęd­nych oczu mówił logicz­nie i skład­nie. Tro­chę iry­tu­jące było jego nie­na­tu­ralne zacho­wa­nie. Odno­sił się do niego, jakby znał go od lat. Jor­gen­sena nieco to draż­niło, ale nie zaska­ki­wało. W końcu sporo widział.

Przez lata obsłu­gi­wał wielu agen­tów w róż­nych kra­jach i każdy miał jakieś pro­blemy, jakiś mniej lub bar­dziej widoczny defekt psy­chiczny. I każdy był inny. To było dla niego oczy­wi­ste, nor­malne. Żeby zdra­dzić ojczy­znę, trzeba mieć poważne pro­blemy z samym sobą. Stąd powszechny wśród tych ludzi pociąg do alko­holu, uni­wer­sal­nego i łatwo dostęp­nego środka na zapa­le­nie duszy i strach.

Nas, ofi­ce­rów, to nie doty­czy! – pomy­ślał Jor­gen­sen i przez chwilę roz­wa­żał, czy rze­czy­wi­ście tak jest. Prze­cież, co spo­strzegł z pew­nym zdzi­wie­niem, nie znał żad­nego innego nie­le­gała.

„123” nie odbie­gał od wzorca. Kie­dyś Jor­gen­sen się zasta­na­wiał, czy rosyj­scy agenci pra­cu­jący dla Ame­ry­ka­nów lub Angli­ków są podobni. Doszedł wów­czas do wnio­sku, że nie ma na to pro­stej odpo­wie­dzi, bo Rosja­nin nie zdra­dza ojczy­zny, ale pra­wie każdy ma pro­blemy z duszą i alko­ho­lem. Roz­pra­co­wa­nie Niemca, Szweda czy Anglika jest znacz­nie prost­sze, za to zwer­bo­wa­nie musi być trudne. Z Pola­kami tro­chę inna sprawa, bo są jakby pośrodku.

Ale ten „123” oka­zał się inte­re­su­jący z zupeł­nie innego powodu. Jor­gen­sena nie obcho­dziło, jak się nazywa ani gdzie pra­cuje. Dla niego to był tylko „123”. Posia­dał jed­nak nie­zwy­kłą wie­dzę o wyda­rze­niach wojen­nych na tere­nach nale­żą­cych daw­niej do Pol­ski. A wspa­niale było poroz­ma­wiać z kimś, kto zna histo­rię.

Przez całe życie Jor­gen­sen czuł głód wie­dzy o tym, co się stało w cza­sie wojny, która tak bole­śnie go dotknęła. Gdy tylko mógł, prze­glą­dał nie­liczne w szwedz­kich księ­gar­niach książki doty­czące wojny w Pol­sce i ZSRR, zwłasz­cza na zie­miach, gdzie kie­dyś miesz­kał. Dosko­nale wie­dział, że nie wolno mu tego robić. Nie­po­trzeb­nie mógł ujaw­nić swoją praw­dziwą toż­sa­mość. Ni­gdy jed­nak nie zna­lazł nic, co w jakimś stop­niu mogłoby się wią­zać z jego losami. Nie­dawno miał dostęp do kom­pu­tera i wpi­sał do wyszu­ki­warki jedyne hasło, jakie przy­szło mu do głowy – „Mie­dwiedki”. Twarda bli­zna na pamięci nie prze­pusz­czała żad­nych innych myśli ani wspo­mnień. Nie­na­wiść do Pola­ków była już czymś odle­głym, uczu­ciem bez pokry­cia, zwy­kłym wspo­mnie­niem.

Teraz ock­nął się jakby z letargu. Wciąż sie­dział na łóżku i trzy­mał w rękach pudełko z przy­rzą­dami i odczyn­ni­kami. Odło­żył je na bok. Ostat­nio dużo myślał o sobie, o swoim życiu. Znacz­nie wię­cej niż zwy­kle. Wie­dział, że to z powodu Carla. Ale też od pew­nego czasu prze­śla­do­wała go myśl, że zbliża się do końca. Nie potra­fił okre­ślić, do jakiego końca, ale to, co czuł, nie było stra­chem przed śmier­cią.

Znów ten sam kobiecy głos zapro­sił go do odwie­dze­nia restau­ra­cji i skle­pów na pozio­mie szó­stym i siód­mym. Zorien­to­wał się, że nie ma wody do picia i musi pójść do sklepu. Zde­cy­do­wał jed­nak, że naj­pierw weź­mie prysz­nic. Wie­dział, że przed snem powi­nien jesz­cze coś zjeść. Prysz­nic pozwoli mu na zabi­cie czasu do kola­cji. Potem tro­chę pospa­ce­ruje po pokła­dzie i położy się w kabi­nie. Prze­czyta mate­riały, które ode­brał od „123”. Po przy­jeź­dzie będzie musiał zapa­ko­wać je do schowka i prze­ka­zać do Rezy­den­tury w Sztok­hol­mie.

W instruk­cji, którą otrzy­mał przed wyjaz­dem, nie było zakazu prze­glą­da­nia mate­ria­łów, co byłoby zresztą śmieszne, bo miał prze­cież wyko­nać eks­per­tyzę ich auten­tycz­no­ści. Bada­nie prze­pro­wa­dził w trud­nych warun­kach hote­lo­wego pokoju, dys­po­nu­jąc jedy­nie pod­sta­wo­wym zesta­wem. Pobrał też próbki do dal­szych badań. Zada­nie nie­ty­powe, ale już od dawna nie dzi­wił się róż­nym nie­zwy­kłym zle­ce­niom, jakie dosta­wał z Cen­trali.

Wstępna ana­liza zarówno kolo­ro­wego planu, jak i maszy­no­pisu wypa­dła pozy­tyw­nie. Z dużym praw­do­po­do­bień­stwem mógł stwier­dzić, że doku­menty zostały spo­rzą­dzone w latach czter­dzie­stych. Nie miał jed­nak poję­cia, czy to dobrze, czy źle. Prawdę mówiąc, nawet go to nie inte­re­so­wało. Teraz wiózł ze sobą kopie.

Pod­czas spo­tka­nia w hotelu pobu­dzony alko­ho­lem „123” zachę­cał go do ich prze­czy­ta­nia.

Jor­gen­sen wyszedł na zewnętrzny pokład z solid­nym zamia­rem odby­cia spa­ceru, jed­nak zimny wiatr zago­nił go do wnę­trza. Udał się więc do sklepu, żeby kupić wodę. Kupił rów­nież brandy Rémy Mar­tin w pla­sti­ko­wej butelce, cho­ciaż wcale nie miał ochoty na alko­hol.

Wró­cił do kabiny. Zabez­pie­czył drzwi od wewnątrz. Posta­wił pier­siówkę na sto­liku i zaczął się roz­bie­rać. Wszedł do cia­snej toa­lety, żeby umyć zęby i twarz. Prom mia­rowo i pra­wie nie­wy­czu­wal­nie koły­sał się na falach. Jedy­nie otwarte drzwi toa­lety skrzy­piały, wyczu­wa­jąc ten powolny ruch. Stał przed lustrem i w zim­nym świe­tle jarze­niówki przy­glą­dał się swemu odbi­ciu. Czuł sym­pa­tię do uśmie­cha­ją­cej się doń twa­rzy, nie­współ­mier­nie łaska­wie nazna­czo­nej upły­wem czasu.

Dla­czego nie mam żad­nego nałogu? Ni­gdy nie mia­łem. Żad­nego hobby, szcze­gól­nych zain­te­re­so­wań. Żad­nego raka, pro­staty. Muszę wyglą­dać na zwy­kłego, nud­nego sta­rego Szweda. Czy naprawdę taki jestem? – pomy­ślał przez chwilę i natych­miast skar­cił się gło­śno:

– Za dużo myślisz o sobie!

Napił się wody z pla­sti­ko­wego kubka i pod­ło­żyw­szy sobie pod plecy drugą poduszkę, usa­do­wił się wygod­nie na łóżku. Zapa­lił oświe­tle­nie nad głową i z torby, która stała obok, wycią­gnął tek­tu­rową teczkę zawią­zaną na tasiemkę. Ze środka wyjął plik luź­nych kar­tek zapi­sa­nych starą czcionką maszy­nową. Była to kse­ro­ko­pia doku­mentu, który dzi­siaj badał.

– „Pro­to­kół prze­słu­cha­nia Sie­miona Andrie­je­wi­cza Zubowa, członka sowiec­kiej bandy NKWD w okręgu gro­dzień­skim, paź­dzier­nik tysiąc dzie­więć­set czter­dzie­ści trzy” – prze­czy­tał na głos z wyraź­nym zain­te­re­so­wa­niem. I zaraz prze­czy­tał ponow­nie, jakby nie rozu­miał tek­stu.

Po chwili odło­żył pierw­szą kartkę i zaczął powoli stu­dio­wać tekst. Ści­śnięte linie nie uła­twiały mu śle­dze­nia tre­ści, tym bar­dziej że cza­sami musiał czy­tać zda­nie dwa razy, zanim dobrze pojął sens. To mu jed­nak nie prze­szka­dzało. Miał dużo czasu.

Rela­cja wcią­gała go coraz bar­dziej. Nie skła­dała się z pytań i odpo­wie­dzi jak typowy pro­to­kół, przy­po­mi­nała raczej pamięt­nik.

Jor­gen­sen wstał z łóżka, pod­szedł do drzwi i przez chwilę nasłu­chi­wał docho­dzą­cych z zewnątrz gło­sów. Gdzieś obok trza­snęły drzwi. Usiadł na łóżku, napił się wody i popra­wił poduszki.

Docho­dziła dwu­dzie­sta druga. Popa­trzył na leżący obok maszy­no­pis. Prze­czy­tał pierw­szą część pro­to­kołu. Opo­wia­da­nie Sie­miona Zubowa o „willi Zaru­bina” w twier­dzy brze­skiej i zako­pa­niu skrzyni wzbu­dziło w nim nie­zwy­kłe zain­te­re­so­wa­nie.

Ni­gdy nie sły­szał o czymś podob­nym. Wła­ści­wie słabo znał histo­rię Związku Radziec­kiego. O obro­nie twier­dzy brze­skiej czy­tał kilka lat temu arty­kuł, chyba w dzien­niku „Dagens Nyhe­ter”, napi­sany z oka­zji rocz­nicy wybu­chu wojny. Ni­gdy nie sły­szał o kom­brygu Zaru­bi­nie. W zasa­dzie nie znał histo­rii NKWD. Kie­dyś na kur­sie szkoły wywia­dow­czej uczył się cze­goś na ten temat, ale wszystko już dawno zapo­mniał. Wyje­chał prze­cież ze Związku Radziec­kiego w 1946 roku.

Przez te wszyst­kie lata, które spę­dził za gra­nicą, tro­chę czy­tał o histo­rii kraju. Kie­dyś zro­bił na nim wra­że­nie arty­kuł o wymor­do­wa­niu pol­skich ofi­ce­rów w Katy­niu. Jesz­cze więk­szego wstrząsu doznał, czy­ta­jąc o kaźni w Kuro­pa­tach. Nazwy tych miejsc utkwiły mu w pamięci jak Mie­dwiedki. Nie­długo potem był na szko­le­niu w ZSRR i pytał swo­jego ofi­cera pro­wa­dzą­cego o te sprawy. Pamię­tał dobrze, że otrzy­mał cał­ko­wi­cie prze­ko­nu­jącą odpo­wiedź. Nie mógł sobie pozwo­lić na wąt­pli­wo­ści. Kiedy po 1990 roku zaczęło się uka­zy­wać mnó­stwo publi­ka­cji na ten temat, on wie­dział, że więk­szość zawar­tych w nich infor­ma­cji to kłam­stwo i mani­pu­la­cja.

Teraz jed­nak czuł się dziw­nie. Począt­kowo po prze­czy­ta­niu tego tek­stu nie mógł zro­zu­mieć, co go tak zanie­po­ko­iło. Spoj­rzał jesz­cze raz na pierw­szą stronę i zro­zu­miał, dla­czego Sie­mion Andrie­je­wicz Zubow ujaw­nił te tajem­nice Pola­kom. Poczuł do niego nie­chęć jak do zwy­kłego zdrajcy. Nie dla­tego, że będąc żoł­nie­rzem, zacho­wał się nie­god­nie, ale wła­śnie dla­tego, że ujaw­nił tajem­nice.

Co by było, gdy­bym to ja ujaw­nił wszystko, co wiem? A przez pół wieku uzbie­rało się tego – pomy­ślał Jor­gen­sen. Miał wra­że­nie, jakby Zubow go oszu­kał, prze­chy­trzył.

Jego spoj­rze­nie powę­dro­wało ku pier­siówce. Szybko jed­nak sobie wyper­swa­do­wał, że jeśli do wypi­tego wcze­śniej ze „123” alko­holu doda jesz­cze brandy, to nie będzie mowy o dal­szej lek­tu­rze.

Następny roz­dział pro­to­kołu miał nagłó­wek „Zbrod­nie oddziału NKWD Sier­gie­jewa na Gro­dzieńsz­czyź­nie”. Jor­gen­sen prze­rzu­cił kartkę i prze­czy­tał: „Mie­dwiedki, luty 1943”.

Poczuł, jak krew odpływa mu z twa­rzy. Choć nie wie­dział jesz­cze, co ten roz­dział zawiera, stało się dla niego oczy­wi­ste, że to jego wieś.

Odło­żył kartkę i przez chwilę patrzył w sufit. Zasta­na­wiał się, czy chce to czy­tać. Po raz pierw­szy w życiu czuł strach. Ogromny strach przed prze­szło­ścią i sobą samym. Już wie­dział, o czym to będzie. Nie musiał się domy­ślać. Dosko­nale pamię­tał ten szary pora­nek w lutym 1943 roku. Dzień, który nazna­czył całe jego życie.

Teraz trzy­mał w rękach doku­ment z tego czasu, żywą część tam­tych wyda­rzeń, ich świa­dec­two. Zamknął oczy i poczuł, jak spod zamknię­tych powiek spły­wają na poduszkę łzy. Nie chciał o tym myśleć. Bez­sku­tecz­nie przy­wo­ły­wał obraz Ingrid i Carla.

Zerwał się z łóżka, chwy­cił butelkę brandy i odkrę­cił zde­cy­do­wa­nym ruchem. Powstrzy­mał się jed­nak i odsta­wił ją na miej­sce. Poszedł do łazienki i zoba­czył swoje odbi­cie w lustrze. Zro­biło mu się żal – sie­bie. Stał tak dłuż­szą chwilę i czuł, jak ula­tują z niego myśli i wra­że­nia, jak roz­sze­rza się bole­sna pustka.

Zupeł­nie stra­cił poczu­cie czasu. Nie obcho­dziło go, która jest godzina. Usiadł na łóżku i wziął pierw­szą kartkę.

34

Sara zajęła miej­sce w rogu sali, skąd mogła nie­zau­wa­żona obser­wo­wać wej­ście. Uzbecką restau­ra­cję Sza­fran na Worow­skiego 3 sama wybrała na miej­sce spo­tkań z „Tra­vi­sem”. Lokal miał kilka sal i wiele zaka­mar­ków, w któ­rych można było dys­kret­nie poroz­ma­wiać. Dość wyso­kie ceny odstra­szały przy­pad­ko­wych gości.

Zoba­czyła „Tra­visa” przez okno i wydało jej się, że kro­czy nie­na­tu­ral­nie ciężko, przy­gar­biony, jakby mniej­szy.

Wszedł do restau­ra­cji. Przez chwilę roz­ma­wiał z łysym szat­nia­rzem przy­po­mi­na­ją­cym zapa­śnika sumo, ubra­nym w zbyt cia­sny uzbecki strój. W tym cza­sie nie poja­wił się nikt, kogo można by wziąć za obser­wa­cję. „Tra­vis” zauwa­żył Sarę i ruszył za nią. Prze­szli kilka wąskich pomiesz­czeń, zanim usie­dli przy osło­nię­tym przez namiot sto­liku na samym końcu lokalu. Już samo zna­le­zie­nie tego miej­sca mogło spra­wić sporo trud­no­ści.

– Cześć, Igor – powie­działa Sara i objęła go na powi­ta­nie.

– Cześć. – „Tra­vis” trzy­mał ją mocno w ramio­nach, jakby za chwilę miał się roz­kleić.

– Wszystko w porządku? – zapy­tała.

Usie­dli. „Tra­vis” ocią­gał się z odpo­wie­dzią.

– Jestem czy­sty. Przy­je­cha­łem poran­nym pocią­giem. Mia­łem cały dzień na spraw­dze­nie w Kijo­wie.

– Spa­łeś w pociągu? Pew­nie jesteś zmę­czony… Źle wyglą­dasz. Nie widzie­li­śmy się już chyba… pół roku? Nie służy ci Mińsk… – rzu­ciła bez namy­słu i od razu poczuła, że nie powinna była tego mówić.

– Chcę wra­cać! – oznaj­mił krótko „Tra­vis” i po chwili, patrząc na jej zasko­czoną twarz, dodał: – Zaraz ci wszystko wyja­śnię. Naj­pierw powiedz mi, co u mojej mamy, u Oli. Przy­wio­złaś listy?

Sara wyjęła z ple­caka mały note­book. Gdy wystar­to­wał, pod­łą­czyła do niego pen­drive’a i podała „Tra­vi­sowi”.

– Czy­ta­łaś? – zapy­tał, nie pod­no­sząc oczu.

– Tak. Czy­ta­łam – odpo­wie­działa. – Zaraz wra­cam.

Chciała zosta­wić „Tra­visa” samego, dać mu chwilę intym­no­ści. Poszła do bufetu i zaczęła prze­glą­dać kartę dań, lecz wciąż sły­szała jego słowa: „Chcę wra­cać!”. Wie­działa już, że coś się stało, coś naprawdę poważ­nego. Popa­trzyła na „Tra­visa”, na jego szarą twarz, uśmiech­niętą smutno w poświa­cie kom­pu­tera, i zro­biło jej się żal. To nie był już Igor Sza­niaw­ski, ten młody, pełen życia stu­dent z Bia­łe­go­stoku. Nie był to też Oleg Popow, postać z gry kom­pu­te­ro­wej.

Czy można tak eks­pe­ry­men­to­wać z ludz­kim życiem? Co ja z nim zro­bi­łam? Kim on teraz jest? Czy są na świe­cie takie sprawy, dla któ­rych trzeba poświę­cać czy­jeś życie, czyjś los? To jakiś obłęd! – pomy­ślała i przed oczami sta­nęła jej pło­nąca bośniacka wieś.

„Tra­vis” wyłą­czył kom­pu­ter i spoj­rzał na Sarę, która stała z menu w ręku, patrząc na niego nie­obec­nym wzro­kiem. Ock­nęła się dopiero, gdy ją zawo­łał.

Po chwili poja­wił się śniady kel­ner. Żeby jak naj­szyb­ciej się go pozbyć, oboje zamó­wili to samo, szurpę i pilaw, nie zagłę­bia­jąc się spe­cjal­nie w menu.

– Tęsk­nią za tobą – rzu­ciła.

– Czy­ta­łaś list od Oli? – zapy­tał.

– Nie, tylko list od mamy. Zapo­mnia­łam prze­czy­tać… Co Ola napi­sała? To błąd… powin­nam była, prawda? – powie­działa żar­to­bli­wie, licząc, że w ten spo­sób roz­ła­duje atmos­ferę, ale „Tra­vis” nie zare­ago­wał. – Co się dzieje, Igor? Dla­czego chcesz wra­cać? Jesteś jakiś dziwny… Czy coś się stało? Czy to dla­tego tak nale­ga­łeś na wywo­ła­nie spo­tka­nia? – Mówiła cicho i łagod­nie. Sta­rała się patrzeć mu pro­sto w twarz, ale „Tra­vis” nie­po­rad­nie uni­kał jej wzroku.

– Jestem już zmę­czony… bar­dzo zmę­czony! Chcę wra­cać do kraju. Tyle czasu nie widzia­łem mamy! Czy uwie­rzy­ła­byś w to, co pisze Ola? No, powiedz sama! – W jego gło­sie sły­chać było zde­cy­do­wa­nie.

– Igor, spo­koj­nie – prze­rwała mu. – Oczy­wi­ście zawsze możesz wró­cić. Dobrze o tym wiesz i nie ma powodu do ner­wów. Muszę jed­nak wie­dzieć dla­czego. Co się stało od naszego ostat­niego spo­tka­nia, że pod­ją­łeś taką decy­zję? Nawet jeśli jesteś po pro­stu zmę­czony napię­ciem i stre­sem, to nikt nie będzie miał do cie­bie pre­ten­sji. – Wzięła go za rękę. – I tak wyko­na­łeś wspa­niałą robotę! Jesteś naj­lep­szy! Naprawdę!

„Tra­vis” bez skrę­po­wa­nia otarł policzki.

Przez chwilę pomy­ślała, iż jest mu po pro­stu przy­kro, że zawiódł, zaraz jed­nak sobie uświa­do­miła, że „Tra­vis” wygląda jak czło­wiek w sta­nie zała­ma­nia psy­chicz­nego.

– Masz tutaj ostat­nie mate­riały – powie­dział, się­ga­jąc do kie­szeni po pen­drive’a.

– Dzięki – odparła, na chwilę zawie­siła głos, po czym zapy­tała: – No więc co się dzieje, Igorku?

– Nie myśl sobie, że jestem tchó­rzem…

– Zwa­rio­wa­łeś?! Jak możesz tak mówić?! To mnie obraża…

– W porządku! – prze­rwał jej gwał­tow­nie i po raz pierw­szy się uśmiech­nął. – Nie obra­żaj się. Znam te twoje sztuczki. Dobrze… zacznę ina­czej.

Atmos­fera się roz­luź­niła i Sara poczuła ulgę. Tym­cza­sem kel­ner przy­niósł gorącą szurpę. Sara zwró­ciła mu ostro uwagę, że dotąd nie dostali zamó­wio­nej wody, ale nie wyda­wało się, by choć tro­chę się tym prze­jął.

– Kijów, Mińsk, Moskwa, Tasz­kent czy Ere­wan, to samo – rzu­cił „Tra­vis” i oboje się roze­śmiali. – Wiesz, Saro – rzekł po chwili – to prawda, że jestem zmę­czony. Stres i nerwy dają o sobie znać. Oba­wiam się, że popeł­nię błąd, który będzie nas drogo kosz­to­wał. Nie boję się o sie­bie, ale boję się kon­se­kwen­cji mojej wpadki. Potra­fię je sobie wyobra­zić. A naj­bar­dziej boję się wstydu porażki i ich rado­ści, że nas poko­nali.

– Wiem, o co ci cho­dzi. Znam to uczu­cie… To taki kom­pleks szpiega…

– Nie wiem, czy jest taki kom­pleks… Mogę mówić tylko za sie­bie. – „Tra­vis” prze­rwał na chwilę i oboje spró­bo­wali szurpy. – Pięt­na­ście dni temu – pod­jął – został zamor­do­wany w Miń­sku zastępca szefa kontr­wy­wiadu, puł­kow­nik Ste­pa­no­wycz…

– Tak! Wiemy o tym… – Sara aż pod­nio­sła się na krze­śle. – Dosta­li­śmy wia­do­mość z Rezy­den­tury w Rydze, bez szcze­gó­łów. Mia­łam cię zresztą o to zapy­tać. O ile dobrze pamię­tam, sporo o nim pisa­łeś.

– Jest u nas sprawa na niego, chyba kryp­to­nim „Fritz”.

– Był zdaje się zamie­szany w jakiś prze­myt czy coś takiego. Cie­kawe… – Sara zawie­siła głos.

– To był do cna sko­rum­po­wany, podły typ. Ale nie w tym rzecz. Jego śmierć powo­duje poważne kom­pli­ka­cje… Także dla mnie!

– Prze­cież ty z nim nie pra­co­wa­łeś – rzu­ciła nie­pew­nie.

– Ste­pa­no­wycz zgi­nął od noża w pią­tek… w nocy, na swo­jej klatce scho­do­wej. Następ­nego dnia rano ścią­gnięto do firmy wszyst­kich ofi­ce­rów i kole­dzy ze Służby Bez­pie­czeń­stwa Pre­zy­denta ogło­sili uro­czy­ście i dosad­nie, że przej­mują śledz­two w tej spra­wie…

– To chyba nic dziw­nego, skoro był to zastępca szefa kontr­wy­wiadu. – Sara zasta­no­wiła się przez chwilę i z nutą pew­no­ści dodała: – Chyba zaczy­nam się domy­ślać, o co ci cho­dzi…

– No to słu­chaj! – rzu­cił „Tra­vis” i kon­ty­nu­ował: – Wszy­scy wie­dzieli, że Ste­pa­no­wycz robi lewe inte­resy i że to praw­do­po­dob­nie miało zwią­zek z jego śmier­cią. Tego jed­nak do końca nie wiemy. Mogły też być inne motywy… Poli­tyczne raczej wyklu­czam, był na to za głupi… albo raczej za mądry! Tak czy ina­czej docho­dze­nie prze­jęła Służba Bez­pie­czeń­stwa i oso­bi­ście sprawę nad­zo­ruje Łuka…

– No tak, czyli musi być suk­ces – wtrą­ciła Sara.

– Otóż to! A jeżeli jesz­cze dodam, że widzia­łem się z nim w pią­tek, przed jego śmier­cią, w swoim pokoju…

– Kiedy zaczną spraw­dzać twoje papiery, to mogą coś zna­leźć! Cho­lera! To oczy­wi­ste. Teraz wszystko rozu­miem… trzeba uru­cho­mić pro­ce­durę eks­fil­tra­cyjną! – Sara była szcze­rze zanie­po­ko­jona.

– To potrwa! Zaj­mij­cie się naj­pierw rodziną Popo­wów. Ja jestem przy­go­to­wany na sytu­ację awa­ryjną i dam sobie radę…

– Zaraz, zaraz, Igor. To nie takie pro­ste. – Nie mogła się sku­pić. – To oczy­wi­ste, że Cen­trala podej­mie decy­zję o wyco­fa­niu was wszyst­kich… Pocze­kaj, niech się zasta­no­wię. – Zamil­kli oboje na dobrą minutę. – Gdy wró­cisz do Miń­ska, zacznij się przy­go­to­wy­wać i bądź ostrożny. W tej sytu­acji uru­cha­miamy elek­tro­niczną łącz­ność bez­po­śred­nią „Troll”. Pamię­tasz wszystko?

– Jasne! Wszystko pamię­tam! – odparł pew­nie „Tra­vis”.

– Będziesz cze­kał na infor­ma­cję, czy Popo­wo­wie są bez­pieczni, a potem dosta­niesz dal­sze instruk­cje. Zresztą o wszyst­kim zawia­do­mimy cię bez­po­śred­nio via „Troll”. Nie­do­brze… się… stało! – powie­działa, mocno akcen­tu­jąc każdą sylabę.

– I ta szurpa też nie­do­bra. – „Tra­vis” odsu­nął od sie­bie talerz i uśmiech­nął się, uno­sząc brwi.

– Rze­czy­wi­ście. Nawet tego nie zauwa­ży­łam. Może pilaw będzie lep­szy. – Sara takim samym gestem odsu­nęła talerz. – Igorku, nie mogłeś od razu zacząć od tego Ste­pa­no­wy­cza? Myśla­łam, że coś się z tobą stało. Wystra­szy­łam się nie na żarty…

– Powie­dzia­łem ci, co czuję i jak jest. Nie odwo­łuję niczego. Po pro­stu muszę wró­cić do domu, do Pol­ski, pozwo­lić zaist­nieć Igo­rowi. – „Tra­vis” mówił teraz z prze­ko­na­niem, bez śladu wcze­śniej­szego zała­ma­nia. – Dać mu szansę. Bo kim wła­ści­wie jest Igor? Kim on jest? Wiesz to, Saro? Ty znasz tylko Olega Popowa, któ­rego stwo­rzy­łaś. Nie myśl, że jestem roz­go­ry­czony, że mam żal do cie­bie czy kogo­kol­wiek… Abso­lut­nie nie! Wiem, na co się decy­do­wa­łem, i chlu­bię się tym, że jestem ofi­ce­rem pol­skiego wywiadu. Ale życia nie­le­gała nikt nie zro­zu­mie, nawet drugi nie­le­gał. Rozu­miesz?! To życie w sta­nie kon­tro­lo­wa­nej schi­zo­fre­nii. Ale naj­trud­niej­sza i naj­bar­dziej nisz­cząca jest ta koniecz­ność opa­no­wa­nia sztuki mime­ty­zmu…

– Klaus Fuchs? – wtrą­ciła Sara.

– Nie… Nie rozu­miem. Dla­czego?

– To podobno jego stwier­dze­nie… to o kon­tro­lo­wa­nej schi­zo­fre­nii, kon­tro­lo­wa­nym roz­dwo­je­niu oso­bo­wo­ści – cią­gnęła.

– Moż­liwe, że gdzieś to sły­sza­łem. Bar­dziej mi się jed­nak podo­bają mime­tyczne zdol­no­ści pta­ków… – Powie­dział to takim tonem, że oboje musieli wybuch­nąć śmie­chem. – Skończmy już z tym, dobrze? – Wciąż nie mógł prze­stać się śmiać.

Sytu­ację mimo­wol­nie roz­ła­do­wał kel­ner, sta­wia­jąc na stole dwa ogromne tale­rze z nie­pro­por­cjo­nal­nie małymi por­cjami pilawu. Ten widok pobu­dził kolejną salwę śmie­chu.

– Zanim wró­cisz do Pol­ski i pój­dziemy do nor­mal­nej restau­ra­cji, musimy coś jesz­cze zro­bić. Pil­nie! To chyba będzie twoje ostat­nie zada­nie… tam na Bia­ło­rusi. Wiesz, naj­waż­niej­szy jest deser, wykoń­cze­nie! – Sara powoli wyci­szała głos. – Długo roz­ma­wia­li­śmy o tym z Kon­ra­dem i prawdę mówiąc, nie mamy zwień­cze­nia dla naszego pomy­słu. Liczymy, że ty coś pod­po­wiesz… Czu­jemy, że potra­fisz spiąć nasz plan…

– O co cho­dzi, Saro?

– W twier­dzy brze­skiej od czasu wojny zako­pane jest archi­wum wydziału pol­skich nie­le­ga­łów INO NKWD…

„Tra­vis” wypro­sto­wał się na krze­śle, twarz mu stę­żała. Słu­chał uważ­nie. Nie musiał prze­ry­wać, pytać. Widać było, że plan dzia­ła­nia jest dobrze przy­go­to­wany i prze­my­ślany, a Sara potra­fiła wysła­wiać się krótko, pre­cy­zyj­nie i logicz­nie.

W miarę jak przed­sta­wiała pyta­nia i pro­blemy do roz­wią­za­nia, „Tra­vis” miał wra­że­nie, że w jego świa­do­mo­ści brzmi natręt­nie jedno zda­nie: „Do tego potrzeba kapi­tana Wasi­lija Krupy z miń­skiego KGB”.

35

– Panie puł­kow­niku… bar­dzo mi zależy na przej­rze­niu wszyst­kich nagrań, i to tak szybko, jak to moż­liwe. – Mar­cin sta­rał się tak modu­lo­wać głos, by zro­bić jak naj­lep­sze wra­że­nie na puł­kow­niku Sta­ni­sła­wie Piąt­kow­skim, lekko oty­łym komen­dan­cie Straży Gra­nicz­nej przy­stani pro­mo­wej w Gdań­sku.

– Dobrze, panie kapi­ta­nie… cho­ciaż przy­da­łoby się jakieś pismo od waszego szefa. Ale rozu­miem, że to sprawa nie­cier­piąca zwłoki. Cenimy sobie współ­pracę z Agen­cją Bez­pie­czeń­stwa Wewnętrz­nego. Kilka razy udało nam się razem prze­jąć trans­port nar­ko­ty­ków do Szwe­cji. Zna pan naczel­nika Weso­łow­skiego…?

– Oczy­wi­ście! To Wydział Czwarty. – Mar­ci­nowi kamień spadł z serca, bo był to jedyny naczel­nik w ABW, któ­rego znał. Byli na jed­nym roku szkoły wywiadu w Kiej­ku­tach.

– Porządny gość – powie­dział puł­kow­nik Piąt­kow­ski z naci­skiem na „porządny”. – Ładne pismo wysłał do naszego szefa po jed­nej wspól­nej akcji. Nie jest małost­kowy…

– Puł­kow­niku! ABW umie się odwdzię­czyć! Zawsze pamię­tamy o kole­gach ze Straży Gra­nicz­nej! – Ton Mar­cina nie pozo­sta­wiał złu­dzeń, że dobrze się zro­zu­mieli.

– Zatem do dzieła! To mają być nagra­nia z kamer na ter­mi­nalu por­to­wym z wtorku. – Puł­kow­nik pod­niósł słu­chawkę tele­fonu, jasnym, woj­sko­wym tonem pole­cił przy­go­to­wa­nie kom­pu­tera i zapo­wie­dział, że za pięt­na­ście minut przyj­dzie obej­rzeć nagra­nia. – Zdą­żymy wypić kawę… bru­tal? – zapy­tał Mar­cina i widząc jego zdzi­wioną minę, dodał: – Czyli… bez koniaku!

Roze­śmiał się.

Mar­cin też, cho­ciaż nie zro­zu­miał dow­cipu.

Przed­sta­wił się jako porucz­nik, ale Mar­cin nie zapa­mię­tał nazwi­ska. Zauwa­żył tylko to, że miał ponad dwa metry wzro­stu i był ubrany po cywil­nemu.

– Wszystko jest usta­wione – powie­dział drą­gal. – Da pan sobie radę?

– Oczy­wi­ście!

– Nagra­nie w lewym okienku zaczyna się od chwili otwar­cia drzwi na pro­mie dla ruchu pie­szego, w pra­wym dla ruchu samo­cho­do­wego – obja­śnił porucz­nik.

– Inte­re­suje mnie tylko ruch pie­szy. Pro­szę też powięk­szyć obraz.

Jed­nym klik­nię­ciem myszy porucz­nik speł­nił prośbę Mar­cina, po czym wyszedł z pomiesz­cze­nia.

Mar­cin zaczął prze­wi­jać czarno-biały obraz do przodu. Poja­wiły się pierw­sze osoby scho­dzące z promu. Przy­po­mniał sobie o zdję­ciach Jor­gen­sena, które dostał od Szwe­dów. Wyjął je z teczki i poło­żył przy kom­pu­te­rze. Puł­kow­nik, który sie­dział tuż obok, wziął je do ręki i zaczął oglą­dać.

– Do czego to doszło! Żeby takich nobli­wych dziad­ków wyko­rzy­sty­wać w nar­ko­biz­ne­sie! – rzu­cił.

– I o to wła­śnie cho­dzi: by nie zwra­cali na sie­bie uwagi. To ważna figura – powie­dział Mar­cin z prze­ko­na­niem.

W mil­cze­niu prze­glą­dali obraz na ekra­nie moni­tora. Mar­cin co pewien czas zatrzy­my­wał nagra­nie i przy­glą­dał się uważ­niej oso­bom przy­po­mi­na­ją­cym Jor­gen­sena.

– Na pewno zszedł z promu, nie wyje­chał? – zapy­tał puł­kow­nik.

– Nie wyku­pił biletu na prze­wóz samo­chodu i zosta­wił go przed domem w Sztok­hol­mie. Musiałby się do kogoś pod­łą­czyć.

– Jeżeli tak zro­bił, to nic nie zoba­czymy. Na tych nagra­niach widać samo­chody i numery reje­stra­cyjne, ale nie widać, kto jest w środku. Trzeba byłoby przej­rzeć zdję­cia z pokładu samo­cho­do­wego na pro­mie. Mają tam moni­to­ring wewnętrzny. W razie potrzeby nie ma pro­blemu… mogę to zała­twić od ręki. Utrzy­mu­jemy dosko­nałe sto­sunki z kapi­ta­nami pro­mów.

– Naj­pierw przej­rzymy to nagra­nie. Jeżeli go nie wyła­piemy, popro­simy kapi­tana, żeby nam udo­stęp­nił swoje. Zresztą chciał­bym poroz­ma­wiać tro­chę z załogą. Może coś wie­dzą… Scan­di­na­via stoi teraz w por­cie? – zapy­tał Mar­cin, poru­szony goto­wo­ścią komen­danta Piąt­kow­skiego do współ­pracy.

– Załoga zmie­nia się co dwa tygo­dnie. Czyli teraz jest ta, z którą pły­nął tam­ten gość – odpo­wie­dział puł­kow­nik. – Prom wycho­dzi o osiem­na­stej… Jeśli chce pan, kapi­ta­nie, jesz­cze dzi­siaj poroz­ma­wiać z załogą, musimy się pospie­szyć.

– Myślę, że potrze­buję jesz­cze około trzy­dzie­stu minut.

– Dobrze. W takim razie niech pan sobie tutaj pra­cuje, a ja pójdę na prom poroz­ma­wiać z kapi­ta­nem. Wrócę za… – spoj­rzał na zega­rek – czter­dzie­ści pięć minut. – I nie cze­ka­jąc na odpo­wiedź, ruszył do wyj­ścia.

Mar­cin przy­glą­dał się każ­dej oso­bie widocz­nej na ekra­nie, jakby nie wie­rzył, że uda mu się roz­po­znać Jor­gen­sena. Tych, któ­rzy choć tro­chę mogli go przy­po­mi­nać, pod­da­wał bar­dziej szcze­gó­ło­wemu bada­niu. Pasa­że­ro­wie wycho­dzili, cią­gnąc za sobą bagaże. Parami i poje­dyn­czo. Niektó­rzy z dziećmi. W ciągu dwu­dzie­stu minut dostrzegł czte­rech czy pię­ciu męż­czyzn podob­nych do Jor­gen­sena. Lecz żaden z nich nie podró­żo­wał sam. Po pół­go­dzi­nie Mar­cin poczuł nie­po­kój. Bał się, że jeżeli nie uda mu się ziden­ty­fi­ko­wać Jor­gen­sena na nagra­niu, zna­le­zie­nie go potem będzie pra­wie nie­moż­liwe.

Przez chwilę pomy­ślał nawet, że może Szwe­dzi się pomy­lili, że on wcale nie wyje­chał do Pol­ski, i wła­śnie wtedy poczuł, jak roz­piera go zado­wo­le­nie. Na ekra­nie kom­pu­tera, jak w świe­tle reflek­to­rów i w wyre­ży­se­ro­wa­nej pozie, poja­wił się Jor­gen­sen.

Zatrzy­mał się, jakby chciał, by wszy­scy mogli zoba­czyć, że wszedł na scenę, że wła­śnie przy­je­chał. Rozej­rzał się wokół, zarzu­cił torbę na ramię i spoj­rzał pro­sto w obiek­tyw kamery. Mar­cin miał wra­że­nie, że patrzy wła­śnie na niego. Poczuł dreszcz i pomy­ślał, że to ktoś nie­zwy­kły, inny niż wszy­scy pasa­że­ro­wie, któ­rzy zeszli przed nim z promu, ktoś z jego świata. Czuł jakąś nie­okre­śloną bli­skość i jed­no­cze­śnie głę­boki, prze­ni­kliwy strach.

Prze­łą­czył na obraz z kamery zamon­to­wa­nej wewnątrz ter­mi­nalu pro­mo­wego i zoba­czył, jak Jor­gen­sen zde­cy­do­wa­nym kro­kiem prze­mie­rza hol i kie­ruje się do wyj­ścia. Po chwili znikł z pola widze­nia. Mar­cin ponow­nie zmie­nił kamerę. Tym razem ujrzał na ekra­nie wej­ście do ter­mi­nalu. Obraz był wyraź­niej­szy niż poprzed­nio.

Jor­gen­sen zatrzy­mał się w samym środku kadru. Był dosko­nale widoczny. Wycią­gnął z kie­szeni jakąś kartkę i przez chwilę ją stu­dio­wał. Potem wyjął coś, co praw­do­po­dob­nie było pla­nem mia­sta. Zacze­pił sto­jącą obok kobietę z papie­ro­sem i o coś ją zapy­tał. Ta wzięła od niego plan i zaczęła go oglą­dać. Roz­ma­wiali przez chwilę.

Mar­cin zdzi­wił się, bo kobieta nie wyglą­dała na zna­jącą angiel­ski, a tym bar­dziej szwedzki. Kiedy dołą­czył do niej jakiś męż­czy­zna, poże­gnała się z Jor­gen­se­nem, który postał jesz­cze tro­chę przed ter­mi­na­lem, po czym ruszył w lewo, w stronę odda­lo­nego o kilka metrów postoju tak­só­wek. Nie­któ­rzy kie­rowcy stali obok samo­cho­dów. Pod­szedł do pierw­szej wol­nej tak­sówki, jasnego mer­ce­desa z lat osiem­dzie­sią­tych, bez ozna­czeń kor­po­ra­cyj­nych. Po krót­kiej roz­mo­wie ze star­szym tak­sów­ka­rzem o gęstej siwej czu­pry­nie zajął miej­sce z tyłu i odje­chał.

Mar­cin cof­nął nagra­nie do momentu, w któ­rym Jor­gen­sen pod­cho­dzi do tak­sówki. Numer reje­stra­cyjny był dosko­nale widoczny.

– Kapi­tan na nas czeka. Możemy roz­ma­wiać na pro­mie z kim chcemy – oznaj­mił gło­śno puł­kow­nik, wra­ca­jąc do pokoju, a ujrzaw­szy minę Mar­cina, zapy­tał: – Zna­lazł go pan?

– Tak. Niech pan spoj­rzy. To on!

– Rze­czy­wi­ście! Nie może być mowy o pomyłce! – zawo­łał z uzna­niem komen­dant i przez chwilę wpa­try­wał się w ekran. – Ma pan wię­cej szczę­ścia – dorzu­cił. – Ten tak­sów­karz… ten tutaj… – poka­zał pal­cem na moni­to­rze – to Mie­tek.

– Kto?

– Mie­tek, nasz były pod­ofi­cer, jesz­cze z WOP… odszedł na eme­ry­turę pod koniec lat osiem­dzie­sią­tych. Teraz pra­cuje na tak­sówce… bar­dzo porządny czło­wiek. Obsłu­guje ter­mi­nal pro­mowy. Mam do niego tele­fon… Chce pan z nim poroz­ma­wiać?

– Oczy­wi­ście! I to tak szybko, jak to moż­liwe, panie komen­dan­cie. Ale naj­pierw prom.

Mar­cin był w swoim żywiole. Kiedy jechał do Gdań­ska, nawet nie przy­pusz­czał, że sprawy poto­czą się tak szybko.

Prom spra­wiał wra­że­nie opu­sto­sza­łego. Komen­dant pod­szedł do recep­cji i popro­sił, by poin­for­mo­wać kapi­tana o jego przy­by­ciu. Po kilku minu­tach zja­wił się zna­jomy puł­kow­nika, ofi­cer w bia­łej koszuli z nara­mien­ni­kami. Przy­wi­tał się z Mar­ci­nem i oznaj­mił, że kapi­tan wyraża zgodę na roz­mowy z załogą promu. Dodał, że w razie potrzeby jest do dys­po­zy­cji, i odda­lił się rów­nie szybko, jak przy­szedł.

Mar­cin zaczął od recep­cjo­nistki. Poka­zał jej zdję­cie Jor­gen­sena i podał jego nazwi­sko. Szybko wpro­wa­dziła dane do kom­pu­tera i potwier­dziła, że rze­czy­wi­ście pły­nął pro­mem w tych dniach. Zaj­mo­wał poje­dyn­czą kabinę z oknem i prysz­ni­cem, numer 6020. Wzięła do ręki zdję­cie i długo mu się przy­pa­try­wała. Wresz­cie pokrę­ciła zde­cy­do­wa­nie głową i stwier­dziła, że go nie pamięta. Nie zwró­cił jej uwagi. Zresztą w cza­sie boar­dingu jest dwóch lub trzech recep­cjo­ni­stów. Będą za godzinę, bo zeszli na ląd.

Zasu­ge­ro­wała, by poroz­ma­wiać przede wszyst­kim z ochro­nia­rzem Zbysz­kiem. On na pro­mie widzi wszystko i wszyst­kich. Wie, kto jest sta­łym klien­tem, kto pły­nie po raz pierw­szy, w jed­nej chwili roz­po­znaje Szweda, Polaka, Litwina czy Rosja­nina, odróż­nia kie­rowcę tira od budow­lańca, den­ty­stę od węd­ka­rza. Wie, z kim będą kło­poty wie­czo­rem, na kogo trzeba zwró­cić szcze­gólną uwagę. Zby­szek pra­cuje na pro­mie już pięt­na­ście lat. Pły­wał jesz­cze na Roga­li­nie.

Uśmiech­nęła się peł­nymi ustami w kolo­rze zaschnię­tej krwi, aż coś Mar­ci­nem rzu­ciło.

– Znam go dobrze! Porządna jed­nostka… – wtrą­cił puł­kow­nik. – On rze­czy­wi­ście jest jak część tego promu i jego duch.

Nie cze­ka­jąc na decy­zję Mar­cina, recep­cjo­nistka wezwała przez gło­śnik Zbyszka, a ten zja­wił się jak spod ziemi. Przy­wi­tał się z komen­dan­tem, który przed­sta­wił mu Mar­cina i krótko opi­sał jego misję. Zby­szek poki­wał głową na znak, że jest gotów do współ­pracy, a po jego minie widać było, że impo­nuje mu kon­takt z ABW.

Mar­cin wycią­gnął zdję­cia Jor­gen­sena.

– Pamię­tam go – odparł od razu Zby­szek. – Dziwny gość. Pły­nął jakieś dwa tygo­dnie temu…

– Szes­na­stego – wtrą­cił Mar­cin.

– Tak. Chyba tak. Miał kabinę na szó­stym pozio­mie…

– Dla­czego uważa pan, że był dziwny?

– Gość wszedł na pokład sam. Przy boar­dingu zawsze jestem w pobliżu recep­cji, więc go zauwa­ży­łem. Już wtedy było to tro­chę dziwne, że nie miał bagażu. Gdyby był samo­cho­dem, to byłoby nor­malne, ale pie­szo? Poza tym star­szy gość sam?! Wyraź­nie Szwed, po ubra­niu. To nie tak, że zaraz był jakiś podej­rzany. Nie! Zwró­cił tylko moją uwagę. Dla­tego roz­po­zna­łem go też póź­niej. Jakąś godzinę po wypły­nię­ciu promu zoba­czy­łem, jak idzie z Andrie­jem i Alo­szą…

– Z kim? Z jakim Andrie­jem, jakim Alo­szą?! – Mar­cin pod­niósł głos.

– To nie żadna ruska mafia. Spo­koj­nie, panie ofi­ce­rze. – Zby­szek uśmiech­nął się tro­chę iro­nicz­nie. – Znam ich dobrze. To Bia­ło­ru­sini spod Grodna, w zasa­dzie Polacy. Pra­cują w Szwe­cji przy remon­tach miesz­kań i regu­lar­nie przy­jeż­dżają do Gdań­ska po mate­riały. Taniej, wie pan. Pra­cują dla jed­nego Polaka, na czarno oczy­wi­ście, bo nie są z Unii, ale mają wizy schen­ge­now­skie. Wyko­rzy­stuje ich jak nie­wol­ni­ków, pro­wa­dzą fur­gon, są tra­ga­rzami, na pro­mie nie śpią w kabi­nie, tylko na fote­lach, i tak dalej… Rozu­mie pan?! Na pro­mie nie piją, bo oszczę­dzają każdy grosz…

– Skąd Jor­gen­sen w ich towa­rzy­stwie?

– To mnie też zdzi­wiło… bo dyżu­ruję przez więk­szą część nocy, a Andriej i Alo­sza nie mają kabiny i włó­czą się po pro­mie, więc czę­sto sie­dzimy i roz­ma­wiamy. To przy­zwo­ici ludzie. Niech mi pan wie­rzy…

– Wie­rzę, panie Zbyszku. Wie­rzę.

– Pyta­łem ich, co to za gość. Powie­dzieli mi, że to jakiś ni to Polak, ni to Bia­ło­rus, teraz Szwed…

– Chwi­leczkę! – Mar­cin prze­rwał Zbysz­kowi w pół zda­nia. – Polak, Bia­ło­ru­sin… czy ja dobrze sły­szę? Jest pan pewien?

– Oczy­wi­ście! Na tym pro­mie można spo­tkać takich ludzi. To żaden dziw! Jest ich pełno…

Mar­cin jed­nak pomy­ślał, że Zby­szek musiał się pomy­lić.

– Panie Zbyszku, niech pan się dobrze przyj­rzy temu zdję­ciu. Czy to na pewno ta sama osoba? – Znów pod­niósł głos.

– Nie ma wąt­pli­wo­ści. – Ochro­niarz był o tym świę­cie prze­ko­nany. – Na imię ma… jakoś tak po nie­miecku…

– Hans? – Mar­cin poczuł dreszcz.

– Otóż to! Hans! Ale nazwi­ska nie znam… Potrzebne?

Jak to moż­liwe?! Szwe­dzi musieli popeł­nić jakiś błąd. Powinni wie­dzieć, że zna język pol­ski. Zaraz… mówili prze­cież, że jest Szwe­dem duń­skiego pocho­dze­nia, skąd zatem miałby znać pol­ski? Zadzi­wia­jące!

Mar­cin czuł się, jakby dostał pię­ścią w twarz, i nie mógł zebrać myśli.

– Jedną chwi­leczkę, pano­wie… – rzu­cił po chwili i odszedł na bok. Wycią­gnął tele­fon komór­kowy i zadzwo­nił do Kon­rada. – Sze­fie! Nasz dzia­dek zna język pol­ski… – powie­dział, gdy tylko usły­szał jego głos. – Wygląda na to, że mamy takiego, o jakim szef mówił.

Roz­mowa była krótka, bo ni­gdy nie roz­ma­wiali przez tele­fon otwar­tym tek­stem.

– Jeżeli chce się pan dowie­dzieć wię­cej, to Andriej i Alo­sza wra­cają dziś po zaku­pach do Szwe­cji – powie­dział Zby­szek, gdy tylko Mar­cin znowu do nich pod­szedł. – Przy­pły­nęli do Pol­ski dzi­siaj, to zna­czy, że będą też wra­cać. Można spraw­dzić w recep­cji, czy mają rezer­wa­cję. Zawsze są pierwsi w kolejce do wjazdu na prom. Jeż­dżą nie­bie­skim for­dem trans­i­tem.

– Sądzi pan, że będą chcieli roz­ma­wiać? – zapy­tał Mar­cin.

– Pro­szę pana! To ludzie ze Wschodu! Wła­dza ma zawsze rację. Tym bar­dziej pol­ska wła­dza! – W gło­sie Zbyszka dało się wyczuć, że też jest ważną czę­ścią tej wła­dzy, przy­naj­mniej na pro­mie. – Oni wie­dzą, że wyda­le­nie to dla nich tra­ge­dia…

– Panie kapi­ta­nie, dosta­łem tele­fon… – wtrą­cił puł­kow­nik, który wcze­śniej gdzieś po cichu się ulot­nił. – Mie­tek, ten tak­sów­karz, będzie za chwilę na ter­mi­nalu.

– Czy mogę pana pro­sić, panie Zbyszku, by spraw­dził pan, czy ci Bia­ło­ru­sini wra­cają dzi­siej­szym pro­mem? Jeżeli tak, to niech mi pan umówi z nimi spo­tka­nie…

– Zała­twione, panie kapi­ta­nie! Pan jest z ABW, tak? – zapy­tał poważ­nie. – Kie­dyś skła­da­łem papiery, ale mnie nie przy­jęli.

– Niech się pan nie przej­muje – rzu­cił bez sensu Mar­cin. – Nawet pan nie wie, jak bar­dzo mi pomógł! – dodał szcze­rze.

Gdyby oni wie­dzieli, kim jest ten nie­po­zorny dzia­dek albo… kim może być! – pomy­ślał.

Zeszli z promu po stro­mych scho­dach. Pogoda się zmie­niła i zaczęło mocno padać. Sku­leni prze­bie­gli kilka metrów do ter­mi­nalu. Wewnątrz było parę osób wyglą­da­ją­cych na podróż­nych, któ­rzy cze­kają, aż będzie można wejść na prom.

Mar­cin natych­miast roz­po­znał star­szego pana z nagra­nia. Jego biała czu­pryna wyróż­niała go spo­śród innych osób w hali. Sie­dział na ławce i czy­tał „Fakt”. Zauwa­żył puł­kow­nika w towa­rzy­stwie Mar­cina i pod­niósł się z pew­nym tru­dem.

– Witam cię, Sta­siu – zwró­cił się do puł­kow­nika. – Co się stało, że wzy­wasz sta­rego wia­rusa? Nie przej­muj się. Żar­to­wa­łem! Ja zawsze chęt­nie przy­jadę, żeby się z tobą spo­tkać. Tak­sów­karz to teraz nie­po­płatny zawód…

– Daj spo­kój, Mie­ciu. Gaduła jesteś – powi­tał go kor­dial­nie komen­dant. – Mamy do cie­bie sprawę… służ­bową! – Sta­ru­szek uniósł wysoko krza­cza­ste siwe brwi. – Poznaj! To jest pan kapi­tan z War­szawy, z Agen­cji Bez­pie­czeń­stwa Wewnętrz­nego…

Mar­cin wycią­gnął dłoń i prze­jął ini­cja­tywę.

– Panie Mie­czy­sła­wie – zaczął tro­chę for­mal­nie. – Mam do pana prośbę. Chciał­bym, żeby pan nam pomógł w jed­nej waż­nej spra­wie.

Zauwa­żył, że Mie­cio bacz­nie mu się przy­gląda, a wyraz jego twa­rzy się zmie­nił.

– A niby dla­czego miał­bym wam poma­gać?! – powie­dział nagle tak­sów­karz, oschle i gło­śno.

Mar­cin poczuł się, jakby ktoś go zwy­my­ślał. Ode­brało mu mowę.

– Mie­ciu, nie wygłu­piaj się… – Puł­kow­nik pró­bo­wał rato­wać sytu­ację.

– Wcale się nie wygłu­piam, Sta­chu. Pan kapi­tan przy­je­chał z samej War­szawy, żeby sta­rego sier­żanta WOP pro­sić o pomoc w waż­nej spra­wie, tak?

– Tak – z tru­dem wykrztu­sił Mar­cin.

– Pan chce roz­ma­wiać z oprawcą, cie­mię­ży­cie­lem narodu pol­skiego, tym, który w imie­niu obcego mocar­stwa znie­wa­lał pol­skich patrio­tów? Z prze­stępcą?! Pań­stwo pol­skie zwraca się do kogo?! Do mnie? Czy ja jestem jesz­cze oby­wa­te­lem tego kraju? Bo mam wąt­pli­wo­ści. Jacyś spóź­nieni z życiem gów­nia­rze obra­żają mnie z sej­mo­wej try­buny, a potem pan przy­jeż­dża tutaj z prośbą! O pomoc! To ja potrze­buję pomocy, żeby ktoś w końcu wziął mnie w obronę przed tymi zasmar­ka­nymi poli­ty­kami…

– Mie­ciu, daj już spo­kój… – powie­dział komen­dant bez prze­ko­na­nia.

– Prze­cież ty też tak myślisz, Sta­siu! Musisz słu­żyć, bo wkrótce eme­ry­tura, ale myślisz jak ja. Chcą mi jesz­cze ode­brać eme­ry­turę! I co, mam się z tym wyro­kiem pogo­dzić i pomóc panu kapi­ta­nowi z ABW?

– Panie Mie­czy­sła­wie! Jeżeli pan nie chce, to trudno… nie będę pana nama­wiał – zaczął Mar­cin. – Chcę tylko powie­dzieć, że ja pana rozu­miem… i my, ofi­ce­ro­wie, wiemy i roz­róż­niamy, kto wtedy słu­żył Pol­sce, a kto był kana­lią…

– W czym mogę panu pomóc? – prze­rwał nie­spo­dzie­wa­nie Mie­cio i uśmiech­nął się.

Ciężka przez chwilę atmos­fera roz­pły­nęła się bez śladu. Mar­cin poczuł ulgę, bo powie­dział to, co naprawdę myślał, i nie musiał już pod­stę­pem nama­wiać krew­kiego sier­żanta do współ­pracy.

– Niech pan spoj­rzy uważ­nie na to zdję­cie. Czy zna pan tego czło­wieka?

– Oczy­wi­ście! Nie mógł­bym go zapo­mnieć. Nie mam tak wielu klien­tów, bo nie jestem w kor­po­ra­cji. Wio­złem go do hotelu Rezy­dent w Sopo­cie. To było około dwu­na­stej trzy­dzie­ści… o ile dobrze pamię­tam.

– Czy mówił po pol­sku? – zapy­tał Mar­cin.

– Tak… ale w tym jego pol­skim… było coś dziw­nego. – Sier­żant Mie­cio wciąż trzy­mał w ręku zdję­cie Jor­gen­sena. – Ja znam wielu Pola­ków ze Szwe­cji, mam licz­nych sta­łych klien­tów, nie­któ­rzy są tam od pięć­dzie­się­ciu lat i dłu­żej… ale oni mówią ina­czej. Ten jego pol­ski był taki… jak by to powie­dzieć… dzie­cinny. Tak… to naj­lep­sze okre­śle­nie… mówił jak dziecko, tro­chę śmiesz­nie, ale płyn­nie. Gdy­bym nie wie­dział, że jest ze Szwe­cji, to trudno byłoby mi powie­dzieć, skąd pocho­dzi…

– Przed­sta­wił się? – wtrą­cił Mar­cin.

– Nie. A ja nie pyta­łem, bo tego się nie robi. Tym bar­dziej że od razu umó­wił drugi kurs. Na sie­dem­na­stą pięt­na­ście, żeby zdą­żyć z powro­tem na prom. Mia­łem go zabrać z Rezy­denta. Zapła­cił z góry dwie­ście zło­tych.

– O czym roz­ma­wia­li­ście? Pamięta pan? – Mar­cin dopy­ty­wał się dalej.

– O niczym istot­nym. Nie pamię­tam dobrze. Pytał, skąd pocho­dzę, jak mi się tu żyje, i takie tam… A, zaraz… pytał, co robi­łem w cza­sie wojny. Powie­dzia­łem mu, że byłem z rodzi­cami w domu. A on chciał wie­dzieć, czy wszy­scy prze­żyli. Tro­chę to było dziwne…

– Czy w jego zacho­wa­niu było coś jesz­cze, co zwró­ciło pana uwagę?

– Czy ja wiem… Mocno się roz­glą­dał. Tro­chę tak nie­na­tu­ral­nie, jakby ner­wowo. Zauwa­żył, że patrzę na niego w lusterku, i powie­dział, że cie­kawi go mia­sto, cho­ciaż nie jecha­li­śmy przez Sta­rówkę i widoki były raczej smutne. Ale róż­nych świ­rów już widzia­łem… Wie pan, kapi­ta­nie, że kie­dyś mój zna­jomy woził po Gdań­sku i Sopo­cie Chri­stera Pet­ters­sona… Wie pan, kto to? Zabójca Olofa Pal­mego. To było w cza­sie stanu wojen­nego. Przy­pły­nął pro­mem tak jak ten, wziął Tadka, zapła­cił z góry i kazał się wozić od mono­po­lo­wego do apteki, i tak na okrą­gło. Cały czas wychwa­lał Soli­dar­ność i stan wojenny… No, kom­pletny świr i nar­ko­man!

– Cie­kawe, ale wróćmy do naszego gościa. – Mar­cin nie zain­te­re­so­wał się mor­dercą szwedz­kiego pre­miera. – Zawiózł go pan do Rezy­denta. Co to takiego?

– To hotel w Sopo­cie – wtrą­cił puł­kow­nik. – Koło dworca.

– Zgod­nie z umową wró­ci­łem po niego o umó­wio­nej porze – kon­ty­nu­ował sier­żant Mie­cio. – Od razu się zja­wił. Gdy jecha­li­śmy na prom, kazał nagle zatrzy­mać się przy kio­sku. Wysiadł na chwilę, ale nic nie kupił. Roz­glą­dał się jak poprzed­nio, ale jakby mniej. I nie był już taki roz­mowny. Wyglą­dał na zmę­czo­nego.

– Czy coś jesz­cze może pan sobie przy­po­mnieć? Wszystko jest istotne, ważne… Może jakiś szcze­gół odci­snął się panu w pamięci? – Mar­cin czuł, że nic wię­cej się nie dowie.

– Pamię­tam, że mówił coś o synu, że ma syna w mary­narce i chce przy­je­chać z nim do Gdań­ska. Mówił, że jest tu pierw­szy raz. – Mie­cio zasta­no­wił się jesz­cze chwilę i pokrę­cił głową. – Chyba to wszystko… Jak sobie coś przy­po­mnę, to dam znać.

– Dzię­kuję, Mie­ciu – ode­zwał się puł­kow­nik.

– Bar­dzo nam pan pomógł! Naprawdę! – zapew­nił Mar­cin. – Jestem ogrom­nie wdzięczny. Pro­szę mi wie­rzyć!

Czuł, że powi­nien powie­dzieć coś wię­cej. Było mu żal sta­rego sier­żanta, ale nie wie­dział, jakich słów mógłby użyć, żeby to miało jakiś sens. Bał się, że wyj­dzie na hipo­krytę. Uści­snął więc tylko dłoń Mie­cia dłu­żej i ser­decz­niej niż zwy­kle, z nadzieją, że ten jako męż­czy­zna wła­ści­wie to zro­zu­mie.

Mie­cio pod­niósł się z tru­dem i powoli odszedł w kie­runku wyj­ścia.

– To wspa­niały czło­wiek – ode­zwał się puł­kow­nik. – Czter­dzie­ści lat w WOP, a dziś ma tysiąc dwie­ście zło­tych eme­ry­tury. Na tak­sówce pra­wie nie zara­bia, bo nie może długo sie­dzieć. W sie­dem­dzie­sią­tym ósmym roku dostał dwa postrzały od prze­myt­ni­ków i ledwo z tego wyszedł. Teraz, na sta­rość, cierpi z powodu tych ran i jest tro­chę roz­go­ry­czony…

– Niech pan da spo­kój, komen­dan­cie! – uciął Mar­cin, bo było mu głu­pio i nie wie­dział, co powie­dzieć.

Spoj­rzał na duży zegar w hali. Docho­dziła szes­na­sta. Wyszli z ter­mi­nalu i po tra­pie wspięli się z powro­tem na prom. Od razu natknęli się na Zbyszka, który zako­mu­ni­ko­wał, że wła­śnie miał dzwo­nić do puł­kow­nika, ponie­waż Andriej i Alo­sza są do dys­po­zy­cji pana kapi­tana z ABW.

Mar­cin zoba­czył dwóch męż­czyzn w śred­nim wieku, bez jakich­kol­wiek cech cha­rak­te­ry­stycz­nych. Miał wra­że­nie, że nie potra­fiłby nawet ich opi­sać. Wyróż­niało ich jedy­nie spoj­rze­nie pełne stra­chu, a może nawet prze­ra­że­nia. Mar­cin od razu pomy­ślał z roz­ba­wie­niem, że to z pew­no­ścią robota czar­nego księ­cia promu Scan­di­na­via, czyli pana Zbyszka.

Andriej i Alo­sza natych­miast się pod­nie­śli i sta­nęli na bacz­ność, gdy zoba­czyli, że zbliża się do nich ochro­niarz z umun­du­ro­wa­nym puł­kow­ni­kiem i Mar­ci­nem.

– Witam panów.

Mar­cin podał im rękę, a po nim to samo zro­bił puł­kow­nik. Ten pro­sty gest od razu podzia­łał na nich uspo­ka­ja­jąco.

– Nazy­wam się Kowal­ski i jestem z poli­cji. Który z panów to Andriej, a który Alo­sza?

– Ja Andriej, a on Alo­sza.

– Panie Zbyszku, może pan nas zapro­wa­dzi w jakieś spo­koj­niej­sze i bar­dziej wygodne miej­sce – zapro­po­no­wał komen­dant.

Prze­szli do kawiarni na szó­stym pozio­mie. W dużej sali zasta­wio­nej sto­li­kami było zupeł­nie pusto.

– Panie Zbyszku, bar­dzo panu dzię­kuję za pomoc… – powie­dział Mar­cin, zanim usie­dli.

– Rozu­miem. Oczy­wi­ście, panie kapi­ta­nie… Jeżeli będę potrzebny, to znaj­dzie­cie mnie przez recep­cję – odparł bez waha­nia ochro­niarz i odszedł.

– Pano­wie – zaczął Mar­cin. – Chciał­bym, żeby­ście pomo­gli mi w jed­nej spra­wie. Oczy­wi­ście nie musi­cie… – Powie­dział tak celowo, by zachę­cić ich do szcze­rej wypo­wie­dzi. – Dwa tygo­dnie temu spo­tka­li­ście na pro­mie tego czło­wieka. – Poka­zał im zdję­cie Jor­gen­sena.

Przez chwilę przy­glą­dali się foto­gra­fii, wymie­nia­jąc ją mię­dzy sobą. Trwało to jed­nak nieco za długo i Mar­cin zaczął się dener­wo­wać, że mogą go nie roz­po­znać.

– Da. Ja jego wstrie­tił na bortu – powie­dział Andriej i wska­zał ręką w nie­okre­ślo­nym kie­runku. – Nie­mnożko my tam roz­go­wo­ri­wali i potom poszli w rie­sto­ran… ja pri­wioł Alo­szu… on sidieł tam s gospo­di­nom Zbysz­kom. Poszli my w risto­ran piwa napit­sia… on nas pri­gło­sił.

– Andriej, ja to rozu­miem. Ale zacznij może od początku. Kto pierw­szy do kogo pod­szedł? Jak się przed­sta­wił? Co mówił i dla­czego? Zanim jesz­cze zapro­sił was na piwo. Poni­ma­jesz? – zapy­tał Mar­cin, ale miał wąt­pli­wo­ści, czy Andriej dobrze go zro­zu­miał.

– Nu. Eto ja pier­wyj naczał. Ognia u mie­nia nie było i ja jego spro­sił. Nu i my naczali roz­go­wo­ri­wat.

– Po pol­sku czy po rosyj­sku mówił? A może po bia­ło­ru­sku? Jak się przed­sta­wił?

– Ja nie pomniu, ska­zał on ili niet, kak jego zowut. Nu, on gowo­rił na pol­skom jazy­kie, no tak po-dru­gomu. Nie kak siej­czas Polaki gowo­riat.

– Ale jak? – nie­cier­pli­wił się Mar­cin.

– On ska­zał, czto dawno iz Pol­szy uje­chał. No nie ska­zał kogda. Ili ja zabył. My nie spro­si­wali. Poczemu? – Andriej chwilę się zasta­no­wił i dodał: – On ska­zał, czto on iz grod­nien­skoj obła­sti, iz kakoj-to die­riewni… – Popa­trzył pyta­jąco na Alo­szę.

– Ja pomniu! Mie­dwiedki – spo­koj­nie odparł Alo­sza.

– No to naresz­cie coś! Wiemy, skąd jest. Wyraź­nie powie­dział, że wyje­chał z Pol­ski? – Mar­cin wyjął notat­nik i zapi­sał, cho­ciaż całą roz­mowę nagry­wał na dyk­ta­fon.

– Da! Toczno! – pod­chwy­cił Andriej. – Dwa raza nas spro­si­wał ob eto mie­sto. Zna­czyt Mie­dwiedki. No my nikogda nie sły­szeli ob etoj die­riewni.

– Mówił coś wię­cej o tej wsi? Pamię­ta­cie?

– Nie. Tylko że tam leży jego siemja… rodzina zna­czy się. – Alo­sza sta­rał się mówić po pol­sku.

– Nic wię­cej o sobie nie mówił? Kim jest, Pola­kiem czy Bia­ło­ru­si­nem?

– Niet. Tolko czto on uje­chał iz etoj die­riewni wo wrie­mia wojny. Kagda ubili jego rod­nych…

– Kto zabił i kiedy? O co jesz­cze pytał? Nie mówił, po co jedzie do Pol­ski? Zna tu kogoś?

– On nie ska­zał, a my nie spro­si­wali…

– O sobie nic nie mówił – wtrą­cił Alo­sza. – Chciał wie­dzieć, jak życie na Bie­ło­rusi teraz. Co zmie­niło. Wot tak! Niczewo oso­bien­nogo. Sie­dzieli my tak dwie godziny. Piwa napili i wsio. Cho­ro­szyj cze­ło­wiek.

– My widieli jego jesz­czo raz, kogda my jechali obratno. Był kakoj-to dru­goj, stran­nyj. Smo­trieł na mie­nia kak na nie­zna­ko­mogo. A dołżen był mie­nia pomnit!

– Był jakiś zamy­ślony? Nie­obecny? Myśli­cie, że nie chciał z wami roz­ma­wiać? – pytał z nie­do­wie­rza­niem Mar­cin.

– Tak! Chyba tak! – odparł bar­dziej inte­li­gentny Alo­sza.

Minęła osiem­na­sta i prom wyru­szył w drogę powrotną do Szwe­cji, zabie­ra­jąc wystra­szo­nych Bia­ło­ru­si­nów i pana Zbyszka, co chciał do ABW.

Mar­cin poże­gnał się z puł­kow­ni­kiem jak ze sta­rym zna­jo­mym i obie­cał, że prze­śle do szefa Straży Gra­nicz­nej w War­sza­wie pismo z podzię­ko­wa­niem za wzo­rową współ­pracę.

Czuł się zmę­czony. Mię­śnie go bolały jak po dłu­gim biegu. Naj­chęt­niej poje­chałby teraz do hotelu, wypił duże pie­ni­ste piwo i po pro­stu poło­żył się spać. Miał jed­nak jesz­cze jedną sprawę do zała­twie­nia. Musiał jechać do Sopotu i poroz­ma­wiać z per­so­ne­lem hotelu Rezy­dent. Może ktoś tam widział Jor­gen­sena?

Jutro wcze­śnie rano wyru­szy do War­szawy, a w dro­dze wszystko sobie prze­my­śli i upo­rząd­kuje, tak by spraw­nie zdać rela­cję Kon­ra­dowi.

Znowu zaczął padać drobny cie­pły deszcz. Mar­cin wsiadł do samo­chodu i przez chwilę obser­wo­wał, jak wycie­raczki zbie­rają wodę z szyby, za którą prze­su­wają się ciemne chmury. Otwo­rzył okno i zapa­lił papie­rosa. Nosił przy sobie paczkę, cho­ciaż palił rzadko. Zacią­gnął się i zro­biło mu się nie­do­brze. Papie­ros był wyschnięty. Dopiero teraz sobie uświa­do­mił, że od rana nic nie jadł. Wyrzu­cił nad­pa­lo­nego papie­rosa i ruszył w kie­runku Sopotu.

Zatrzy­mał się na par­kingu strze­żo­nym obok dworca, tak jak mu pora­dził komen­dant, i posta­no­wił naj­pierw coś zjeść. Poszedł w lewo przez plac Kon­sty­tu­cji 3 Maja w kie­runku Monte Cas­sino, gdzie mimo mżawki prze­su­wał się tłum ludzi. Po pra­wej stro­nie, w pobliżu wej­ścia do kościoła, stało kilku połu­dnio­wo­ame­ry­kań­skich Indian, trzy­ma­jąc nad gło­wami pla­sti­kowe folie. Mar­cin pomy­ślał z roz­ba­wie­niem, że mają przy­mu­sową prze­rwę w El con­dor pasa.

– Twar­dzi ludzie Andów, a prze­szka­dza im bał­tycka mżawka – powie­dział do sie­bie.

Zjadł­bym cau cau albo może lomo sal­tado – zadźwię­czało mu w myślach i dosłow­nie poczuł zapach peru­wiań­skich dań, a na egzo­tycz­nej kuchni znał się jak mało kto.

Po lewej stro­nie zoba­czył zachę­ca­jące wej­ście do wło­skiej restau­ra­cji Tivoli, ozdo­bione karia­tydą i atlan­tem.

Wszedł do środka i zajął jedyne wolne miej­sce. Bogato zdo­bione wnę­trze miało imi­to­wać antyczny Rzym, ale Mar­ci­nowi się wyda­wało, jakby miał piach w ustach. W ten spo­sób jego wro­dzone poczu­cie este­tyki reago­wało na taki wła­śnie rodzaj sztuki. Po wizy­cie w toa­le­cie poczuł się jesz­cze gorzej, ale powie­dział sobie, że przy­czyną musi być jed­nak głód.

Uro­cza, far­bo­wana na Włoszkę kel­nerka przy­jęła zamó­wie­nie na dobrze wypie­czoną pizzę cztery sery i wodę bez gazu z cytryną. Mar­cin wyj­rzał przez okno i zoba­czył, że India­nie przy­go­to­wują się do kon­certu.

Dobrze… prze­stało padać – zauwa­żył, jakby miało to dla niego jakieś zna­cze­nie. I zaraz zła­pał się na tym, że prze­stał myśleć o Jor­gen­se­nie. Jakby stra­cił czuj­ność. Spoj­rzał z zazdro­ścią na sie­dzą­cego obok mło­dego męż­czy­znę, który powoli pod­no­sił do ust dużą szklankę piwa ozdo­bioną bia­łym bukie­tem.

Wyjął notat­nik i zaczął prze­glą­dać zapi­ski. Jor­gen­sen wzbu­dzał w nim nie­znane mu dotąd emo­cje. Po raz pierw­szy był tak bli­sko praw­dzi­wego nie­le­gała. Tak przy­naj­mniej twier­dził Kon­rad. On sam to czuł, cho­ciaż nie­le­gała oglą­dał dotąd tylko w kinie.

To jak mityczne zwie­rzę, o któ­rym wszy­scy mówią, a któ­rego nikt nie widział. A ci, co widzieli, nie przy­znają się do tego lub kła­mią. A ja jestem tak bli­sko… – pomy­ślał.

Tak bar­dzo chciałby, żeby to był praw­dziwy nie­le­gał. Jed­no­cze­śnie było mu żal, że ten naj­pięk­niej­szy twór sztuki szpie­gow­skiej prze­sta­nie ist­nieć. Podo­bało mu się nawet jego nazwi­sko – Jor­gen­sen.

Mar­cin był tro­chę zdez­o­rien­to­wany. To tak, jakby znisz­czyć obraz, jedyny i nie­po­wta­rzalny, jakie­goś da Vinci albo Rem­brandta…

Kel­nerka przy­nio­sła pizzę, któ­rej wspa­niały zapach popra­wił mu samo­po­czu­cie.

Pomy­ślał, że musi teraz dzia­łać zde­cy­do­wa­nie. Hotel Rezy­dent może kryć wyja­śnie­nie zagadki tajem­ni­czego Szweda. Zresztą sama nazwa – Rezy­dent – stwa­rzała pewną nadzieję.

Pizza była wyśmie­nita – oce­nił Mar­cin. Pła­cąc rachu­nek, pochwa­lił kucha­rza, a far­bo­waną Włoszkę obda­rzył uśmie­chem typu „jesteś cool laska”, który podzia­łał jak zwy­kle.

Wyszedł przed restau­ra­cję i spoj­rzał na pod­świe­tloną już sece­syjną fasadę uro­kli­wego hotelu po prze­ciw­nej stro­nie. Pięć gwiaz­dek zapo­wia­dało pro­fe­sjo­nalną obsługę, wysu­bli­mo­wa­nych gości i wyso­kie ceny.

Jor­gen­sen musiał się tutaj z kimś spo­tkać – pomy­ślał, wcho­dząc do westy­bulu. Z kim? Z jed­nym z hote­lo­wych gości? Czy może sko­rzy­stał tylko z restau­ra­cji?

Odcze­kał, aż recep­cjo­ni­sta będzie wolny, i pod­szedł do jego sta­no­wi­ska. Wycią­gnął poli­cyjną bla­chę i ze znu­dzoną miną zapy­tał o kie­row­nika. Recep­cjo­ni­sta, naj­wy­raź­niej przy­zwy­cza­jony do podob­nych sytu­acji, bez słowa naci­snął jakiś guzik na pul­pi­cie. Nawet nie patrząc na Mar­cina i nie siląc się na uprzej­mość, rzu­cił:

– Zaraz będzie!

Po chwili z zaple­cza wyszedł zażywny męż­czy­zna w śred­nim wieku. Od razu skie­ro­wał się w stronę Mar­cina i ze służ­bo­wym uśmie­chem na twa­rzy zapy­tał:

– Czym mogę słu­żyć?

Widok poli­cyj­nej odznaki zmiótł nie­po­trzebny, jak się oka­zało, uśmiech i zaowo­co­wał krót­kim, szorst­kim:

– Zapra­szam do sie­bie.

Kiedy zna­leźli się w ele­gancko i bogato urzą­dzo­nym gabi­ne­cie, kie­row­nik wska­zał Mar­ci­nowi fotel.

– Pan nie jest z naszego komi­sa­riatu, prawda? – raczej stwier­dził, niż zapy­tał. – Mogę jesz­cze zoba­czyć legi­ty­ma­cję?

Od razu było jasne, że pan Piotr – takie bowiem imię wid­niało na iden­ty­fi­ka­to­rze – nie od dzi­siaj ma do czy­nie­nia z poli­cją.

– Jestem z War­szawy, CBŚ – odpo­wie­dział szybko Mar­cin.

Na twa­rzy kie­row­nika znów poja­wił się woskowy uśmiech.

– Czym mogę słu­żyć, panie komi­sa­rzu? – zapy­tał Piotr w fil­mo­wym stylu, zwra­ca­jąc legi­ty­ma­cję.

– Sprawa doty­czy prze­mytu nar­ko­ty­ków. Liczę, że wszystko, o czym będziemy mówili, zachowa pan dla sie­bie.

Puco­ło­wata twarz kie­row­nika nabrała teraz żar­to­bli­wego wyrazu.

– Oczy­wi­ście… panie… komi­sa­rzu! – wyre­cy­to­wał.

Mar­cin wyjął zdję­cie Jor­gen­sena i poka­zał je kie­row­ni­kowi. Podał dokładną datę i godziny jego wizyty w hotelu. Zapy­tał, w jaki spo­sób można usta­lić, co robił i z kim się spo­tkał.

– Nie­stety, różni ludzie zatrzy­mują się w naszym hotelu. Pro­szę wymie­nić nazwi­sko tego czło­wieka. Spraw­dzimy, czy wynaj­mo­wał u nas pokój. Zorien­tuję się przy oka­zji, kto miał wtedy dyżur w recep­cji.

– Jor­gen­sen.

– Duń­czyk?

– Nie, Szwed.

Kie­row­nik pod­niósł tele­fon i pole­cił odszu­kać nazwi­sko i datę w kom­pu­te­rze. Zapy­tał też, kto pra­co­wał wtedy w recep­cji. Przez chwilę sie­dzieli w ciszy. Po minu­cie zadzwo­nił tele­fon. Piotr wysłu­chał wia­do­mo­ści.

– Nikt taki w naszym hotelu się nie zatrzy­my­wał. Nato­miast dyżur miał wtedy Jacek, ten sam, który jest tam teraz…

– Czy jest w hotelu moni­to­ring?

– Wiem, o co panu cho­dzi. Jest na kory­ta­rzach, choć nie wszę­dzie. Zresztą nagra­nia trzy­mamy tylko przez dwa dni – odpo­wie­dział kie­row­nik.

– Czy mogę zatem poroz­ma­wiać z tym panem Jac­kiem?

– Oczy­wi­ście… zmie­nię go w recep­cji. Za chwilę do pana przyj­dzie – zapew­nił Piotr, wyraź­nie chętny do współ­pracy. Mar­cin miał jed­nak wra­że­nie, że nie z sym­pa­tii do poli­cji, lecz ze zwy­kłego wyra­cho­wa­nia.

Po chwili do pokoju wszedł recep­cjo­ni­sta i sta­nął przy drzwiach.

– Wie pan, o co cho­dzi? – zapy­tał uprzej­mie Mar­cin, dając mu znak, by usiadł.

– Tak, o jakie­goś Szweda. Miał tu być dwa tygo­dnie temu, czy tak?

– Ow­szem. Niech pan spoj­rzy na to zdję­cie. Był w waszym hotelu mię­dzy trzy­na­stą a sie­dem­na­stą, to zna­czy około czte­rech godzin. Pana szef mówił, że nie był gościem hote­lo­wym, ale mógł kogoś odwie­dzać, prawda? Może spo­tkał się z kimś w restau­ra­cji? – dopy­tał się Mar­cin, pod­czas gdy recep­cjo­ni­sta przy­glą­dał się foto­gra­fii.

– Pamię­tam tego męż­czy­znę. – Poło­żył przed Mar­ci­nem zdję­cie Jor­gen­sena, zro­bione, gdy scho­dził z promu. – Dokład­nie tak był ubrany… i ta torba na ramie­niu. Sie­dział w westy­bulu, który nie jest duży, jak pan widział. Pyta­łem go nawet, czy nie potrze­buje pomocy, ale tylko pokrę­cił głową…

– W jakim języku pan go zapy­tał?

– Po pol­sku – odparł recep­cjo­ni­sta. – Sie­dział tak może pięt­na­ście minut. Póź­niej poja­wili się goście i go zasło­nili. Był chyba jakiś więk­szy check-out. Zauwa­ży­łem, że znik­nął nagle z fotela. Przez uła­mek sekundy widzia­łem, że szedł z kimś na górę…

– Kto to był? – wtrą­cił Mar­cin.

– Nie wiem… nie widzia­łem dobrze… był odwró­cony ple­cami. Na pewno męż­czy­zna…

– Stary, młody? Wysoki, niski? Jak był ubrany? – dopy­ty­wał się Mar­cin.

– Niech mi pan wie­rzy, nie pamię­tam. To był moment… Nawet nie jestem pewien, czy szli razem. Ten Szwed szedł za nim… – Recep­cjo­ni­sta spra­wiał wra­że­nie, że wie, co mówi.

– Może jedli coś w restau­ra­cji? – pró­bo­wał dalej Mar­cin.

– Restau­ra­cja była tego dnia zamknięta dla gości, bo mie­li­śmy wycieczkę – odparł Jacek. – Wię­cej go nie widzia­łem. Nie widzia­łem też, kiedy wyszedł… Tego dnia był spory ruch.

– Dzię­kuję panu. Bar­dzo mi pan pomógł. – Mar­cin zro­zu­miał, że nic wię­cej z niego nie wycią­gnie.

Recep­cjo­ni­sta wyszedł i po chwili wró­cił kie­row­nik.

– Dowie­dział się pan cze­goś, komi­sa­rzu? – zapy­tał od progu.

– Tak, dzię­kuję. Pana kolega był bar­dzo pomocny. Mam jed­nak jesz­cze jedną prośbę, panie Pio­trze. – Kie­row­nik znów mu odpo­wie­dział gro­te­sko­wym uśmie­chem i unie­sie­niem bez­barw­nych brwi. – Chciał­bym dostać wydruk z nazwi­skami wszyst­kich gości, któ­rzy tam­tego dnia byli zamel­do­wani w hotelu. Z danymi o płat­no­ściach, wyko­na­nymi tele­fo­nami, room service’em włącz­nie…

– Rozu­miem… panie… komi­sa­rzu, ale nie wiem, czy mogę udo­stęp­nić panu te dane…

– Panie Pio­trze… Chce pan, żebym jutro przy­szedł z naka­zem pro­ku­ra­tor­skim i miej­sco­wymi poli­cjan­tami? Potrzebna wam taka reklama?

– Wszystko da się zała­twić, panie komi­sa­rzu.

Kie­row­nik pod­dał się bez walki, bo nie był pewny, czy rze­czy­wi­ście nie powi­nien udo­stęp­niać tych danych. Podob­nie zresztą jak Mar­cin, który nie był pewny, czy powi­nien ich żądać.

– Niech pan zaczeka kilka minut – rzu­cił Piotr i wyszedł z pokoju.

36

Obu­dziła się z sil­nym bólem głowy na długo przed dzwon­kiem alarmu. Za oknem dopiero sza­rzało. Obok łóżka dostrze­gła nie­roz­pa­ko­waną jesz­cze torbę. Nagle zorien­to­wała się, że wycho­dząc z samo­lotu, nie włą­czyła tele­fonu. Pamię­tała o tym, ale po spo­tka­niu z „Tra­vi­sem” była tak zamy­ślona, że zupeł­nie jej to wyle­ciało z głowy.

Tele­fon zalo­go­wał się po chwili. W skrzynce nie było żad­nych nowych wia­do­mo­ści.

Poszła do kuchni. W lodówce zna­la­zła żółty ser i wyjęła z zamra­żarki dwie kromki czar­nego chleba. Wsta­wiła wodę na kawę. Włą­czyła kom­pu­ter i poszła do łazienki przy­go­to­wać kąpiel.

Po raz pierw­szy od trzech dni leżała w cie­płej wodzie. Kubek kawy, papie­ros, spo­kój i roz­luź­nie­nie spo­wo­do­wały, że ból głowy ustą­pił.

Nie myślała teraz o pracy. „Tra­vis” wyda­wał się taki odle­gły, a Kijów taki nie­re­alny. Było jej dobrze w domu. Tu i teraz. Poczuła, że zasy­pia, kiedy usły­szała wezwa­nie swo­jego kom­pu­tera: „Masz wia­do­mość”.

Przy­po­mniała sobie, że prze­cież włą­czyła go zaraz, gdy wstała, i sygnał ten mocno ją pobu­dził. Jed­nak nie nasy­ciła się jesz­cze cie­płą, pach­nącą kąpielą, a wyj­ście z wody byłoby teraz jak prze­rwa­nie świę­tego rytu­ału.

Założę się, że to Olek – pomy­ślała nagle z odro­biną nadziei i zelek­try­zo­wało ją to na tyle, że zde­cy­do­wała się skró­cić kąpiel.

Wło­żyła gruby biały szla­frok frotté i poszła do kuchni przy­go­to­wać sobie kanapki. Potem z tale­rzy­kiem usia­dła przed kom­pu­te­rem.

– Bingo! Wygra­łam… zawsze wygry­wam! – powie­działa do sie­bie z zado­wo­le­niem, widząc na ekra­nie adres Olka.

Przez chwilę się wahała, nim otwo­rzyła maila. Pró­bo­wała zgad­nąć, jak zaczął swój list. Cześć, Zuza…? Hej…? Witam Cię…? Nic jej nie odpo­wia­dało. Zawsty­dziła się tro­chę, że ma to dla niej takie zna­cze­nie.

Mar­haba, Zuza, pozdro­wie­nia od całej naszej grupy. Dzi­siaj dotar­li­śmy do Kijowa. Nie ode­zwa­łaś się, więc uzna­li­śmy, że pew­nie jesteś bar­dzo zajęta. Jutro rano ruszamy dalej, na Krym! Po Twoim wyjeź­dzie mie­li­śmy kło­poty z miej­scową mili­cją. Trzy­mali nas na poste­runku kilka godzin. Wypy­ty­wali o dziwne sprawy. Wyglą­dało na to, że nas obser­wo­wali. Odnio­słem wra­że­nie, że cho­dziło o Cie­bie. Prze­skro­ba­łaś coś? Jeżeli jesteś wciąż na Ukra­inie, to uwa­żaj na sie­bie. Bar­dzo Cię polu­bi­li­śmy. Olek & Com­pany.

Sara uważ­nie prze­czy­tała maila jesz­cze raz.

Mar­haba to pew­nie coś po arab­sku… Spraw­dzę – pomy­ślała.

Ale nie to zwró­ciło jej uwagę. Ta wia­do­mość była dziwna. Kryło się w niej coś, czego nie mogła jesz­cze zro­zu­mieć, i nie była to zako­do­wana infor­ma­cja. Wyglą­dało na to, że Olek pisał wprost, prawdę. Dla­czego jed­nak w imie­niu całej grupy? Dla­czego nie napi­sał tylko od sie­bie? Prze­cież dawał jej wyraźne sygnały, że jest nią zain­te­re­so­wany. Mógł sam pójść do kafejki… Prze­cież to on był lide­rem grupy. Ten list jest taki nie­na­tu­ralny… pozba­wiony har­mo­nii, zupeł­nie inny niż… spo­sób, w jaki mówił. Tak jakby mimika twa­rzy wyra­żała coś prze­ciw­nego niż słowa.

Zaraz… zaraz… Pisze… „odnio­słem wra­że­nie, że…”. Dla­czego nie napi­sał „odnie­śli­śmy”? Ja byłam czy­sta! Gdyby cho­dziło o mnie, toby ich nie zatrzy­my­wali i nie wypy­ty­wali. Na doda­tek wypu­ścili ich! Co jest grane?

Sara była coraz bar­dziej zanie­po­ko­jona.

Kontr­wy­wiad tak nie działa. Na pewno cho­dziło o nich! Olek chciał… prze­ka­zać coś tym… stu­den­tom. Pisał do mnie, żeby odwró­cić ich podej­rze­nia… ale to nie mną inte­re­so­wała się mili­cja i on dobrze o tym wie­dział. Chciał pew­nie w ten spo­sób uspo­koić przy­ja­ciół i uśpić ich czuj­ność. Prze­cież dla takich mło­dych ludzi pobyt na komi­sa­ria­cie musiał być spo­rym prze­ży­ciem. Nie mógł napi­sać „odnie­śli­śmy wra­że­nie”, bo to tylko jego wra­że­nie! To oczy­wi­ste! Dla­czego on to zro­bił?

Sara była już pra­wie pewna swo­jej oceny.

Założę się, że Olek Kurtz już ni­gdy nie da znaku życia – pomy­ślała i zro­biło jej się tro­chę przy­kro, ale nie była pewna, czy bar­dziej z powodu jego nie­szcze­ro­ści, czy też wła­snego roz­cza­ro­wa­nia. Zde­cy­do­wała, że nie będzie odpi­sy­wać, dopóki on nie ode­zwie się ponow­nie.

Wyłą­czyła kom­pu­ter. Słońce wpa­dało przez okno. Poszła do łazienki i przej­rzała się w lustrze. Uznała, że wyjazd na Ukra­inę pozo­sta­wił na niej wyraźne ślady i będzie potrze­bo­wała wię­cej czasu niż zwy­kle, by przy­go­to­wać się do wyj­ścia.

– Jest coraz gorzej! A ja nie mam kiedy zająć się sobą – powie­działa z prze­ko­na­niem.

Mar­cin wró­cił do War­szawy póź­nym wie­czo­rem. Liczył, że jesz­cze zasta­nie Kon­rada w biu­rze, ale korek po wypadku pod Olsz­tyn­kiem zabrał mu dodat­kowe dwie godziny.

Infor­ma­cje, jakie zebrał na temat Hansa Jor­gen­sena, wyglą­dały bar­dzo, bar­dzo cie­ka­wie. Czuł mocne pod­nie­ce­nie na samą myśl, że wkrótce będzie mógł przed­sta­wić wszystko sze­fowi.

Trzeba teraz pil­nie to pospraw­dzać, zwe­ry­fi­ko­wać, uło­żyć. Zbu­do­wać obraz ope­ra­cyjny Jor­gen­sena. To jest począ­tek nie byle czego… – pomy­ślał z dumą.

Przez te kilka godzin w samo­cho­dzie zdą­żył rzecz prze­my­śleć i przy­go­to­wać plan dzia­ła­nia. Chwi­lami pozwa­lał sobie na fan­ta­zjo­wa­nie, które przy­cho­dziło mu nad­zwy­czaj łatwo.

Wszedł do biura. U M-Irka paliło się świa­tło, ale za spusz­czo­nymi role­tami nie było widać żad­nego ruchu. Przez moment chciał do nich wejść, zaraz jed­nak sobie przy­po­mniał, że zacią­gnięte rolety to znak, iż nad czymś pra­cują i nie życzą sobie wizyt. Zresztą i tak nie mógłby im nic powie­dzieć.

Poszedł do swo­jego pokoju. Włą­czył tele­wi­zor i usiadł za biur­kiem. Wycią­gnął z teczki notat­nik. Z dol­nej szu­flady biurka wyjął butelkę whi­sky i pocią­gnął z niej potężny łyk. Prze­łknął, odcze­kał, aż nim wstrzą­śnie, i dopiero wtedy wziął czy­stą kartkę papieru i po kolei, w punk­tach, zaczął spi­sy­wać swoje uwagi.

Po pierw­sze: „Z kim Jor­gen­sen spo­tkał się w Rezy­den­cie?”.

– W hotelu było czter­dzie­stu pię­ciu gości. Trzy­dzie­stu Niem­ców: wycieczka sta­rusz­ków do Kali­nin­gradu. Czte­rech Rosjan z Kali­nin­gradu. Pol­sko-duń­ska rodzina z czwórką dzieci. Pię­ciu Pola­ków, w tym jedna para z dziec­kiem – wyli­czył na głos.

Psia­krew! Kurwa! To może być każdy! – pomy­ślał i poczuł, że brak mu punktu zacze­pie­nia. Rachu­nek zawiera wyszcze­gól­nie­nie opłat za tele­fon. Nie, to nic nie da. Muszę zna­leźć inny klucz. Niemcy… zacznę od nich. Z nimi zawsze tak samo, w lewo albo w prawo… Jeżeli Jor­gen­sen spo­tkał się z kimś z tej grupy, a załóżmy, że to Nie­mia­szek, to czy taki fryc, żeby mieć legendę na przy­jazd do Pol­ski i spo­tka­nie z Jor­gen­senem, wybrałby zor­ga­ni­zo­waną wycieczkę? Dla­czego miałby sobie tak kom­pli­ko­wać zada­nie? Nie ma prze­cież gra­nic w Euro­pie! Mógłby zwy­czaj­nie przy­je­chać, a nie nara­żać się, że ktoś z grupy zauważy jego dziwne pląsy.

– Rany boskie! Ty bał­wa­nie! – pra­wie wykrzyk­nął Mar­cin. – To była prze­cież wycieczka do Kali­nin­gradu! Kali­nin­gradu! – wysy­la­bi­zo­wał. – Jeżeli Jor­gen­sen pra­cuje dla Rosjan, a agent byłby wśród nie­miec­kich tury­stów, to jaki sens mia­łoby spo­tka­nie w… Sopo­cie, kiedy można je było odbyć zwy­czaj­nie i bez­piecz­nie w domu, w Kali­nin­gra­dzie? Jakie to oczy­wi­ste! – Zado­wo­lony z pro­stego odkry­cia, prze­kre­ślił kartkę czer­wo­nym pisa­kiem. – Niem­ców mamy z głowy.

Więc Rosjan też! Z powo­dów oczy­wi­stych. Prze­by­wali pięć dni i zajęli naj­droż­sze apar­ta­menty. Każdy z osobna, choć przy­je­chali z tego samego mia­sta… sprawa jasna!

Mar­cin poczuł dobry nastrój, wzmoc­niony przez whi­sky.

Zostało jede­na­ście osób, wśród nich pię­cioro dzieci. Czyli prak­tycz­nie sześć osób, w tym dwie pary i dwóch samot­nych Pola­ków. Przyj­mu­jemy zało­że­nie, że na dzie­więć­dzie­siąt pięć pro­cent kon­takt Jor­gen­sena to męż­czy­zna.

Wycią­gnął butelkę z szu­flady i pocią­gnął drugi, rów­nie mocny łyk.

Zostaje mi zatem trzech Pola­ków i Duń­czyk. Wszy­scy noco­wali tylko jedną noc i bio­rąc pod uwagę czas, kiedy w hotelu był Jor­gen­sen, może to być każdy z nich.

Mar­cin prze­glą­dał z uwagą kopie rachun­ków. Nagle zauwa­żył, że do jed­nej z fak­tur pod­pięty jest rachu­nek za room service. Przy­po­mniał sobie, że recep­cjo­ni­sta mówił, że tego dnia restau­ra­cja była zajęta. Ale room service na pewno dzia­łał. Na rachunku była wybita godzina: 14.11. Czyli Jor­gen­sen był już w hotelu… To by się też zga­dzało z tym, co powie­dział sier­żant Mie­cio…

Mar­cin wyjął papie­rosa i zapa­lił bez zacią­ga­nia.

To star­szy czło­wiek ten Jor­gen­sen. Pew­nie wcze­śnie wstał i zjadł śnia­da­nie. O czter­na­stej był już na pewno głodny. Ludzie w Szwe­cji odży­wiają się regu­lar­nie. To by paso­wało…

Zaczął się przy­glą­dać nie­wy­raź­nej kopii rachunku, pró­bu­jąc odczy­tać treść zamó­wie­nia. Opie­wało ono na dwa zestawy obia­dowe. Z pew­no­ścią – zauwa­żył – zamó­wili dwie zupy, dwa dru­gie dania, butelkę wódki, colę i wodę. Nie miał już wąt­pli­wo­ści, że w tym pokoju był Jor­gen­sen. Gdyby nawet spo­tkał się z kimś innym, to dla­czego gość zama­wiał dwa zestawy. I nie był to z pew­no­ścią zestaw dla kobiety. Wyczy­ścili też cały mini­bar!

Mar­cin odło­żył rachu­nek i zamy­ślił się. Roz­pie­rała go satys­fak­cja, że w tak pro­sty spo­sób udało mu się usta­lić, z kim spo­tkał się Jor­gen­sen.

Cały czas czuł do niego nie­okre­śloną sym­pa­tię, ale teraz burzyło ją prze­ko­na­nie, że on, taki młody ofi­cer, poko­nał praw­dzi­wego nie­le­gała. I przez moment mu zaświ­tało, że to prze­cież nie­moż­liwe, to wszystko nie­prawda, zwy­kła pomyłka.

Wyjął butelkę i pocią­gnął jesz­cze raz, na wszelki wypa­dek.

Po dru­gie… Mar­cin zapi­sał na kartce pyta­nie: „Skąd wiemy, że Jor­gen­sen to rosyj­ski nie­le­gał?”. Chyba zasu­ge­ro­wa­łem się tym, co powie­dział Kon­rad. No nie! Jed­nak nie! Jor­gen­sen przy­pły­nął do Pol­ski, by spo­tkać się z tym gościem w hotelu. Nic nie zwie­dzał, nie inte­re­so­wały go ani panienki, ani alko­hol. To wszystko jest już wystar­cza­jąco podej­rzane. Poza tym to, co zauwa­żył tak­sów­karz Mie­cio… ta nad­mierna samo­kon­trola w samo­cho­dzie. Wygląda na to, że się spraw­dzał.

Mar­cin wyjął swoje notatki i przez chwilę prze­glą­dał zapis z roz­mowy z Andrie­jem i Alo­szą.

– No tak – mruk­nął. – To będzie dla naszych szwedz­kich kole­gów spore zasko­cze­nie.

Po trze­cie… Nazywa się Hans Jor­gen­sen, ale Szwe­dzi nic nie wspo­mi­nali, by to było jego przy­brane nazwi­sko. Prze­ciw­nie! Mówili, że z pocho­dze­nia jest Duń­czy­kiem. A tu się oka­zuje, że gość mówi po pol­sku, pocho­dzi z jakiejś wsi Mie­dwiedki z Kre­sów. Może być Pola­kiem albo Bia­ło­ru­si­nem. I co jesz­cze cie­kaw­sze, nic o sobie nie powie­dział prócz tego, że jego rodzina zgi­nęła w cza­sie wojny.

– Jak się pan naprawdę nazywa, panie Jor­gen­sen? – zapy­tał gło­śno Mar­cin i zapi­sał to na kartce.

– Dla­czego już tyle czasu nie daje żad­nego znaku? Jej komórka działa? – zapy­tał Kon­rad, cho­dząc po miesz­ka­niu z tele­fo­nem w dłoni.

– Dopiero co spraw­dza­łem na kom­pu­te­rze – odparł Irek. – Ostat­nie logo­wa­nie miała na lot­ni­sku w Kijo­wie. Potem wyłą­czyła tele­fon, dokład­nie o godzi­nie startu. Może zapo­mniała włą­czyć. Późno przy­le­ciała i pew­nie poszła spać… – tłu­ma­czył spo­koj­nie i logicz­nie.

Dopiero teraz Kon­rad sobie przy­po­mniał, że Sara zosta­wiła swój tele­fon w Lubli­nie i wró­ciła samo­lo­tem bez­po­śred­nio do War­szawy. M-Irek infor­mo­wali go o tym. Pomy­ślał przez chwilę, żeby do niej poje­chać, ale docho­dziła dwu­dzie­sta trze­cia i posta­no­wił dać jej odpo­cząć.

Podzię­ko­wał Irkowi i wyłą­czył tele­fon.

Pod­szedł do bufetu i otwo­rzył barek. Popa­trzył na sze­reg róż­no­ko­lo­ro­wych bute­lek. Wlał sobie potężną por­cję whi­sky, jak zawsze bez lodu.

Wciąż brzmiało mu w uszach: „Rosja­nie coś wam szy­kują”. Odbie­rał to jak wypo­wie­dze­nie wojny, zagro­że­nie, na któ­rego odpar­cie nie jest jesz­cze gotowy. Usiadł w fotelu i włą­czył radio.

Teraz jest ważne, co Sara przy­wie­zie z Kijowa – pomy­ślał.

Pokła­dał duże nadzieje w „Tra­vi­sie”. Bez jego pomocy cała ope­ra­cja sta­nie pod zna­kiem zapy­ta­nia. W głębi duszy wyda­wało mu się nawet, że będzie nie­moż­liwa. Nikt tak jak Sara nie zna „Tra­visa” i tylko ona jest w sta­nie tak nim pokie­ro­wać, by mogli osią­gnąć zamie­rzone cele.

Jej pomy­sło­wość i zna­jo­mość szpie­gow­skiego rze­mio­sła zawsze dawały gwa­ran­cję powo­dze­nia. Kon­rad miał wyraźne prze­czu­cie, że Sara dostar­czy mu jutro to, na co czeka. Choć nie potra­fił jasno okre­ślić, na co czeka. Cza­sami zasta­na­wiał się, czy w takich sytu­acjach, gdy bra­kuje mu odpo­wie­dzi lub gdy nie potrafi posta­wić pyta­nia – wła­śnie tak jak teraz – powi­nien dosto­so­wy­wać rze­czy­wi­stość do swo­ich potrzeb, czy też dosto­so­wy­wać się do rze­czy­wi­sto­ści. Takie myśli przy­cho­dziły mu cza­sami po alko­holu, gdy sie­dział sam w domu i miał splin.

Ale teraz nie mam splinu, cho­ciaż piję sobie whi­sky – zauwa­żył. Niech ta dziew­czyna już wróci! Czuję się bez niej jakiś nie­swój. Tak, jak­bym był od niej uza­leż­niony. Jak to moż­liwe? Może dla­tego, że jestem sam… Ile? To już ponad dwa lata, jak roz­sta­łem się z Justyną…

Sie­dział w fotelu z pustą już szklanką.

Justyna to był temat, który poja­wiał się zawsze wraz z koń­cem pierw­szej szklanki whi­sky. Wstał i nalał sobie drugą, tro­chę mniej­szą.

Kiedy się roz­stali, myślał, że już ni­gdy nie będzie oglą­dał TVN. Kiedy widział ją na ekra­nie, miał wra­że­nie, że patrzy wła­śnie na niego. Wyda­wało mu się, że pro­wa­dzi swoje pro­gramy, jakby z nim roz­ma­wiała. I jakby w dal­szym ciągu nic nie mogła zro­zu­mieć. Trzy lata roz­mów pod wspól­nym dachem, przy stole i w łóżku nie­wiele ją nauczyły. Nie­ustan­nie się z nim ście­ra­jąc, wyro­biła sobie nato­miast cha­rak­ter i deter­mi­na­cję, które wynio­sły ją na szczyty dzien­ni­kar­skiej kariery.

Od początku prze­czu­wał, że ich wspólne życie nie potrwa długo. Dzien­ni­karz to młod­szy brat szpiega. Są jak rodzeń­stwo, które nie potrafi razem żyć. Kon­rad ni­gdy nie mógł znieść hipo­kry­zji mediów. Dener­wo­wało go, że Justyna dawała się tak łatwo nabie­rać, była tak bez­kry­tyczna. Sta­rał się jej tłu­ma­czyć, że rze­czy­wi­stość jest inna niż ta, którą poka­zuje w tele­wi­zji.

Nie mogła zro­zu­mieć zasady, że szpieg zna całą prawdę, a dzien­ni­karz zawsze tylko jej część. Cza­sami może tro­chę prze­sa­dzał, ale Justyna i tak nie potra­fiła lub nie chciała tego zauwa­żyć.

Po jakimś cza­sie, nawet nie spo­strzegł kiedy, ich światy, pozor­nie podobne, zaczęły się od sie­bie odda­lać. Uzmy­sło­wili sobie wów­czas, że ona, by ist­nieć, musi być osobą publiczną, on zaś odwrot­nie. Roze­szli się w bólu, ale poko­jowo, z sza­cun­kiem dla sie­bie i wspól­nie spę­dzo­nych dni. Wiele sobie zawdzię­czali. Ale ni­gdy nikt się nie dowie­dział, że to on był jej part­ne­rem przez tyle lat. Tak się umó­wili. W jakiś spo­sób był jej za to wdzięczny. Teraz, kiedy ogląda ją w tele­wi­zji, ma wra­że­nie, że to już zupeł­nie inna osoba, choć tak mu bli­ska.

Ock­nął się na fotelu. Wciąż trzy­mał w ręku pustą szklankę. Była trze­cia w nocy. Czuł lekki ból głowy i nie­smak w ustach. Wyszedł na bal­kon i wcią­gnął głę­boko rześ­kie nocne powie­trze napły­wa­jące znad Lasu Kabac­kiego.

Stał tak przez chwilę i obser­wo­wał, jak jakiś stary czło­wiek spa­ce­ruje z psem po dru­giej stro­nie ulicy, zatrzy­mu­jąc się co parę metrów i pusz­cza­jąc nie­mi­ło­sier­nie gło­śne wia­try.

Ma chłop litość nad rodziną – pomy­ślał z roz­ba­wie­niem i wró­cił do miesz­ka­nia.

37

Skoń­czył czy­tać pro­to­kół prze­słu­cha­nia i czuł szum w gło­wie. Od początku wie­dział, o czym będzie opo­wia­dał Zubow, ale teraz całe jego życie stra­ciło sens.

Przez ponad sześć­dzie­siąt lat kul­ty­wo­wał w sobie wspo­mnie­nie, które łączyło jego dwa światy. Choć było już wykrzy­wione przez czas, nada­wało sens temu, co robił i w co wie­rzył bez­gra­nicz­nie. Nie­na­wiść do pol­skich legio­ni­stów, win­nych śmierci jego rodziny, przez wiele lat uspra­wie­dli­wiała jego dzia­łal­ność dla Związku Radziec­kiego, uko­cha­nej ojczy­zny. Z cza­sem ta nie­na­wiść się wytarła, zbla­kła i pozo­stała jedy­nie tęsk­nota za rodziną, szcze­gól­nie za sio­strą. Olgą.

Przez tyle lat lojal­nie i z peł­nym odda­niem wyko­ny­wał swoje obo­wiązki, a teraz musi zro­zu­mieć coś, co jest dla niego nie­moż­liwe do zro­zu­mie­nia. Czuł się, jakby kat roz­dzie­rał mu wnętrz­no­ści.

Dobrze wie­dział o zbrod­niach sta­li­now­skich, ale były takie odle­głe, nie­praw­dziwe, nie­rze­czy­wi­ste. Praw­dziwa była jedy­nie śmierć jego rodziny z rąk Pola­ków i wspo­mnie­nie o Oldze.

Oka­zuje się, że prawda była inna, że nie tylko żył, słu­żąc oprawcy Sta­li­nowi, lecz także potem wciąż był okła­my­wany. Do dzi­siaj! Chciało mu się krzy­czeć z wście­kło­ści, z roz­pa­czy, z nie­na­wi­ści, ale naj­bar­dziej chyba z samot­no­ści. Po raz pierw­szy w życiu pomy­ślał, że powi­nien był zgi­nąć razem z nimi, objąć Olgę, która tak bar­dzo bała się śmierci, i ta myśl zabo­lała go jesz­cze bar­dziej.

Usiadł na łóżku. Scho­wał pro­to­kół do torby. Po chwili wstał i poszedł do toa­lety, wziął pla­sti­kowy kubek, wró­cił na łóżko i nalał sobie brandy.

Już nie pamię­tam… to się działo rano… nie… wie­czo­rem. Byłem głodny, prze­mar­z­nięty i zupeł­nie wyczer­pany, kiedy zna­leźli mnie w lesie czer­woni par­ty­zanci i zabrali do swo­jego obozu. Spa­łem potem chyba przez tydzień. Pamię­tam to teraz jak przez mgłę.

Po jakimś cza­sie dowódca zde­cy­do­wał, że ode­śle mnie naj­bliż­szym samo­lo­tem za linię frontu. Nie chcia­łem wyjeż­dżać, przy­zwy­cza­iłem się i oddział stał się moją nową rodziną. Dosta­łem nawet jakiś kara­bin sprzed pierw­szej wojny, więk­szy ode mnie, z dwoma poci­skami. Nie spi­sał się zupeł­nie.

Kie­dyś mia­łem w nagrodę wyko­nać wyrok na jakimś chło­pie, któ­rego przy­pro­wa­dzili do naszego obozu, oskar­żo­nym o ban­dy­tyzm i mor­der­stwa w oko­licz­nych wsiach. To był chyba Polak. Nie pamię­tam już teraz dobrze. Pamię­tam za to, jak stał obdarty, w łach­ma­nach, w dziu­ra­wej czapce, ze zwią­za­nymi z tyłu rękami. Kara­bin nie wypa­lił. Pocisk zasy­czał i puścił dym, a ja zwy­mio­to­wa­łem. Nie udało się moje har­to­wa­nie. Nie nada­wa­łem się na czer­wo­nego par­ty­zanta.

Wyle­cia­łem w nocy. Poże­gnała mnie tylko sani­ta­riuszka Wiera, Żydówka z gro­dzień­skiego getta, i nasz dowódca. Prze­rzu­cali mnie jak bagaż i następ­nego dnia po dwóch prze­siad­kach dotar­łem do Moskwy.

Ni­gdy wcze­śniej nie widzia­łem tak wiel­kiego mia­sta. Przed wojną byłem kilka razy w Grod­nie i raz z ojcem w Wil­nie, które wów­czas wyglą­dało jak metro­po­lia. Ale to nie była Moskwa!

Nade­szła już chyba wio­sna. Nie pamię­tam, jaki był mie­siąc, ale pamię­tam dobrze pię­trowy zawil­go­cony drew­niany dom, w któ­rym wszystko skrzy­piało. Dom Dziecka na Pier­wym Nowo­ku­zniec­kim Pie­rieułku na Zamo­sko­wo­rie­czu. Spę­dzi­łem tam kilka mie­sięcy w towa­rzy­stwie podob­nych do mnie sie­rot. Przed­wcze­śnie doj­rza­łych dzieci. Cho­ciaż zawil­go­cony i skrzy­piący, to był mój dom.

W jed­nej sali spało nas sze­ściu: Andriej, Sasza i Lowa ze Smo­leń­ska, Kiriłł z Kijowa oraz Sta­szek i ja z Bia­ło­rusi. Tak wyglą­dała moja nowa rodzina, w któ­rej byłem naj­star­szy i naj­wyż­szy.

Co się teraz z nimi dzieje? Podob­nie jak wcze­śniej odpły­nął w nie­byt mój oddział par­ty­zancki, tak w końcu czter­dzie­stego czwar­tego roku, gdy mia­łem już czter­na­ście lat, i oni znik­nęli z mojego życia. Ni­gdy wię­cej ich nie widzia­łem. Nawet nie pamię­tam twa­rzy.

W naszym Domu Dziecka poja­wił się wtedy jed­no­ręki młody ofi­cer w gra­na­to­wej czapce. Przed­sta­wił się, ale nie pamię­tam jego nazwi­ska, tylko imię – Sier­giej. Był miły. Długo ze mną roz­ma­wiał, ale naj­wię­cej wypy­ty­wał. Chciał znać moje życie w naj­drob­niej­szych szcze­gó­łach. Ale to nie było prze­słu­cha­nie. Bar­dzo mu się podo­bały moje rysunki. Oglą­dał je uważ­nie. Po dwóch dniach poja­wił się znowu. Przy­je­chał czarną limu­zyną z kie­rowcą. Zabrał mnie, moje rysunki i Staszka. Powie­dział, że będziemy teraz żoł­nie­rzami Armii Czer­wo­nej, bojow­ni­kami towa­rzy­sza Sta­lina i świa­to­wej rewo­lu­cji. Poje­cha­li­śmy do jed­nostki woj­sko­wej NKWD w Zagor­sku.

Ostrzy­gli nas, wyką­pali, dosta­li­śmy nowe mun­dury. To był dla nas wielki dzień. Mun­dury śred­nio paso­wały, ale się powy­mie­nia­li­śmy i wszy­scy byli naprawdę szczę­śliwi.

W naszym plu­to­nie było nas dwu­na­stu. Staszka już wcze­śniej prze­nie­śli gdzie indziej. Wszy­scy spa­li­śmy w jed­nej sali. Dowódcą był kapi­tan Wino­gra­dow. Bez­barwny, zło­śliwy i bez­względny czło­wiek, tępiący jakie­kol­wiek objawy rodzą­cej się mię­dzy nami przy­jaźni. W plu­to­nie było tylko dwóch Rosjan. Pozo­stali to Łoty­sze, Estoń­czycy, Rumuni, Polacy, Litwini. Byli też Fin, Chiń­czyk i Japoń­czyk. Pierw­szy raz widzia­łem wtedy Azja­tów. Długo nie mogłem się do nich prze­ko­nać, zresztą nie tylko ja. Póź­niej oka­zało się, że są dobrymi kole­gami.

Nie­wiele utkwiło mi w pamięci z tego okresu. Ćwi­cze­nia woj­skowe, musz­tra, strze­la­nie, obsługa sprzętu, łącz­ność, sport. Dni podobne jeden do dru­giego. Dużo czasu poświę­ca­li­śmy na geo­gra­fię, naukę o świe­cie i poli­tyce. Wszy­scy oczy­wi­ście nale­że­li­śmy do Kom­so­mołu, co było jakąś fik­cją, bo i tak uwa­ża­li­śmy – i wpa­jano to w nas – że jeste­śmy kwia­tem Mło­dej Gwar­dii. We trójkę nie­ustan­nie szli­fo­wa­li­śmy z naszym lek­to­rem język pol­ski. Uczy­li­śmy się też inten­syw­nie nie­miec­kiego. Nie dzi­wi­li­śmy się spe­cjal­nie, że prze­cho­dzimy inne szko­le­nie niż w nor­mal­nym woj­sku. Wie­dzie­li­śmy, że w przy­szło­ści mamy robić coś odbie­ga­ją­cego od woj­skowego stan­dardu. W końcu mie­li­śmy być elitą NKWD.

Wkrótce wyja­śniło się, jaki nas czeka los. Po roku inten­syw­nego szko­le­nia byli­śmy już zahar­to­wa­nymi i odda­nymi spra­wie cze­ki­stami. Tym­cza­sem skoń­czyła się wojna, co oczy­wi­ście przy­ję­li­śmy z dużym roz­cza­ro­wa­niem, bo wielu z nas miało jesz­cze rachunki do wyrów­na­nia.

Nocne niebo nad Moskwą roz­ja­śniło się od sztucz­nych ogni i salw arty­le­ryj­skich, ale nam nie wolno było wyjść z koszar. Zresztą w ogóle rzadko wycho­dzi­li­śmy.

W naszym szko­le­niu nic się nie zmie­niło. Kapi­tan Wino­gra­dow i wykła­dowcy mówili jasno, że dla nas wojna dopiero się zacznie. Nie rozu­mie­li­śmy do końca, o co cho­dzi, ale świa­do­mość, że będziemy uczest­ni­czyć w walce, dzia­łała mobi­li­zu­jąco.

Nawet nie pamię­tam, kiedy zosta­łem oby­wa­te­lem ZSRR. Zresztą byłem już wtedy cze­ki­stą, a to zna­czyło znacz­nie wię­cej.

Po zakoń­cze­niu szko­le­nia otrzy­ma­li­śmy sto­pień ofi­cer­ski. Mia­łem wów­czas pięt­na­ście lat. Już ni­gdy wię­cej nie widzia­łem moich kole­gów z kursu. Nie­któ­rych pamię­tam, jakby to było dzi­siaj, a innych zupeł­nie zapo­mnia­łem. Utkwili mi w pamięci Czu Te, Chiń­czyk, i Buł­gar Kuli Kulew, któ­rzy spali obok mnie. Następ­nego dnia po pro­mo­cji każdy poszedł w swoją stronę.

Ja zosta­łem prze­wie­ziony do dużego, czte­ro­po­ko­jo­wego miesz­ka­nia w dzie­więt­na­sto­wiecz­nej pię­cio­pię­tro­wej kamie­nicy opo­dal ulicy Solanka. Miesz­ka­łem tam sam przez pół roku, do lata czter­dzie­stego szó­stego, i zaj­mo­wa­łem jeden pokój. Dwa pozo­stałe były zawsze zamknięte. Czwarty, który wcze­śniej musiał słu­żyć jako salon, został prze­ro­biony na salę wykła­dową, z tabli­cami, mapami i wszel­kimi akce­so­riami potrzeb­nymi do szko­le­nia szpiega. Była tam też oczy­wi­ście kuch­nia i piękna, wykła­dana kafel­kami łazienka, jakiej ni­gdy wcze­śniej nie widzia­łem. Uwiel­bia­łem leżeć godzi­nami w wan­nie i czy­tać.

Kiedy wspo­mi­nam tam­ten okres, nie mogę sobie przy­po­mnieć, by kie­dy­kol­wiek ktoś mnie pytał, czy chcę być wywia­dowcą. Może tak było, lecz dziś już tego nie pamię­tam. O takich jak ja ni­gdy nie mówiło się „szpieg”, tylko „wywia­dowca” albo „cze­ki­sta”.

Moim opie­ku­nem, prze­ło­żo­nym, a potem przy­ja­cie­lem był kapi­tan Dmi­trij Gri­go­ri­je­wicz Gurow. Przy­cho­dził do mnie codzien­nie. Nie miał rodziny, nikogo, był sam. Spę­dza­li­śmy razem dużo czasu, nie­kiedy całą nie­dzielę, ale Dmi­trij nie­wiele o sobie mówił.

Miał około trzy­dzie­stu kilku lat. Ni­gdy nie dowie­dzia­łem się dokład­nie ile. Mówił, że całą wojnę spę­dził na Bał­ka­nach. Wydaje mi się, że w Gre­cji, gdyż znał ten język. No tak, teraz sobie przy­po­mi­nam, jego matka była chyba Gre­czynką.

Zaję­cia mia­łem od dzie­wią­tej rano do wie­czora. Nie­dziele były wolne. Teo­re­tycz­nie, gdyż cią­gle musia­łem powta­rzać mate­riał. Bar­dzo chcia­łem być wywia­dowcą, jed­nym z tych, któ­rych zdję­cia wisiały na ścia­nie. Michaił Wik­to­ro­wicz, wykła­dowca histo­rii radziec­kich służb spe­cjal­nych, teo­rii mark­si­stow­sko-leni­now­skiej i histo­rii par­tii bol­sze­wic­kiej, potra­fił zain­te­re­so­wać mnie tema­tem. Miał na oko ponad pięć­dzie­siąt lat i spra­wiał wra­że­nie, że oso­bi­ście prze­żył to, o czym mówił.

Lubi­łem też zaję­cia języ­kowe. Pol­ski zna­łem lepiej niż moja nauczy­cielka, ale byłem zado­wo­lony, że mam cho­ciaż z kim roz­ma­wiać. Pra­co­wa­łem inten­syw­nie nad nie­miec­kim, któ­rego zresztą sam nie wybra­łem. Zaczą­łem się go uczyć jesz­cze w szkole woj­sko­wej.

Moim nauczy­cie­lem był Kurt, praw­dziwy Nie­miec, stary i bez jed­nej nogi. Mówił, że stra­cił ją pod Seda­nem w cza­sie Wiel­kiej Wojny. Był odda­nym komu­ni­stą, ale innym niż wszy­scy pozo­stali, jakich zna­łem. Takie mia­łem wów­czas odczu­cie, może tylko dla­tego, że był Niem­cem.

Naj­bar­dziej jed­nak lubi­łem zaję­cia z tech­niki ope­ra­cyj­nej. W szcze­gól­no­ści przy­go­to­wy­wa­nie i pro­du­ko­wa­nie doku­men­tów. Po jakimś cza­sie zaczą­łem spe­cja­li­zo­wać się w tej dzie­dzi­nie. Jak mówił Dmi­trij, już po moich rysun­kach było widać, że mam talent. Impo­no­wało mi to i dla­tego sta­ra­łem się nauczyć jak naj­wię­cej. Jak wywa­biać tekst, wytwa­rzać pie­czątki, druki, naśla­do­wać pismo odręczne. Począt­kowo myśla­łem, że każdy wywia­dowca musi się tego nauczyć. Ale Dmi­trij wkrótce roz­wiał moje wąt­pli­wo­ści.

W przy­szło­ści mia­łem objąć sta­no­wi­sko zwią­zane z tym wła­śnie zada­niem. I tak też się stało. Robi­łem to potem przez pięć­dzie­siąt lat. Do dzi­siaj!

Ogólne szko­le­nie wywia­dow­cze pro­wa­dził sam Dmi­trij. Zapra­szał rów­nież ofi­ce­rów, któ­rzy uczyli mnie wykry­wa­nia obser­wa­cji, budowy schow­ków, łącz­no­ści… Dmi­trij dosko­nale znał te wszyst­kie tech­niki, ale chciał, bym posłu­chał także innych. Mia­łem dużo zajęć w róż­nych punk­tach mia­sta i pozna­łem Moskwę lepiej niż wielu jej rdzen­nych miesz­kań­ców. Sporo jeź­dzi­li­śmy też do pod­mo­skiew­skich lasów.

Latem czter­dzie­stego szó­stego roku Dmi­trij poin­for­mo­wał mnie, że mój kurs dobiegł końca. Mia­łem ukoń­czone szes­na­ście lat, ale czu­łem się jak doro­sły, zahar­to­wany męż­czy­zna. Powie­dział, że osią­gną­łem bar­dzo dobre wyniki i wkrótce roz­pocznę swoją misję. Następ­nego dnia, po uro­czy­stym zakoń­cze­niu kursu, mia­łem poznać swo­ich prze­ło­żo­nych. Rze­czy­wi­ście. Przy­je­chało dwóch męż­czyzn w cywilu. Dmi­trij mówił, że to gene­ra­ło­wie. Pochwa­lili mnie, pokle­pali, wrę­czyli jakiś doku­ment, któ­rego nie zdą­ży­łem prze­czy­tać, bo zaraz go zabrali. Coś pod­pi­sa­łem. Byłem prze­jęty i bar­dzo zde­ner­wo­wany, ale szczę­śliwy i dumny. Otrzy­ma­łem pseu­do­nim „Kola”.

Wypili butelkę wódki i poin­for­mo­wali mnie, żebym zapo­znał się z moim sce­na­riu­szem, który miał mi póź­niej przed­sta­wić Dmi­trij. Znów mnie pokle­pali, mówili „synu” i poszli. Ni­gdy wię­cej ich nie widzia­łem. Nie wiem, jak się nazy­wali. A raczej nie pamię­tam, bo Dmi­trij na pewno mi to mówił. Zresztą chyba mnie to spe­cjal­nie nie inte­re­so­wało.

Teraz bar­dziej mnie cie­ka­wiło, co jest w sce­na­riu­szu. Ogól­nie wie­dzia­łem, że cho­dzi o moją nową toż­sa­mość. Dmi­trij wspo­mi­nał już o tym wcze­śniej, lecz w bar­dzo ogól­ni­ko­wej i tajem­ni­czej for­mie. Cze­kał na zatwier­dze­nie przez prze­ło­żo­nych. Moja praw­dziwa histo­ria, wspo­mnie­nie o Mie­dwied­kach, była tak odle­gła, że przy­ję­cie nowej toż­sa­mo­ści trak­to­wa­łem jako coś oczy­wi­stego. Tylko o Oldze pamię­ta­łem zawsze… no… chyba zawsze.

Tak w wieku szes­na­stu lat zosta­łem ofi­ce­rem radziec­kiego wywiadu nie­le­gal­nego, tak zwa­nym nie­le­ga­łem. Dmi­trij dał mi do prze­czy­ta­nia doku­ment, który w szcze­gó­łach opi­sy­wał, jak zapla­no­wano i wyre­ży­se­ro­wano moją prze­szłość i przy­szłość. Czyli w zasa­dzie całe moje życie.

Od tej pory mia­łem się nazy­wać Hans Jor­gen­sen. Tylko i wyłącz­nie! Andriej Woł­kow­ski prze­stał ist­nieć!

Przez następne tygo­dnie razem z Dmi­tri­jem uczy­łem się swo­jej nowej toż­sa­mo­ści. Mój ojciec był Duń­czy­kiem, matka Niemką. Uro­dzi­łem się w mia­steczku Flens­burg w Szle­zwiku, na gra­nicy nie­miecko-duń­skiej. Ojciec zgi­nął na fron­cie wschod­nim, w Esto­nii, jako żoł­nierz SS pułku Dan­mark dywi­zji Nor­dland. Na imię miał Poul. Dmi­trij przy­go­to­wał mi jego zdję­cia, w cywilu i w mun­du­rze, żebym nauczył się ich na pamięć. To była praw­dziwa, żywa postać. Według tego, co mówił mi Dmi­trij, Olaf – bo tak naprawdę miał na imię czło­wiek z foto­gra­fii – wcale nie zgi­nął w Esto­nii, lecz dostał się do radziec­kiej nie­woli i dzięki temu można było wkom­po­no­wać mnie w jego życie. Mój nowy ojciec, Poul Jor­gen­sen, był wycho­wan­kiem domu dziecka i oprócz żony Gerdy Schmidt i syna Hansa nie miał żad­nej rodziny.

Wkrótce pozna­łem też Gerdę Jor­gen­sen z domu Schmidt. Przed­sta­wił mi ją Dmi­trij. Miała trzy­dzie­ści sześć lat i sze­roką, raczej mało nie­miecką twarz. Była jed­nak naj­praw­dziw­szą Niemką, mówiącą pół­noc­nym dia­lek­tem i sła­bym rosyj­skim.

Miesz­ka­łem z nią przez dwa mie­siące. Uczy­li­śmy się być rodziną. Ona matką, a ja synem. Nad wszyst­kim czu­wał Dmi­trij. Gerda była miłą, cie­płą i opie­kuń­czą osobą. Zupeł­nie nie paso­wała mi na Niemkę. Zaprzy­jaź­ni­li­śmy się od razu, a potem zro­dziło się coś wię­cej, coś, czego nie rozu­miem do dzi­siaj. Do swo­jej śmierci w osiem­dzie­sią­tym ósmym roku pozo­stała naj­bliż­szą mi osobą. Ni­gdy nie zastą­piła mi matki, ale trak­to­wała mnie jak praw­dzi­wego syna. Bar­dzo tego potrze­bo­wała. I ja też.

Nie­wiele wie­dzia­łem o jej prze­szło­ści. Dmi­trij mówił, że mam nie pytać, więc nie pyta­łem. Jej histo­ria zaczy­nała się dla mnie w dniu, kiedy ją pozna­łem. Przez te dwa mie­siące we trójkę pra­co­wa­li­śmy nad utrwa­le­niem w naj­drob­niej­szych szcze­gó­łach histo­rii naszej rodziny. Pod­czas zajęć Dmi­trij symu­lo­wał postać mojego ojca.

W końcu uznał, że jeste­śmy gotowi. Znów poja­wił się jakiś wyż­szy ofi­cer w cywilu, który nam pogra­tu­lo­wał, pokle­pał mnie po ple­cach, z uzna­niem wypo­wie­dział się o pracy Dmi­trija, i wię­cej go nie widzia­łem.

We wrze­śniu czter­dzie­stego szó­stego roku Dmi­trij prze­wiózł nas do radziec­kiej strefy oku­pa­cyj­nej. Na parę dni zatrzy­ma­li­śmy się w Schwe­rin. Odda­li­śmy wszyst­kie rze­czy oso­bi­ste. Dmi­trij dał nam nowe ubra­nie i przej­rzał nasz bagaż, który wcze­śniej sam skom­ple­to­wał. Wszel­kimi potrzeb­nymi doku­men­tami dys­po­no­wała Gerda.

O świ­cie Dmi­trij oso­bi­ście odwiózł nas do gra­nicy strefy radziec­kiej, gdzie się poże­gna­li­śmy. Wszy­scy byli­śmy bar­dzo wzru­szeni. Dmi­trij chyba nawet pła­kał, ja też, Gerda na pewno nie. Potem pie­szo prze­szli­śmy do strefy bry­tyj­skiej. Wkrótce dzięki pomocy angiel­skich żoł­nie­rzy dotar­li­śmy do Flens­burga. Wra­że­nie zro­biły na mnie ich mun­dury. Wyda­wali mi się tacy czy­ści i bogaci. Nie zapo­mnę tego…

Niemcy też mnie zasko­czyły, cho­ciaż pod­czas szko­le­nia wyda­wało mi się, że pozna­łem ten kraj dość dobrze. Oglą­da­łem filmy, zdję­cia, czy­ta­łem książki. Rze­czy­wi­stość jed­nak prze­ra­stała moje wyobra­że­nia. Flens­burg nie był znisz­czony w cza­sie wojny. Czy­ste, bogate, stare mia­sto z uro­czym por­tem. Mia­sto bez męż­czyzn, tak mi się wyda­wało. Jedy­nymi męż­czyznami w sile wieku byli tam Anglicy. Po raz pierw­szy widzia­łem też morze.

Gerda miała swoje wła­sne zada­nia. Wie­dzia­łem o tym. Do wio­sny czter­dzie­stego siód­mego roku mie­li­śmy czas na akli­ma­ty­za­cję we Flens­burgu. Dosta­li­śmy przy­dział na małe, dwu­po­ko­jowe miesz­ka­nie na ostat­nim pię­trze czte­ro­po­zio­mo­wej ele­ganc­kiej kamie­nicy przy ulicy Toos­buy. Ale nasze miesz­ka­nie nie było ele­ganc­kie.

Gerda począt­kowo żyła z pomocy spo­łecz­nej, póź­niej dostała pracę w zarzą­dzie portu. Ja posze­dłem do szkoły śred­niej, popo­łu­dniami pra­co­wa­łem w lokal­nej gaze­cie duń­skiej. Byli­śmy oczy­wi­ście zabez­pie­czeni finan­sowo, ale musie­li­śmy dosto­so­wać się do śro­do­wi­ska i żyli­śmy tak jak inni. To było bar­dzo ważne, żeby nie zwra­cać na sie­bie uwagi.

Czu­li­śmy się bar­dzo dobrze we Flens­burgu, cho­ciaż miesz­kańcy narze­kali na trudy życia w powo­jen­nych Niem­czech. W tym cza­sie nie wyko­ny­wa­li­śmy żad­nych zadań. Po pro­stu cze­ka­li­śmy na instruk­cje. Cho­dzi­łem do szkoły, ale kon­takty z kole­gami ogra­ni­cza­łem do nie­zbęd­nego mini­mum. Dobrze wie­dzia­łem, co mam robić. Gerda co mie­siąc wysy­łała na adres w Ham­burgu raport o naszej sytu­acji. Powoli zja­wiało się w mie­ście coraz wię­cej męż­czyzn, głów­nie powra­ca­ją­cych z alianc­kiej nie­woli.

W końcu przy­szła wio­sna czter­dzie­stego siód­mego roku, potem lato. Jako Hans Jor­gen­sen skoń­czy­łem sie­dem­na­ście lat. Gerda regu­lar­nie wysy­łała listy do Ham­burga, ale Moskwa mil­czała. Tro­chę się dener­wo­wa­li­śmy. Nie­spo­dzie­wa­nie jesie­nią w środku nocy odwie­dził nas Dmi­trij. Byłem zasko­czony i nie­zmier­nie szczę­śliwy. Pamię­tam tę chwilę jak dzi­siaj. Pozo­stał u nas dwa dni i nie wycho­dził z domu. Cały czas roz­ma­wia­li­śmy.

Dosta­li­śmy wów­czas nowe zada­nia. Skoń­czyła się nasza adap­ta­cja w „zamra­żarce”. Począt­kowo zmar­twi­łem się, że będę musiał opu­ścić Gerdę. Przez ten czas zży­li­śmy się ze sobą jesz­cze bar­dziej.

Otrzy­ma­łem pole­ce­nie prze­nie­sie­nia się do Danii.

Po ukoń­cze­niu szkoły we Flens­burgu, w czter­dzie­stym ósmym roku, mia­łem wyje­chać do Kopen­hagi i pod­jąć stu­dia huma­ni­styczne na tam­tej­szym uni­wer­sy­te­cie. Mia­łem też roz­po­cząć sta­ra­nia o duń­skie oby­wa­tel­stwo i powoli zacie­rać swoje ślady w Niem­czech, przy czym kazano mi gło­sić „ofi­cjalny wstręt” do ojca eses­mana i chęć roz­po­czę­cia nowego życia. Legi­ty­mo­wa­łem się już wów­czas nie­miec­kimi doku­men­tami, w któ­rych figu­ro­wa­łem jako Duń­czyk, choć po duń­sku mówi­łem bar­dzo słabo. Mój nie­miecki rów­nież wzbu­dzał wiele wąt­pli­wo­ści, ale nikt się o nic nie pytał, bo Gerda mówiła lepiej po nie­miecku niż wielu miej­sco­wych. Dosta­łem też odpo­wied­nie reko­men­da­cje od zespołu „Flens­burg-Posten”, swo­jej gazety, w któ­rej pra­co­wa­łem jako dorę­czy­ciel.

Cza­sami myśla­łem, jaki los spo­tkał mojego „ojca”, Poula Jor­gen­sena. Dmi­trij mówił, że mieszka na Sybe­rii i ma rosyj­ską rodzinę. Jed­nak Gerda powta­rzała, że w to nie wie­rzy. W zasa­dzie było nam to obo­jętne, cho­ciaż przy­wy­kli­śmy do tego czło­wieka, jego nazwi­ska i zdję­cia na komo­dzie. Ale w końcu to był eses­man i ochot­nik!

Dowie­dzie­li­śmy się wtedy od Dmi­trija, że praw­dziwy Hans Jor­gen­sen i jego matka Gerda rze­czy­wi­ście ist­nieli. Poul miał rodzinę, która zgi­nęła pod­czas alianc­kiego nalotu na Stet­tin w czter­dzie­stym pią­tym roku, już po tym, jak Olaf dostał się do radziec­kiej nie­woli. Dmi­trij był zmu­szony powie­dzieć nam prawdę, gdyż zaczę­li­śmy poważ­nie się zasta­na­wiać, czy nasza nowa toż­sa­mość opiera się na naprawdę solid­nych pod­sta­wach. W Moskwie wyglą­dało to ina­czej, wąt­pli­wo­ści nabra­li­śmy dopiero w zetknię­ciu z nie­miecką rze­czy­wi­sto­ścią, ale Dmi­trij sku­tecz­nie roz­wiał nasze obawy.

Zgod­nie z pla­nem w czter­dzie­stym ósmym roku roz­po­czą­łem stu­dia na Uni­wer­sy­te­cie Kopen­ha­skim. Do pięć­dzie­sią­tego albo pięć­dzie­sią­tego pierw­szego roku obsłu­gi­wał mnie Woło­dia, drugi sekre­tarz amba­sady ZSRR.

W tym cza­sie zaj­mo­wa­łem się głów­nie roz­pra­co­wa­niem śro­do­wi­ska aka­de­mic­kiego. Wyszu­ki­wa­łem osoby o przy­chyl­nych nam poglą­dach, socja­li­stów, ludzi komu­ni­zu­ją­cych, god­nych uwagi, per­spek­ty­wicz­nych. Naj­bar­dziej inte­re­su­jący byli zbun­to­wani chłopcy z dobrych rodzin. Ja zaj­mo­wa­łem się głów­nie ich typo­wa­niem. Co się póź­niej z nimi działo, mogę się tylko domy­ślać. Ktoś ich wer­bo­wał albo nie.

W pięć­dzie­sią­tym dru­gim roku dosta­łem oby­wa­tel­stwo duń­skie. Doj­rza­łem i wydo­ro­śla­łem. Odtąd byłem już obsłu­gi­wany za pośred­nic­twem mar­twych skrzy­nek. Raz, dwa razy do roku spo­ty­ka­łem się z moim ofi­ce­rem pro­wa­dzą­cym. Zawsze w Szwe­cji, dokąd mogłem jeź­dzić bez prze­szkód. Ale to już nie był Dmi­trij. Na moje pyta­nia, co się z nim dzieje, gdzie jest, dosta­wa­łem odpo­wiedź, że reali­zuje inne ważne zada­nia. A po jakimś cza­sie mój pro­wa­dzący odpo­wie­dział pyta­niem: „A kto to jest?”. Od tej pory Dmi­trij znik­nął z mojego życia.

Mia­łem już nie tylko duń­skie oby­wa­tel­stwo, lecz także widoczną duń­ską men­tal­ność, więc dużo jeź­dzi­łem po Euro­pie. Dys­po­no­wa­łem kil­koma pasz­por­tami. Uczest­ni­czy­łem w wielu akcjach KGB na całym świe­cie. Ale naj­waż­niej­szym moim zada­niem było zdo­by­wa­nie róż­nego rodzaju doku­men­tów, na pod­sta­wie któ­rych mogli­śmy wytwa­rzać nowe, nasze. Zbie­ra­łem fir­mowe papiery urzę­dów, gazet i ban­ków, wzory pod­pi­sów róż­nych mniej lub bar­dziej waż­nych osób. Kra­dłem dowody oso­bi­ste, pasz­porty, naj­roz­ma­it­sze legi­ty­ma­cje, prawa jazdy i dyplomy. Rodzili się z tego nowi Jor­gen­se­no­wie, nowe sprawy lub czy­jeś kło­poty. Oczy­wi­ście wie­dzia­łem o tym, ale jakoś się nie przej­mo­wa­łem. Nie do końca potra­fi­łem to sobie wyobra­zić. Sam pisa­łem listy do róż­nych gazet i urzę­dów według wzoru ści­śle naka­za­nego przez Cen­tralę w Moskwie. Bawiło mnie, gdy póź­niej widzia­łem poli­ty­ków rezy­gnu­ją­cych z kariery z powodu nagłego pogor­sze­nia stanu zdro­wia czy trud­nych spraw rodzin­nych.

Nie tylko wie­rzy­łem w siłę Kraju Rad, ja ją widzia­łem i two­rzy­łem. Pierw­szy raz do ZSRR poje­cha­łem w pięć­dzie­sią­tym trze­cim roku. Na krótko, tylko na dwa tygo­dnie. Potem uda­wa­łem się tam regu­lar­nie co pół roku na tydzień, który spę­dza­łem w Moskwie. Zawsze jeź­dzi­łem przez inne kraje na fał­szy­wych doku­men­tach. Na początku głów­nie przez Niemcy i Ber­lin, gdzie prze­cho­dzi­łem do naszej strefy oku­pa­cyj­nej.

W tym cza­sie pra­co­wa­łem już jako dzien­ni­karz sta­ży­sta w „Ber­ling­ske-Posten” i nie było mi łatwo wytłu­ma­czyć się z nie­obec­no­ści w redak­cji.

Moskwa robiła na mnie dziwne wra­że­nie, które z bie­giem lat coraz bar­dziej się pogłę­biało. Przez ponad pięć lat przy­zwy­cza­iłem się do Zachodu. Kopen­haga prze­ży­wała wtedy swoją drugą mło­dość, a ja swoją pierw­szą miłość. Począt­kowo bar­dzo lubi­łem jeź­dzić do Moskwy, cho­ciaż nikogo tam nie mia­łem. Z cza­sem zaczęło mnie draż­nić rosyj­skie jedze­nie i sier­miężny, wręcz nędzny styl miesz­kań, w któ­rych noco­wa­łem.

Moi opie­ku­no­wie z KGB cią­gle się zmie­niali. Za każ­dym razem miesz­ka­łem gdzie indziej, w innej czę­ści mia­sta. Prze­cho­dzi­łem szko­le­nia ide­olo­giczne i zapo­zna­wa­łem się z nowymi tech­ni­kami wywia­dow­czymi.

Dwa dni trwały roz­mowy, które wyglą­dały jak prze­słu­cha­nia. Dobrze wie­dzia­łem, dla­czego to robią, i było to dla mnie oczy­wi­ste. Zawsze mówi­łem prawdę i ni­gdy nie mia­łem kło­po­tów. Zresztą co pewien czas nie szczę­dzili mi pochwał. Naj­go­rzej zno­si­łem szko­le­nie ide­olo­giczne, gdyż nie do końca potra­fi­łem je zro­zu­mieć. Nie dawa­łem jed­nak nic po sobie poznać.

Szcze­rze się prze­ją­łem śmier­cią Sta­lina, ale bez prze­sady, byłem jesz­cze bar­dzo młody. Nato­miast Gerda prze­ży­wała ją mocno.

W tym cza­sie nie­wiele się zmie­niało w cha­rak­te­rze mojej pracy. Dalej spe­cja­li­zo­wa­łem się w pro­du­ko­wa­niu doku­men­tów inspi­ra­cyj­nych czy dez­in­for­ma­cyj­nych. Napro­wa­dza­łem na cie­kawe oso­bi­sto­ści z życia poli­tycz­nego Danii. Czę­ściej niż poprzed­nio przy­go­to­wy­wa­łem dziu­ple i papiery dla naszych ludzi, któ­rzy przez Danię uda­wali się gdzieś dalej.

W pięć­dzie­sią­tym czwar­tym roku dosta­łem do pro­wa­dze­nia swo­jego pierw­szego agenta, Tora Hagena, wów­czas mło­dego pra­cow­nika nor­we­skiego MSZ. Jesz­cze nie­dawno widzia­łem go w tele­wi­zji. Jest jakimś eks­per­tem.

Spo­ty­ka­li­śmy się co mie­siąc w Szwe­cji, naj­czę­ściej w Göteborgu, i w Danii, u mnie w Kopen­ha­dze. Hagen nie miał poję­cia, że nie jestem praw­dzi­wym Duń­czy­kiem. Trak­to­wał mnie jak swo­jego pół­ro­daka i czę­sto narze­kał na Rosjan. Był jed­nak tak umo­czony we współ­pracę z nami, że nie miał wyboru. Zresztą jego ojciec był agen­tem Komin­ternu jesz­cze przed wojną. Tor o tym dosko­nale wie­dział. Lubi­łem go, a jego spo­strze­że­nia o cha­rak­te­rze Rosjan wyda­wały mi się wów­czas bar­dzo trafne.

Utoż­sa­mia­łem się z nim i jego poglą­dami bar­dziej niż z obo­wią­zu­ją­cymi w Moskwie. To takie dziwne dzi­siaj, ale tak było. Tor był star­szy ode mnie tylko o trzy lata. Odbie­ra­łem od niego mate­riały i infor­ma­cje, prze­ka­zy­wa­łem mu pie­nią­dze i instruk­cje. Nic nad­zwy­czaj­nego, ale wtedy bar­dzo się przej­mo­wa­łem tym, co robię. Ni­gdy też się nie dowie­dzia­łem, dla­czego zde­cy­do­wał się pra­co­wać dla KGB. Czy był szan­ta­żo­wany, zmu­szany, czy robił to dla pie­nię­dzy? Czy z powodu ojca? Pew­nie wszyst­kiego po tro­chu. Zasta­na­wia­łem się nad tym, ale nie mogłem się prze­ła­mać i go zapy­tać. A może wola­łem nie wie­dzieć, żeby się nie roz­cza­ro­wać. Nie pamię­tam już dzi­siaj dobrze.

Chcia­łem, żeby mię­dzy nami pozo­stało tak, jak jest. To wszystko i tak prze­cież było fik­cją. Nie jestem Duń­czy­kiem, za któ­rego brał mnie Tor. Byłem młody i mia­łem skru­puły.

W tym cza­sie otrzy­ma­łem nowe zada­nie, które Moskwa trak­to­wała prio­ry­te­towo. Mia­łem poszu­ki­wać moż­li­wo­ści zatrud­nie­nia się w struk­tu­rach NATO lub przy­naj­mniej gdzieś w pobliżu. Moskwa naci­skała na mnie nie­ustan­nie. Wie­dzia­łem, że Bał­tyk to droga Armii Czer­wo­nej do Europy, ale ja wów­czas byłem pierw­szy raz zako­chany – w Ker­stin Mack, kole­żance z redak­cji „Ber­ling­ske-Posten” – i nie mia­łem do tego głowy.

Cen­trala oczy­wi­ście nic nie wie­działa o moim roman­sie z Ker­stin. Nie mogłem o tym poin­for­mo­wać, bo jej ojciec był puł­kow­ni­kiem armii duń­skiej i gdyby Moskwa miała tego świa­do­mość, to moje uczu­cia, bar­dzo wów­czas gorące i szczere, zosta­łyby odpo­wied­nio spo­żyt­ko­wane. Z całą pew­no­ścią nie po mojej myśli.

Ker­stin nauczyła mnie, jak być męż­czy­zną i jak wygląda kobieta. Dla­tego moje coty­go­dniowe raporty nie były wtedy cał­kiem praw­dziwe. Gerda też nic o Ker­stin nie wie­działa. Przy­zna­łem jej się do tego dopiero trzy­dzie­ści lat póź­niej. Prawdę mówiąc, wcale nie byłem zasko­czony, kiedy powie­działa, że dobrze zro­bi­łem. Wyja­wiła mi wtedy, że po moim wyjeź­dzie z Flens­burga miała romans z żona­tym Niem­cem, co rów­nież udało jej się utrzy­mać w tajem­nicy przed Moskwą. On zresztą też ni­gdy się nie dowie­dział, kim jest ta pro­sta kobieta, z którą był zwią­zany przez dwa­dzie­ścia pięć lat. Wybrała żona­tego, bo dawał lep­szą gwa­ran­cję kon­spi­ra­cji, ale była z nim przede wszyst­kim dla­tego, że go kochała. A może jedno i dru­gie.

Z moich sta­rań o pracę w NATO nic nie wyszło. Zakoń­czyła się też zna­jo­mość z Ker­stin, która wolała ode mnie mło­dego duń­skiego reży­sera i wkrótce wyje­chała do USA.

W upalne lato pięć­dzie­sią­tego szó­stego roku spo­tka­łem Ingrid. Pozna­łem ją na piasz­czy­stej sze­ro­kiej plaży w Horn­baek. Przy­je­chała do Danii odwie­dzić kole­żankę. Rato­wa­łem ją przed ata­kiem dwóch małych kra­bów, które poja­wiły się nie­spo­dzie­wa­nie na jej kocu.

Miesz­kała z rodzi­cami po dru­giej stro­nie cie­śniny Sund, w Hel­sing­borgu, i stu­dio­wała histo­rię sztuki na Uni­wer­sy­te­cie w Lund. Mia­łem wtedy dwa­dzie­ścia sześć lat, Ingrid dwa­dzie­ścia jeden.

Tego lata znowu byłem przez tydzień w Moskwie, ale nie mogłem myśleć o niczym innym prócz Ingrid. Zde­ter­mi­no­wany napi­sa­łem do prze­ło­żo­nych notatkę, że chcę się oże­nić. Wie­dzia­łem, jak powinna wyglą­dać kan­dy­datka na żonę radziec­kiego ofi­cera wywiadu, więc tak ją opi­sa­łem. Jesz­cze przed wyjaz­dem otrzy­ma­łem zgodę.

Nie mia­łem wów­czas poję­cia, że radziecki ofi­cer nie­le­gał sam sobie nie wybiera żony, lecz dostaje ją w pakie­cie z Moskwy, kiedy przyj­dzie na to czas. W moim przy­padku uznano jed­nak, że z uwagi na cha­rak­ter moich zadań wywia­dow­czych lepiej będzie, jeśli poślu­bię Szwedkę. Dowie­dzia­łem się o tym wiele lat póź­niej pod­czas kolej­nej taj­nej wizyty w Moskwie. Zabo­lało mnie, gdy zrozumia­łem, że Ingrid i Carl to nie jest mój wybór, lecz zimna kal­ku­la­cja jakichś ofi­cerów z Cen­trali KGB.

Wkrótce pozna­łem jej rodzi­ców i brata kole­ja­rza, miesz­ka­ją­cych w solid­nym cegla­nym domu w cen­trum Hel­sing­borga. Zwy­kli, uprzejmi, porządni ludzie, tro­chę bez wyrazu. Przy­jęli mnie dobrze, o nic nie pytali. Jasne było, że kochają Ingrid i darzą ją zaufa­niem.

Ingrid była wspa­niała. Kocha­łem ją od pierw­szego dnia, co dzień coraz moc­niej. Tak mocno, że nie czu­łem ziemi pod sto­pami. Mogłem prze­no­sić góry i pra­wie tak było. Moskwa nie mogła się mnie wów­czas nachwa­lić. Dosta­łem nawet kilka nagród i pochwał.

Pobra­li­śmy się dru­giego wrze­śnia pięć­dzie­sią­tego siód­mego roku. Na początku wesele miało raczej szwedzki cha­rak­ter. Wielu gości, dużo prze­mó­wień, mało alko­holu, cho­ciaż po dwóch godzi­nach wszy­scy byli mocno pod­pici. Od tej pory domi­no­wał już duń­ski duch. Tym bar­dziej że więk­szość naszych zna­jo­mych sta­no­wili Duń­czycy. To były naj­wspa­nial­sze chwile mojego życia. Byłem szczę­śliwy! Także dla­tego, że była ze mną Gerda, która wtedy stała się moją praw­dziwą matką! I ona też była szczę­śliwa!

Kilka mie­sięcy póź­niej cie­szyła się, że zosta­nie bab­cią. Tak bar­dzo chcie­li­śmy, żeby to była dziew­czynka! Nasza radość nie trwała długo. Ingrid poro­niła. Nie mogli­śmy się pogo­dzić z tym, co nas spo­tkało. Ingrid zała­mała się zupeł­nie i rzu­ciła stu­dia. Wbrew moim proś­bom wyje­chała do rodzi­ców, bo czuła, że tam będzie bez­pieczna. Ja też długo szu­ka­łem swo­jego miej­sca. Tęsk­ni­łem za Ingrid, ale do niej nie dzwo­ni­łem. Roz­ma­wia­łem tylko z jej bra­tem i cza­sem z rodzi­cami. Nie mogłem zro­bić nic wię­cej. Musia­łem cze­kać.

Prze­nio­słem się do Malmö i wyna­ją­łem miesz­ka­nie na trze­cim pię­trze domu przy Ami­rals­ga­tan 12. Po mie­siącu Ingrid wró­ciła i znów zamiesz­ka­li­śmy razem. Moskwa nie chciała się zgo­dzić na moją prze­pro­wadzkę do Szwe­cji, lecz posta­wi­łem ich przed fak­tem doko­na­nym. Mia­łem z tym tro­chę kło­po­tów, ale jakoś się udało.

W tym cza­sie prak­tycz­nie nie było już gra­nic mię­dzy kra­jami skan­dy­naw­skimi. Nie było też żad­nych prze­szkód w podej­mo­wa­niu pracy. W pięć­dzie­sią­tym dru­gim roku powstała Rada Nor­dycka, mały pro­to­pla­sta Unii Euro­pej­skiej.

Pra­co­wa­łem doryw­czo dla „Ber­ling­ske”, ale było to coraz mniej prak­tyczne. W zasa­dzie potrze­bo­wa­łem sta­łych zarob­ków, by ukryć swoje praw­dziwe zaję­cie i pocho­dze­nie pie­nię­dzy. Teraz zaczą­łem szu­kać podob­nego zaję­cia, ale w Szwe­cji. Dojazdy pro­mem do Kopen­hagi były uciąż­liwe i nie­pewne, a ja nie mogłem ryzy­ko­wać spóź­nień. Wtedy nie było mostu nad cie­śniną Sund. Dopiero co zro­bi­łem prawo jazdy, ale nie mia­łem jesz­cze dobrego uza­sad­nie­nia, by kupić samo­chód.

W Kopen­ha­dze korzy­sta­łem z dwóch miesz­kań. Jed­nego ofi­cjal­nego, na Ami­ci­svej 12 we Fre­de­riks­bergu, które zli­kwi­do­wa­łem, jak tylko prze­nio­słem się do Malmö. I dru­giego, dwu­po­ko­jo­wego – na nazwi­sko Rolfa Samu­el­sena, kie­rowcy cię­ża­rówki – na Esther­svej, bli­sko sta­cji kolejki pod­miej­skiej Hel­le­rup. Mia­łem tam swoje „labo­ra­to­rium” i wszyst­kie doku­menty. Cza­sami kogoś prze­cho­wy­wa­łem. Zaletą tego miesz­ka­nia było dobre poło­że­nie. Zanim wsze­dłem, mogłem bez trudu spraw­dzić, czy nie jest pod obser­wa­cją. Wyko­rzy­sty­wa­łem je bar­dzo długo.

W końcu, z reko­men­da­cji redak­tora działu miej­skiego „Ber­ling­ske” Osvalda Jakob­sena, dosta­łem pracę w dzien­niku „Syd­sven­ska Dag­bla­det”.

Opie­ko­wa­łem się Ingrid naj­le­piej jak potra­fi­łem. Długo wycho­dziła z depre­sji i nie obyło się bez inter­wen­cji psy­cho­loga. Ja radzi­łem sobie lepiej. Ofi­cjal­nie tro­chę poma­gali nam finan­sowo rodzice Ingrid. Poży­czy­li­śmy od nich pie­nią­dze i kupi­li­śmy nasz pierw­szy samo­chód, żeby czę­ściej ich odwie­dzać. W rze­czy­wi­sto­ści to Moskwa naci­skała, bym kupił samo­chód, potrzebny do reali­za­cji kolej­nych zadań.

Wła­śnie poja­wił się nowy model Volvo Ama­zon i za radą brata Ingrid zde­cy­do­wa­li­śmy się na ten wóz. Ingrid była zachwy­cona, zaczęła robić prawo jazdy i pra­wie zupeł­nie zapo­mniała o naszej tra­ge­dii. Śnież­no­biały lakier w zesta­wie­niu z czer­woną skórą sie­dzeń dawał wspa­niały efekt i Ingrid potra­fiła nawet dobie­rać ubra­nia do samo­chodu, zależ­nie od pogody. Przez dwa­dzie­ścia trzy lata był jak czło­nek naszej rodziny. Dużo widział i zawiózł nas w wiele cie­ka­wych miejsc, zanim kupił go jakiś kolek­cjo­ner, który, rzecz jasna, nawet się nie domy­ślał, że przez tyle lat to volvo pra­co­wało dla KGB i brało udział w nie­zwy­kłych i nie­bez­piecz­nych wyda­rze­niach. W prze­ciw­nym razie z pew­no­ścią uzy­skał­bym za nie znacz­nie wyż­szą cenę.

W pięć­dzie­sią­tym ósmym roku otrzy­ma­łem z Moskwy pole­ce­nie wystą­pie­nia o oby­wa­tel­stwo szwedz­kie. Jako Duń­czyk sprawę mia­łem uła­twioną, tym bar­dziej że byłem prze­cież żonaty ze Szwedką. Oby­wa­tel­stwo dosta­łem szybko, już w pięć­dzie­sią­tym dzie­wią­tym.

W tym samym roku otrzy­ma­łem z Moskwy pilną instruk­cję, która zmie­niła całe moje dotych­cza­sowe życie. Począt­kowo byłem zasko­czony, ale póź­niej wszystko zro­zu­mia­łem.

Mia­łem zatrud­nić się w Urzę­dzie do spraw Cudzo­ziem­ców w Malmö, jak się wów­czas nazy­wał póź­niej­szy Urząd Imi­gra­cyjny. Uda­łem się zatem do działu kadr i zło­ży­łem poda­nie o pracę. Po mie­siącu przy­słano mi zapro­sze­nie na roz­mowę kwa­li­fi­ka­cyjną. Ku memu zasko­cze­niu zosta­łem przy­jęty. Wkrótce dosta­łem pilne pole­ce­nie sta­wie­nia się w Moskwie.

Tak jak przy­pusz­cza­łem, moim głów­nym zada­niem miało być teraz lega­li­zo­wa­nie naszych nie­le­ga­łów na Zacho­dzie, co zwy­kle było rezul­ta­tem wystą­pie­nia o azyl lub oby­wa­tel­stwo, oraz uzy­ski­wa­nie danych auten­tycz­nej osoby, która już prze­szła pro­ce­durę, i wsta­wia­nie w to miej­sce tak zwa­nego wtór­nika, co cza­sami wią­zało się tylko ze zmianą zdję­cia, a cza­sami z pod­ro­bie­niem całej doku­men­ta­cji. Jed­nak te słowa nie oddają ogromu pracy, stop­nia jej kom­pli­ka­cji i nie­bez­pie­czeń­stwa, jakie ze sobą nio­sła. Musia­łem zadbać o wszystko. Sam wytwa­rza­łem potrzebne do tego celu doku­menty. Byłem w sta­nie wypro­du­ko­wać pra­wie każde świa­dec­two uro­dze­nia, każdy akt zgonu, nawet z dzie­więt­na­stego wieku. Co było poza moimi moż­li­wo­ściami, robiła Moskwa.

Wypra­wi­łem w ten spo­sób w świat wielu nie­le­ga­łów. Nie­któ­rych ni­gdy nie widzia­łem, jeśli nie liczyć zdję­cia. Ich naro­do­wość zmie­niała się w zależ­no­ści od sytu­acji mię­dzy­na­ro­do­wej. W okre­sie kon­fliktu kubań­skiego było kilku Kubań­czy­ków, pod­czas wojny na Bli­skim Wscho­dzie poja­wili się Ara­bo­wie, po prze­wro­cie w Gre­cji – Grecy. Stale obecni byli Polacy, któ­rzy mieli natu­ralny dostęp do Szwe­cji. Sto­sun­kowo łatwo mogłem też wypro­du­ko­wać Polaka. W ZSRR wojenne zasoby Niem­ców, Duń­czy­ków, Wło­chów, Węgrów, Holen­drów czy też innych najeźdź­ców były już na wyczer­pa­niu.

Kiedy zatrud­ni­łem się w Malmö, natych­miast zli­kwi­do­wa­łem kopen­ha­skie miesz­ka­nie na Hel­le­rup. Wszystko prze­nio­słem na Ystads­ga­tan w tak zwa­nym Möllevång, dobrze nada­ją­cym się na adres dla kie­rowcy cię­ża­rówki. Ten lokal był znacz­nie lepiej przy­go­to­wany niż poprzedni.

Dosta­łem z Moskwy nowe wypo­sa­że­nie do pro­du­ko­wa­nia, prze­ra­bia­nia i pod­ra­bia­nia doku­men­tów. Lepiej też zor­ga­ni­zo­wa­łem „zamra­żarkę”, czyli pokój do prze­cho­wy­wa­nia naszych ludzi w dro­dze na Zachód.

Jeśli cho­dzi o prze­rzu­ca­nie i lega­li­zo­wa­nie agen­tów, praca w Urzę­dzie Imi­gra­cyj­nym dawała zna­ko­mite moż­li­wo­ści. Nie­wiele jed­nak pozo­sta­wało mi czasu na robotę w kon­spi­ra­cyj­nym lokalu. Nie dość, że musia­łem ukry­wać to przed Ingrid, to jesz­cze sam wysta­wia­łem sobie zwol­nie­nia z pracy. Zupeł­nie nie­źle opa­no­wa­łem listę cho­rób i ich objawy. Kom­bi­no­wa­łem jak mogłem, ale coraz bar­dziej się bałem, że to może się źle skoń­czyć. Moja wcze­śniej­sza praca nada­wała się do tego celu znacz­nie lepiej.

W urzę­dzie zaprzy­jaź­ni­łem się z Perem-Olo­fem, funk­cjo­na­riu­szem Säkerhetspolisen, odde­le­go­wa­nym, by nas nad­zo­ro­wać i pil­no­wać bez­pie­czeń­stwa Szwe­cji przed Związ­kiem Radziec­kim. Był star­szy ode mnie o dzie­sięć lat. Lubił wypić, ale wyraź­nie się z tym krył. Wyda­wało mu się, że nikt tego nie widzi, ale widzieli wszy­scy i uni­kali z nim kon­taktu. Miał czę­ste prze­rwy w pracy i w świa­do­mo­ści. Wycią­gną­łem do niego rękę – z kie­lisz­kiem – i uzy­ska­łem wszyst­kie potrzebne mi infor­ma­cje. Ni­gdy mnie nie podej­rze­wał. Nie był zresztą zbyt lotny. Do Säpo prze­szedł z poli­cji kry­mi­nal­nej, podobno w uzna­niu nie­zwy­kłych kom­pe­ten­cji. Trudno mi było jed­nak w to uwie­rzyć. Z cza­sem sta­łem się jego taj­nym współ­pra­cow­ni­kiem i poma­ga­łem mu w wyszu­ki­wa­niu sowiec­kich szpie­gów. Raz pra­wie udało nam się zła­pać jed­nego. To było śmieszne. Impo­no­wało mu, że jestem synem żoł­nie­rza zamor­do­wa­nego przez Rosjan.

Po kilku latach Per-Olof znikł z urzędu i ni­gdy już się nie poka­zał. Na jego miej­sce przy­szedł Gustav, wolny od jakich­kol­wiek nało­gów, za to z pro­fe­sją wypi­saną na bro­da­tej twa­rzy i z wiel­kim brzu­chem nad cien­kimi i krzy­wymi nogami. Zanim szedł do naszego dyrek­tora, zja­wiał się u mnie, żeby się pora­dzić. Wszy­scy już wie­dzieli to, co wcze­śniej podej­rze­wali – że współ­pra­cuję z Säpo. Zresztą nie było w tym niczego nagan­nego i każdy dosko­nale to rozu­miał. Pra­cow­nicy sami cho­dzili do Gustava, kiedy mieli jakieś podej­rze­nia czy wąt­pli­wo­ści.

Zaży­łość czy przy­jaźń może być dla nie­le­gała śmier­tel­nie nie­bez­pieczna. Gustav oczy­wi­ście zapo­znał się z moją teczką, bo od pierw­szego dnia zacho­wy­wał się tak, jakby znał mnie od lat. Z cza­sem oka­zał się znacz­nie bar­dziej roz­mowny i inte­li­gentny niż Per-Olof. I nie­po­rów­ny­wal­nie lepiej poin­for­mo­wany. Od lat pra­co­wał w kontr­wy­wia­dzie i nawet mówił tro­chę po pol­sku. Pra­co­wa­li­śmy razem aż do mojego prze­nie­sie­nia do Sztok­holmu. To dzięki niemu unik­ną­łem wpadki. Tej jed­nej jedy­nej! Para­doks!

Tym­cza­sem w samym środku lata, dzie­sią­tego lipca sześćdzie­sią­tego ósmego roku, przy­szedł na świat Carl. Mimo wcze­śniej­szych opi­nii leka­rzy poród prze­biegł szybko i łatwo. Teraz było nas troje, byli­śmy rodziną i nasz świat zmie­nił się nie­od­wra­cal­nie. Carl rósł szybko i bez pro­ble­mów, jeśli nie liczyć cho­rób wieku dzie­cię­cego i roz­bi­tych kolan. Wkrótce cał­ko­wi­cie zawład­nął tyl­nym sie­dze­niem w naszym volvo. Gdy miał dwa latka, dostał od dziadka misia, któ­rego nazwał Beruna. To był jego pierw­szy i ostatni miś. Ma go do dzi­siaj. Potem spał już tylko z łód­kami, okrę­tami, stat­kami. Nie­wiele się zmie­niło – teraz śpi na okrę­tach i stat­kach.

To była naj­pięk­niej­sza chwila mojego życia, gdy Carl skoń­czył Aka­de­mię Mary­narki Wojen­nej. Chciał­bym, by ten jego obraz, gdy stoi dum­nie w gra­na­to­wym mun­du­rze ofi­cera mary­narki, trwał wiecz­nie w mych wspo­mnie­niach. Jestem z niego taki dumny!

Od tego czasu coraz czę­ściej powra­cały moje wspo­mnie­nia z dzie­ciń­stwa, które jakby wyła­niały się ze sta­rej mgły. Na tych kilku utrwa­lo­nych w pamięci foto­gra­fiach Olga była taka sło­neczna i szczę­śliwa. Taka nie­re­alna. Nie przy­wo­ły­wa­łem jej. Przy­cho­dziła sama, jakby wie­działa, jak bar­dzo jej potrze­buję.

Domy­śla­łem się, że Carl zaczął pra­co­wać w szwedz­kim wywia­dzie woj­sko­wym MUST. Ni­gdy go o to nie pyta­łem, choć pew­nie by mi powie­dział. Odkąd skoń­czył aka­de­mię, prze­stał mówić o swo­jej służ­bie. Nie wyka­zy­wał w tym kie­runku żad­nej ini­cja­tywy i było dla mnie cał­ko­wi­cie jasne dla­czego.

Moskwa oczy­wi­ście od początku wie­działa, że Carl uczy się w aka­de­mii, i byłem nawet w tej spra­wie stale instru­owany. Poin­for­mo­wa­łem jed­nak Cen­tralę, że dostał przy­dział do jed­nostki remon­to­wej. Bałem się, że jeśli powiem prawdę, to będą na mnie naci­skać. Jakoś się udało. Może uwa­żali, że w rodzi­nie Jor­gen­se­nów wystar­czy na razie jeden szpieg. Nie­roz­ważne dzia­ła­nia mogły mnie prze­cież zde­kon­spi­ro­wać.

Potrak­to­wali pew­nie Carla jako kapi­tał na przy­szłość i obli­czyli ewen­tu­alne zyski i straty. Pisząc swoje raporty, pod­kre­śla­łem, że nie ma on dostępu do taj­nych infor­ma­cji. Mimo to zawsze się bałem, że Moskwa kie­dyś się zorien­tuje, gdzie naprawdę służy Carl. Nie mia­łem i na­dal nie mam planu, co wów­czas zro­bię, ale byłem gotów chro­nić go za wszelką cenę.

Do Sztok­holmu prze­pro­wa­dzi­li­śmy się w sie­dem­dzie­sią­tym pią­tym roku. W pracy powie­dzia­łem, że Ingrid dostała tam dobrą posadę. Zresztą w Urzę­dzie Imi­gra­cyj­nym nikt jej nie znał. Zasad kon­spi­ra­cji prze­strze­ga­łem z żela­zną kon­se­kwen­cją. Nato­miast Ingrid poin­for­mo­wa­łem, że prze­no­szą mnie służ­bowo do sto­licy.

W rze­czy­wi­sto­ści musia­łem wów­czas pil­nie opu­ścić Malmö. Gustav się wyga­dał, że Säpo poszu­kuje sowiec­kiego agenta, który działa w tym mie­ście. Po raz pierw­szy poważ­nie się wystra­szy­łem.

Ścią­gnęli mnie na tydzień do Moskwy, gdzie byłem ostro prze­słu­chi­wany nie­mal dzień i noc. Począt­kowo myśleli, że popeł­ni­łem jakiś błąd, ale z cza­sem podej­rze­nia skie­ro­wali na jed­nego z nie­le­ga­łów, który prze­szedł przez moją natu­ra­li­za­cję albo „zamra­żarkę”. Miesz­ka­nie kon­spi­ra­cyjne zmie­nia­łem w tym cza­sie co rok. Żaden z moich „gości” ni­gdy o nic nie pytał, bo to było surowo zabro­nione i mogło nawet skoń­czyć się śmier­cią. Każdy o tym wie­dział. Roz­ma­wia­li­śmy więc mało, a jeżeli już, to o pogo­dzie. Spe­cjal­nie przy­go­to­wane histo­ryjki miały sta­no­wić coś w rodzaju zasłony dym­nej, chro­nią­cej naszą praw­dziwą toż­sa­mość. Dla­tego naj­czę­ściej uda­wa­łem Polaka.

Tak czy ina­czej Moskwa zade­cy­do­wała o moim prze­nie­sie­niu do Sztok­holmu. Nało­żyła się na to jesz­cze infor­ma­cja od Gustava, że szwedzki kontr­wy­wiad radiowy FRA usta­lił, że w Malmö pra­cuje praw­do­po­dob­nie radziecka radio­sta­cja. Począt­kowo nie łączyli tego faktu z osobą agenta, ale było to już tylko kwe­stią czasu. Po moim wyjeź­dzie radio­sta­cja pra­co­wała jesz­cze przez rok. Nada­wała puste gamy, fał­szywe mel­dunki tylko po to, żeby odcią­gnąć uwagę Szwe­dów ode mnie, wpro­wa­dzić ich w błąd. Na wszelki wypa­dek.

Od tej pory, cho­ciaż radio wciąż było w uży­ciu, prze­sze­dłem głów­nie na łącz­ność przez schowki, skrytki i ogło­sze­nia. Stare, pro­ste, spraw­dzone i bez­pieczne metody. Szwedzki kontr­wy­wiad radiowy był i jest jed­nym z naj­lep­szych na świe­cie. Wtedy to było dla nas jasne.

Przez rok byłem zamro­żony. Nie tylko z powodu polo­wa­nia na agenta w Malmö, lecz także z koniecz­no­ści akli­ma­ty­za­cji w nowym miej­scu. Pozo­sta­wa­łem przez ten czas prak­tycz­nie bez łącz­no­ści. Tylko w sytu­acjach awa­ryj­nych i w razie zagro­że­nia mogłem wywo­łać spo­tka­nie. Reali­zo­wa­łem jedy­nie zada­nia, a w zasa­dzie spe­cjalny pro­gram, w któ­rym mia­łem spraw­dzić, czy jestem bez­pieczny, czy nie dzieje się wokół mnie coś podej­rza­nego. To był mój naj­lep­szy czas, odkąd wyje­cha­łem z Moskwy.

Miesz­ka­nie w Malmö sprze­da­li­śmy łatwo. Wzię­li­śmy pożyczkę w SE Ban­ken i kupi­li­śmy nowe, osiem­dzie­się­cio­me­trowe, na ulicy Kvarnvägen w Jakobs­bergu pod Sztok­hol­mem, w ład­nym dwu­pię­tro­wym domu z okła­dziną z czer­wo­nej cegły.

Z reko­men­da­cji Gustava, a raczej Säpo, dosta­łem kie­row­ni­cze sta­no­wi­sko w sztok­holm­skim Urzę­dzie Imi­gra­cyj­nym. Tym razem moim kon­tak­tem był Lars. Cichy, mało­mówny czło­wie­czek w gru­bych oku­la­rach. Mówili, że był kie­dyś pro­ku­ra­to­rem. Dla­czego został ofi­ce­rem Säpo, nie wia­domo. Miał jed­nak coś z pro­ku­ra­tora. For­ma­li­sta, który patrzył świ­dru­ją­cymi na wylot oczkami. Tro­chę to było śmieszne.

Nie­wiele mogłem się od niego dowie­dzieć. Akta imi­gran­tów prze­glą­dał sam i miał nie­wiele pytań. Zle­cał mi zada­nia prak­tycz­nie nie­przy­datne dla naszego wywiadu. Dopóki pra­co­wa­łem w Malmö, dzięki Gusta­vowi sporo wie­dzia­łem o zain­te­re­so­wa­niu Säpo imi­gran­tami. Cho­ciaż wów­czas było to już moje uboczne zaję­cie.

W tym cza­sie w ciągu jed­nego roku zmarli rodzice Ingrid i nie­spo­dzie­wa­nie dosta­li­śmy spa­dek. Ingrid uwa­żała, że powin­ni­śmy kupić letni domek nad wodą gdzieś w pobliżu Sztok­holmu. Carl bar­dzo się ucie­szył z tego pomy­słu. Naby­li­śmy więc duży drew­niany dom z początku wieku, nie­da­leko Åkersbergi. Był w dosko­na­łym sta­nie, poma­lo­wany na żółto – a Ingrid uwiel­biała ten kolor – i w dodatku stał pięć­dzie­siąt metrów od przy­stani, gdzie Carl mógł trzy­mać swoją pierw­szą łódź.

Wybra­łem ten dom także dla­tego, że miał solidną muro­waną piw­nicę, gdzie po odpo­wied­niej adap­ta­cji mogłem urzą­dzić swój bun­kier, który w rapor­tach nazy­wa­łem „labo­ra­to­rium”. Korzy­sta­nie z wyna­ję­tego miesz­ka­nia w mie­ście sta­wało się ryzy­kowne. Znało mnie coraz wię­cej ludzi, przez co wzra­stało praw­do­po­do­bień­stwo jakie­goś nie­bez­piecz­nego przy­padku.

Mia­łem w tym cza­sie prze­cho­wy­wać mniej nie­le­ga­łów. Nie wiem, czym to zostało spo­wo­do­wane. Tak zde­cy­do­wała Moskwa i było mi to na rękę. W razie potrzeby wynaj­mo­wa­łem dla nich kawa­lerkę w mie­ście. Otrzy­my­wa­łem też coraz wię­cej zadań. Głów­nie poma­ga­łem w obsłu­dze naszej agen­tury. Przede wszyst­kim w Skan­dy­na­wii, ale podró­żo­wa­łem też sporo do Nie­miec, Anglii i Fran­cji. Byłem kilka razy w Ame­ryce i dwa razy w Japo­nii.

Naj­czę­ściej obsłu­gi­wa­łem tajne skrytki, sta­wia­łem znaki dla agen­tury, zamiesz­cza­łem ogło­sze­nia w pra­sie, bra­łem udział w bły­ska­wicz­nym prze­ka­zy­wa­niu mate­ria­łów. Cza­sami po pro­stu sta­łem w okre­ślo­nym miej­scu, w okre­ślo­nym cza­sie, w okre­ślo­nym nakry­ciu głowy lub bez. Czę­sto nie wie­dzia­łem, jakiego agenta obsłu­guję ani w jakiej uczest­ni­czę ope­ra­cji, a cza­sami wie­dzia­łem wszystko.

Ni­gdy się nie dener­wo­wa­łem i nie prze­ży­wa­łem tego, co robię. Zawsze mi się uda­wało, bo prze­strze­ga­łem zasad. Wtedy już tylko swo­ich zasad, które dopro­wa­dzi­łem do per­fek­cji. Nie­wiele pamię­ta­łem z cza­sów pierw­szego kursu w Moskwie. Tro­chę poma­gały mi okre­sowe szko­le­nia, ale i tak życie wszystko kory­go­wało i czę­sto musia­łem postę­po­wać po swo­jemu. Bałem się tylko raz, kiedy Gustav powie­dział mi o szpiegu w Malmö. W zasa­dzie pewien rodzaj stra­chu, jego bez­kształtną odmianę, wciąż odczu­wam. Może jed­nak jest to raczej odmiana stresu, którą chyba każdy szpieg ma we krwi, tylko sobie tego nie uświa­da­mia. To takie dziwne uczu­cie!

W tym cza­sie zupeł­nie przy­pad­kowo oka­zało się, że Ingrid ma raka. Już wcze­śniej wie­dzie­li­śmy, że cierpi na alzhe­imera. Ale teraz wszystko się nagle zmie­niło. Jaki jest dzień tygo­dnia, mie­siąc, pogoda – to już nie miało takiego zna­cze­nia jak przez całe nasze życie. Cho­ciaż bar­dzo się sta­ra­li­śmy, żeby było ina­czej.

Poże­gna­li­śmy Ingrid w wietrzny letni dzień na cmen­ta­rzu Haga Norra. Od tej chwili czas zaczął się cofać, ale tylko czas Ingrid i Carla. Mia­łem jesz­cze Gerdę, która wciąż miesz­kała we Flens­burgu. Moskwa ogra­ni­czyła się do zim­nych, ofi­cjal­nych kon­do­len­cji zaszy­fro­wa­nych na końcu radio­wej depe­szy. Tak też się zło­żyło, że dwa dni po poże­gna­niu Ingrid musia­łem zosta­wić Carla i jechać do Hel­si­nek, by obsłu­żyć tajną skrytkę na skwe­rze Sibe­liusa. Zada­nie wyko­na­łem jak zawsze wzo­rowo.

Zosta­li­śmy sami. Carl koń­czył szkołę śred­nią. Zło­żył już doku­menty do Aka­de­mii Mary­narki Wojen­nej i miał duże szanse się dostać, bo był jed­nym z naj­lep­szych uczniów w szkole. Gdy prze­glą­dał się rano w lustrze, ubrany w swój pierw­szy gar­ni­tur i białą matu­ralną czapkę, sym­bol doj­rza­ło­ści, wyglą­dał, jakby został stwo­rzony do służby mary­nar­skiej.

Z Nie­miec przy­je­chała Gerda, nawet nie zapy­taw­szy Moskwy o zgodę. Miała już wtedy sie­dem­dzie­siąt sześć lat, ale radziła sobie nad­zwy­czaj dobrze. Więk­szość tego naj­waż­niej­szego w życiu mło­dego Szweda dnia spę­dzi­li­śmy razem. Potem Carl poszedł z kole­gami świę­to­wać maturę. Obje­chali mia­sto na cię­ża­rów­kach przy­stro­jo­nych w brzo­zowe gałę­zie. Gerda ule­gła jego proś­bom i została u nas kilka dni. Tak bar­dzo Carl chciał wtedy mieć rodzinę.

Nie pogo­dzi­łem się ni­gdy ze śmier­cią Ingrid. Ni­gdy jej nie zdra­dzi­łem i nie zdra­dzę. Jej nie­obec­ność stwo­rzyła pustkę, którą wypeł­ni­łem pracą. Nagle zosta­łem sam. Nie mając nic do roboty, okrop­nie się męczy­łem. Carl był już w woj­sku.

Potrze­bo­wa­łem tro­chę czasu, zanim nauczy­łem się żyć i wypeł­niać roz­kazy w nowej rze­czy­wi­sto­ści. Wkrótce zaczą­łem otrzy­my­wać z Moskwy coraz częst­sze pochwały za rze­tel­ność i poświę­ce­nie dla ZSRR oraz jakieś wyso­kie odzna­cze­nia od kie­row­nic­twa pań­stwa. Dosta­łem też podzię­ko­wa­nie i gra­tu­la­cje od orga­ni­za­cji par­tyj­nej w KGB z oka­zji czter­dzie­sto­le­cia mojego człon­ko­stwa. Pamię­ta­łem, że skła­da­łem papiery o przy­ję­cie do par­tii pod­czas jed­nej z moich taj­nych wizyt w Moskwie, lecz póź­niej zupeł­nie o tym zapo­mnia­łem. To było tro­chę dziwne, ale miłe uczu­cie, kiedy nazwano mnie towa­rzy­szem i komu­ni­stą.

Hans Jor­gen­sen wciąż leżał w ubra­niu na koi w kabi­nie numer 6020 promu Scan­di­na­via i sta­rał się upo­rząd­ko­wać swoje naj­waż­niej­sze wspo­mnie­nia.

Co ja mam teraz zro­bić? Czy byłoby lepiej, gdy­bym nie poznał pro­to­kołu prze­słu­cha­nia Zubowa? Gdy­bym nie był tym, kim jestem… pew­nie ni­gdy bym się o tym nie dowie­dział. Czy to przy­pa­dek… czy zemsta losu, który sam wybra­łem? Jak mam teraz dalej żyć? Wszystko, co robi­łem, jak żyłem, nie ma teraz sensu… Oba moje światy soli­dar­nie legły w gru­zach… a prze­cież byłem prze­ko­nany, że nie są ze sobą powią­zane! Jak to moż­liwe?! Nagle… Wiera, Dmi­trij, Gerda… stali się tacy nie­re­alni. Jak posta­cie z jakiejś książki, a nie z mojego życia… Czuję się tak, jak­bym się dowie­dział, że moi przy­brani rodzice ni­gdy mnie nie kochali, a ja tak chcia­łem być kochany… mieć rodzinę! To jest nie do znie­sie­nia! Czy Ingrid i Carl też są realni? Myśla­łem, że moje życie nie­le­gała jest pro­ste i dobrze zapla­no­wane, ma swój porzą­dek… sta­nowi całość… A tym­cza­sem oka­zało się, że to jakiś pat­chwork, a wszystko jest ilu­zją. Tak… nie­le­gał to w rze­czy­wi­sto­ści ilu­zjo­ni­sta, bo całe jego życie to złu­dze­nie praw­dzi­wego życia. To po pro­stu fik­cja! Kim jest Hans Jor­gen­sen? Gdzie jest Andriej Woł­kow­ski… ze wsi Mie­dwiedki, któ­rej nie ma na żad­nej mapie ani w ludz­kiej pamięci?

38

Wpraw­dzie Sara niczego mu nie dora­dziła ani nie wytłu­ma­czyła, ale już sama atmos­fera tego spo­tka­nia pod­nio­sła go na duchu, pomo­gła mu odzy­skać rów­no­wagę i zasta­no­wić się nad dal­szymi poczy­na­niami. Cho­ciaż wciąż czuł się winny zabój­stwa, uznał, że jest uspra­wie­dli­wiony, odkła­da­jąc roz­li­cze­nie tej sprawy na póź­niej.

Przez całą drogę z Kijowa do Miń­ska roz­my­ślał nad tym, jak wyko­rzy­stać Krupę w akcji wydo­sta­nia archi­wum NKWD z twier­dzy brze­skiej. Miał już w gło­wie zarys pew­nego sce­na­riu­sza, lecz zda­wał sobie sprawę, że musi się wyka­zać deter­mi­na­cją i goto­wo­ścią do dzia­ła­nia, ina­czej nie­wiele da się zro­bić. Poju­trze, gdy znów spo­tka się w Miń­sku z Sarą, powi­nien mieć wszystko dograne.

Ma zatem jeden dzień na wer­bu­nek Krupy. Nie jakieś kap­tu­rowe spo­żyt­ko­wa­nie czy oka­zjo­nalną pomoc, ale regu­larny wer­bu­nek pod pol­ską flagą, w imie­niu Agen­cji Wywiadu. Po roz­mo­wie w bani „Tra­vis” czuł, że Krupa jest już gotowy do współ­pracy. Był o tym głę­boko prze­ko­nany. Wasi­lij dawał prze­cież wyraźne sygnały, że zrobi dla niego wszystko. W jakimś sen­sie „Tra­vis” miał go w gar­ści.

To musi być wer­bu­nek pro­sty, bez­po­średni i dobrze umo­ty­wo­wany. Prak­tycz­nie muszę go zro­bić z mar­szu, bez przy­go­to­wa­nia… Krupa nie może mieć moż­li­wo­ści manewru. Nie może powie­dzieć „nie”. W prze­ciw­nym wypadku cała nasza ope­ra­cja zosta­nie zde­kon­spi­ro­wana. To musi być jeden z tych wer­bun­ków, kiedy kan­dy­dat w końcu odkrywa, że całe życie cze­kał wła­śnie na to – roz­wa­żał „Tra­vis” wpa­trzony w ciemne okno pociągu.

Było już późno w nocy, kiedy dotarł do domu w Miń­sku. Spraw­dził zabez­pie­cze­nia w miesz­ka­niu, a przede wszyst­kim przej­rzał tajne blo­kady w swoim lap­to­pie, który wyko­rzy­sty­wał do łącz­no­ści z Pol­ską. Nawet gdyby ktoś włą­czył jego kom­pu­ter, nie byłby w sta­nie zauwa­żyć niczego podej­rza­nego. Odpo­wied­nie opro­gra­mo­wa­nie było tak scho­wane, że tylko on potra­fił je uru­cho­mić. Zespół naprawdę dobrych spe­cja­li­stów musiałby pra­co­wać kilka dni nad kom­pu­terem, by stwier­dzić jedy­nie, że jest z nim coś nie tak. W razie nie­umie­jęt­nej próby otwar­cia pro­gram ule­gał natych­mia­sto­wemu „spa­le­niu”.

Wszystko było w porządku. Ukryte oko i ucho kom­pu­tera pil­no­wały miesz­ka­nia „Tra­visa” bez­błęd­nie i odpo­wie­dzial­nie. Poszedł do pokoju spraw­dzić swój tele­fon komór­kowy. Miał dwie nie­ode­brane roz­mowy. Obie bez numeru. I jed­nego SMS-a – od Krupy, z krót­kim: „Zadzwoń. Piwo?” – ode­bra­nego cztery godziny temu.

Po chwili waha­nia „Tra­vis” wybrał jego numer.

– Cześć, Wasia! Dzwo­ni­łeś do mnie?

– Tak, dwa razy. I SMS-a ci wysła­łem. Chcia­łem wycią­gnąć cię na piwo – odpo­wie­dział Krupa.

– Twój numer mi się nie wyświe­tla. A SMS-a zoba­czy­łem dopiero teraz. Zapo­mnia­łem tele­fonu. – „Tra­vis” nawet nie sta­rał się zacho­wać pozo­rów wia­ry­god­no­ści, bo i tak wkrótce nie będzie to miało żad­nego zna­cze­nia. – Nie naj­lep­sza pora na piwo, ale… jak chcesz, wpad­nij.

– Nie, jest już za późno…

– Stało się coś, Wasia? – zapy­tał „Tra­vis”.

– Nie, nic. Chcia­łem poga­dać. Wiesz, dużo myśla­łem o naszej ostat­niej roz­mo­wie…

– Daj spo­kój! Nie ma o czym gadać… – prze­rwał mu „Tra­vis” w oba­wie, że Krupa powie o jedno słowo za dużo. – Jutro pój­dziemy na piwo. Nawet mam ochotę. Już dawno nie piłem… Zdzwo­nimy się po pracy, dobrze?

– Jasne! – Krupa chęt­nie przy­jął zapro­sze­nie i „Tra­vis” wyczuł wyraź­nie, że na nie cze­kał.

Jemu to też odpo­wia­dało, bo nastrój Krupy stwa­rzał nadzieję na dobry rezul­tat jutrzej­szego spo­tka­nia. Taki, jakiego się spo­dzie­wał.

Zmę­cze­nie podróżą i stres ostat­nich dni powinny powo­do­wać ero­zję nastroju, lecz „Tra­vis” czuł się zna­ko­mi­cie i wie­dział, że będzie dobrze spał. Po raz pierw­szy od wielu dni.

Nawet się nie wyką­pał. Umył tylko zęby. Chciał, żeby już było jutro.

Umó­wili się o sie­dem­na­stej przy wej­ściu do sta­cji metra Nie­miga. O tej porze roku było w oko­licy sporo miejsc, dokąd mogliby pójść na piwo. Począt­kowo „Tra­vis” tak zapla­no­wał, ale potem doszedł do wnio­sku, że o tej porze będzie tam zbyt dużo ludzi, co może mieć zły wpływ na atmos­ferę roz­mowy. W szcze­gól­no­ści takiej roz­mowy. Dla­tego wziął samo­chód, prze­no­śnego grilla, kupił na rynku sporo kieł­basy i skrzynkę piwa. Na wszelki wypa­dek wziął też butelkę wódki. Posta­no­wił, że zabie­rze Krupę ze sta­cji i pojadą nad „miń­skie morze”. Znajdą odludne miej­sce nad wodą, gdzie będą mogli swo­bod­nie poroz­ma­wiać.

Było pięć po sie­dem­na­stej, kiedy Krupa wyszedł z metra i usiadł na pobli­skiej ławce. Zapa­lił papie­rosa i oparł łok­cie na kola­nach. Spo­koj­nie, powoli, z wyraźną cele­brą wyjął papie­rosa i tak samo bez pośpie­chu go zapa­lił. Roz­glą­dał się bez­na­mięt­nie, bez śladu zde­ner­wo­wa­nia, natu­ral­nie jak ktoś umó­wiony na spo­tka­nie.

„Tra­vis” posta­no­wił, że prze­trzyma go tak długo, jak tylko będzie można. Nie cho­dziło mu nawet o to, czy Krupa ma obser­wa­cję, bo to będzie mógł usta­lić dopiero póź­niej, ale chciał zoba­czyć, jak się zacho­wuje. Czy w miarę upływu czasu wzro­śnie jego napię­cie, zanie­po­ko­je­nie? Czy będzie się dener­wo­wał? Kiedy zadzwoni i czy zrobi to pierw­szy?

Wie­dział, że sam tego dnia musi być sku­piony i czujny jak ni­gdy dotąd. Po raz pierw­szy będzie wer­bo­wał. Przy­po­mniało mu się wie­lo­ty­go­dniowe męczące szko­le­nie i bez­względ­ność Sary w egze­kwo­wa­niu tego, co musiał sobie przy­swoić.

Zasady, spo­soby, tech­niki. Psy­cho­lo­gia, mani­pu­la­cja, gra, kłam­stwo. Teraz, w tym momen­cie, wszystko to pamię­tał jak przez mgłę. Patrzył na Krupę, od kil­ku­na­stu minut sie­dzą­cego w nie­zmie­nio­nej pozy­cji, wodzą­cego wzro­kiem za dziew­czy­nami w zbyt krót­kich spód­nicz­kach. Wie­dział, że gdyby chciał, to wszystko szybko by sobie przy­po­mniał. Z wie­lo­mie­sięcz­nego szko­le­nia naj­moc­niej utkwiła mu jed­nak roz­mowa w cztery oczy z Kon­ra­dem, jaką prze­pro­wa­dzili na koniec. Kon­rad ujął to wtedy pro­sto i jego filo­zo­fia odpo­wia­dała mu naj­bar­dziej. Pamię­tał każde jego spoj­rze­nie, słowa i ich melo­dię, akcenty, chwile mil­cze­nia i ruchy rąk, jakby to było dzi­siaj. Kon­rad nie recy­to­wał frag­men­tów ze skryptu. Wycho­dziło to gdzieś z jego głębi i „Tra­vis”, patrząc na niego, czuł się, jakby dostał prze­sła­nie na całe życie. Jakby w tej pro­stej, zda­wa­łoby się, filo­zo­fii dostę­po­wał naj­wyż­szego stop­nia wta­jem­ni­cze­nia.

Kon­rad powie­dział mu wów­czas, że wszystko to, czego się nauczył o tech­nice wer­bunku, jest ważne, nawet bar­dzo ważne, ale naj­waż­niej­sze jest to, czego nauczył się o sobie. Czy jest w sta­nie uwie­rzyć, że potrafi oszu­kać sam sie­bie. Nie tylko czy chce i potrafi to robić, lecz czy jest prze­ko­nany i wie­rzy, że potrafi. Na końcu drogi, gdy musisz już to zro­bić, nie pamię­tasz o zasa­dach, skryp­tach, tech­ni­kach. Ow­szem, ważne jest, jak się przy­go­to­wa­łeś, choć bywa cza­sem, że i to oka­zuje się póź­niej nie­przy­datne. Kiedy wpad­niesz w panikę, bez­rad­nie szu­kasz ratunku. Ni­gdzie go nie znaj­dziesz, tylko we wła­snej wie­rze i zaufa­niu do sie­bie samego.

„Tra­vis” wyobra­żał sobie, że jest nie­wi­dzialny. Obser­wo­wał Krupę i miał nie­od­parte wra­że­nie, że gdyby chciał, to mógłby nim ste­ro­wać na odle­głość. W myślach wyda­wać roz­kazy, co ma robić, a on, niczego nie­świa­domy, wyko­ny­wałby jego pole­ce­nia. Czuł, że ma na niego wpływ jak tsa­heylu. Towa­rzy­szyło temu nie­znane dotąd nie­zwy­kle miłe pod­nie­ce­nie, zmie­szane z rów­nie dziwną rado­ścią i pew­no­ścią sie­bie.

Była już sie­dem­na­sta dwa­dzie­ścia. Krupa z tru­dem wyjął z kie­szeni spodni swój tele­fon komór­kowy. „Tra­vis” obser­wo­wał go i widział, jak nie odry­wa­jąc słu­chawki od ucha, wciąż inten­syw­nie tak­suje wzro­kiem prze­cho­dzące dziew­czyny.

Czuł wibro­wa­nie wła­snego tele­fonu. Posta­no­wił, że jesz­cze zaczeka.

Krupa scho­wał komórkę, wstał z ławki i zaczął się powoli prze­cha­dzać. Trzy minuty póź­niej zadzwo­nił ponow­nie. „Tra­vis” znów nie ode­brał.

Krupa zatrzy­mał się, sta­nął nie­na­tu­ral­nie w roz­kroku, spo­glą­da­jąc to w lewo, to w prawo. Nie patrzył tylko na wprost, gdzie po dru­giej stro­nie ulicy sie­dział „Tra­vis”. Jakby wie­dział, że tam jest, ale nie wolno mu było spoj­rzeć w jego stronę, bo on mu na to nie pozwa­lał.

O sie­dem­na­stej dwa­dzie­ścia pięć „Tra­vis” pod­niósł się i ruszył przed sie­bie. Prze­szedł przez jezd­nię i pod­szedł do Krupy, który wciąż ner­wowo się roz­glą­dał. Nawet nie zauwa­żył, gdy sta­nął już przed nim. Zorien­to­wał się dopiero po chwili i wyraź­nie zasko­czony zapy­tał:

– Skąd się wzią­łeś? Wyro­słeś jak…

– Prze­pra­szam, że nie odbie­ra­łem tele­fonu. Wie­dzia­łem, że to ty. Byłem już bli­sko. Coś mnie zatrzy­mało. Sorry!

– Nie ma sprawy – rzu­cił Krupa i zapy­tał: – No to co, dokąd idziemy? Masz jakiś pomysł? Mam ochotę na duże zimne piwo z pianą. Dzi­siaj nie będę się ogra­ni­czał… Jak z tobą, Oleg?

– Też nie będę się ogra­ni­czał… Jest tak pięk­nie i cie­pło. Pomy­śla­łem, Wasia, że poje­dziemy nad „morze”…

– Teraz? – prze­rwał mu zdzi­wiony Krupa.

– Teraz! – zde­cy­do­wa­nie odparł „Tra­vis” i ruszył, nie cze­ka­jąc na odpo­wiedź.

Krupa bez waha­nia poszedł za nim. Przez chwilę obaj mil­czeli. „Tra­vis” cze­kał, kiedy Wasi­lij zada pierw­sze pyta­nie, choćby zupeł­nie oczy­wi­ste, w rodzaju „jak tam doje­dziemy?” czy „dla­czego nie zadzwo­ni­łeś do mnie wcze­śniej?”, lub wyrazi jakieś wąt­pli­wo­ści, życze­nia, w jaki­kol­wiek spo­sób zare­aguje na jego nieco zaska­ku­jący pomysł.

– Nie mam kąpie­ló­wek – ode­zwał się nagle Krupa tak szcze­rze i dzie­cin­nie, że „Tra­vis” poczuł roz­ba­wie­nie.

Rów­no­cze­śnie dotarło do niego z nie­zwy­kłą siłą, że to wra­że­nie, jakie miał jesz­cze przed chwilą, obser­wu­jąc Krupę, nie jest żadną ułudą… To prawda! On nim kie­ruje! To on będzie decy­do­wał! Prze­peł­niała go pew­ność sie­bie i wiara w intu­icję.

Popa­trzył na Krupę i poczuł przy­pływ ogrom­nej, gorą­cej sym­pa­tii. Jakby Wasia od uro­dze­nia był jego naj­bliż­szym przy­ja­cie­lem, bra­tem zawsze goto­wym oddać za niego życie w podwór­ko­wych bojach.

– Bułka z masłem… – powie­dział na głos, zanim się zre­flek­to­wał.

Szybko wyja­śnił, że chciał mu zro­bić nie­spo­dziankę, ale zapo­mniał o kąpie­lów­kach. Także dla sie­bie. Kiedy pode­szli do samo­chodu, otwo­rzył bagaż­nik i poka­zał, że rze­czy­wi­ście dobrze się przy­go­to­wał.

Dojazd na miej­sce zajął im nie­spełna dwa­dzie­ścia minut. „Tra­vis” zapar­ko­wał samo­chód, zabrali wszyst­kie rze­czy z bagaż­nika i poszli szu­kać odpo­wied­niego miej­sca na biwak.

Nad brze­giem jeziora było sporo ludzi korzy­sta­ją­cych z popo­łu­dnio­wego słońca. Z róż­nych stron docho­dził gwar gło­sów pod­nie­co­nych grą w piłkę i alko­ho­lem oraz pisk kąpią­cych się dzieci. Uno­sił się wszech­obecny o tej porze dym z gril­lo­wisk.

Sta­nęli w miej­scu, które wyda­wało im się naj­lep­sze z moż­li­wych. Krupa, pod­pie­ra­jąc się pod boki, rozej­rzał się wokół.

– Brak dziew­czyn! Brak kąpie­ló­wek! – rzu­cił. – To nie może być udana impreza. Nie pomy­śla­łeś, Oleg! Gdy­byś wcze­śniej dał znać, tobym się tym zajął. Znam dwie sze­roko otwarte na wszystko towa­rzyszki z Wydziału Obser­wa­cji. Aku­rat dzi­siaj mają wolne… Zadzwo­nić? – zapy­tał nieco sen­nym tonem, jakby nie zamie­rzał niczego narzu­cać i cze­kał na decy­zję „Tra­visa”.

Coś on za mało czujny jak na kapi­tana kontr­wy­wiadu KGB… Może jest ocię­żały umy­słowo – pomy­ślał ze stra­chem „Tra­vis”. Ech, to tylko złu­dze­nie – uspo­koił się po chwili.

– Dajmy sobie spo­kój. Już późno – odparł. – Panienki zapro­simy następ­nym razem i lepiej się przy­go­tu­jemy. Wiesz… teraz też nie będziemy się kąpać… Chcę z tobą poga­dać…

– Jasne, Oleg! Jest o czym. Pew­nie! – rzu­cił Krupa, krzą­ta­jąc się już przy grillu.

„Tra­vis” roz­ło­żył stary koc i otwo­rzył piwo. Jedno podał Kru­pie, który natych­miast wypił dusz­kiem połowę.

– Jesz­cze zimne – stwier­dził z zado­wo­le­niem, wycie­ra­jąc ręką usta. – Głodny jestem! – dorzu­cił, ale wciąż nie pytał, o czym „Tra­vis” chce z nim roz­ma­wiać. – Wiesz, Oleg – ode­zwał się, przy­go­to­wu­jąc grilla – muszę to powie­dzieć, cho­ciaż czuję, że draż­nią cię takie tek­sty. Bar­dzo ci dzię­kuję, że dałeś mi… no… alibi na tam­ten wie­czór… wiesz! Ale waż­niej­sza dla mnie była ta nasza roz­mowa w bani. To, co wtedy powie­dzia­łeś! Jak… powie­dzia­łeś. Wiesz? Do końca życia nie zapo­mnę two­jej wycią­gnię­tej dłoni. Dla męż­czy­zny, dla ofi­cera, to zna­czy wszystko! Ale w tym kraju… – Krupa zawie­sił głos. – Czy w ogóle można być ofi­ce­rem w tym kraju?

„Tra­vis”, przy­go­to­wu­jąc kieł­basę, słu­chał uważ­nie, coraz bar­dziej prze­ko­nany, że ste­ruje jego myślami. Począ­tek był dobry. Nie patrzyli na sie­bie, każdy zajęty swo­imi czyn­no­ściami.

– Czy my słu­żymy pań­stwu czy naro­dowi? Jaki my naród? Zachodni Rosja­nie czy wschodni Polacy? Jaka jest nasza toż­sa­mość? Prze­cież myśmy ni­gdy nie mieli swo­jego pań­stwa…

– Chyba prze­sa­dzasz, Wasia… – wtrą­cił „Tra­vis”.

– Może! Gor­sze jed­nak jest to, że sto­imy w histo­rycz­nym roz­kroku, a wszy­scy idą do przodu. Nie przy­łą­czymy się do Rosji, nie chcą nas w Unii. W kraju rzą­dzi i ma się dobrze kopalny czło­wiek radziecki! – Krupa mówił z gory­czą, ale spo­koj­nie i z prze­ko­na­niem. – Taki Ste­pa­no­wycz jest wła­śnie… teraz już był… istotą kopalną, potwo­rem tego pań­stwa. Czy był skur­wy­sy­nem z uro­dze­nia? Pew­nie nie. Taki był, bo chciał i mógł. Bo takich tu jest pełno!

– A co z tobą, Wasia? – zapy­tał „Tra­vis”. – Ty też w tym byłeś.

Krupa nie odpo­wie­dział. Stał wpa­trzony w pło­nący grill. Minęły pra­wie dwie minuty.

– Daj piwo, Oleg! – ode­zwał się w końcu. – Byłem ubez­wła­sno­wol­niony i nawet o tym nie wie­dzia­łem. Prze­cież ja się tu, kurwa, uro­dzi­łem! – krzyk­nął nagle. – Tu wycho­wa­łem! Na Bia­ło­rusi! Syn mili­cjanta i przed­szko­lanki. A ty? Jesteś inny? – powie­dział już spo­koj­niej. – Nie! – Zawie­sił na chwilę głos. – Tak, ty jesteś inny. Można być innym. Oleg, jak to się robi?

– Wasia… Nie chcia­łem cię dotknąć. Masz sporo racji i naprawdę jesteś inny. Dla­tego zde­cy­do­wa­łem się zary­zy­ko­wać i pojeź­dzić z tobą na jed­nym wózku… no i dać ci to alibi. Dobrze… sprawa Ste­pa­no­wy­cza cię obu­dziła i wyzwo­liła w tobie nor­mal­nego czło­wieka – cią­gnął spo­koj­nie „Tra­vis”. – Można też przy tym być bia­ło­ru­skim patriotą. Abso­lut­nie można!

– Oleg! Jakim patriotą? O czym ty mówisz? – zare­ago­wał z iro­nią Krupa.

– Ja jestem Bia­ło­ru­si­nem. Bia­ło­ru­skim patriotą. I są tacy jak ja – odrzekł ostro „Tra­vis”. – Jest nas wię­cej. Ty tak naprawdę też taki jesteś. Tylko jesz­cze o tym nie wiesz. Ale ja ci to wytłu­ma­czę, tępy łap­ciu! – Zaśmiali się obaj. – Dzi­siaj ci to wyja­śnię i na zawsze odmie­nię twoje życie…

– Oleg! Przy­ja­cielu ty mój! – Krupa pod­szedł do „Tra­visa”, objął go i uca­ło­wał w oba policzki. – Ty już odmie­ni­łeś moje życie. Na zdro­wie!

Stuk­nęli się butel­kami, wypili do dna i natych­miast otwo­rzyli następne.

– Dobrze wiesz, że jestem ci coś winien, ale i bez tego, co zro­bi­łeś, byś mnie miał. Cho­ciaż nie wia­domo, czy wtedy pozna­li­by­śmy się bli­żej. Patrz, Oleg, jakie to wszystko popier­do­lone!

„Tra­vis” pod­szedł do grilla, spraw­dził ręką, czy odpo­wied­nio grzeje, i zaczął ukła­dać na rusz­cie równo przy­cięte kawałki kieł­basy. Przez dłuż­szą chwilę stali w mil­cze­niu, przy­glą­da­jąc się, jak tłuszcz zaczyna powoli wycie­kać i przy­pa­lać się na roz­ża­rzo­nych węglach.

Zasta­na­wiał się, kiedy powi­nien zacząć, by nie prze­ga­pić momentu kry­tycz­nego, jak pilot, który odry­wa­jąc maszynę od ziemi, wie, że nie może się już zatrzy­mać. Wszystko mu mówiło, wie­dział to na pewno, że Krupa jest gotowy do wer­bunku. On w zasa­dzie już został zwer­bo­wany – krą­żyło mu w gło­wie. Ale „Tra­vis” cały czas pamię­tał, że nikogo jesz­cze nie pozy­skał do współ­pracy z pol­skim wywia­dem. Nie takie były zresztą jego zada­nia w KGB.

Teraz jed­nak Krupa mocno cią­gnął piwo za piwem i „Tra­vis” zanie­po­koił się, że jak tak dalej pój­dzie, nie zdąży mu wyło­żyć swo­ich racji albo Wasia nie będzie już w sta­nie ich zro­zu­mieć i wła­ści­wie oce­nić.

– Chciał­byś wyje­chać na Zachód? – zapy­tał obo­jęt­nie.

Krupa spoj­rzał na niego świ­dru­ją­cym wzro­kiem. Po chwili ode­zwał się jak gdyby ni­gdy nic.

– Pew­nie, że chciał­bym! Ale to prze­cież bajki. Ty byś nie chciał? Kie­dyś sobie nawet tak myśla­łem, że zwol­nię się ze służby, odcze­kam, aż dadzą mi zgodę na wyjazd zagra­niczny, i good­bye! Czło­wiek jed­nak jest leniwy. Nie znam języka… – Nadział dwie kieł­ba­ski na wide­lec i podał „Tra­vi­sowi”, który przy­go­to­wał papie­rowe tale­rze i musz­tardę. – Widzisz… ja ni­gdy nie byłem za gra­nicą. Nawet w Wil­nie! Mówią, że to piękne mia­sto. Bruk­sela wło­żyła tam dużą kasę…

– Wasia! Chcesz zro­bić coś dobrego dla umę­czo­nej ojczy­zny? – prze­rwał mu „Tra­vis”.

– A co ja, kurwa, cały czas robię?! Męczę tę ojczy­znę naj­le­piej jak potra­fię. Prze­cież pra­cu­jemy w KGB, nie?

Wybuch­nęli śmie­chem. „Tra­vi­sowi” odpo­wia­dał jego iro­niczno-cyniczny humor pod­lany piwem.

– Dawaj, Oleg! Na zdro­wie! Za naszą socja­li­styczną ojczy­znę i Łukę, naszego nie­złom­nego pre­zy­denta wszyst­kich pre­zy­den­tów Iranu, Wene­zu­eli i Kuby! Towa­rzy­stwo… kurwa! – Krupa splu­nął przez zęby. – Za nas! – Wycią­gnął rękę z butelką w kie­runku „Tra­visa”. – I za moją dziew­czynę!

– Nic nie mówi­łeś, że masz dziew­czynę!

„Tra­vis” zro­bił szybką ana­lizę, zasta­na­wia­jąc się, czy ten fakt może mieć jakieś zna­cze­nie dla jego pla­nów. Poczuł się jed­nak dziw­nie, stwier­dziw­szy, że Krupa do tej pory nic o tym nie wspo­mi­nał.

Jeżeli chce wypić zdro­wie swo­jej dziew­czyny, to zna­czy, że jest dla niego ważna… Albo robi sobie jaja. Może chce się oże­nić, ustat­ko­wać… – roz­wa­żał z nie­po­ko­jem.

– Bo nie mam! – Krupa roze­śmiał się po kozacku. – Ale teraz będę miał! Czas pomy­śleć o sobie, Oleg. Koniec z dziew­czy­nami z obser­wa­cji!

„Tra­vis” się roz­luź­nił. Dekla­ra­cja Krupy jak naj­bar­dziej mu odpo­wia­dała. Uznał, że czas roz­po­cząć zasad­ni­czą część roz­mowy.

– Ja wcale nie żar­to­wa­łem, gdy mówi­łem, że możesz zro­bić coś dla ojczy­zny. Poj­mu­jesz, Wasia? – powie­dział cicho, lecz zde­cy­do­wa­nie, usiadł­szy na kocu. – Chodź! Sia­daj tutaj, Wasia! Posie­dzimy i poga­damy.

Krupa bez słowa wyko­nał pole­ce­nie. Jakby już wszystko zro­zu­miał i po pro­stu nie mógł się docze­kać, kiedy zosta­nie zwer­bo­wany.

A może prze­ciw­nie…? Może wła­śnie wypa­truje naj­lep­szego momentu, by odrzu­cić moją pro­po­zy­cję? – pomy­ślał „Tra­vis”. Tak łatwo miał­bym prze­grać…? To byłby koniec! Jego „nie” będzie dla mnie… dla nas… kata­strofą. Nie zgo­dzi się za samo alibi… nie, nie da się nabrać! Nie może się prze­cież nie domy­ślać! Prze­cież jest wyszko­lo­nym ofi­ce­rem kontr­wy­wiadu…

Sam już nie był pewny, co ma o tym sądzić ani co powi­nien teraz powie­dzieć. Zauwa­żył, że już od jakie­goś czasu drżą mu ręce. Cały jego pro­sty plan zachwiał się nie­bez­piecz­nie.

Krupa sie­dział obok i patrzył się na niego, jakby na coś cze­kał.

„Tra­vis” czuł, że zasy­cha mu w gar­dle i że nie może wytrzy­mać jego wzroku. Mijały sekundy, ale miał wra­że­nie, że trwa to wiecz­ność.

– Oleg… Dla kogo ty pra­cu­jesz? – Krupa w końcu prze­rwał mil­cze­nie.

„Tra­vi­sowi” pociem­niało w oczach, jakby dostał obu­chem w głowę. Tego pyta­nia miało nie być! Cała jego pew­ność sie­bie roz­sy­pała się nagle jak domek z kart. Przez sekundę mu zaświ­tało, że Krupa może ma na myśli Służbę Bez­pie­czeń­stwa Pre­zy­denta, ale zaraz zro­zu­miał, że to bez­sens. Zaczęła go ogar­niać panika.

Przez całe życie przy­go­to­wy­wał się na to pyta­nie. Ale nawet roz­mowa ze Ste­pa­no­wy­czem i to, czego się potem dopu­ścił, nie miało takiego zna­cze­nia. Krupa odwró­cił sytu­ację i „Tra­vis” nie wie­dział teraz, co robić. Ni­gdy nie przy­pusz­czał, że to pyta­nie pad­nie wła­śnie tak, w takiej for­mie i w takich oko­licz­no­ściach. Że będzie zasko­czony jak dziecko. To miało być ina­czej!

Zro­zu­miał teraz Kon­rada i pojął swoją sła­bość. Miał wra­że­nie, że zachły­snął się wła­sną aro­gan­cją. Wielki głaz przy­gnia­tał mu pierś i nie pozwa­lał oddy­chać.

– Mam nadzieję, że nie dla Rosjan…

– Nie! – odpo­wie­dział z pew­nym ocią­ga­niem, zanim zro­zu­miał sens tych słów i dotarło do niego, że prze­cież wszystko jest w porządku. – Nie! Nie dla Rosjan! Dla… Pola­ków!

– To dobrze, Oleg. Oni nas lepiej rozu­mieją. To w końcu nasi bra­cia…

– Skąd ty… – „Tra­vis” pró­bo­wał upo­rząd­ko­wać roz­sy­pane myśli.

– Po naszym spo­tka­niu w bani, gdy pomo­głeś mi zro­zu­mieć, co się stało, i otrzeź­wieć po tym wszyst­kim, zaczą­łem się zasta­na­wiać. Także nad tobą… Ty, Oleg, zawsze byłeś inny. To się dało wyczuć. Nie paso­wa­łeś do KGB. Po pro­stu! Tego tak nie widać od razu. Trzeba ci się bli­żej przyj­rzeć, poroz­ma­wiać, wypić piwo. No, niby jesteś jak każdy Bia­ło­ru­sin, ale coś z tobą jest nie tak. Nie­ła­two to okre­ślić… Nie wiem, jak cię widzą inni. Tobie jest bli­żej do cywi­li­za­cji Zachodu niż naszej… – Krupa mówił cie­płym tonem, bez zadę­cia i z przy­ja­znym uśmie­chem.

Wstał, otwo­rzył dwa kolejne piwa i jedno podał „Tra­vi­sowi”. Spra­wiał teraz wra­że­nie nie­sa­mo­wi­cie trzeź­wego, jakby dotąd nie wypił ani kro­pelki.

– Ty masz inny sys­tem war­to­ści. Inny jest twój sto­su­nek do czło­wieka… – dodał, gdy już usiadł z powro­tem.

„Tra­vis” odbie­rał jego słowa jak wycią­gniętą rękę, ale nie na zgodę, lecz po ratu­nek. Zde­cy­do­wał, że od tej chwili będzie się kie­ro­wał wyłącz­nie intu­icją.

– Pod­ją­łem współ­pracę z pol­skim wywia­dem osiem lat temu – oznaj­mił. – Chcia­łem coś zmie­nić w tym kraju…

– Byłeś jesz­cze na stu­diach?

– Tak. Byłem wów­czas bar­dzo rady­kalny…

– Chyba nie nale­ża­łeś do Żubra? – zapy­tał z nie­chę­cią Krupa.

– Nie. Nie nale­ża­łem do żad­nej orga­ni­za­cji. Uzna­łem wów­czas, że spra­wami wewnętrz­nymi powinni się zająć inni. Dużo czy­ta­łem o sytu­acji w Pol­sce za Soli­dar­no­ści. Wie­dzia­łem, że Pol­ska mogła odzy­skać wol­ność tylko dzięki pomocy Zachodu. To jasne!

„Tra­vis” powoli zaczy­nał reali­zo­wać przy­go­to­waną wcze­śniej stra­te­gię. Od początku wie­dział, że nie może powie­dzieć Kru­pie, iż jest nie­le­ga­łem, oby­wa­te­lem pol­skim od uro­dze­nia i kapi­ta­nem wywiadu. Dla ofi­cera kontr­wy­wiadu mogłoby to być trudne do zaak­cep­to­wa­nia z czy­sto ambi­cjo­nal­nych powo­dów. Kal­ku­lo­wał sobie w duchu, że praw­dziwa męska przy­jaźń, jaka zro­dzi się mię­dzy nimi nad tru­pem Ste­pa­no­wy­cza, powinna pomóc Kru­pie w pod­ję­ciu wła­ści­wej decy­zji.

– Z tego mojego rady­ka­li­zmu zro­dził się pomysł, by pójść na całość. Pomóc War­sza­wie, Bruk­seli, Waszyng­to­nowi odpo­wied­nio się usto­sun­ko­wać do tego naszego reżimu. Rozu­miesz? Wyda­wało mi się, że będę takim samot­nym Bon­dem albo jakimś Robin Hoodem…

– Patrz, Oleg! Ilu może być u nas takich jak ty?! A myśmy tak naprawdę ani jed­nego nie zła­pali… – sko­men­to­wał jego słowa Krupa i wstał po następną por­cję kieł­basy. – Chcesz jesz­cze?

– Znajdź mi taką dobrze wysma­żoną. – „Tra­vis” poło­żył się na wznak i zamknął na chwilę oczy.

– Czyli do KGB wstą­pi­łeś, kiedy już pra­co­wa­łeś dla Pola­ków? I co… nie żału­jesz? Zwer­bo­wali cię? Jak to było? Opo­wiesz? – dopy­ty­wał się Krupa.

– Nie żałuję! Ani tro­chę! Myślę, że zro­bi­łem dla kraju wię­cej niż setki pseu­do­pa­trio­tów czy opo­zy­cjo­ni­stów, żyją­cych wygod­nie z zachod­nich dota­cji i wma­wia­ją­cych światu, że Bia­ło­ruś to czy Bia­ło­ruś tamto… – „Tra­vis” powie­dział tak, by moc­niej się uwia­ry­god­nić w oczach Krupy.

Dosko­nale wie­dział, że nawet sfru­stro­wany, marzący o wol­no­ści i wrogi Łuka­szence młody kagie­bo­wiec wciąż ma sowiecką men­tal­ność i jest na tyle zin­dok­try­no­wany, iż nie zro­zu­mie sym­pa­tii dla opo­zy­cji.

– Nie zosta­łem zwer­bo­wany. Sam się zgło­si­łem. Kie­dyś ci wszystko opo­wiem. Oczy­wi­ście tyle, ile można… rozu­miesz chyba?

– Jasne, Oleg!

Krupa sie­dział dotąd obok „Tra­visa”, ale teraz zmie­nił miej­sce, bo zacho­dzące ostre słońce świe­ciło mu pro­sto w twarz. Przez chwilę obser­wo­wali grupę roz­ba­wio­nej mło­dzieży gra­ją­cej w siat­kówkę. Obaj mil­czeli, jakby z naj­więk­szą sta­ran­no­ścią przy­go­to­wy­wali to jedno naj­waż­niej­sze zda­nie, które powinno zabrzmieć po tym, co już sobie powie­dzieli. Można by pomy­śleć, że zasta­na­wiają się, który powi­nien wygło­sić je pierw­szy.

– To co robimy? – ode­zwał się wresz­cie Krupa i „Tra­vi­sowi” ulżyło. – Teraz musisz mnie dokład­nie poin­stru­ować. Nie będziesz miał ciężko, nie muszę się uczyć szpie­gow­skiego rze­mio­sła. Masz gotowca! Powie­dzia­łem wcze­śniej, że jestem ci coś winien… ale… nie zro­zum mnie źle… nie robię tego dla cie­bie ani za twoją namową. Ja też chcę się czymś przy­słu­żyć temu kra­jowi.

Krupa zło­żył dekla­ra­cję, na jakiej „Tra­vi­sowi” bar­dzo zale­żało, jakiej ten ocze­ki­wał. Brzmiała szcze­rze i z całą pew­no­ścią Krupa chciał coś zro­bić dla Bia­ło­rusi, tym bar­dziej że jako ofi­cer KGB dobrze wie­dział, że jego kraj działa wadli­wie. Ale przede wszyst­kim chciał coś zro­bić dla sie­bie. I cokol­wiek by opo­wia­dał, to wła­śnie tak było! Wyda­wało się to tak natu­ralne, że „Tra­vis” nie przy­wią­zy­wał do tego więk­szej wagi. Zde­cy­do­wał się i teraz tylko to się liczyło.

– Wszystko po kolei, Wasia! Cie­szę się, że nie musia­łem cię nakła­niać ani ci tłu­ma­czyć, że to jest twoja wewnętrzna decy­zja i tak dalej. W zasa­dzie nie muszę ci niczego wyja­śniać… gdy­bym to zro­bił, obra­ził­bym cię jako zawo­dowca… ale w naszej robo­cie, nawet w duecie, musi być jedna osoba, która kie­ruje…

– To oczy­wi­ste! – wtrą­cił Krupa.

– Która kie­ruje! Kie­ruję ja! Pra­cu­jemy razem, pla­nu­jemy, dys­ku­tu­jemy, zasta­na­wiamy się… Ale decy­duję ja!

Z napię­tej twa­rzy Krupy „Tra­vis” wyczy­tał goto­wość do peł­nej dys­po­zy­cyj­no­ści.

– Jest też uboczna, ale ważna strona tej współ­pracy. Żeby spraw­nie i odpo­wie­dzial­nie wyko­ny­wać robotę, musisz czuć się zabez­pie­czony finan­sowo… I będziesz! O to się nie martw!

Deli­kat­nie unie­sione kąciki ust Krupy potwier­dzały nara­sta­jące w „Tra­vi­sie” prze­ko­na­nie, że cał­ko­wi­cie panuje nad sytu­acją. Wypeł­niała go jed­nak gorycz roz­cza­ro­wa­nia, że roz­mowa z Krupą nie prze­bie­gła tak, jak sobie zapla­no­wał, że spa­ni­ko­wał przy swoim pierw­szym praw­dzi­wym wer­bunku. Ale naj­gor­sze było to, że tak naprawdę to Wasia zwer­bo­wał jego, a nie on Wasię.

– Oleg! – Krupa uniósł butelkę z piwem. – Za nas!

– Za nas! – powtó­rzył „Tra­vis”.

– I za Łuka­szenkę – dorzu­cił Wasi­lij, a widząc zdzi­wione spoj­rze­nie przy­ja­ciela, wyja­śnił: – Przy­naj­mniej dzięki niemu Bia­ło­ru­sini nie muszą jechać do Cze­cze­nii.

Zaczy­nało zmierz­chać. Wie­czór był cie­pły. Nawet nie zauwa­żyli, kiedy nad wodą mocno się prze­rze­dziło. Gdzie­nie­gdzie sie­działy jesz­cze poje­dyn­cze osoby i kil­ku­oso­bowe grupy. Prze­nie­śli się na wolną ławkę nad brze­giem. Ostra czer­wień zacho­dzą­cego słońca zmie­niała odcie­nie. Jezioro prze­ci­nała grupa tury­stów w kaja­kach.

– Od dzi­siaj się nie znamy! Póź­niej ci powiem, jaki obo­wią­zuje mię­dzy nami sys­tem łącz­no­ści. Na razie musisz wyczy­ścić nasze bilingi tele­fo­niczne z ostat­niego tygo­dnia. Swój i mój!

– Nie ma pro­blemu. Mogę to zro­bić z łatwo­ścią. W MTS i BeST sie­dzą nasi ludzie. To moi kum­ple.

– Trzeba będzie pil­nie zor­ga­ni­zo­wać czy­ste tele­fony komór­kowe i karty SIM. Zaj­miesz się tym? Ja nie mam moż­li­wo­ści stu­pro­cen­to­wego spraw­dze­nia tele­fo­nów. Nie możemy ryzy­ko­wać! Tym bar­dziej że w naj­bliż­szych dniach… będziemy mieli pilną robotę.

– Już?! – nie­mal wykrzyk­nął Krupa, bar­dziej pobu­dzony alko­ho­lem niż sło­wami „Tra­visa”.

– Tak bywa… Dla­tego spie­szy­łem się tro­chę z tą roz­mową. Bar­dzo na cie­bie liczę, Wasia. Ale o tym za chwilę. Pora­dzisz sobie z tymi tele­fo­nami? W kontr­wy­wia­dzie to powinno być łatwiej­sze.

– Myślę, że naj­le­piej użyć praw­dzi­wych tele­fo­nów i kart wyko­rzy­sty­wa­nych do auten­tycz­nych spraw ope­ra­cyj­nych. – Krupa zamy­ślił się na chwilę. – Mam agentkę w amba­sa­dzie bry­tyj­skiej, pseu­do­nim „Tola”. Taka pomoc kon­su­larno-języ­kowa. Praw­dziwa bia­ło­ru­ska pięk­ność… Znasz te kli­maty, nie? No i „Tola” pro­wa­dzi za kutasa małego ryżego Anglika, swo­jego szefa. Oczy­wi­ście jego żona w Lon­dy­nie o niczym nie wie. Nawet o tym, że „Tola” jest tam teraz na pół­rocz­nym kur­sie języ­ko­wym. Jacy ci Anglicy są durni!

– Faceci są durni! – prze­rwał mu „Tra­vis”. – Szcze­gól­nie ci, któ­rzy myślą kuta­sem. Zaj­miemy się tą sprawą póź­niej. Co z tym tele­fo­nem?

– Nic! Sprawa pro­sta. „Tola” miała spe­cjalny tele­fon do kon­tak­tów ze mną. Dwa apa­raty i numery. W pełni zabez­pie­czone w sieci… z oczy­wi­stych powo­dów. Mam nad nimi pełną ope­ra­cyjną kon­trolę i nikt nie może nic zro­bić bez mojej zgody. Bilingi są ści­śle tajne i w jed­nym egzem­pla­rzu… i są w mojej sza­fie.

– Świet­nie! O to mi cho­dziło! – ucie­szył się „Tra­vis”. – Pod latar­nią naj­ciem­niej. Teraz, gdy będziemy wra­cać, pod­je­dziemy po nie do firmy, dobrze? Łącz­ność to pod­stawa…

– Nie! Zała­twimy to jutro… Co to za robota, Oleg? – Krupa był wyraź­nie zain­te­re­so­wany.

„Tra­vi­sowi” spodo­bała się jego ini­cja­tywa i pomy­sło­wość w spra­wie tele­fo­nów. To dobrze wró­żyło na przy­szłość.

Wokoło było już zupeł­nie pusto, więc obaj pod­nie­śli się jak na komendę, pode­szli do brzegu i pozbyli się męczą­cego uci­sku na pęcherz.

– Przy­nieś jesz­cze po piwie – zarzą­dził Krupa, kiedy wró­cili na ławkę.

– Na tere­nie twier­dzy brze­skiej zako­pane jest od czter­dzie­stego pierw­szego roku archi­wum z taj­nymi mate­ria­łami NKWD. – „Tra­vis” roz­po­czął drugą część spo­tka­nia. – Dokład­nie nie wiem, co tam jest, ale Pola­kom bar­dzo na tym zależy. Zro­bią wszystko, żeby zdo­być to przed Rosja­nami…

– Archi­wum? Mówisz poważ­nie? – Krupa był szcze­rze zdzi­wiony.

– Czego nie rozu­miesz, Wasia? To są sprawy, które mogą mieć i dzi­siaj ogromne zna­cze­nie. Poza tym jeżeli tak bar­dzo zależy na tym Pola­kom i Rosja­nom, to pew­nie jesz­cze bar­dziej zale­ża­łoby Łuka­szence, gdyby o tym wie­dział. Nie?! – „Tra­vis” użył pro­stego chwytu, pewny, że tym spo­so­bem wywrze na Krupę naj­moc­niej­szy wpływ. I nie pomy­lił się!

– Oczy­wi­ście, że rozu­miem! Co mam nie rozu­mieć… Co miał­bym zro­bić? Mamy wyko­pać to archi­wum czy co? Cie­kawa sprawa!

– Ogól­nie rzecz bio­rąc, tak! Ale plan jest znacz­nie bar­dziej skom­pli­ko­wany. Naj­pierw musisz mnie uważ­nie wysłu­chać. – „Tra­vis” też już czuł szum w gło­wie od wypi­tego piwa. – Tylko… nie prze­ry­waj! Posta­wię ci pyta­nia i pod­sunę rebusy do roz­wią­za­nia. Co się da, omó­wimy jesz­cze dzi­siaj. Reszta zosta­nie do prze­my­śle­nia na jutro… Okay?

– Nie nudź, dawaj do przodu…

– Nasz plan musi być gotowy do jutrzej­szego wie­czora.

„Tra­vis” dobrze czuł się w tej roli, a Krupa w swo­jej.

39

Misza Popo­wski zebrał swój pię­cio­oso­bowy zespół, powo­łany wyłącz­nie dla potrzeb ope­ra­cji „Klaun”. Kryp­to­nim wymy­ślił Wita­lij Bobriu­kow, który został też auto­ma­tycz­nie zastępcą szefa. Impo­no­wało mu to, bo w zespole byli ofi­ce­ro­wie o dużym doświad­cze­niu, uczest­ni­czący wcze­śniej w nie­jed­nej akcji spe­cjal­nej. Batysz­kin, mimo że nie ukoń­czył jesz­cze czter­dziestki, miał już na kon­cie kilka wła­snych ope­ra­cji za gra­nicą, a przy wielu asy­sto­wał. Sporo mówiło się o jego wyczy­nach na Bał­ka­nach i Bli­skim Wscho­dzie, ale ni­gdy nic kon­kret­nego. On sam też nic nie mówił. Mit żył swoim życiem i wszy­scy wie­rzyli, że to prawda. Tym bar­dziej że od czasu do czasu poja­wiali się rze­komi świad­ko­wie jego wyczy­nów. A dla Wita­lija jasne było, że Popo­wski pra­cuje tylko z naj­lep­szymi.

Wszy­scy wstali, kiedy szef wszedł do dużego pomiesz­cze­nia kon­fe­ren­cyj­nego bez okien w sie­dzi­bie SWZ w Jase­nie­wie. Poło­żył przed sobą teczkę, usiadł i ski­nął głową. Zajęli miej­sca wokół stołu, przy któ­rym mogło usiąść co naj­mniej trzy­dzie­ści osób. Ściany zakry­wały ogromne róż­no­ko­lo­rowe mapy, ale na cen­tral­nym miej­scu, za ple­cami Popo­wskiego, wisiała naj­więk­sza – Fede­ra­cji Rosyj­skiej. Z teczki wyjął sko­ro­szyt, który przez chwilę uważ­nie prze­glą­dał.

Bobriu­kow sie­dział naprze­ciwko i patrzył na mapę Rosji. Patrzył na mapę, ale myślał o Kasi w War­sza­wie. Po chwili jed­nak mapa przy­cią­gnęła jego uwagę bar­dziej niż marze­nia.

Towa­rzy­szyła mu przez całe życie. Była wszę­dzie, w każ­dej szkol­nej sali, waż­niej­szym urzę­dzie, była na dwor­cach kole­jo­wych i uni­wer­sy­te­cie, raz widział ją nawet w toa­le­cie na Kry­mie. Była naj­bar­dziej powa­la­ją­cym sym­bo­lem wła­dzy radziec­kiej.

Taka mapa musi uczyć pokory – pomy­ślał Wita­lij. Sama z sie­bie już mówi: „Czło­wieku, nie ma nic więk­szego na ziemi… wię­cej, nic potęż­niej­szego niż Rosja!”. Nawet Moskwa jest taka mała, gdzieś tam na lewo. Szkoda, że nie leży w środku kraju. Byłoby ide­al­nie! I jesz­cze ten kształt, wprost dosko­nały… Cho­ciaż tro­chę ubyło, teraz jest może jesz­cze pięk­niej­szy… bo… jeste­śmy sami…

– Witam was! – Głos Popo­wskiego bru­tal­nie wyrwał Bobriu­kowa z roz­my­ślań i wyraź­nie oży­wił pozo­sta­łych. – Posłu­chaj­cie uważ­nie! Prak­tycz­nie w dniu dzi­siej­szym roz­po­czy­namy ope­ra­cję „Klaun”. Rano dosta­li­śmy kopię planu, który wska­zuje, gdzie w twier­dzy brze­skiej ukryte jest archi­wum, oraz opis, a w zasa­dzie coś w rodzaju pro­to­kołu prze­słu­cha­nia, nie­ja­kiego Zubowa, ale to nie ma dla sprawy zasad­ni­czej wagi. Naj­waż­niej­sze jest jed­nak to, że nasz spe­cja­li­sta, który miał moż­li­wość zba­da­nia ory­gi­nal­nego doku­mentu, usta­lił z dużym praw­do­po­do­bień­stwem, iż jest on praw­dziwy. Nie mógł tego, nie­stety, stwier­dzić na sto pro­cent… Tak czy ina­czej mamy for­malną pod­stawę do roz­po­czę­cia dzia­ła­nia. Ryzyko, że Polacy chcą nas w coś wkrę­cić, jest teraz mniej­sze. Jak wygląda stan naszych przy­go­to­wań? Zaczy­naj, Wasia!

– Wraz z Andrie­jem Batysz­ki­nem prze­pro­wa­dzi­li­śmy roz­mowę z naczel­ni­kiem Wydziału Bia­ło­ru­skiego naszej służby. Także z puł­kow­ni­kiem Woro­bjo­wem z Fede­ral­nej Służby Bez­pie­czeń­stwa. Otrzy­ma­li­śmy zapew­nie­nie, że agen­tura, zarówno SWR, jak i FSB, będzie do naszej dys­po­zy­cji. Moż­li­wo­ści, można powie­dzieć, są w tym wzglę­dzie nie­ogra­ni­czone…

– Nie do końca! – prze­rwał Batysz­kin. – Moż­li­wo­ści są nie­małe, ale nie nie­ogra­ni­czone. Przede wszyst­kim mamy dobre wej­ścia do KGB w Miń­sku. W Brze­ściu też. Podob­nie sprawa ma się z GRU. Nato­miast źró­dła, które są w Służ­bie Bez­pie­czeń­stwa Pre­zy­denta, wydają się co naj­mniej mało wia­ry­godne. Podob­nie rzecz ma się z mili­cją bia­ło­ru­ską, któ­rej nie można zaufać – zakoń­czył Batysz­kin.

– No tak! Tak wła­śnie jest! – kon­ty­nu­ował Bobriu­kow. – Wygląda na to, że będziemy musieli oprzeć się na agen­tu­rze w KGB. Do tej pory nie mogli­śmy ujaw­nić, jakiego rodzaju ope­ra­cję będziemy pro­wa­dzić na Bia­ło­rusi, toteż wyniki naszych roz­mów są jesz­cze mało kon­kretne. Cze­ka­li­śmy na ofi­cjalną zgodę…

– Już jest! – rzu­cił krótko Popo­wski.

– Nasi naj­lepsi i spraw­dzeni ludzie są w Wydziale Kontr­wy­wiadu KGB w Miń­sku…

– Ich naczel­nik, puł­kow­nik Ste­pa­no­wycz, został nie­dawno zamor­do­wany! – Popo­wski był wyraź­nie poru­szony. – Jaja sobie robi­cie?!

– Tak tylko mogłoby się wyda­wać! Zresztą jedno z dru­gim nie ma nic wspól­nego – wtrą­cił Batysz­kin. – Ste­pa­no­wycz nie był naszym agen­tem, ponie­waż wie­dzie­li­śmy, że to sko­rum­po­wany i nie­godny zaufa­nia czło­wiek. Ale wła­śnie z tego powodu znaj­do­wał się pod naszą kon­trolą. Musie­li­śmy wie­dzieć, co robi, czy nie szko­dzi inte­re­som Rosji na Bia­ło­rusi. Czy nie sprze­dał się Ame­ry­ka­nom albo Pola­kom. Oka­zało się jed­nak, że szko­dził wyłącz­nie urzę­dowi podat­ko­wemu, zaj­mu­jąc się kon­tra­bandą…

– To są infor­ma­cje Wydziału Bia­ło­ru­skiego czy FSB? – zapy­tał Popo­wski.

– Nasze! – odpo­wie­dział tym razem Bobriu­kow, bo chciał dać dowód, że uczest­ni­czył we wszyst­kich roz­mo­wach.

– Jeżeli ten Ste­pa­no­wycz zaj­mo­wał się, jak rozu­miem, prze­my­tem na pol­skiej gra­nicy, to musiał mieć swo­ich ludzi w Służ­bie Cel­nej i wśród wyso­kich urzęd­ni­ków w Miń­sku, czyż nie? I w tam­tej­szej mafii… Towa­rzy­sze wywia­dowcy Fede­ra­cji Rosyj­skiej… rusz­cie głową! – Popo­wski był coraz bar­dziej spięty. – Czy myśli­cie, że Polacy o tym nie wie­dzą? Mają dosko­nałe roz­po­zna­nie, co się dzieje na Bia­ło­rusi, nie gor­sze niż my, a już na pewno w stre­fie przy­gra­nicz­nej, w Brze­ściu. Szef kontr­wy­wiadu zaj­muje się prze­my­tem i myśli­cie, że oni o tym nie wie­dzą?! Wie­dzą dosko­nale! To wyma­rzona sytu­acja dla każ­dej służby! – Popo­wski mówił ostro i z wyrzu­tem, aż Bobriu­kow poczuł się sko­pany. – Trzeba wam to tłu­ma­czyć?! A jeżeli Ste­pa­no­wycz pra­co­wał dla Zachodu, to ta cała nasza, jak mówi­cie, naj­lep­sza agen­tura jest widoczna jak kar­pie w kałuży. Jedyna nadzieja, że i oni takiego ścierwa nie chcie­liby wziąć…

– Nasi w Wydziale Bia­ło­ru­skim tak wła­śnie uwa­żają. – Znów głos zabrał Batysz­kin, który nie prze­jął się repry­mendą. – Nie było żad­nych oznak, że dla kogoś pra­cuje. Kilka razy pró­bo­wa­li­śmy usu­nąć go ze sta­no­wi­ska, ale miał mocne plecy u Łuka­szenki. Zresztą o jego ciem­nych inte­re­sach wszy­scy wie­dzieli, nawet się z tym nie krył. Dobrze zara­biał. Ile mógłby zaro­bić u Ame­ry­ka­nów czy Niem­ców?! Za duże ryzyko! Tego Łuka­szenka by mu nie daro­wał. Ste­pa­no­wycz odda­wał gdzie trzeba działkę z prze­mytu i inte­resy się krę­ciły. Obser­wo­wali go i pil­no­wali dwaj nasi ofi­ce­ro­wie. Na­dal tam są. Jeden sie­dział z nim w tym biz­ne­sie…

– No dobrze. Przyj­mijmy, że wszystko jest okay. – Popo­wski zmie­nił ton. – Rozu­miem, że bie­rzemy ich do tej roboty, czy tak?

– Tak. Oprócz tego mamy do pomocy kapi­tana KGB z Brze­ścia i naczel­nika Straży Gra­nicz­nej. Obaj spraw­dzeni i lojalni. Byli już przez nas wyko­rzy­sty­wani w ostrych ope­ra­cjach…

– W takim razie, Wita­lij i Andriej, moż­li­wie jak naj­szyb­ciej poje­dzie­cie do Miń­ska i na miej­scu przy­go­tu­je­cie nasze dzia­ła­nia. Bia­ło­ru­sini nie mogą wie­dzieć, że szu­kamy archi­wum. Zresztą naj­pierw trzeba im się dobrze przyj­rzeć. Musi­cie ich spraw­dzić!

– Nie da się przed nimi ukryć, że chcemy kopać na tere­nie twier­dzy, bo prze­cież bez ich pomocy tego nie zro­bimy. To oczy­wi­ste! – włą­czył się w końcu Bobriu­kow.

– Może powiemy im, że musimy zabrać spe­cjalne… jakieś nad­zwy­czaj tajne, eks­pe­ry­men­talne urzą­dze­nie elek­tro­niczne do pod­ziem­nego nasłu­chu Pola­ków? – zapro­po­no­wał Batysz­kin.

Sala wypeł­niła się grom­kim śmie­chem.

Popo­wski pokrę­cił z nie­do­wie­rza­niem głową.

– Miejmy nadzieję, że uwie­rzą. Im bar­dziej nie­praw­do­po­dobne tłu­ma­cze­nie, tym łatwiej w nie uwie­rzyć. Trzeba je tylko odpo­wied­nio opa­ko­wać i sprze­dać. Udaje się wtedy cza­sami wci­snąć naj­więk­sze idio­ty­zmy. Ale Bia­ło­ru­sini to jed­nak nie idioci! Pamię­taj­cie! – Popo­wski zamknął temat, wciąż się śmie­jąc. Naj­gło­śniej śmiał się jed­nak Bobriu­kow. – Przy­jadę do Miń­ska na początku przy­szłego tygo­dnia. Mam nadzieję, że będzie­cie już ze wszyst­kim gotowi. Nato­miast ty, Tatiano, i Kola zaj­mie­cie się ana­lizą planu twier­dzy. Zebra­li­ście już wszyst­kie mapy i doku­menty? – zwró­cił się do mil­czą­cych do tej pory ofi­ce­rów po dru­giej stro­nie stołu.

– Jeste­śmy gotowi, towa­rzy­szu naczel­niku! – odpo­wie­działa, wsta­jąc, szczu­pła, wysoka i pie­go­wata Tatiana o rosyj­skim per­ka­tym nosku. – Potrze­bu­jemy tylko planu i będziemy gotowi poje­chać do Brze­ścia, żeby prze­pro­wa­dzić wizję lokalną.

– Oto wasz plan!

Popo­wski wstał, prze­szedł uro­czy­ście przez pokój i wrę­czył Tatia­nie cienki sko­ro­szyt.

40

Kon­rad cze­kał na Sarę, która wła­śnie przy­szła i roz­pa­ko­wy­wała się w swoim pokoju. Łyk­nął już dwie kawy, ale wciąż szu­miało mu w gło­wie. Dzi­wił się tro­chę, bo prze­cież nie wypił wczo­raj dużo. Na wszelki wypa­dek przy­je­chał jed­nak metrem.

– Widzia­łeś? – zapy­tała Sara, gdy tylko weszła do pokoju. – Mar­cin jest w mary­narce, koszuli i kra­wa­cie! Rano! Czy coś się stało pod moją nie­obec­ność?

– Rze­czy­wi­ście! Kiedy dawał mi przez szybę znaki, że chce poroz­ma­wiać, czu­łem, że jest z nim coś nie tak! – rzu­cił z auten­tycz­nym zdzi­wie­niem. – Kaza­łem mu pocze­kać… – Pod­szedł i objął ją na przy­wi­ta­nie. – Cześć. Tro­chę się o cie­bie mar­twi­łem. Mia­łaś jakieś pro­blemy z tele­fo­nem?

– Nie! Wszystko w porządku. Zaga­pi­łam się przez chwilę… zapo­mnia­łam włą­czyć. Spo­tka­łam takich faj­nych stu­den­tów…

– Okay! Nie ma sprawy! – skwi­to­wał Kon­rad. Wyczuł w jej gło­sie, że wyda­rzyło się coś, o czym nie chce mu powie­dzieć. Na tyle dobrze znał Sarę, że był abso­lut­nie pewien, iż cokol­wiek to było, nie miało nic wspól­nego z pracą. – Opi­szesz wszystko w rapor­cie…

– Chyba teraz nie zdążę – wtrą­ciła z prze­ko­na­niem. – Raport z tego wyjazdu będzie musiał pocze­kać.

Kon­rad spoj­rzał na nią z zacie­ka­wie­niem. Uśmiech­nęła się ni to tajem­ni­czo, ni to filu­ter­nie. Zro­zu­miał ją natych­miast i przy­siadł na biurku.

– „Tra­vis”? Mów!

Wie­dział… był pewien, że ten chło­pak im się przyda, a teraz, patrząc na roz­pro­mie­nioną Sarę, nie miał już wąt­pli­wo­ści.

– „Tra­vis” spi­sał się wyśmie­ni­cie. To twardy zawod­nik, ale… chce wra­cać.

Kon­rad aż wstał z biurka.

– Co się dzieje?!

– Nor­malne zmę­cze­nie mate­riału… po pro­stu ma już dość! Cze­goś nie rozu­miesz?! – Sara była tro­chę pode­ner­wo­wana. – Poroz­ma­wiamy o tym póź­niej, okay? Obie­ca­łam mu, że po tej ope­ra­cji go wyco­fu­jemy i że uru­cha­miamy już pro­ce­durę eks­fil­tra­cyjną oraz łącz­ność spe­cjalną. Pil­nie muszę jechać do Miń­ska i spo­tkać się z nim raz jesz­cze.

– Wszystko rozu­miem. Zda­jesz sobie sprawę, że jego wyco­fa­nie to skom­pli­ko­wany pro­ces?

– Radeczku…

– Nie możemy tego zro­bić bez zgody kie­row­nic­twa…

– To twój pro­blem, jak ją uzy­skasz. Tak czy ina­czej „Tra­vis” wraca!

Kon­rad zro­zu­miał, iż prze­cią­ga­nie tej dys­ku­sji nie ma sensu, zwłasz­cza że całe przed­się­wzię­cie w Brze­ściu to prak­tycz­nie samo­wolka.

– Saro, zała­twię sprawę z „Gene­ra­łem”. Nie ma żad­nego pro­blemu! Ja wszystko rozu­miem! Tro­chę mnie zasko­czy­łaś i muszę pozbie­rać myśli… Chyba cię to nie dziwi? – Usiadł w fotelu za biur­kiem i przy­gryzł dolną wargę. – Dobrze! Za chwilę powo­łamy zespół, który zaj­mie się eks­fil­tra­cją „Tra­visa” – ode­zwał się po zasta­no­wie­niu. – Wszyst­kie jego doku­menty są u cie­bie? Przy­go­tuj je!

– Zleć M-Irkowi, by natych­miast uru­cho­mili łącz­ność spe­cjalną z „Tra­vi­sem” – wtrą­ciła Sara.

Kon­rad wezwał przez inter­kom Irka.

– Zanim przyj­dzie, powiedz mi…

– Pamię­tasz szy­fro­gram z Rygi o zabój­stwie wyż­szego ofi­cera KGB? – weszła mu w słowo Sara. A gdy ski­nął głową, wyja­śniła: – To puł­kow­nik Ste­pa­no­wycz z kontr­wy­wiadu KGB. Został zamor­do­wany na klatce scho­do­wej swo­jego domu.

– Poważna sprawa – rzu­cił. – Już wiem, o co cho­dzi…

– Cie­pło… cie­pło, naczel­niku! Docho­dze­nie w tej spra­wie pro­wa­dzi Służba Bez­pie­czeń­stwa Pre­zy­denta na oso­bi­ste pole­ce­nie Łuki.

– Dostali szansę dobra­nia się do skóry kie­row­nic­twu KGB i gene­ra­łowi Kraw­czence…

– Czyli, Radeczku… będą prze­świe­tlać każ­dego ofi­cera, który miał kon­takt ze Ste­pa­no­wy­czem. „Tra­vis” go znał i wszy­scy o tym wie­dzieli. Nie możemy liczyć na to, że prze­świe­tle­nie nic nie wykaże. Nie ma cze­goś takiego jak ide­alny życio­rys nie­le­gała…

– Tylko trzeba naj­pierw wie­dzieć, który to…

– Teraz rozu­miesz, dla­czego chce wra­cać. – Sara patrzyła Kon­ra­dowi pro­sto w oczy. Po chwili opu­ściła na moment wzrok i deli­kat­nie poki­wała głową. – Ta sytu­acja wyczer­pała go psy­chicz­nie. Bar­dzo mar­twi się o Popo­wów… Nie mamy dużo czasu!

Trza­ska­jąc zapal­niczką Zippo gło­śniej niż zwy­kle, zapa­liła dru­giego papie­rosa. Przez jakieś dwie minuty sie­dzieli naprze­ciw sie­bie w mil­cze­niu, każde ze swo­imi myślami. Kon­rad wyglą­dał na praw­dzi­wie prze­ję­tego sprawą kapi­tana Igora Sza­niaw­skiego, ale chciał już przejść do rze­czy.

– Czy „Tra­vis” ma jakiś pomysł na zdo­by­cie archi­wum?

– Wszystko dobrze się zło­żyło. Pomysł jest! – z opty­mi­zmem w gło­sie zaczęła Sara. – Szczę­ście w nie­szczę­ściu… Pomysł moż­liwy do reali­za­cji, ale pod warun­kiem, że potem wyco­famy chło­paka z Miń­ska. Jest jed­nak coś jesz­cze…

– Co?

– „Tra­vis” sam nie jest w sta­nie nic zro­bić…

– Saro…

– Pra­cuje prze­cież w logi­styce, a do tej roboty potrzeba kogoś z pionu ope­ra­cyj­nego. – Jej twarz roz­ja­śnił sze­roki uśmiech, który miała wyćwi­czony na takie oka­zje, i Kon­rad wie­dział już, że jest dobrze, bo korzy­stała z niego wyjąt­kowo rzadko. – Przy spra­wie tego Ste­pa­no­wy­cza „Tra­vis” ugo­to­wał mło­dego kapi­tana kontr­wy­wiadu w Miń­sku… nie­ja­kiego Wasi­lija Krupę. Ste­pa­no­wycz zaj­mo­wał się od dawna kon­tra­bandą, mię­dzy innymi prze­my­tem papie­ro­sów…

– Pamię­tam! – nie­mal wykrzyk­nął Kon­rad. – Pamię­tam! Gdzieś… były infor­ma­cje agen­tu­ralne na jego temat.

– Dobrze pamię­tasz. Ste­pa­no­wycz wcią­gnął do inte­resu Krupę, by mieć alibi, a Krupa marzył o nowym samo­cho­dzie i potrze­bo­wał kasy, zresztą… prze­ło­żo­nym się nie odma­wia, prawda?

– Prawda!

– W dzień zabój­stwa Ste­pa­no­wy­cza Krupa i dwóch wyso­kich rangą cel­ni­ków piło w miesz­ka­niu kon­spi­ra­cyj­nym. Oble­wali jakiś duży biz­nes.

– A… skąd „Tra­vis” o tym wie­dział? Od Krupy? – zdzi­wił się Kon­rad.

– Mówi, że pod­pu­ścił Krupę i ten sam się wysy­pał. „Tra­vis” dał mu alibi na wie­czór, kiedy zgi­nął Ste­pa­no­wycz…

– Pocze­kaj! Cze­goś nie rozu­miem…

– Czego nie rozu­miesz?! Po pro­stu zagrał na jego emo­cjach… bo i tak prę­dzej czy póź­niej bez­pieka dopad­nie cel­ni­ków, całą tę prze­myt­ni­czą bandę, a wtedy wszystko będzie jasne. Rozu­miesz już?

– No… nie bar­dzo! „Tra­vis” zwer­bo­wał Krupę, bo… jak? Mam nadzieję, że ten Krupa nie zabił swo­jego szefa?

– Nie rozu­miesz! Czy ja powie­dzia­łam, że zwer­bo­wał? Powie­dzia­łam, że ugo­to­wał!

Zdzi­wione spoj­rze­nie Kon­rada nie pozo­sta­wiało złu­dzeń, że potrzebne są dal­sze szcze­góły.

– Nie wia­domo, kto roz­pła­tał towa­rzy­sza puł­kow­nika, ale Krupa bał się, że jeżeli szybko nie znajdą praw­dzi­wych spraw­ców… albo znajdą nie tych co trzeba… to wro­bią w to jego. Poza tym Krupa lubi kasę i tak dalej, podobno ma nawet jakieś pol­skie korze­nie.

– No… Teraz rozu­miem, dla­czego „Tra­vis” dał mu alibi – powie­dział z prze­ko­na­niem Kon­rad.

– To nie jest tak, że to alibi zała­twia sprawę, nie… Obaj tylko zyskali tro­chę na cza­sie. Krupa odkrył się przed „Tra­vi­sem” i oka­zał goto­wość do współ­pracy. Oczy­wi­ście nie ma poję­cia, kim jest „Tra­vis”… to zna­czy Popow… to zna­czy „Tra­vis”. Dowie się tego dokład­nie dzi­siaj! – cią­gnęła Sara.

– Tylko nie mów, że…

– Powie jedy­nie, że jest pol­skim agen­tem… od lat… pra­cuje z pobu­dek ide­owych i takie tam… Rozu­miesz, ani słowa, że jest ofi­ce­rem. – Sara prze­rwała na chwilę, zga­siła papie­rosa i nalała sobie wody do szklanki.

– Nalej i mnie. – Kon­rad pod­sta­wił swoją. – No i co dalej?

– Prawdę mówiąc, jest coś dziw­nego w opo­wie­ści „Tra­visa”. Nie wiem jesz­cze co, ale czuję, że ta jego psy­cho­lo­giczna roz­grywka wokół Krupy, którą mi zre­la­cjo­no­wał, prze­bie­gła zbyt łatwo. Igor wygląda chwi­lami, jakby miał objawy zała­ma­nia psy­chicz­nego. Czy w takim sta­nie mógłby się skon­cen­tro­wać na tak trud­nej akcji? Znam go dobrze i nie mam powo­dów, by mu nie ufać… ale…

– Saro! – wtrą­cił Kon­rad. – Ufamy „Tra­vi­sowi”. Oczy­wi­ście, że mu ufamy! Co do tego jeste­śmy zgodni. Tak jak ufamy sobie i każ­demu innemu ofi­ce­rowi. Ina­czej ta praca nie mia­łaby sensu. Pro­blem w tym, że w pew­nym momen­cie nie­le­ga­ło­wie zaczy­nają żyć wła­snym życiem, które jest kopią życia, ale oni o tym nie wie­dzą. Wydaje im się, że roz­róż­niają rze­czy­wi­stość i fik­cję, że nad tym panują. Ale prawda jest inna. Nie panują! Oba światy zaczy­nają im się mie­szać. Dla­tego wolę „Tra­visa”, który potrafi powie­dzieć „dość!”, bo to świad­czy, że nie zwa­rio­wał, niż takiego, który tkwi w tym świe­cie szczę­śliwy. – Kon­rad zamilkł na kil­ka­na­ście sekund. – Co pro­po­nuje „Tra­vis”? – zapy­tał, jakby to, co powie­dział przed chwilą, było tak oczy­wi­ste, że nie wyma­gało jej komen­ta­rza.

Sara nie zdą­żyła odpo­wie­dzieć, bo do pokoju wszedł Irek. Kon­rad wydał mu krót­kie pole­ce­nie nawią­za­nia łącz­no­ści spe­cjal­nej z „Tra­vi­sem” zgod­nie z od dawna przy­go­to­wa­nym pla­nem. Irek ski­nął głową na znak, że wszystko jasne, i wyszedł bez słowa.

– „Tra­vis” na razie nie pro­po­nuje niczego kon­kret­nego. Uważa nato­miast, że jeżeli Krupa pój­dzie na całość i zgo­dzi się wziąć udział w tym przed­się­wzię­ciu, powo­dze­nie jest nie­mal gwa­ran­to­wane. Zała­twić to może tylko on. Idea mi się podoba, ale dia­beł tkwi w szcze­gó­łach. „Tra­vis” będzie to wie­dział dopiero wtedy, gdy zwer­buje Krupę… Jeżeli mu się uda…

– To ma być dzi­siaj, tak? – zapy­tał Kon­rad, by się upew­nić. – Idea dobra, ale ma krót­kie nogi. KGB szybko się zorien­tuje, że coś tu nie gra…

– Otóż to! – Sara unio­sła palec wska­zu­jący. – Musimy eks­fil­tro­wać nie tylko „Tra­visa”… musimy zabrać też tego Krupę z Bia­ło­rusi – dodała nie­pew­nym gło­sem, gdyż wie­działa, że bez odpo­wied­niego przy­go­to­wa­nia wywie­zie­nie Krupy nie będzie łatwe.

– To będzie pro­blem! – zare­ago­wał Kon­rad, czy­ta­jąc w jej myślach. – Cóż! Nie mamy chyba wyj­ścia. Trzeba zatem pil­nie zacząć przy­go­to­wa­nia. Potrzebne będą dla niego dobre lewe papiery. Nie będę się teraz zasta­na­wiał, co z nim póź­niej zro­bimy, ale może przyda nam się ofi­cer kontr­wy­wiadu KGB.

– Według „Tra­visa” gość ma nóż na gar­dle. Musi ucie­kać! Zresztą ponoć ma już dość reżimu…

– Mówi­łaś, że Krupa tego feral­nego wie­czoru pił ze Ste­pa­no­wy­czem i cel­ni­kami – prze­rwał jej Kon­rad, powra­ca­jąc do wcze­śniej­szego wątku. – Dobrze cię zro­zu­mia­łem?!

– Dobrze! A co…?

Kon­rad wstał i ener­gicz­nie pod­szedł do swo­jej szafy pan­cer­nej.

– Mam chyba coś cie­ka­wego. Teraz mi się to przy­po­mniało…

Po chwili poszu­ki­wań wyjął doku­ment wydru­ko­wany na czer­wo­nym papie­rze i podał go Sarze.

– Zobacz! To jest infor­ma­cja Mosadu sprzed kilku tygo­dni. Uzy­skana pew­nie od jakie­goś ich agenta w Moskwie. Doku­ment doty­czy oceny rosyj­skiego wywiadu, ogól­nie stop­nia korup­cji w KGB i admi­ni­stra­cji pre­zy­denta. Powi­nien tu być frag­ment doty­czący bia­ło­ru­skiej Służby Cel­nej… Prze­czy­taj to! To wszystko jest ze sobą ści­śle powią­zane: struk­tury, ludzie, mafia…

Kon­rad prze­rwał na chwilę, by Sara mogła spo­koj­nie zapo­znać się z doku­men­tem. Jed­nak zanim zdą­żyła go choćby przej­rzeć, zmie­nił miej­sce i usiadł­szy obok niej na fotelu, zaczął mówić z ledwo wyczu­wal­nym pod­nie­ce­niem:

– To nie­sa­mo­wite! Myśla­łem, żeby zro­bić coś podob­nego. A „Tra­vis” pod­po­wie­dział mi, jak to zro­bić! Ale, co naj­waż­niej­sze, wska­zał nam chyba odpo­wied­nie narzę­dzia. Ten Krupa ma kon­takt z mafią celną… czy tak zro­zu­mia­łaś „Tra­visa”?

– Spe­cjal­nie tej kwe­stii nie bada­łam. Ale z jego wypo­wie­dzi wynika, że to oczy­wi­ste. Prze­cież pił z nimi tego wie­czoru.

– Też muszą być teraz nie­źle ob… wystra­szeni…

– Dostał kasę… to nie mogło być pierw­szy raz. Muszą mieć do niego zaufa­nie. Nawet jeżeli był przy­du­pa­sem Ste­pa­no­wy­cza. W tym śro­do­wi­sku są okre­ślone zasady i, jak widać, można łatwo dać gar­dło.

– M-Irek przy­go­to­wali dosko­nałą kopię planu ukry­cia archi­wum na tere­nie twier­dzy brze­skiej. Pod­pro­wa­dzili nawet odpo­wiedni papier z Biblio­teki Naro­do­wej. – Sara spoj­rzała na niego ze zdzi­wie­niem. – Wczo­raj rano odda­łem cały pakiet doku­men­tów sze­fowi, który przy mnie zadzwo­nił do Małec­kiego. Podobno IPN już się nie­cier­pli­wił. Teraz trzeba cze­kać! A w zasa­dzie musimy teraz zanę­cić Rosjan. I zro­bimy to przez „Tra­visa”, a wła­ści­wie przez Krupę…

– Co powie­dzia­łeś sze­fowi? Że się przy­go­to­wu­jemy? Wyka­zy­wał jakieś głęb­sze zain­te­re­so­wa­nie?

– Ow­szem! Jak zwy­kle chciał powie­dzieć coś mądrego i nie mogłem go zro­zu­mieć… – Oboje się roze­śmiali. – No nie! Zro­zu­mia­łem około dwu­dzie­stu pro­cent. Cza­sami jak go słu­cham, to myślę, że ze mną jest coś nie tak. Ale jak cie­bie słu­cham, to nie mam tego pro­blemu.

– Kie­dyś obser­wo­wa­łam go na nara­dzie i mia­łam wra­że­nie, że to jakiś paro­dy­sta. Wiesz, taki z HBO na sto­jaka. Ale to nie jest Monty Python! Nie­stety!

– Dajmy mu spo­kój – rzu­cił zupeł­nie już poważ­nie Kon­rad. – Zasta­nówmy się teraz nad sce­na­riu­szem dzia­łań w Brze­ściu. Mamy dwie ope­ra­cje: akcję „Tra­visa” i Krupy, czyli wydo­by­cia archi­wum, i drugą, czyli wypusz­cze­nia Rosjan i Bia­ło­ru­si­nów na sie­bie. Zdo­bę­dziemy w ten spo­sób rów­nież potwier­dze­nie, czy sie­dzi u nas ruski kret. Może nawet uda się skur­wy­syna namie­rzyć… – Prze­rwał na chwilę i znów wezwał przez tele­fon Irka. – Zapo­mnia­łem o czymś!

Irek poja­wił się natych­miast.

– Co z tym magne­to­me­trem? – zapy­tał ostro Kon­rad.

– Mamy go u sie­bie. Wła­śnie testu­jemy – bez­na­mięt­nie odparł Irek.

– Nie mogłeś mi tego od razu powie­dzieć?! Gdzie go zdo­by­li­ście? – W jego gło­sie sły­chać było nutę satys­fak­cji.

Irek wzru­sze­niem ramion pomi­nął pierw­sze pyta­nie i od razu prze­szedł do dru­giego.

– Nie zdo­by­li­śmy, tylko poży­czy­li­śmy z Insty­tutu Geo­fi­zyki PAN. Rachu­nek w przy­go­to­wa­niu. Spora kwota. To naj­no­wo­cze­śniej­szy magne­to­metr pro­to­nowy. Kosz­tuje ponad dwie­ście tysięcy dola­rów. Wygląda pra­wie jak nor­malny lap­top. Opra­co­wu­jemy wła­śnie instruk­cję obsługi, taką w sam raz na pozio­mie ucznia gim­na­zjum.

Irek zakoń­czył i stał, cze­ka­jąc na reak­cję szefa.

– Dzięki! Na was można pole­gać! – rzu­cił jak zwy­kle Kon­rad i poczuł zawsty­dze­nie, że wcze­śniej na moment w nich zwąt­pił. – Przyj­dziemy do was póź­niej, to nauczy­cie Sarę obsługi.

Irek w typowy dla sie­bie spo­sób po pro­stu odwró­cił się i wyszedł.

– Magne­to­metr to urzą­dze­nie pozwa­la­jące dokład­nie zlo­ka­li­zo­wać przed­mioty znaj­du­jące się pod zie­mią poprzez bada­nie obrazu pola magne­tycz­nego. Uży­wają tego arche­olo­dzy – wyja­śnił Kon­rad Sarze, wyraź­nie zdzi­wio­nej jego roz­mową z Irkiem. – No wiesz… to taki wykry­wacz metali.

– Rozu­miem. Dobry pomysł! Ruszamy do przodu z tą sprawą. – Była już tro­chę znie­cier­pli­wiona. – Ale teraz powiedz mi, co z tymi dwiema ope­ra­cjami w Brze­ściu. A w zasa­dzie z tą drugą. Co pla­nu­jesz?

– Naj­pierw zaczniemy od tego, co mają zro­bić „Tra­vis” i Krupa. Nie będzie to łatwe zada­nie. To, co teraz uzgod­nimy, prze­ka­żesz „Tra­visowi” i upew­nisz się, że wszystko dobrze zro­zu­miał. Potem zosta­nie nam tylko łącz­ność spe­cjalna, a z tym może być róż­nie. Nie będzie też odwrotu! Jeżeli ope­ra­cja ruszy… a ruszy z chwilą two­jego wyjazdu do Miń­ska… nie będziemy mogli jej zatrzy­mać. Nie możemy zanie­dbać żad­nego dro­bia­zgu. – Kon­rad mówił z prze­ko­na­niem, cho­ciaż nie musiał, bo Sara dobrze znała zasady gry w wywia­dzie.

Docho­dziła sie­dem­na­sta. Kon­rada już nie­mal mdliło z głodu. Pod­czas narady z Sarą i M-Irkiem wypili litry kawy. Nawet Ewa pro­po­no­wała, że przy­nie­sie im coś do zje­dze­nia. Adre­na­lina pobu­dzona pod­nie­ce­niem i stre­sem zabi­jała jed­nak wszyst­kie inne odczu­cia. Teraz, gdy Sara poje­chała już do domu przy­go­to­wać się do wyjazdu, poczuł roz­luź­nie­nie i głód.

Usiadł za biur­kiem i włą­czył tele­wi­zor. Otwo­rzyły się drzwi i weszła Ewa.

– Zaraz wycho­dzę. Nie pij już kawy. Zro­bię ci nudle pomi­do­rowe. Mam jesz­cze paczkę – powie­działa. Kon­ra­dowi przy­po­mniało się, że Ewa jest od dzie­się­ciu lat na per­ma­nent­nej die­cie. Bez­sku­tecz­nie! – Mar­cin wciąż czeka, chce się do cie­bie dostać. Chyba zniósł już kopę jajek!

– Rze­czy­wi­ście! Zapo­mnia­łem! Powiedz mu, żeby przy­szedł… Nudle… chęt­nie. Dzię­kuję!

Mar­cin zja­wił się w oka­mgnie­niu i wcale nie wyglą­dał na znu­dzo­nego. Prze­ciw­nie, Kon­rad odniósł wra­że­nie, że jest jesz­cze bar­dziej pobu­dzony niż rano.

– Prze­pra­szam cię, że cze­ka­łeś tak długo, ale mamy teraz z Sarą Wielką Par­du­bicką. Zaczy­namy wkrótce na ostro robotę w Miń­sku. Będziesz musiał odło­żyć tego Szweda z Gdań­ska… Jor­gen­sena, tak? No dobrze! Mówi­łeś przez tele­fon, że to cie­kawa sprawa. Opo­wiedz! Tylko miej dla mnie litość…

– Tak jest, sze­fie!

– Potem zaj­miesz się przy­go­to­wa­niem kom­pletu lewych doku­men­tów dla jed­nego Bia­ło­ru­sina. Wiek około trzy­dzie­stu pię­ciu lat. – Kon­rad wstał, żeby otwo­rzyć drzwi Ewie, która nio­sła talerz z nudlami.

– Mogę usiąść, sze­fie? – zapy­tał Mar­cin, choć nie zamie­rzał cze­kać na pozwo­le­nie. – Tak, nazywa się Jor­gen­sen. Szef to ma pamięć do nazwisk – rzu­cił żar­to­bli­wie.

Kon­rad zaczął jeść.

– Zapo­mnia­łeś o lito­ści dla sze­fów po sie­dem­na­stej!

– Tak jest, sze­fie! Tutaj jest mój szcze­gó­łowy raport z usta­leń w Gdań­sku…

– Nie­sa­mo­wite, Mar­cinku! Już napi­sa­łeś! – Kon­rad na chwilę prze­rwał jedze­nie, uniósł łyżkę i zapy­tał: – Nie będzie ci prze­szka­dzać?!

– Ależ skąd, sze­fie! Też lubię chiń­skie dania, prze­cież szef wie!

– To jest pomi­do­rowa…

– Z sele­rem nacio­wym? Pycha! Nie ma to jak wło­ska kuch­nia… też lubię…

– To są nudle za pół­tora zło­tego. – Kon­rad lubił to iro­niczne lizu­so­stwo Mar­cina i mu na nie pozwa­lał. – No… zasko­czy­łeś mnie… masz gotowy raport? To do cie­bie nie­po­dobne. Czy coś się stało?! – zapy­tał z prze­ką­sem, ale i z praw­dzi­wym zasko­cze­niem, gdyż Mar­cin jesz­cze ni­gdy nie oddał raportu szyb­ciej niż po tygo­dniu.

– Od dzi­siaj przy­cho­dzę do pracy w regu­la­mi­no­wej mary­narce i bez pomady, ale koszulki Bahama zostają – oświad­czył Mar­cin, gdy wyczuł przy­ja­zny ton szefa. – Tra­fi­łem tygrysa albi­nosa! Jor­gen­sen to praw­dziwy nie­le­gał! Naj­praw­dziw­szy! Piękny! Albi­nos sybe­ryj­ski. Wielki! Od razu go polu­bi­łem…

Kon­rad prze­rwał jeść i spoj­rzał na Mar­cina z zain­te­re­so­wa­niem.

– Okay! Wszystko jest w rapor­cie. Jor­gen­sen mówi dobrze po pol­sku, lecz z jakimś takim dziw­nym akcen­tem… a może w dia­lek­cie. Wygląda na to, że albo wyje­chał z Pol­ski bar­dzo dawno temu, albo gdzieś się nauczył. Bar­dziej praw­do­po­dobne jest jed­nak to pierw­sze. Booo… na pro­mie spo­tkał, w zasa­dzie zacze­pił, dwóch… Bia­ło­ru­si­nów i w roz­mo­wie z nimi wspo­mniał, że pocho­dzi spod Grodna. Zapi­sa­łem nazwę tej wsi, jest w rapor­cie. Trudno tak od razu oce­nić, czy to prawda, czy jakaś zmyła albo zasłona. – Mar­cin zauwa­żył, że Kon­rad w dal­szym ciągu trwa w tej samej pozy­cji, z łyżką zawie­szoną nad tale­rzem, i słu­cha z coraz więk­szym zain­te­re­so­wa­niem. – Zszedł z promu, wziął tak­sówkę i poje­chał do hotelu Rezy­dent…

– W Sopo­cie? Znam… Koło dworca. Drogi hotel!

– Szef to zna wszyst­kie ele­ganc­kie hotele… – Mar­cina nie opusz­czał dobry nastrój.

– Poje­chał do hotelu Rezy­dent…

– Spę­dził tam kilka godzin. Po czym wró­cił na prom tak­sówką, wyraź­nie spraw­dza­jąc, czy nie idzie za nim obser­wa­cja…

– Usta­li­łeś, co robił w hotelu? – zapy­tał Kon­rad.

– I to jest teraz naj­waż­niej­sze, sze­fie! – Mar­cin zupeł­nie zmie­nił ton. – Usta­li­łem ponad wszelką wąt­pli­wość, z kim się spo­tkał Hans Jor­gen­sen… czy jak mu tam… w pokoju numer sto czter­dzie­ści pięć. Ten czło­wiek nazywa się… – Mar­cin zawa­hał się na sekundę – Zenon Rupert! To nazwi­sko coś sze­fowi mówi?!

Kon­rad poczuł, że drżą mu ręce.

– Zbi­gniew Rupert, mini­ster obrony – odpo­wie­dział nie­pew­nie. – To ktoś z rodziny? Rzad­kie nazwi­sko…

– Zenon Rupert, syn Zbi­gniewa. Obec­nie zatrud­niony w Insty­tu­cie Pamięci Naro­do­wej jako asy­stent pro­fe­sora Małec­kiego.

Kon­rad zupeł­nie stra­cił ape­tyt na pomi­do­rowe nudle. Wstał, wyszedł zza biurka i zbli­żył się do Mar­cina.

– Powiedz to jesz­cze raz. Syn Zbi­gniewa, zatrud­niony w IPN? Jesteś pewien? Kurwa, Mar­cin, nie popier­do­li­łeś cze­goś?! – Wziął go za klapy. – Jesteś pewien?! – Jego głos brzmiał nie­na­tu­ral­nie twardo i bez­barw­nie.

– Na dzie­więć­dzie­siąt dzie­więć pro­cent, sze­fie! Wszystko jest opi­sane w rapor­cie. Krok po kroku, słowo po sło­wie. Nie mogłem się pomy­lić. Chyba że jest w Pol­sce jesz­cze jeden Zenon Rupert, syn Zbi­gniewa.

Kon­rad pod­szedł do okna i znie­ru­cho­miał jak aktor na sce­nie. Po chwili wró­cił, usiadł za biur­kiem i skoń­czył nudle. Mar­cin mil­czał zmie­szany, bo ni­gdy wcze­śniej nie widział u niego takiej reak­cji. Wyda­wało się, że szef jest myślami gdzieś daleko. Wyglą­dał jak mane­kin.

– Nikomu ani słowa! – ode­zwał się dopiero, gdy odsta­wił talerz. – Raport zostaje u mnie. Trzeba ścią­gnąć Sarę… albo nie! Niech jedzie. Nie będzie się dener­wo­wać. Ta wie­dza i tak teraz jest jej nie­po­trzebna. – Ku zado­wo­le­niu Mar­cina zaczął się roz­krę­cać.

– Co mam robić, sze­fie?

– Zaj­miesz się przy­go­to­wa­niem doku­men­tów dla Bia­ło­ru­sina. Już ci mówi­łem! – Zamilkł na chwilę, po czym dodał: – Nie martw się o Jor­gen­sena. Zaj­miemy się tym. Kto wie, czy nie tra­fi­łeś na jedną z naj­cie­kaw­szych spraw. Może mieć nie­obli­czalne kon­se­kwen­cje dla pań­stwa… może wstrzą­snąć paroma poli­ty­kami, a już na pewno dzien­ni­ka­rzami i wybor­cami… Noo, bój się Boga, Mar­cinku!

– Rozu­miem!

– Nie rozu­miesz! Nie gnie­waj się. Ja cię sza­nuję, bo jesteś inte­li­gentny i masz fan­ta­zję… to rzad­kie teraz… ale w tę sprawę należy się bar­dziej zagłę­bić. Ja zresztą też jesz­cze nie wszystko wiem i rozu­miem. Spró­buję ci to wyja­śnić! Albo zasta­nówmy się razem. – Kon­rad wstał i pod­szedł do szafy. – Chcesz drinka?

– Raczej nie. Wczo­raj tro­chę wypi­łem. Dzię­kuję!

– Masz rację! Ja też odpusz­czę!

– Pew­nie się zasta­na­wiasz, dla­czego cho­wam sprawę u sie­bie, czyż nie? Nor­mal­nie powin­ni­śmy ją prze­ka­zać natych­miast do kontr­wy­wiadu ABW. Nie?!… Otóż nie! Nie teraz! – Usiadł na fotelu obok Mar­cina. – Rupert może być kre­tem! Wiem z dobrego źró­dła, że Rosja­nie mają agenta w Pol­sce, który grze­bie przy naszej spra­wie. No i Rupert pasuje tu ide­al­nie! Po pro­stu strzał w dzie­siątkę! Zawsze czu­łem, mówił mi to mój ope­ra­cyjny nos, że Michaił Popo­wski zna Pol­skę i Pola­ków na tyle, że nie może odpu­ścić sobie takiego kąska jak IPN i musi tam mieć swo­jego agenta… IPN to kry­nica Służby Wywiadu Zagra­nicz­nego Fede­ra­cji Rosyj­skiej w Rzecz­po­spo­li­tej Pol­skiej! Rupert jako asy­stent pre­zesa IPN to nawet lep­szy agent, niż mógłby nim być sam Małecki…

– Jak Günter Guil­laume8…

– Coś w tym stylu. Kie­dyś ci wyja­śnię, dla­czego lepiej jest wer­bo­wać zastęp­ców niż ich sze­fów. – Kon­rad pocią­gnął łyk zim­nej kawy. – Skocz do sekre­ta­riatu po wodę mine­ralną – pole­cił Mar­ci­nowi i gdy ten wró­cił, kon­ty­nu­ował: – Myślisz, że namie­rzy­łeś nie­le­gała i jego agenta, że tra­fi­łeś szóstkę w szpie­gow­skiej lote­rii. Wyko­na­łeś świetną robotę. To niby takie pro­ste, ale w rze­czy­wi­sto­ści nad­zwy­czaj trudne. My o tym wiemy. Jed­nak twoja praca to dopiero począ­tek. Zapłod­ni­łeś jajeczko! – Wyglą­dało, jakby iro­ni­zo­wał. – Teraz musimy cze­kać, żeby się dowie­dzieć, czy w ogóle coś się z tego uro­dzi. A jeśli tak, to czy będzie to zdrowe dziecko, czy też takie, które nie prze­żyje.

Mar­ci­nowi tro­chę zazgrzy­tało to porów­na­nie, ale zaraz doszedł do wnio­sku, że może wła­śnie taka bru­tal­ność pasuje do sytu­acji. On sam, kiedy myślał o Ruper­cie, miał momen­tami krwawe wizje.

– My jesz­cze nie wiemy, czy pan Rupert młod­szy jest agen­tem. Nawet czy jest ruskim agen­tem. Może być nie­miec­kim albo chiń­skim! Kim jest Jor­gen­sen? Nie­le­ga­łem, agen­tem? Może jest tylko panem Jor­gen­senem ze Szwe­cji! Rozu­miesz, Mar­cin?

– Nie rozu­miem.

– Wiemy tyle, że pan Rupert i pan Jor­gen­sen spo­tkali się w hotelu Rezy­dent w Sopo­cie. Takie są fakty! Reszta to nasze przy­pusz­cze­nia, poszlaki, zna­jo­mość świata, w któ­rym żyjemy. Ale czy jest to świat realny? Czy raczej wir­tu­alny, z wir­tu­alnymi agen­tami? Żeby komuś udo­wod­nić szpie­go­stwo, trzeba gościa zła­pać na gorą­cym uczynku. A spró­buj tego doko­nać! Już prę­dzej możesz liczyć na to, że sam się przy­zna… Wtedy się kal­ku­luje, jak wiesz, czy rzu­cić go na pożar­cie opi­nii publicz­nej, czy obró­cić w drugą stronę. Przyj­muję zatem, że realny Jor­gen­sen jest wir­tu­alnym nie­le­ga­łem, a realny Rupert wir­tu­alnym ruskim agen­tem, któ­rego wła­śnie szu­kam.

Mar­cin poczuł ulgę. To ostat­nie stwier­dze­nie nie pozo­sta­wiało mu wąt­pli­wo­ści, że wyko­nał dobrą robotę. Mimo że wciąż nie wie­dział, do czego Kon­rad zmie­rza w swoim wywo­dzie, ani nie bar­dzo rozu­miał, o co mu cho­dzi, a już naj­mniej roz­róż­niał, co jest realne, a co wir­tu­alne.

– Dla­czego zatrzy­mamy tę infor­ma­cję… na razie… dla sie­bie? – kon­ty­nu­ował Kon­rad. – Otóż dla­tego, że jeżeli Rupert jest tym kre­tem, to zde­ma­skuje się w naszej ope­ra­cji brze­skiej…

– Nie bar­dzo rozu­miem, sze­fie.

– No dobrze, powiem ci! Rosja­nie wie­dzą o archi­wum i coś nam szy­kują. To infor­ma­cja spraw­dzona. W Jase­nie­wie lody kręci sam Popo­wski, a to nie prze­lewki. Sprawę nad­zo­ruje szef SWZ i ktoś z samych szczy­tów Kremla. Rozu­miesz teraz!

Mar­cin potwier­dził, przy­my­ka­jąc oczy.

– Zakła­dam więc, że wyciek nastą­pił w IPN i że sprawcą jest wła­śnie Rupert. To prze­cież on się pod­pi­sał pod służ­bową notatką ze spo­tka­nia pre­zesa Małec­kiego z pro­fe­so­rem Bardą. Kamień spadł mi z serca, że to nie nikt od nas… ale tego na sto pro­cent nie wiemy. Czy Rupert w ogóle miał i ma dostęp do mate­ria­łów pro­fe­sora Bardy? Możemy tylko zakła­dać, że tak, skoro jest asy­sten­tem pre­zesa. Byłoby naj­pro­ściej, gdyby nasz szef, tłu­ma­cząc się wzglę­dami bez­pie­czeń­stwa, zwy­czaj­nie zapy­tał o to Małec­kiego. Musie­li­by­śmy jed­nak wyja­śniać sze­fowi, dla­czego teraz potrze­bu­jemy tej infor­ma­cji. Nie wiemy, co powie­działby Małec­kiemu, i tak dalej. Jed­nym nie­od­po­wie­dzial­nym ruchem mogli­by­śmy spło­szyć Ruperta. Wtedy już ni­gdy go nie zła­piemy. Wystar­czy, że Rosja­nie zmie­nią mu pro­wa­dzą­cego na innego nie­le­gała, na przy­kład Polaka, i koniec. Albo zamrożą go na dwa lata… – Kon­rad prze­rwał i zaczął prze­cha­dzać się po pokoju. – Zresztą Rupert i tak nam wypły­nie, jeżeli nasza ope­ra­cja się uda.

– To prze­cież syn mini­stra obrony! Nie mogę sobie wyobra­zić, że pre­mier pój­dzie na to, żeby go aresz­to­wać. Jeśli dowie­dzą się media…

– I to jest kolejny ważny powód, dla któ­rego sprawa musi pozo­stać u nas. Nie dener­wuj się! – Kon­rad zauwa­żył gry­mas na twa­rzy Mar­cina. – Niczego nie zamie­rzam zamia­tać pod dywan. Nawet nie wiem, jak to się robi. Rupert pój­dzie sie­dzieć, nawet gdyby miał przez to upaść rząd. Tego się nie da utrzy­mać w tajem­nicy… I tu Michaił wygrał! – Zamy­ślił się i przy­gryzł wargę. – Czy tę roz­grywkę o archi­wum prze­gramy, czy pole­gniemy, to Popo­wski i tak wygra… bo pad­nie rząd. Dotąd nie bra­li­śmy pod uwagę takiego efektu… Trudno! Jesz­cze raz Jase­niewo pokaże, że może zmie­niać rządy w Pol­sce. Ale dopóki Rupert jest w naszych rękach, Popo­wski nic nie może zro­bić.

– To co? Może trzeba by go obró­cić, prze­wer­bo­wać. Sam szef mówił, że można…

– Za późno! Maszy­ne­ria ruszyła! Zresztą kto oceni, kto podej­mie decy­zję, co jest waż­niej­sze, Rupert czy archi­wum? Pre­zy­dent, pre­mier? Nasz szef? A może jego tatuś? Tę decy­zję muszę pod­jąć ja! – Kon­rad wstał i zaczął cho­dzić po pokoju.

– To co robimy, sze­fie? Ja bym tego Ruperta… wziął za dupę i…

– Nikt z nich nie byłby obiek­tywny – cią­gnął Kon­rad, jakby w ogóle nie zauwa­żał Mar­cina. – Oni swój inte­res utoż­sa­miają z inte­resem kraju… to smutne! My o tym wiemy, mamy na to aż nadto dowo­dów… dzien­ni­ka­rze nie! W tej spra­wie nie można pole­gać na pół­środ­kach, bo niczego nie osią­gniemy. W końcu przy­czyną całego zła jest zdrada Ruperta i on musi za nią odpo­wie­dzieć. Nie wie­rzę też, by mógł być war­to­ścio­wym źró­dłem dez­in­for­ma­cji czy inspi­ra­cji. Pra­cuje w IPN i łatwo sobie wyobra­zić, czego od niego ocze­kują Rosja­nie. Moskwa szybko by się zorien­to­wała, co jest grane. A gdy­by­śmy wszystko powie­dzieli kie­row­nic­twu, to jestem cał­ko­wi­cie prze­ko­nany, że otrzy­ma­li­by­śmy roz­kaz pod­ję­cia gry z Rosja­nami…

– Może warto byłoby spró­bo­wać…

– Nie warto! Rosja­nie to potęga i trudno się z nimi gra, a już na pewno nie na ich zasa­dach. Zro­zum, Mar­cinku, decy­zja kie­row­nic­twa o pod­ję­ciu gry ope­ra­cyj­nej nie byłaby niczym innym, jak tylko zatu­szo­wa­niem sprawy i rato­wa­niem mini­stra Ruperta, nawet kosz­tem kraju. Jestem abso­lut­nie pewny, że tak by było… Sprawę powie­rzono by zaufa­nemu i lojal­nemu naczel­ni­kowi Mar­kowi i po pół roku by się oka­zało, że młody Rupert nie dość, że odku­pił swoje winy, to jesz­cze ura­to­wał ojczy­znę przed bol­sze­wi­kami… Szkoda, że tak jest, ale ty się tym nie przej­muj…

– A szef się nie przej­muje? – Mar­cin prze­rwał wywód Kon­rada, który w takich sytu­acjach cza­sami tra­cił nad sobą kon­trolę i wygła­szał mono­dram. – Ja dobrze wiem, że tak jest, ale mimo to szlag mnie tra­fia, jak o tym pomy­ślę…

– To bru­talna i brudna strona poli­tyki. Tak jest wszę­dzie! Nie­stety! Ale ty musisz być na to odporny, dla­tego ci to mówię! Dla­tego u nas nie ma pół­środ­ków i cza­sem to my musimy napra­wiać błędy poli­ty­ków.

Kon­rad znów pod­szedł do okna i znie­ru­cho­miał w iden­tycz­nej pozy­cji jak poprzed­nio.

– Czy sądzisz, że poli­tycy potra­fią zro­zu­mieć, na czym polega sens i sztuka gry ope­ra­cyj­nej? – ode­zwał się po chwili. – Śmiem wąt­pić! W przy­padku Ruperta byłoby tak… Pod­sy­ła­li­by­śmy Rosja­nom coś, co teo­re­tycz­nie byłoby dez­in­for­ma­cją lub inspi­ra­cją, tak? Namie­rzy­li­by­śmy ich ofi­cera do łącz­no­ści, jakie­goś pięk­nego nie­le­gała, jak mówisz, lub pozna­li­by­śmy ich środki tech­niki ope­ra­cyj­nej. Ponie­śliby straty… na pewno! Jed­nak tak sza­nu­jąca się służba jak SWZ, z takim doświad­cze­niem w grach ope­ra­cyj­nych i pie­niędzmi, pro­wa­dzi z całą pew­no­ścią dzia­ła­nia rów­no­le­głe, o któ­rych agent w rodzaju Ruperta nie ma zie­lo­nego poję­cia. Dostaje co pewien czas zada­nia spraw­dza­jące jego lojal­ność. Mamy nie­wiel­kie szanse na ich wykry­cie. Nato­miast oni… prze­ciw­nie! Od razu się zorien­tują, że agent został prze­wer­bo­wany! Tak to działa! Dobra służba roz­po­czyna wtedy grę zwrotną. I pom­puje w nas, co tylko jest im potrzebne, do potęgi dru­giej. Czyli lepiej być nie może! Jak mają głup­ców za prze­ciw­ni­ków, mogą tak robić latami. Aż sprze­da­dzą nam tę jedną infor­ma­cję, która w okre­ślo­nych uwa­run­ko­wa­niach histo­ryczno-poli­tycz­nych będzie ich koniem tro­jań­skim. A my, zanim wcią­gniemy go do mia­sta, będziemy tylko mogli się zasta­na­wiać, czy jest praw­dziwy, czy nie.

Kon­rad cho­dził po pokoju, mówiąc teraz ciszej, już bez pod­nie­ce­nia i wcze­śniej­szego zadę­cia. Mar­cin, który począt­kowo postrze­gał jego słowa jako pate­tyczne, z cza­sem doszedł do wnio­sku, że to dobry wykład, i obie­cał sobie zapa­mię­tać z niego jak naj­wię­cej. Tyle że czuł już psy­chiczne zmę­cze­nie i nie był pewny, czy da radę wytrzy­mać jesz­cze pół godziny. Zro­zu­miał jed­nak, dla­czego szef pod­jął decy­zję utaj­nie­nia sprawy Ruperta.

– Obna­żymy Ruperta nie­za­leż­nie od tego, czyim jest synem i jakie to spo­wo­duje skutki. Ale zro­bimy to tak, żeby Popo­wski nie cie­szył się za bar­dzo i nie dostał kolej­nego orderu. Tego archi­wum… też nie dosta­nie! Nie będziemy im w Jase­nie­wie znowu sta­wiać szam­pana… jak za sprawę pre­miera, nie przy­mie­rza­jąc – zakoń­czył Kon­rad tro­chę cynicz­nie, tro­chę zło­śli­wie, ale na pewno szcze­rze.

– Sze­fie? Ten drink wciąż jest aktu­alny? – zapy­tał Mar­cin z uśmie­chem.

– Jeden! Potem zała­twiaj doku­menty dla Bia­ło­ru­sina. Aha! Znajdź mu też jakieś tanie miesz­kanko w War­sza­wie. Przy­go­tuj się, będziesz z nim pra­co­wał. To kapi­tan KGB z Miń­ska.

41

Prom wpły­nął do portu w Nynäshamn o cza­sie. Jor­gen­sen spa­ko­wał się, wyrzu­cił do kosza pustą butelkę po brandy i zaj­rzał pod łóżko. Zało­żył torbę na ramię i sta­nął przy drzwiach. Przez chwilę pomy­ślał, czy wszystko zabrał i co powi­nien dalej zro­bić. Wyjął port­fel i spraw­dził, czy ma kartę tele­fo­niczną. Miał, więc już nie będzie musiał iść do kio­sku.

Wyszedł z ter­mi­nalu pro­mo­wego i poczuł silny powiew wia­tru od morza. Był zły na sie­bie, że nie wziął cie­plej­szego ubra­nia. Przed wyjaz­dem zapo­znał się z pro­gnozą pogody, lecz tem­pe­ra­tura spa­dła znacz­nie bar­dziej, niż się spo­dzie­wał. Na cyfro­wym wyświe­tla­czu, zamon­to­wa­nym na dachu ter­mi­nalu, poja­wiała się raz po raz czer­wona liczba: +13.

Do koń­co­wej sta­cji kolejki pod­miej­skiej było około pół kilo­me­tra. Znał drogę, bo z tego samego ter­mi­nalu odpły­wał prom na Gotlan­dię. Kiedy zajął miej­sce w środ­ko­wym wago­nie, do odjazdu pozo­stało pięt­na­ście minut.

Pomy­ślał, że mógłby poje­chać teraz do domu, ubrać się cie­plej i dopiero potem udać się do Åkersbergi. Prze­jazd, z sze­ścio­mi­nu­tową prze­siadką w Västerhaninge, trwał pół­to­rej godziny. Potem z Jakobs­bergu miał już nie wię­cej niż trzy­sta metrów do domu. Zre­zy­gno­wał jed­nak z tego pomy­słu, i to nie dla­tego, że byłoby to nie­zgodne z tym, co zapla­no­wał. Po pro­stu chciał, by to wszystko już się skoń­czyło. Pra­gnął mieć dzi­siaj spo­kój. Wró­cić do domu. Zadzwo­nić do Carla. Teraz myślał tylko o nim. Miał tylko jego. Kochał go teraz jesz­cze moc­niej. Praw­dziwy jest tylko on i Ingrid, wszystko inne to fik­cja. Nawet Gerda! Ta myśl spo­wo­do­wała przy­pływ roz­cza­ro­wa­nia, jakiego do tej pory nie znał.

Wyda­rze­nia ostat­nich dni kłę­biły się w nim nie­upo­rząd­ko­wane. Nie mógł sobie z tym pora­dzić. Nie był na to przy­go­to­wany. Coraz sil­niej jed­nak prze­bi­jało się z tego cha­osu prze­czu­cie, że musi coś zro­bić, że dłu­żej tak trwać nie może. Nie mar­twił się jed­nak o sie­bie, myślał o Carlu.

Kolejka ruszyła zgod­nie z roz­kła­dem o czter­na­stej zero pięć. Na dru­giej sta­cji do wagonu weszła hała­śliwa grupa chłop­ców o śnia­dych twa­rzach, w orta­lio­no­wych kurt­kach i opa­da­ją­cych spodniach. Wyglą­dali na człon­ków jakie­goś gangu. Pili coca–colę z papie­ro­wych kub­ków i roz­sie­dli się, opie­ra­jąc mokre buty o sie­dze­nia. Jeden z nich, naj­wy­raź­niej skłó­cony z pozo­sta­łymi, usiadł dwa rzędy dalej. Kom­pani robili sobie z niego żarty. Po chwili w jego kie­runku pole­ciały puste kubki po coli. On też nie pozo­sta­wał dłużny i wyka­zy­wał silną wolę walki. Ogar­niała ich coraz więk­sza weso­łość. W wago­nie było jesz­cze kilku pasa­że­rów. Wszy­scy uda­wali, że niczego nie widzą, i sie­dzieli wpa­trzeni w okno, jakby się bali, że samym spoj­rze­niem mogą ścią­gnąć na sie­bie kło­poty.

Jor­gen­sen wstał, bez słowa pod­szedł do pierw­szego z brzegu chło­paka i gwał­tow­nym ruchem zepchnął jego nogi z sie­dze­nia. Pod­niósł z pod­łogi kubek i rzu­cił nim w tego, który sie­dział pod oknem.

Nagle wszy­scy zamil­kli. Zro­biło się cicho. Pozo­stali zdjęli nogi z sie­dzeń i pozbie­rali kubki. Kolejka ruszyła. Wszy­scy sie­dzieli w mil­cze­niu aż do następ­nej sta­cji, na któ­rej wysie­dli. Zacho­wa­nie star­szego czło­wieka musiało ich zaszo­ko­wać. Nikt ni­gdy nie zwró­cił im uwagi.

Dopiero po dłuż­szej chwili zdał sobie sprawę z tego, co zro­bił. To było sprzeczne z jego naturą. Powi­nien sie­dzieć i patrzeć w okno jak inni. Dzia­łał jed­nak spon­ta­nicz­nie i nie potra­fił wytłu­ma­czyć wła­snego zacho­wa­nia. Z jed­nej strony czuł się nie­swojo, bo nie rozu­miał swo­jego czynu, ale z dru­giej owład­nęło nim nara­sta­jące przy­jemne uczu­cie satys­fak­cji. Zda­rze­nie to zupeł­nie wybiło go z dotych­cza­so­wych myśli. Nawet nie zauwa­żył, kiedy zdą­żył się prze­siąść w Västerhaninge na pociąg linii 35 do Bålsta.

Pociąg wje­chał na Cen­tralny. Jor­gen­sen wysiadł wraz z tłu­mem podróż­nych i przej­ściem pod­ziem­nym dotarł na postój tak­só­wek przed dwor­cem. Wsiadł do żół­tego samo­chodu z bar­dzo ciem­nym kie­rowcą. Od razu pomy­ślał o pol­skim tak­sów­ka­rzu z Gdań­ska i wie­dział, że z tym nie poroz­ma­wia tak jak z tam­tym. Popro­sił o pod­wie­zie­nie do sta­cji ben­zy­no­wej w Åkersberdze, pół­tora kilo­me­tra od swo­jego domu. Ni­gdy nie wymie­niał dokład­nego adresu, pod który się uda­wał. Na wszelki wypa­dek. Kie­rowca wbił nazwę do GPS, cho­ciaż wszy­scy miesz­kańcy Sztok­holmu wie­dzą, gdzie jest Åkersberga. Jor­gen­sen pomy­ślał, że teraz każdy może zostać tak­sów­ka­rzem, także Soma­lij­czyk, który do Szwe­cji przy­je­chał zale­d­wie rok temu.

Jazda zajęła czter­dzie­ści pięć minut. Kie­rowca rze­czy­wi­ście nie ode­zwał się ani sło­wem. Może nie znał szwedz­kiego, a może nie miał nic do powie­dze­nia. Jor­gen­sen wszedł do baru na sta­cji ben­zy­no­wej, z auto­matu zadzwo­nił na radio­taxi i zamó­wił samo­chód na osiem­na­stą.

Docho­dziła szes­na­sta. Kupił sobie fran­cu­skiego hot doga z keczu­pem, musz­tardą, sosem czosn­ko­wym i dużą caffè latte. Był jedy­nym klien­tem. Sta­nął z boku przy sto­liku i się­gnął po leżącą na bla­cie „Sven­ska Dag­bla­det”. Nie spo­dzie­wał się tego dnia żad­nej wia­do­mo­ści, jed­nak z przy­zwy­cza­je­nia przej­rzał rubrykę ogło­szeń. Nic nie zna­lazł. Kiedy już zjadł i dopił kawę, odło­żył gazetę na miej­sce i posta­no­wił iść.

Na zewnątrz wciąż wiał silny wiatr. Było jed­nak znacz­nie zim­niej niż w Nynäshamn. Jor­gen­sen wró­cił na sta­cję i kupił orta­lio­nowy płaszcz prze­ciw­desz­czowy.

Czte­ry­sta metrów za sta­cją skrę­cił w szu­trową drogę pro­wa­dzącą na wybrzeże, gdzie stał jego dom. Szedł pod wiatr i miał wra­że­nie, że pcha przed sobą wielką puchową poduszkę. Do przej­ścia zostało mu jesz­cze trzy­sta metrów. Mija­jąc pose­sję Svens­so­nów, zoba­czył, że stary Jens mimo pogody pra­cuje w ogro­dzie, i w tym momen­cie pomy­ślał, że źle to zapla­no­wał. Jen­sowi wyda się dziwne, że sąsiad w taką pogodę idzie pie­szo.

Jens rze­czy­wi­ście go zauwa­żył, więc Jor­gen­sen się zatrzy­mał i mimo huczą­cego wia­tru i szumu drzew zaczął tłu­ma­czyć, że zepsuł mu się samo­chód i jest w warsz­ta­cie w Åkersberdze. Jens o nic się nie dopy­ty­wał i nawet nie sły­szał, bo był cał­kiem głu­chy na jedno ucho, a dru­gie też nie dzia­łało jak należy. Poki­wał jed­nak zna­cząco głową ukrytą w kap­tu­rze pele­ryny.

Jor­gen­sen wszedł do domu. Dokład­nie zamknął za sobą drzwi. Wszystko wyglą­dało tak, jak zosta­wił parę dni temu. Na stole dostrzegł otwarty kar­ton mleka. Przez chwilę zasta­no­wił się, czy to moż­liwe, żeby zapo­mniał go wsta­wić do lodówki. Pową­chał i poczuł ostry smród. Spraw­dził datę. Mleko było sprzed trzech dni. Wydało mu się dziwne, że nie zauwa­żył tego kar­tonu. Ale nie mógł wyklu­czyć, że tak wła­śnie było. Zszedł do piw­nicy. Zapa­lił świa­tło i przez chwilę obser­wo­wał pomiesz­cze­nie, spraw­dza­jąc usta­wie­nie przed­mio­tów. Skon­cen­tro­wał się na narzę­dziach ogrod­ni­czych opar­tych o ścianę. Ich uło­że­nie miało swój sens i porzą­dek, podob­nie jak dwa włosy zaci­śnięte mię­dzy nimi w odpo­wied­nim miej­scu. Jakie­kol­wiek ich poru­sze­nie, jak w grze w bierki, zmie­ni­łoby układ, któ­rego już w żaden spo­sób nie dałoby się odtwo­rzyć.

Wszystko było w porządku. Odsta­wił narzę­dzia na bok i otwo­rzył zama­sko­wane przej­ście do swo­jego „labo­ra­to­rium”. Wszedł do środka i zamknął za sobą drzwi.

O sie­dem­na­stej trzy­dzie­ści zakoń­czył pracę i zosta­wił wszystko w schro­nie tak, jak było. Posta­no­wił, że tym razem nie będzie robił porząd­ków. Wie­dział, że coś się z nim dzieje, nie bar­dzo jed­nak potra­fił okre­ślić co. Po prze­czy­ta­niu na pro­mie pro­to­kołu prze­słu­cha­nia Zubowa nie prze­spał ani godziny. Nie zauwa­żył nawet, jak prom wszedł w burzę i zaczęło nim mocno koły­sać. Wspo­mnie­nia mie­szały mu się z fan­ta­zjami i nie­usta­jącą próbą oceny wła­snego życia. Był jed­nak pewny, że musi zmie­nić bieg swego losu, by ochro­nić Carla i to, co zostało.

Teraz chciał tylko jak naj­prę­dzej zna­leźć się w domu. Liczył na to, że w dro­dze powrot­nej na sta­cję ben­zy­nową wiatr będzie dmu­chał mu w plecy, ten jed­nak zło­śli­wie ucichł. Jor­gen­sen spóź­nił się dzie­sięć minut, ale tak­sówka cze­kała.

Docho­dziła dzie­więt­na­sta, gdy doje­chał na Kvarnvägen w Jakobs­bergu. Prze­szedł wzdłuż budynku, wysta­wiony na widok sąsia­dów z par­teru, któ­rzy zasia­dali do kola­cji. Krę­co­nymi scho­dami dotarł na pierw­sze pię­tro i otwo­rzył drzwi. Nie zapa­lał świa­tła. Powoli wśli­zgnął się do miesz­ka­nia i zro­bił obchód. Zawsze tak postę­po­wał, gdy nie było go w domu kilka dni. Chciał spraw­dzić, czy pamięta roz­sta­wie­nie mebli, przed­mio­tów, zapach. Miał wra­że­nie, że gdyby pod jego nie­obec­ność ktoś tutaj wszedł, musiałby to wyczuć. A naj­le­piej wyczułby to wła­śnie w ciem­no­ści.

Po chwili zapa­lił świa­tło i pod­cią­gnął do połowy rolety szczel­nie zasła­nia­jące okna. O tej porze roku było jesz­cze jasno, cho­ciaż dzień był raczej jesienny niż letni. Pod­szedł do zamknię­tych drzwi pokoju Carla i zaj­rzał przez dziurkę od klu­cza. Wewnątrz było szaro, ale mógł wyraź­nie dostrzec spory balo­nik z prze­zro­czy­stej folii leżący na łóżku. Każde otwar­cie drzwi powo­do­wało ruch powie­trza, który tar­gał lek­kim balo­nikiem. Uło­że­nie go ponow­nie w tym samym miej­scu było prak­tycz­nie nie­moż­liwe.

Nie­po­trzeb­nie zabez­pie­czał się w ten spo­sób i dobrze o tym wie­dział. W domu nie trzy­mał żad­nych przed­mio­tów zwią­za­nych ze swoją pracą wywia­dow­czą. Co wię­cej, rozu­miał, że takie środki ostroż­no­ści mogą wła­śnie wzbu­dzić podej­rze­nia, bo są dobrze znane w śro­do­wi­sku służb spe­cjal­nych na całym świe­cie. Chciał jed­nak wie­dzieć pierw­szy, kiedy kontr­wy­wiad wpad­nie na jego trop, bo wią­zał z tym pewne oso­bi­ste plany.

Balo­nik tkwił nie­po­ru­szony.

Na auto­ma­tycz­nej sekre­tarce w przed­po­koju migało czer­wone świa­tełko. Zauwa­żył je natych­miast, gdy wszedł, ale naj­pierw musiał spraw­dzić miesz­ka­nie.

To był Carl. Wia­do­mość z tego ranka. Pro­sił, żeby ojciec spraw­dził jego łódź. Bał się, że sztorm na Bał­tyku może jej zaszko­dzić.

Jor­gen­sen zaklął. Kiedy scho­dził z promu, pamię­tał, żeby spraw­dzić łódź Carla, która stała w klu­bie pół kilo­me­tra od ich domu w Åkersberdze. Była dobrze zacu­mo­wana i choć wiało od strony morza, nic jej nie mogło się stać. Wie­dział, że to uko­chana łódź syna, który poświę­cał jej każdą wolną chwilę. Żeby ją kupić, wziął ogromny kre­dyt w banku, a także poży­czył tro­chę pie­nię­dzy od niego.

Tele­fon ozna­czał, że Carl szuka kon­taktu z ojcem, bo prze­cież mógł popro­sić kogoś z klubu. I to było teraz naj­waż­niej­sze. Jor­gen­sen szybko się ubrał. Wło­żył zie­loną kurtkę Bar­bo­ura i swoim volvo 245 poje­chał z powro­tem do Åkersbergi. Było wpół do dzie­sią­tej wie­czo­rem.

W sezo­nie let­nim jazda po Sztok­hol­mie była znacz­nie uła­twiona, ale nawet w takich warun­kach Jor­gen­sen zła­mał wie­lo­krot­nie ogra­ni­cze­nia pręd­ko­ści, ryzy­ku­jąc utratę prawa jazdy. Po raz pierw­szy! Chciał jed­nak jak naj­szyb­ciej być z powro­tem w domu, by jesz­cze przed nocą zadzwo­nić do Carla i zdać mu rela­cję z inspek­cji łodzi. Żadne kłam­stwo nie wcho­dziło w grę!

Jadąc, myślał o nim i zro­zu­miał, że tylko on może odmie­nić jego los. Tylko on! Bo jest jego synem!

Opi­nia radziec­kiego agenta Fishera-Abla, że nie­le­ga­łem się rodzi i umiera, jest już nie­ak­tu­alna. Przy­naj­mniej dla niego, Hansa Jor­gen­sena! Myślał życze­niowo, bo to było tylko silne wra­że­nie. Lecz kiedy się zasta­na­wiał, jak to zro­bić, jak ta roz­mowa powinna się zacząć, a przede wszyst­kim co będzie potem, opusz­czał go entu­zjazm. Wtedy przez chwilę mu się wyda­wało, że jed­nak Fisher-Abel9 miał rację. Hans Jor­gen­sen jest nie­le­ga­łem i tylko nie­le­ga­łem, naprawdę taki czło­wiek ni­gdy się nie uro­dził, umrzeć więc może tylko nie­le­gał. Nie jako nie­le­gał!

Tur­bu­len­cje myśli były już tak męczące, że nawet nie zauwa­żył, kiedy zatrzy­mał się pod domem. Sie­dział w samo­cho­dzie przy włą­czo­nym sil­niku i z nie­po­ko­jem się zasta­na­wiał, jak doje­chał z powro­tem do Jakobs­bergu. Jak to moż­liwe, że nie zapa­mię­tał drogi?

– Co się ze mną dzieje?! – powie­dział do sie­bie pół­gło­sem, wyraź­nie zanie­po­ko­jony.

Dopiero po chwili dotarło do niego, że czas wysiąść.

Znów wiał pół­nocny wiatr i Jor­gen­sen pomy­ślał, że latem tak zimno jesz­cze w Szwe­cji nie było. Miał do przej­ścia tylko sto metrów, ale zapiął kurtkę pod szyję.

W domu było cie­pło. Spraw­dził kalo­ry­fery i ze zdzi­wie­niem stwier­dził, że grzeją. Poszedł do kuchni i zro­bił sobie her­batę jabł­kowo-mię­tową. Uła­mał kawa­łek twar­dego knäckebröda, posma­ro­wał mar­ga­ryną, poło­żył na wierzch pla­ster sera i kilka kawał­ków ogórka. Tale­rzyk i kubek posta­wił na stole przy oknie. Zde­cy­do­wał jed­nak, że zje dopiero po roz­mo­wie z Car­lem.

Słu­chawka tele­fonu stała przed nim na stole.

Naci­snął menu i na wyświe­tla­czu poja­wiło się „Carl komórka”. Syn ode­brał nie­mal natych­miast.

– Cześć, tato! – zabrzmiało w słu­chawce.

– Witaj, synu! – odparł Jor­gen­sen. Od zawsze wła­śnie tak zaczy­nali roz­mowę przez tele­fon. – Co u cie­bie sły­chać? Nie pytam, gdzie jesteś… oczy­wi­ście! Dobrze się czu­jesz?

– Wszystko w porządku. Tato… nic mi nie jest. – W słu­chawce na chwilę zale­gła cisza. – Widzia­łem twoje kwiaty na gro­bie mamy… Piękne!

– Przy­kro mi, że tak to wyszło… – Jor­gen­sen czuł, że zaci­ska mu się gar­dło i za chwilę nie będzie mógł mówić.

– Daj już spo­kój! Wszystko w porządku. Mamy prze­cież sie­bie… – Ton głosu Carla świad­czył, że wyczuł wzru­sze­nie ojca. – Będę w Sztok­hol­mie już za kilka dni. Koń­czę ćwi­cze­nia wcze­śniej. Pój­dziemy jesz­cze raz… razem! Dobrze? Bar­dzo chcę się z tobą zoba­czyć i poroz­ma­wiać… Zostanę do ponie­działku na Kvarnvägen, dobrze? Zro­bimy sobie wspa­niałą ucztę…

– Oczy­wi­ście, synu! – Hans nie mógł wydu­sić z sie­bie wię­cej.

– Upiekę indyka w poma­rań­czach. I co byś powie­dział na… raki i kraby?

Głos Carla był cie­plej­szy niż zwy­kle. Jor­gen­sen zauwa­żył to natych­miast, potrze­bo­wał tego, i znów powró­ciła myśl, że powi­nien mu wszystko powie­dzieć i wła­śnie na nim się oprzeć.

– Świet­nie, Carl! Ja to przy­go­tuję… Wspa­niale! Raki, indyk… – Urwał nagle i po chwili waha­nia dodał: – Wiesz, ja też chcę z tobą poroz­ma­wiać. Mam coś waż­nego… zresztą… bo ja wiem…

– Co z tobą, tato? – rzu­cił Carl, wyraź­nie zanie­po­ko­jony, bo od śmierci matki bał się o niego coraz czę­ściej. – Co się dzieje?!

– Nic… Nic, wszystko w porządku! Bar­dzo się za tobą stę­sk­ni­łem i… jak by ci to powie­dzieć… źle się czuję, że nie byłem z tobą u Ingrid. Nie rozu­miem tego…

Jor­gen­sen poczuł, że ucisk w gar­dle wresz­cie ustą­pił, ale z oczu pły­nęły mu strugi łez. Sta­rał się jed­nak mówić nor­mal­nie, tak by Carl tego nie zauwa­żył. Ogar­nęła go nie­znana mu dotąd świa­do­mość ulgi.

– Wiesz, synu, czuję się, jak­bym prze­grał… Cza­sami ma się okropne wyrzuty sumie­nia… Ja…

– Tato! Daj już spo­kój! Poroz­ma­wiamy, kiedy przy­jadę… Kocham cię!

– Tak, Carl. – Jor­gen­sen patrzył przez okno na młode klony szar­pane przez wiatr. Zerwane liście goniły sku­lony cień jakie­goś prze­chod­nia, widoczny na tle latarni. – Ja cie­bie też! Prze­pra­szam, tak się tro­chę roz­kle­iłem… – Zorien­to­wał się, że posu­nął się za daleko i nie­po­trzeb­nie zde­ner­wo­wał Carla. – Byłem w Åkersberdze. Dzi­siaj… Łódź w porządku – zaczął wyraź­nym, pogod­nym gło­sem. – Sztorm jest potężny. Czuje się go także w Jakobs­bergu. Popra­wi­łem odboje…

– Wcho­dzi­łeś do środka?

– Tak. Spa­dła ze stołu butelka po wodzie, ale się nie roz­biła…

– Wiatr jest pół­nocno-zachodni. Spraw­dza­łem – powie­dział Carl.

– No tak! Nasz klub usta­wiony jest na połu­dniowy wschód. Rze­czy­wi­ście było to czuć na przy­stani. – Jor­gen­sen był już spo­kojny i wyglą­dało, że Carl to wyczuł.

– Spo­tka­łeś kogoś?

– Widzia­łem świa­tło na łodzi Hage­nów i Svens­so­nów. Pew­nie byli…

– Stieg Hagen miał spę­dzić całe lato na łodzi. Mówił mi pod­czas Mid­som­maru. Zamie­rzał popły­nąć na Wyspy Alandz­kie, do Hel­si­nek i Tal­lina. To dziwne, że wciąż cumuje.

– Może to nie była łódź Hage­nów. Było już ciemno! – Jor­gen­sen zła­pał się na tym, że praw­do­po­dob­nie się pomy­lił.

– Nie­ważne, tato! – wtrą­cił Carl. – Jest coś jesz­cze… W nie­dzielę dołą­czy do nas Sophie…

– Zupeł­nie zapo­mnia­łem! – pra­wie wykrzyk­nął Jor­gen­sen i pokrę­cił głową, jakby sam nie wie­rzył wła­snym sło­wom. Sophie Lund­berg, znana dzien­ni­karka SVT24, od kilku lat była part­nerką Carla. – Oczy­wi­ście! Będzie wspa­niale! Co u niej sły­chać? – Przez sekundę pomy­ślał, że nie będzie mógł mu powie­dzieć tego, co sobie zapla­no­wał, ale zaraz dotarło do niego, że prze­cież jesz­cze nie pod­jął osta­tecz­nej decy­zji.

– Duże zmiany, tato! Duże… U niej… u mnie! Myślę, że także u cie­bie…

– Nie rozu­miem…

– Zacze­kaj do soboty. To już za trzy dni. Kup szam­pana! Ja też kupię! Teraz idź już spać… – Prze­rwał na moment i zaraz dodał: – Cie­szę się, że jesteś moim ojcem!

– A ja, że ty jesteś moim synem. Dobra­noc, Carl.

– Dobra­noc, tato.

Her­bata zupeł­nie wysty­gła. Ale kanapka z twar­dego chleba sma­ko­wała mu jak ni­gdy dotąd.

42

Sara pole­ciała do Wilna samo­lo­tem o jede­na­stej czter­dzie­ści pięć. Stam­tąd wyru­szyła auto­bu­sem do Miń­ska.

Jej rosyj­ski pasz­port nie zwró­cił naj­mniej­szej uwagi ani litew­skich, ani bia­ło­ru­skich pogra­nicz­ni­ków. Sam prze­jazd zajął nie­całe trzy godziny i wie­czo­rem była już w Miń­sku. Wysłała „Tra­vi­sowi” SMS-a z zako­do­waną infor­ma­cją, że jest już na miej­scu.

Cze­kała, prze­cha­dza­jąc się w pobliżu fon­tanny obok Koma­row­skiego Rynku, który od pół­go­dziny był już zamknięty. Pode­szła do rzeźby panny z pie­skiem i przy­sia­dła na murku. Uważ­nie obser­wo­wała oto­cze­nie. Nie­liczni już prze­chod­nie nie wzbu­dzali jej podej­rzeń. Znała to miej­sce dobrze, cho­ciaż ni­gdy tu nie była. Przed wyjaz­dem z War­szawy dokład­nie zapo­znała się z doku­men­ta­cją tak zwa­nego MNK, miej­sca nawią­za­nia kon­taktu. Teraz miało być ono wyko­rzy­stane po raz pierw­szy.

Poczuła wibra­cję tele­fonu w kie­szeni. To był sygnał od „Tra­visa”, że zajął już pozy­cję i gotów jest do nawią­za­nia kon­taktu. Ruszyła w lewo ulicą, przy któ­rej stały zapar­ko­wane żółte mini­busy. Po jakichś stu metrach skrę­ciła ponow­nie w lewo, a po następ­nych dwu­stu dotarła do pię­cio­po­zio­mo­wego par­kingu samo­cho­do­wego.

Na chwilę zatrzy­mała się przed wej­ściem i skon­tro­lo­wała oto­cze­nie. Weszła do środka, wje­chała windą na odkryty ostatni poziom. Sta­nęła na zewnątrz. Po chwili zauwa­żyła, że z sze­regu wysu­nął się biały samo­chód i zatrzy­mał przo­dem do niej. Z tej odle­gło­ści nie mogła doj­rzeć kie­rowcy. Samo­chód bły­snął świa­tłami i Sara zro­zu­miała, że to „Tra­vis”. Pod­nio­sła rękę i samo­chód z wolna pod­je­chał. Dopiero wtedy zoba­czyła twarz „Tra­visa”. Ulżyło jej. Usia­dła obok niego. Przy­wi­tali się ser­decz­nie, cho­ciaż widzieli się dwa dni temu.

– Pierw­szy raz w Miń­sku. Na twoim gospo­dar­stwie – rzu­ciła z uśmie­chem.

– Rze­czy­wi­ście! Pierw­szy raz. Mam jed­nak nadzieję, że ostatni…

– Potwier­dzam! Dosta­łeś dzi­siaj rano wia­do­mość? Roz­po­czę­li­śmy ofi­cjal­nie eks­fil­tra­cję Popo­wów, czyli twoją też! Kon­rad powo­łał spe­cjalny zespół… – Zamil­kła na chwilę, gdyż „Tra­vis” pod­je­chał do okienka, by zapła­cić za par­king. – Tego kapi­tana… Zaraz, jak on się nazywa…?

– Krupa. Wasia ma na imię – natych­miast zare­ago­wał „Tra­vis”.

– Jest decy­zja. Zabie­ramy go do Pol­ski. Kon­rad uznał, że robimy to nie­za­leż­nie od tego, jak się spi­sze w spra­wie archi­wum. Jego wie­dza o pracy bia­ło­ru­skiego kontr­wy­wiadu może być dla nas uży­teczna.

„Tra­vis” poki­wał z zado­wo­le­niem głową i zaraz dorzu­cił:

– Będzie z niego poży­tek. Jestem tego pewien. Jego pomysł na twier­dzę jest pro­sty, odważny i ryzy­kowny, ale wkom­po­no­wuje się dokład­nie w to, co chcemy osią­gnąć. Poroz­ma­wiamy o tym póź­niej.

– Przy­go­to­wu­jemy dla niego doku­menty, żeby prze­rzu­cić go przez gra­nicę. Jest jed­nak pewna sprawa… – Sara zawie­siła głos. – Kon­rad chce prze­ba­dać tego Krupę na wykry­wa­czu kłam­stwa.

– Myślę, że nie będzie z tym pro­blemu. Może mu się to nie spodo­bać, ale jak już będzie w Pol­sce, nie będzie miał wyboru. To jasne! – sko­men­to­wał „Tra­vis” bez emo­cji.

– Rzecz w tym, że Kon­rad chce go prze­ba­dać jesz­cze przed roz­po­czę­ciem ope­ra­cji w Brze­ściu… – „Tra­vis” spoj­rzał na Sarę nie­mal z prze­ra­że­niem. – Spo­dzie­wa­łam się takiej reak­cji – dorzu­ciła.

– A jeżeli Krupa się nie zgo­dzi? Może to zro­bić z tysiąca powo­dów, choćby ze stra­chu. Czy wtedy wyco­famy się ze sprawy? Prze­cież to nie­moż­liwe! On zna pra­wie wszyst­kie szcze­góły…

– Trudno! Kon­rad jed­nak nie chce, byśmy wpa­dli w ręce KGB. Nie ma takiego archi­wum na świe­cie, któ­rego by nie poświę­cił dla swo­ich ludzi. Poza tym jeżeli Krupa godzi się na wyjazd z Bia­ło­rusi i prze­rzu­ce­nie na Zachód, to musi zakła­dać, że będziemy go spraw­dzać. Pew­nie nie podej­rzewa, że to może być teraz i tutaj…

– Co ty, Saro?! Dzi­siaj?! – nie­mal wykrzyk­nął „Tra­vis”.

– Nie… nie dener­wuj się! Póź­niej – odpo­wie­działa spo­koj­nie. – Zakła­damy, że jeżeli jest pod­sta­wiony, to Bia­ło­ru­sini będą chcieli zdjąć nas wszyst­kich na gorą­cym uczynku. Przed robotą to byłby suk­ces poło­wiczny, a mają na to dość sił i środ­ków. Są prze­cież u sie­bie, czyż nie?

– To jasne! – rzu­cił „Tra­vis”, cały czas obser­wu­jąc w luster­kach oto­cze­nie. Prawe usta­wił tak, by rów­nież Sara mogła to robić.

– Jeżeli nie zgo­dzi się na bada­nie lub wynik będzie nega­tywny, koleś zosta­nie w zamknię­ciu do czasu, aż wszy­scy opu­ścimy Bia­ło­ruś. Ruscy ni­gdy się nie dowie­dzą, gdzie jest archi­wum…

– No tak! Twier­dza to ogromny obszar…

– A tylko my znamy praw­dziwą loka­li­za­cję skrzyni! – rzu­ciła pew­nie Sara.

– Wtedy zosta­nie nam jedy­nie cze­kać, aż Bia­ło­ruś wstąpi do NATO lub Unii – stwier­dził z sar­ka­zmem „Tra­vis”. – Czyli nie będzie to za naszego życia.

– Nie bądź takim pesy­mi­stą, Oleg! W tej czę­ści świata jesz­cze dużo może się zmie­nić.

„Tra­vis” klu­czył samo­cho­dem już dłuż­szą chwilę. Pod­je­chał na par­king pod jakimś blo­kiem miesz­kal­nym, usta­wił się przo­dem do kie­runku jazdy i obser­wo­wał ulicę. Po kilku minu­tach ruszył, poko­nał trzy­sta metrów i pod­je­chał pod podobny blok obok. Sara wzięła swoją torbę podróżną i nese­ser, w któ­rym miała magne­to­metr, po czym oboje wysie­dli z samo­chodu.

– Więc tutaj jest ten twój safe house? – zauwa­żyła, patrząc na kil­ku­pię­trowy dom, od dawna wyma­ga­jący remontu.

– To dobre miej­sce. Taka zwy­kła miń­ska dziel­nica. Spo­kojna i bez­pieczna, ale nie­ty­powa dla bez­piecz­nia­ków. Oni miesz­kają w innej czę­ści mia­sta – sko­men­to­wał „Tra­vis”.

Weszli pie­szo na trze­cie pię­tro, cho­ciaż w bloku była winda. Uwię­zie­nie w win­dzie mogło się stać nie­po­trzeb­nym pro­ble­mem, szcze­gól­nie w sta­rym, post­so­wiec­kim domu.

„Tra­vis” otwo­rzył drzwi do miesz­ka­nia numer 56 i wszedł pierw­szy, zapa­la­jąc świa­tło w przed­po­koju. Sara weszła za nim i już po chwili poczuła wyraźny, znany, kwa­śno­ostry zapach.

– To grzyb – uprze­dził jej pyta­nie „Tra­vis”. – Nie pró­buję z tym nic robić, bo to zbędny kło­pot. Może przy­cią­gnąć uwagę. Zresztą sąsie­dzi też nic z tym nie robią.

– Nie ma pro­blemu. Bywało gorzej. – Jej iro­nia wska­zy­wała, że rze­czy­wi­ście nie jest tym prze­jęta.

– Tu będziesz spała. – „Tra­vis” poka­zał jej duży pokój urzą­dzony bez smaku, ale prak­tycz­nie. – Pew­nie jesteś bar­dzo głodna. Przy­go­to­wa­łem coś na dzi­siej­szy wie­czór. Nic spe­cjal­nego, ale nie pój­dziesz spać głodna. – Prze­szedł do kuchni i otwo­rzył lodówkę. – Zaraz coś przy­rzą­dzę…

– Zrób mi naj­pierw her­batę. Cytrynę masz?

– Myślisz, że zapo­mnia­łem, jak bie­ga­łem szu­kać cytryn w nie­dzielny wie­czór w Bia­łym­stoku? Tego się nie zapo­mina! Ni­gdy! – „Tra­vis” silił się na żar­to­bliwy ton.

Sara nie była zło­śliwa ani uciąż­liwa, ale jej nałóg pale­nia papie­ro­sów i picia her­baty z cytryną mógł być męczący, szcze­gól­nie gdy jej tego zabra­kło.

Usia­dła w kuchni i zapa­liła. „Tra­vis” podał jej popiel­niczkę i włą­czył czaj­nik elek­tryczny. Posta­wił tale­rze na stole, a gar­nek na kuchni.

– Ugo­to­wa­łem swoją spe­cjal­ność… Pamię­tasz?

– Nie pamię­tam. Pró­bo­wa­łam?

– Nie jestem pewny… – odparł w podob­nym nastroju „Tra­vis”. – To zupa rybna! W ogól­nym zało­że­niu podobna raczej do bouil­la­ba­isse niż do uchy. Dosto­so­wana do bia­ło­ru­skiego rynku. W zasa­dzie wszystko można tutaj kupić, ale trzeba się tro­chę nacho­dzić za mał­żami, kre­wet­kami i kra­bem. Ostat­nio, jak wiesz, byłem bar­dzo zajęty i nie mia­łem czasu łazić po skle­pach, więc jest to raczej ucha oparta na zaso­bach mojego sklepu osie­dlo­wego…

– Daj spo­kój! – prze­rwała mu Sara, widząc, że „Tra­vis” jest tro­chę skrę­po­wany. – Jestem głodna jak wilk. Zjem twoją uchę nawet bez ryb. Byle była ostra!

– Jest! Oczy­wi­ście! Są też w niej rybki. – „Tra­vis” wyjął boche­nek czar­nego chleba, ukroił kilka kro­mek i wło­żył je do pla­sti­ko­wego koszyczka na stole. – Nie bar­dzo rozu­miem, jak prze­pro­wa­dzimy bada­nie Wasi – powró­cił do prze­rwa­nego wątku. – Prze­cież trzeba ścią­gnąć poli­gra­fera z Pol­ski… mieć odpo­wiedni lokal. Krupa musi być przy­go­to­wany. To nie będzie łatwe zada­nie. I kiedy mamy to zro­bić? Jest mało czasu!

– Wiesz, Oleg, bar­dzo się cie­szę… – odparła Sara jakby nie na temat. – Cie­szę się, że mówisz o tym, co mamy zro­bić, w kate­go­rii „my”: prze­pro­wa­dzimy, mamy i tak dalej. To zna­czy, że jesteś przy­go­to­wany na tę robotę nie­za­leż­nie od ryzyka, że ufasz mi, że wie­rzysz we mnie. Sza­nuję cię za to. Bar­dzo! – mówiła, patrząc mu pro­sto w oczy, tak jak zawsze, gdy czuła, że jej słowa płyną z serca.

„Tra­vis” wyjął z lodówki butelkę wódki i poka­zał ją Sarze z nie­mym pyta­niem na twa­rzy. Uśmiech­nęła się i ski­nęła głową. Posta­wił dwa kie­liszki i pew­nym ruchem nalał wódki. Stał oparty o szafkę, w czer­wo­nym T-shir­cie i dżin­sach.

– Za cie­bie, Saro! Dzię­kuję! – Wypił do dna, nie cze­ka­jąc na nią.

– Za cie­bie, Oleg! Za to, co zro­bi­łeś, i za naszą przy­jaźń! – powie­działa z uśmie­chem w oczach, uno­sząc kie­li­szek. Wypiła połowę i pospiesz­nie zagry­zła ode­rwa­nym kawał­kiem czar­nego chleba. – Gdzie moja her­bata?

Gdy powie­działa „za to, co zro­bi­łeś”, „Tra­vis” od razu pomy­ślał o Ste­pa­no­wy­czu i wydało mu się, że teraz jest chyba naj­lep­szy moment, by jej wszystko powie­dzieć. Powstrzy­mał się jed­nak, gdyż zro­biło mu się przy­kro, że tak ode­brał jej słowa. Poza tym gdyby teraz o tym opo­wie­dział, mogłoby to wpły­nąć na reali­za­cję ope­ra­cji – wytłu­ma­czył sobie.

– Dzięki – wykrztu­sił po chwili. – Już ci robię.

– Z bada­niem Krupy nie powinno być pro­ble­mów. Mamy nowe urzą­dze­nie do wykry­wa­nia kłam­stwa. To nie jest tra­dy­cyjny poli­graf, na jakim byłeś badany ty czy ja. Nie wymaga poli­grafera. Bada­nie może prze­pro­wa­dzić każdy prze­szko­lony ofi­cer. To test Voight-Kampffa. To pro­ste. Kom­pu­ter, zwy­kły lap­top z odpo­wied­nim pro­gra­mem i spe­cjalna kamera ter­mo­wi­zyjna. Nasta­wiasz kamerę na twarz deli­kwenta i roz­ma­wiasz z nim, zada­jesz pyta­nia. Więk­szość ludzi nawet nie wie, że poszcze­gólne punkty ich twa­rzy reagują jak wraż­liwy sen­sor i oddają emo­cje przez zmianę tem­pe­ra­tury. Podob­nie się dzieje ze źre­nicą oka.

– Rozu­miem teraz! – wtrą­cił „Tra­vis”. – Rze­czy­wi­ście widzia­łem kie­dyś na fil­mie, chyba w któ­rymś Bon­dzie, jak za pomocą kamery ter­mo­wi­zyj­nej usta­lano, który samo­chód w garażu przy­je­chał ostatni. Bo był naj­cie­plej­szy.

– Otóż to! Lecz tech­nika poszła znacz­nie dalej. Czu­łość kamery jest nie­sa­mo­wita. Reje­struje nawet przy­spie­szony oddech w wyniku obser­wa­cji cie­pła wyda­la­nego przez nos, usta i skórę. W odpo­wied­nich warun­kach można tę kamerę sto­so­wać nawet bez wie­dzy bada­nego, ale wynik nie jest zbyt pre­cy­zyjny. Robi­li­śmy tak w kilku spra­wach, ale trak­tu­jąc to tylko jako dowód uzu­peł­nia­jący. Potwier­dza­jący inne infor­ma­cje. W przy­padku Krupy tak zro­bić nie możemy. Nie mamy czasu i musimy mieć jasny, czy­telny wynik. Dla­tego Krupa będzie wie­dział, że badamy jego lojal­ność. Będzie musiał odpo­wie­dzieć na pro­ste pyta­nia. To, że możemy go zba­dać z zasko­cze­nia, prze­ma­wia na naszą korzyść. Ryzyko spada do mini­mum.

„Tra­vis” posta­wił przed Sarą her­batę i cukier­nicę. Dolał jej wódki do kie­liszka i wlał też sobie. Usiadł naprze­ciwko. Czuł się dziw­nie, kiedy Sara mówiła o wykry­wa­czu kłam­stwa. Nie znał tego urzą­dze­nia, o któ­rym wspo­mi­nała, ale znał inne. Ni­gdy jed­nak nie miał do poli­grafu emo­cjo­nal­nego sto­sunku, jak wiele innych osób, bo ni­gdy nie miał nic do ukry­cia. Ani pry­wat­nie, ani służ­bowo. Ale teraz ukry­wał zabój­stwo.

– Jeżeli odmówi bada­nia lub wynik będzie nega­tywny i okaże się, że facet jest pod­sta­wiony, zwi­jamy się z Bia­ło­rusi… – dokoń­czyła.

– A co z nim? – „Tra­vis” ock­nął się z zamy­śle­nia.

– Nic mu się nie sta­nie. Będzie musiał pocze­kać w zamknię­ciu, aż wszy­scy wyje­dziemy. A wtedy zadzwo­nimy do jego sze­fów z KGB, pęka­ją­cych z dumy, jak to im się udało zro­bić Pola­ków na szaro, i powiemy, skąd mogą sobie ode­brać swo­jego asa. Dla­tego będziesz musiał przy­go­to­wać w Brze­ściu odpo­wiedni lokal. – Sara wyglą­dała na roz­ba­wioną.

– Dobrze to wygląda. Jeżeli Krupa jest pod­sta­wiony, w co raczej wąt­pię, to po takim nume­rze polecą w KGB głowy, i to wysoko. Wiem, co mówię! – zare­ago­wał „Tra­vis” w podob­nym nastroju.

Nagle prze­rwał i zaczął nasłu­chi­wać, dając Sarze znak, by się nie odzy­wała. Jak w zwol­nio­nym tem­pie zaczął iść w kie­runku kory­ta­rza. Wtedy także Sara usły­szała docho­dzące stam­tąd dziwne dźwięki.

„Tra­vis” zga­sił świa­tło w kuchni i przed­po­koju. Po cichu pod­szedł do swo­jej torby, wyjął pisto­let i zatknął go z tyłu za pasek. Dźwięki nasi­liły się. Klamka powoli się opu­ściła, a potem rów­nie wolno powró­ciła do wcze­śniej­szej pozy­cji. Ktoś wyraź­nie spraw­dzał, czy drzwi są zamknięte, i nie chciał, żeby to zauwa­żyła osoba prze­by­wa­jąca w miesz­ka­niu.

Sara stała w kuchni, spo­glą­da­jąc zza rogu w głąb ciem­nego przed­po­koju, któ­rym skra­dał się „Tra­vis”. Wzięła nóż, ale natych­miast go odło­żyła. „Tra­vis” pod­szedł do drzwi i bar­dzo deli­kat­nie odsu­nął klapkę wizjera, zakry­wa­jąc go natych­miast pal­cem, tak by nie można było zauwa­żyć z zewnątrz jakie­go­kol­wiek ruchu czy świa­tła. Po dru­giej stro­nie zale­gła cisza. Przy­ło­żył ucho do drzwi i przez chwilę nasłu­chi­wał. Spoj­rzał przez wizjer.

Sara wciąż stała w tym samym miej­scu. Miała wra­że­nie, że „Tra­vis” zamarł, przy­kle­jony czo­łem do drzwi. Przy­po­mniało jej się, jak kie­dyś zgi­nął agent Kon­rada na Ukra­inie, zastrze­lony przez wizjer w drzwiach.

Po chwili „Tra­vis” odwró­cił się do Sary i roz­ło­żył ręce w geście wska­zu­ją­cym, że nikogo nie zoba­czył. Tym­cza­sem z dru­giej strony zaczęły znów docho­dzić dźwięki. Meta­liczny dźwięk świad­czył o tym, że ktoś wyjął klu­cze lub wytry­chy.

Na pewno to nie jest KGB ani zło­dzieje – oce­nił szybko „Tra­vis”, już zupeł­nie spo­kojny. Pro­fe­sjo­na­li­ści spraw­dzi­liby wcze­śniej, czy jest ktoś w domu. Cho­ciażby obser­wu­jąc świa­tła w oknach lub po pro­stu dzwo­niąc pod jakimś pre­tek­stem do drzwi.

Sły­chać było, że intruz z dru­giej strony pró­buje wło­żyć coś do zamka. „Tra­vis” jesz­cze raz spoj­rzał przez wizjer i pod­szedł cicho do Sary.

– Na klatce jest ciemno i nie­wiele widać – powie­dział szep­tem. – Nie zauwa­ży­łem żad­nego ruchu. Ale nie możemy cze­kać. – Na chwilę zawie­sił głos. – Trzeba spraw­dzić, co to jest. Weź broń i zostań w kuchni.

Ski­nęła głową.

„Tra­vis” podał jej pisto­let, zapa­lił świa­tło i pod­szedł do drzwi. Spoj­rzał za sie­bie. Sara dała mu znak, że jest gotowa, i „Tra­vis” gwał­tow­nym ruchem prze­krę­cił zamek i szarp­nął drzwi.

Do miesz­ka­nia, ku ich kom­plet­nemu zasko­cze­niu, wpadł facet w pro­chowcu wło­żo­nym tylko na lewą rękę, w któ­rej trzy­mał teczkę. Opie­rał się o drzwi, gdy „Tra­vis” je otwo­rzył, i nie zdą­żył zła­pać rów­no­wagi.

Obcią­żony teczką i skrę­po­wany zwi­sa­ją­cym płasz­czem, bez­sku­tecz­nie poszu­ku­jąc opar­cia w powie­trzu, runął na pod­łogę pod sto­pami „Tra­visa”. Sara cof­nęła się do kuchni i wybuch­nęła śmie­chem.

– Wiera, moja… lubi­maja! Nu… zaczem? Izwini… – usły­szała z przed­po­koju skargę w mocno znie­kształ­co­nym rosyj­skim.

Po chwili wyj­rzała i zoba­czyła, jak „Tra­vis” pró­buje pod­nieść kor­pu­lent­nego męż­czy­znę w nie­okre­ślo­nym wieku, sta­ra­ją­cego się coś powie­dzieć. Jed­nak posta­wie­nie gościa do pionu nie powio­dło się, więc „Tra­vis” pozo­sta­wił go w pozy­cji pół­sie­dzą­cej pod drzwiami i pod­szedł do Sary, którą wstrzą­sały spa­zmy śmie­chu, bez­sku­tecz­nie tłu­mione dło­nią.

– Kurwa! Mamy pro­blem! – „Tra­vis” nie był poważny, był wście­kły. – Kto to jest?! Co ja z nim zro­bię?! – zapy­tał bez­rad­nie i popa­trzył na wciąż roz­ba­wioną Sarę. Nieco się roz­luź­nił, ale zdo­był się tylko na uśmiech. – Pomy­lił miesz­ka­nie? Budy­nek? Może dziel­nicę! Cho­lera!

– Nie­stety, ten pan nie może z nami zostać. – Sarze udało się powstrzy­mać śmiech. – Musi jakoś zna­leźć swoją Wierę. Pew­nie jej wytłu­ma­czy, że znowu prze­grał w sza­chy, i wszystko będzie dobrze. Wygląda, że chłop nie ma lekko w domu. – Wyszła z kuchni i pode­szła do męż­czy­zny, który już zdą­żył zasnąć. – Chodź! Wynie­siemy go do windy. Tam go na pewno szybko znajdą.

„Tra­vis” spraw­dził klatkę scho­dową, ścią­gnął windę i razem wynie­śli męż­czy­znę, który twardo trzy­mał teczkę.

– Ode­ślemy go na par­ter – powie­dział i zamknął drzwi od windy.

Gdy usie­dli z powro­tem w kuchni, par­sk­nął śmie­chem.

– Mam już dość alko­holu na dzi­siaj – oznaj­mił pew­nym gło­sem.

W miesz­ka­niu roz­cho­dził się inten­sywny zapach. „Tra­vis” wlał do sto­ją­cych na stole tale­rzy zupę o bar­wie doj­rza­łych pomi­do­rów.

– Potem bie­rzemy się do roboty – zako­mu­ni­ko­wała już cał­kiem poważ­nie Sara – bo nie­długo się okaże, że bra­kuje nam czasu.

43

Pogoda tego dnia była piękna, mimo to Kon­rad był od rana wście­kły.

Jadąc do pracy swoim saabem z otwar­tym dachem, nie zauwa­żył, jak z prze­jeż­dża­ją­cego samo­chodu ktoś rzu­cił na jego tylne sie­dze­nie zapa­lo­nego papie­rosa. Dopiero gdy sta­nął na świa­tłach przy Odyńca, poczuł swąd. Papie­ros wypa­lił dziurę wiel­ko­ści pię­cio­gro­szówki na samym środku pra­wego sie­dze­nia. Roz­pacz i wście­kłość wypeł­niły Kon­rada od stóp do głów.

Wszyst­kie samo­chody ruszyły, a on wciąż stał, zupeł­nie obo­jętny na ner­wowe klak­sony innych kie­row­ców.

Przez uła­mek sekundy dostrzegł za tylną szybą odjeż­dża­ją­cego sta­rego bmw uśmiech­niętą twarz męż­czy­zny. Nie miał naj­mniej­szej wąt­pli­wo­ści, że ten uśmiech był skie­ro­wany wła­śnie do niego i nazna­czony nie współ­czu­ciem, lecz bez­in­te­re­sowną, szczerą rado­ścią.

Zdą­żył zapi­sać numer reje­stra­cyjny z woje­wódz­twa pod­la­skiego.

W takim sta­nie wszedł do pokoju Mar­cina, który, o dziwo, znów był ubrany w gar­ni­tur. Pode­rwał się na widok szefa. Kon­rad ści­skał w kie­szeni kartkę z nume­rem bmw i zasta­na­wiał się, czy zle­cić Mar­ci­nowi zasto­so­wa­nie retor­sji wobec bez­czel­nie uśmiech­nię­tej twa­rzy, czy odpu­ścić. Jesz­cze w trak­cie jazdy przy­szło mu na myśl, żeby powie­rzyć to zada­nie Lut­kowi, ale pewne spa­le­nie nawet sta­rego bmw wydało mu się jed­nak zbyt ostrą retor­sją. Łagod­niej­szy Mar­cin byłby lep­szym wyko­nawcą wyroku.

– Sia­daj! Czemu sto­isz jak słup?

– Tak jest, sze­fie! – odparł Mar­cin, wyczu­wa­jąc w powie­trzu nad­miar napię­cia. – Czy coś się stało? Mogę w czymś pomóc, sze­fie?

Sku­bany Mar­cin! Skąd on tak dobrze mnie zna? Wyczuwa mnie bez­błęd­nie! – prze­le­ciało mu przez myśl. Wyczuwa tak wszyst­kich czy tylko mnie? Naprawdę jestem taki przej­rzy­sty? Nie­moż­liwe!

– Nie, nic się nie stało! Dla­czego pytasz? – ode­zwał się bar­dziej miękko. Wyjął rękę z kie­szeni, zmiął żółtą kar­teczkę i wrzu­cił ją do kosza.

– No bo… szef to ni­gdy nie roz­ma­wia, trzy­ma­jąc rękę w kie­szeni… Szcze­gól­nie z rana! – wytłu­ma­czył Mar­cin, ale Kon­rad mu nie uwie­rzył i wolał, żeby już nic wię­cej nie mówił.

Dosko­nale pamię­tał, jak na jakimś przy­ję­ciu wyśmiał w duchu dziew­czynę Mar­cina, która z upo­rem twier­dziła, że on posiada zdol­no­ści para­nor­malne, czego dowo­dem miały być latar­nie uliczne, gasnące, gdy koło nich prze­cho­dził. Ale teraz! Posta­no­wił poroz­ma­wiać z nim o tym póź­niej. Para­nor­malne zdol­no­ści u ofi­cera wywiadu? To może być cie­kawe.

– Do rze­czy! Co masz?

– Jest jeden pro­blem, sze­fie – zaczął tro­chę nie­pew­nie Mar­cin. – Po naszej roz­mo­wie wysła­łem info do Szwe­dów, że mamy rela­cję z pobytu Jor­gen­sena w Pol­sce. No i… oni przy­la­tują… – wystę­kał z wyraź­nym poczu­ciem winy.

– No nie! Nie wie­rzę wła­snym uszom! – Kon­rad opadł ciężko na fotel. – Kto ci kazał?! – nie­mal wykrzyk­nął. – Ty bał­wa­nie! No… nie mogę cię ina­czej nazwać! Co im teraz powiemy? Że Jor­gen­sen spo­tkał się z Ruper­tem? – Dostrzegł, że Mar­cin poczer­wie­niał na twa­rzy. – Nawet nie możemy ich teraz odwo­łać, bo pomy­ślą, że coś kom­bi­nu­jemy…

Otwo­rzyły się drzwi. Kon­rad nawet się nie odwró­cił. Do pokoju weszła Ewa, komu­ni­ku­jąc krótko, że „Ciężki” chce z nim roz­ma­wiać, i natych­miast zni­kła.

Sie­dział jesz­cze przez chwilę w mil­cze­niu. Sam już nie wie­dział, czy Mar­cin jest nie­do­ro­zwi­nięty, czy wprost prze­ciw­nie.

– Zasta­no­wię się, co powie­dzieć Szwe­dom… – oznaj­mił już cał­kiem bez emo­cji. – Ja cię któ­re­goś dnia zamor­duję!

Słowa zabar­wione lekką iro­nią roz­luź­niły atmos­ferę. Skru­szony dotych­czas Mar­cin jakby natych­miast zapo­mniał o swoim prze­wi­nie­niu i w typowy dla sie­bie spo­sób znów try­skał para­nor­malną ener­gią. Kon­rad szybko oce­nił sytu­ację i uznał, że ta nad­gor­li­wość jest nawet w jakimś stop­niu korzystna, bo zmu­sza go do pod­ję­cia decy­zji, która i tak jest nie­unik­niona. Prę­dzej czy póź­niej Szwe­dów trzeba będzie poin­for­mo­wać.

„Ciężki” kazał mu przyjść na wpół do jede­na­stej. W krót­kiej roz­mo­wie tele­fo­nicz­nej nie wspo­mniał ani sło­wem, o co cho­dzi. Nie było go kilka dni, więc pew­nie chce wie­dzieć, co się dzieje. Tak kal­ku­lo­wał Kon­rad i wyda­wało się to oczy­wi­ste.

Jechał na roz­mowę, przy­go­to­wany do odpo­wie­dzi na każde pyta­nie. „Ciężki” ni­gdy nie zada­wał skom­pli­ko­wa­nych pytań. Praw­do­po­dob­nie nie potra­fiłby nawet takich wymy­ślić. Zresztą wcale nie musiał, skoro mógł zostać zastępcą szefa wywiadu do spraw ope­ra­cyj­nych, nie zna­jąc żad­nego języka. Jesz­cze gorzej wyglą­dał jego tak zwany doro­bek zawo­dowy, który zwy­kle mie­rzy się liczbą i jako­ścią zre­ali­zo­wa­nych spraw.

Kon­rad sta­rał się zawsze zna­leźć u prze­ło­żo­nych i wyko­rzy­stać te cechy, które umoż­li­wiały sprawną reali­za­cję bie­żą­cych zadań. „Ciężki” pod tym wzglę­dem speł­niał jego ocze­ki­wa­nia i na co dzień nie spra­wiał zbyt wielu kło­po­tów. Tak czy ina­czej po każ­dej zmia­nie rządu, cza­sami nawet czę­ściej, nastę­po­wały także zmiany w kie­row­nic­twie Agen­cji Wywiadu, a pracę trzeba było kon­ty­nu­ować. Nie­raz Kon­rad się zasta­na­wiał, jak to moż­liwe, że jesz­cze nie doszło do jakiejś kata­strofy, i nie odstę­po­wało go prze­czu­cie, iż to tylko kwe­stia czasu.

Zajął miej­sce w sekre­ta­ria­cie i cze­kał na wezwa­nie. Tego dnia nie było Mał­gosi, tylko jakaś nowa dziew­czyna, któ­rej nie znał. Na fotelu po dru­giej stro­nie sie­dział męż­czy­zna w jasnym gar­ni­tu­rze i zie­lo­nych butach. Na kola­nach trzy­mał teczkę i mar­two patrzył w prze­strzeń przed sobą. Kon­rad miał wra­że­nie, że już gdzieś go widział. Uwagę przy­ku­wał brak jakiej­kol­wiek har­mo­nii w ubio­rze i te zie­lone buty w szpic. Męż­czy­zna wyraź­nie cze­kał na „Gene­rała”, z któ­rym „Ciężki” dzie­lił sekre­ta­riat.

Po chwili otwo­rzyły się drzwi gabi­netu „Cięż­kiego” i wyszła Ala, lek­torka angiel­skiego, pra­cu­jąca w Agen­cji od zawsze. Pod pachą nio­sła książki i zeszyty. Spoj­rzała na Kon­rada, wymow­nie wznio­sła oczy ku niebu i znik­nęła w kory­ta­rzu.

– Szef zapra­sza pana naczel­nika – powie­działa sekre­tarka do Kon­rada, który nie mógł ode­rwać wzroku od zie­lo­nych butów.

„Ciężki” z wycią­gniętą ręką wyszedł zza biurka i zamiast „witam” czy „dzień dobry” rzu­cił tylko:

– Kawa?

– Kawa – odpo­wie­dział Kon­rad.

Dla sie­bie „Ciężki” zamó­wił her­batę. Ruchem ręki wska­zał Kon­ra­dowi fotel, co ozna­czało, że roz­mowa będzie dłuż­sza, może mniej for­malna i praw­do­po­dob­nie z domieszką ele­men­tów zapro­gra­mo­wa­nej sym­pa­tii. Tak przy­naj­mniej powinna to ode­brać zapro­szona osoba. Zawsze bawiły go te socjo­tech­niczne chwyty sze­fów i był na nie przy­go­to­wany.

– Wła­śnie wró­ci­łem ze Sta­nów. Byłem z wizytą w NASA… – zaczął „Ciężki” i widząc zdzi­wie­nie na twa­rzy Kon­rada, zaraz się popra­wił: – Zna­czy się w ene­sej, Natio­nal Secu­rity Agency – powie­dział, w miarę bez­błęd­nie wyma­wia­jąc tylko dwa pierw­sze słowa. – Poka­zy­wali nam naj­no­wo­cze­śniej­szy sys­tem nawi­ga­cji GPS, pozwa­la­jący śle­dzić osoby na całym świe­cie na pod­sta­wie mikro­chipu. Wspa­niały sys­tem! Sama tech­nika nie jest nowa, w prze­ci­wień­stwie do opro­gra­mo­wa­nia, któ­rego można użyć dzięki nowemu sate­li­cie. Ale o tym nic nie chcieli opo­wie­dzieć. – „Ciężki” mówił z lek­kim pod­nie­ce­niem, bo na tech­nice znał się dobrze. – Musi pan, naczel­niku, tam jechać i zoba­czyć to cudo. Weź­mie pan swo­ich spe­cja­li­stów, może coś pod­pa­trzą. Był ze mną szef naszej tech­niki, ale nie mógł się zorien­to­wać, na czym to polega.

– Jak pan wie – zaczął Kon­rad – my też mamy sys­tem śle­dze­nia oparty na chi­pie GPS w tele­fo­nie komór­ko­wym. Nie jest może nad­zwy­czajny ani szcze­gól­nie nowo­cze­sny, ale w wymia­rze aktyw­nym spra­wuje się dobrze. Nie ma zasto­so­wa­nia pasyw­nego i to jest jego ogra­ni­cze­nie. Dwu­krot­nie wkła­da­li­śmy chipy do tele­fo­nów naszych agen­tów w pro­ce­sie wery­fi­ka­cji ich lojal­no­ści. Spraw­dziły się dosko­nale…

– Nie­mniej to, co mają Ame­ry­ka­nie, jest świetne. Zde­kla­ro­wali się, że jak będziemy w potrze­bie, to nam pomogą.

Mimo emo­cjo­nal­nego zaan­ga­żo­wa­nia „Cięż­kiego”, który na ten temat mógł mówić zawsze, Kon­rad wie­dział, że nie to było powo­dem jego zapro­sze­nia.

– Za chwilę dołą­czy do nas szef – usły­szał. – Teraz ma gościa z zewnątrz…

– W zie­lo­nych butach? – rzu­cił jakby od nie­chce­nia Kon­rad.

– Nie wiem – odpo­wie­dział „Ciężki” i nie zain­te­re­so­wał się kolo­rem, bo widać był myślami gdzie indziej.

Minęła chwila na łyk kawy i koko­sowy bisz­kopt, gdy do pokoju wszedł szef Agen­cji Wywiadu. Przy­wi­tał się z kin­dersz­tubą wyuczoną na war­szaw­skich salo­nach, ale tro­chę na wyrost w szpie­gow­skim śro­do­wi­sku.

– Jak wygląda sprawa naszego archi­wum? – zaczął bez zbęd­nych wstę­pów. – Czy jest już jakiś plan dzia­ła­nia? Ma pan jakąś kon­cep­cję?

– Oczy­wi­ście, panie mini­strze! – zwró­cił się Kon­rad, uży­wa­jąc jego ulu­bio­nego tytułu. – W tej chwili dopra­co­wu­jemy ostat­nie szcze­góły i myślę, że na początku przy­szłego tygo­dnia będę mógł przed­sta­wić raport. – Kła­mał po raz pierw­szy, ale nawet nie czuł zaże­no­wa­nia. Cze­kał na następne pyta­nie…

– Kiedy pan prze­wi­duje reali­za­cję? I jakie są szanse powo­dze­nia?

Kon­rad zasta­no­wił się, przy­bie­ra­jąc odpo­wiedni wyraz twa­rzy.

– Panie naczel­niku – nale­gał szef – musi pan wie­dzieć, że tą sprawą żywo inte­re­suje się pałac. Wydzwa­nia też do mnie pre­zes Małecki. Jak pan rozu­mie, jestem pod nie­ustanną pre­sją.

– Ja rozu­miem! Ale… nie chce pan chyba, panie gene­rale, wywie­rać na mnie naci­sku. W prze­ciw­nym razie to będzie impro­wi­za­cja, a nie poważna misja…

– Nikt na pana nie naci­ska – wtrą­cił natych­miast szef.

– Szanse powo­dze­nia są tym więk­sze, im lepiej się przy­go­tu­jemy. To oczy­wi­ste! Mimo pozo­rów to nie jest łatwa ope­ra­cja i nie cho­dzi prze­cież tylko o zdo­by­cie archi­wum, ale także o to, by nie dostało się w ręce Rosjan czy Bia­ło­ru­si­nów. – Kon­rad wie­dział, że takie na pozór banalne stwier­dze­nia naj­le­piej oddzia­łują na poli­tyczne emo­cje sze­fów.

– Otóż to, panie naczel­niku! Tak uważa rów­nież pan pre­zy­dent, który jest o spra­wie poin­for­mo­wany. Pre­zy­dent przy­wią­zuje dużą wagę do histo­rycz­nego dzie­dzic­twa Dru­giej Rzecz­po­spo­li­tej. Wie pan o tym?!

– Oczy­wi­ście! Cza­sem oglą­dam tele­wi­zję – sko­men­to­wał Kon­rad.

– Czyli, jeżeli dobrze pana zro­zu­mia­łem, w przy­szłym tygo­dniu będziemy mogli zapo­znać się ze szcze­gó­ło­wym rapor­tem ope­ra­cji, czy tak?

– W rze­czy samej, sze­fie!

– Jaką rolę prze­wi­dział pan dla naczel­nika Marka? – wtrą­cił „Ciężki”.

Zorien­to­wał się, że zapro­sze­nie na roz­mowę z oboma sze­fami musiało być spo­wo­do­wane gło­dem infor­ma­cji. Sami za bar­dzo nie mogli zaspo­koić zain­te­re­so­wa­nia pałacu, lecz gdyby naczel­nik Marek został włą­czony do sprawy, wie­dzie­liby prze­cież wszystko.

– Żad­nej! W akcji uczest­ni­czą naj­lepsi ofi­ce­ro­wie Wydziału „Q”. Ktoś musi kie­ro­wać pozo­sta­łymi spra­wami i pil­no­wać gospo­dar­stwa. Zaj­muje się tym Marek… – Kon­rad zamilkł na chwilę, po czym zapy­tał: – Chyba się nie skarży…?

– Nie! Nie! Nic takiego! – odparł „Ciężki”. – Dla­czego miałby się skar­żyć?

– Mam poważne zastrze­że­nia do pracy naczel­nika Marka Belika. Szcze­gól­nie w ostat­nim cza­sie. – Nie pla­no­wał o tym mówić, ale zare­ago­wał spon­ta­nicz­nie na hipo­kry­zję „Cięż­kiego”. – Zarówno do jego kom­pe­ten­cji zawo­do­wych, jak i do pre­dys­po­zy­cji psy­chicz­nych wyma­ga­nych na tym sta­no­wi­sku! W naj­bliż­szym cza­sie będę chciał o tym poroz­ma­wiać. Zresztą swoją ocenę pracy naczel­nika przed­sta­wię w naj­bliż­szej opi­nii służ­bo­wej. Ale to po zakoń­cze­niu sprawy archi­wum. Będę miał kon­kretne pro­po­zy­cje…

– Oczy­wi­ście, panie naczel­niku – odparł szef opa­no­wa­nym gło­sem. – Teraz naj­waż­niej­sza jest sprawa.

Kon­rad zorien­to­wał się, że przez przy­pa­dek i nad­miar emo­cji osią­gnął to, co w głębi duszy już dawno zamie­rzał. W ten spo­sób, wypo­wia­da­jąc wojnę, zmusi kie­row­nic­two AW do jasnej decy­zji doty­czą­cej jego osoby. To nie przy­spa­rzało mu bez­sen­nych nocy, ale chciał wie­dzieć, jaka ma być jego przy­szłość. Takim posta­wie­niem sprawy zwią­zał im ręce i zapew­nił sobie swo­bodę dzia­ła­nia, przy­naj­mniej na okres akcji.

Zale­gła cisza. Kon­rad był pewny, że sły­szy, jak zgrzyta im pia­sek mię­dzy zębami.

– Jak roz­wija się nasza akcja na Bli­skim Wscho­dzie? Jest coś nowego? – Szef zmie­nił temat.

– Na razie nie. Nie­dawno był w War­sza­wie Wil­liam Sten­ton, z któ­rym pro­wa­dzimy tę sprawę. „Fok­ker” czeka na kon­takt z Safi­rem i jeżeli coś uzy­ska, da nam sygnał i ruszamy dalej…

– „Fok­ker” to ten agent Angli­ków w Al-Kaidzie? – zapy­tał „Ciężki”, zaska­ku­jąc Kon­rada.

Dobra pamięć!

– Tak jest – odparł.

– Podobno był w Pol­sce Geo­rge Gor­don? – rzu­cił jakby od nie­chce­nia szef.

Kon­rad natych­miast się zorien­to­wał, że jest pod obser­wa­cją i jego spo­tka­nie z Geo­rge’em było kon­tro­lo­wane. Zresztą to, co powie­dział mu Mar­cin na bal­ko­nie, nie pozo­sta­wiało żad­nych złu­dzeń co do inten­cji kie­row­nic­twa. Zaśmiał się w duchu i pomy­ślał, że papie­ros, który wypa­lił mu dziś rano dziurę w samo­cho­dzie, pięk­nie się w to wkom­po­no­wuje.

– Oczy­wi­ście! Przy­je­chał na zapro­sze­nie ABW. Widzia­łem się z nim, byli­śmy na drinku – odpo­wie­dział Kon­rad zgod­nie z prawdą.

– Zna­cie się dobrze? – cią­gnął wątek szef.

– Tak. Pra­co­wa­li­śmy kie­dyś razem.

– Spo­tka­łem go paro­krot­nie. Ostat­nio pod­czas wizyty w Lon­dy­nie. Świet­nie mówi po pol­sku. Podobno stu­dio­wał w Kra­ko­wie w latach osiem­dzie­sią­tych…

– Tak. Pra­co­wał wów­czas na kie­runku pol­skim i po powro­cie do Lon­dynu też. Dosko­nale zna się na pol­skiej poli­tyce i rozu­mie nasze sprawy. Wie pan, że Gor­don ma uni­ka­tową kolek­cję soli­dar­no­ścio­wych znacz­ków?

– Nie. To cie­kawe! Widział pan?

– Tak. Byłem kilka razy u niego w domu…

– Wie pan, naczel­niku – prze­rwał Kon­ra­dowi szef – chciał­bym, żeby pan mnie infor­mo­wał o takich spo­tka­niach. Gor­don to nie jakiś tam ofi­cer. To jest już poli­tyka i niech pan ją zostawi nam.

– Rozu­miem… będę pana mini­stra infor­mo­wał – odparł Kon­rad, pamię­ta­jąc, że „Gene­rał” ma nad­zwy­czaj pobu­dliwe ego.

Czuł, że spo­tka­nie dobiega końca, bo szef zawsze cho­wał takie tek­sty na wielki finał. Wolał, żeby Kon­rad opusz­czał jego pokój w nie­zbyt dobrym nastroju. Przy­naj­mniej sądził, że taki efekt osiąga.

Kon­rad wyszedł sam z gabi­netu „Cięż­kiego”. Gościa w zie­lo­nych butach już nie było. Nie mógł sobie przy­po­mnieć, gdzie go widział. Męczyło go to.

Poje­chał do cen­trum przez most Sie­kier­kow­ski i dalej wzdłuż Wisły do mostu Ponia­tow­skiego. W Ale­jach Jero­zo­lim­skich utknął w korku na dobre dwa­dzie­ścia minut. Zadzwo­nił do Irka, lecz jego tele­fon mil­czał. Podob­nie jak tele­fon Mirka. Połą­czył się więc z Ewą i popro­sił, by się z nimi skon­tak­to­wała. Chciał wie­dzieć, czy z Sarą jest wszystko w porządku. Ewa zawia­do­miła go przy oka­zji, że czeka na niego Lutek. A także że naczel­nik Marek dwa­dzie­ścia minut temu wyje­chał na spo­tka­nie, ale nie powie­dział dokąd ani kiedy wróci.

Samo­chody zaczęły toczyć się powoli. Kon­rad był od rana pode­ner­wo­wany i śli­ma­czący się korek potę­go­wał jesz­cze ten stan. Nie miał wąt­pli­wo­ści, że Marek poje­chał do „Cięż­kiego”.

Lutek sie­dział w sekre­ta­ria­cie. Ewa zro­biła mu kawę. Lubiła go może bar­dziej niż innych, bo Lutek był mało­mówny, grzeczny, tro­chę nie­śmiały wobec kobiet i bar­dzo wyspor­to­wany. Lutek też lubił Ewę, bo dużo mówiła, zawsze na temat, dużo czy­tała, ale nie pism dla kobiet, i miała o czym opo­wia­dać, poza tym ład­nie pach­niała i była blon­dynką. Dla­tego też według Lutka jej eks­pres parzył naj­lep­szą kawę na świe­cie.

Kiedy Kon­rad wszedł do sekre­ta­riatu, Lutek wstał natych­miast, jak przy­stało na woj­sko­wego.

– Jak ci poszło? – zapy­tał Kon­rad, wycią­ga­jąc do niego rękę.

– Wszystko przy­go­to­wane! – W ustach Lutka takie pro­ste stwier­dze­nie ozna­czało, że Kon­rad nie musi się o nic mar­twić. „Wszystko”, czyli na sto pięć­dzie­siąt pro­cent!

– Chodź, opo­wiesz mi. Ewo… – zwró­cił się do sekre­tarki – nikogo nie wpusz­czaj i nie łącz żad­nych roz­mów.

44

Ostat­nio dużo pił. Szcze­gól­nie wie­czo­rami. Poma­gało mu to zasnąć. Tej nocy spał tak mocno, że z początku pomy­ślał, że włą­czył się budzik w jego komórce i że jest już ranek, ale po chwili zdał sobie sprawę, że jed­nak dzwoni tele­fon.

Zapa­lił świa­tło i spoj­rzał na wyświe­tlacz. Numer się nie iden­ty­fi­ko­wał. Było wpół do dru­giej. Od razu wie­dział, kto dzwoni.

– Słu­cham – rzu­cił krótko.

– Za pięć minut na dole! – Znany mu głos nie pozo­sta­wiał złu­dzeń, że ma nie­wiele czasu.

Krupa odło­żył słu­chawkę.

– Kurwa mać! – zaklął gło­śno.

Czy ten skur­wy­syn nie ma odro­biny sza­cunku dla ludzi? Czy musi zawsze wycią­gać mnie w środku nocy? Ja go kie­dyś zastrzelę! Jak Boga kocham!

Ubrał się jed­nak szybko, bo wie­dział, że to nie prze­lewki.

Zbiegł po scho­dach z trze­ciego pię­tra i wyszedł przed blok. Nie przy­pusz­czał, że zro­biło się tak zimno, i wło­żył tylko koszulkę, spodnie i klapki.

Przed domem, w cie­niu latarni, stał Fie­do­tow, wielki jak hipo­po­tam, o sple­śnia­łej od wódki twa­rzy, i palił papie­rosa. Na widok Krupy od razu zary­czał:

– Co tak sto­isz jak sie­rota?! Chodź tutaj!

Krupa posłusz­nie wyko­nał pole­ce­nie. Już po gło­sie roz­po­znał, że Fie­do­tow ma nie­źle w czu­bie. A to nie wró­żyło dobrze. Potra­fił być wtedy nie­obli­czalny i agre­sywny. Co gor­sza, zupeł­nie tra­cił czu­cie w wiel­kich łapach, któ­rymi machał bez opa­mię­ta­nia.

– Coś się tak długo zbie­rał?! Nie mogłeś się odkleić od dziwki? Chodź, mamy gości z Moskwy. Ani słowa… kurwa… o naszym biz­ne­sie. Rozu­miesz? Urwę ci jaja, jak coś piśniesz!

Fie­do­tow nie żar­to­wał i Krupa dobrze o tym wie­dział. Od początku podej­rze­wał, że to on sprząt­nął Ste­pa­no­wy­cza, ale bał się nawet o tym myśleć.

Pode­szli do nowego czar­nego bmw 6 na moskiew­skich nume­rach reje­stra­cyj­nych, z zaciem­nio­nymi szy­bami. Fie­do­tow rzu­cił papie­rosa i otwo­rzył tylne drzwi. Krupa zajął miej­sce obok osiłka o jasnych, lekko falu­ją­cych wło­sach. Fie­do­tow wto­czył się za kie­row­nicę, aż zako­ły­sało samo­cho­dem. Sie­dzący z przodu młody męż­czy­zna o chło­pię­cej twa­rzy odwró­cił się i podał Kru­pie rękę. Nikt się jed­nak nie przed­sta­wił.

Wasi­lij nie miał wąt­pli­wo­ści, że goście są z Moskwy i że nie repre­zen­tują FSB. Od razu roz­po­znał Służbę Wywiadu Zagra­nicz­nego, nie wie­dział jed­nak, skąd takie wra­że­nie. Nie bał się, nie miał czego, ale też nie czuł się kom­for­towo. Mimo to był zado­wo­lony, że sie­dzi w cie­płym samo­cho­dzie, bo Fie­do­tow mógłby go trzy­mać w klap­kach na dwo­rze nawet przez godzinę.

Dla­czego oni spo­ty­kają się zawsze w nocy? – pomy­ślał. Czy ich tak szkolą? Czy to ma jakiś sens? Fil­mów się naoglą­dali… czy co?

– Co wiesz o zabój­stwie Ste­pa­no­wy­cza? – zaczął blon­dyn.

– Wszystko, co wiem, powie­dzia­łem już Ana­to­li­jowi Andrie­je­wi­czowi – odrzekł z waha­niem i spoj­rzał na tłu­sty kark Fie­do­towa, który ani drgnął.

– Czy wiesz coś nowego? Mia­łeś się prze­cież dowie­dzieć! – kon­ty­nu­ował blon­dyn.

Krupa mil­czał i cały czas patrzył na Fie­do­towa, jakby się spo­dzie­wał, że ten jakimś nie­roz­waż­nym ruchem przy­zna się do zabój­stwa Ste­pa­no­wy­cza. Nie paso­wał mu tylko nóż w jego ręku. Takiemu bydla­kowi przy­sta­wała raczej maczeta albo celny strzał w tył głowy.

– Byli­ście prze­cież bli­sko! Robi­łeś z nim inte­resy, nie?! – Głos blon­dyna sta­wał się coraz bar­dziej natar­czywy. – Co ty, kurwa, myślisz?! Że mogli­ście robić biz­nes na faj­kach z Pol­ski bez naszej zgody?! Tu nic się nie dzieje bez naszej zgody! Rozu­miesz, Krupa?! A nawet jak nic się nie dzieje, to też musi być na to nasza zgoda.

Krupa przy­wykł już do aro­gan­cji Rosjan, szcze­gól­nie ofi­ce­rów służb spe­cjal­nych, któ­rzy trak­to­wali Bia­ło­ruś jak kolo­nię, mimo to cham­stwo blon­dyna zbiło go nieco z tropu. Teraz poczuł dumę, że jest Bia­ło­ru­si­nem, cho­ciaż słabo znał język i nie bar­dzo rozu­miał, co to takiego naród bia­ło­ru­ski.

– Pale­nie zabija! – wtrą­cił Fie­do­tow iro­nicz­nym tonem i wszy­scy się roze­śmiali, oprócz Krupy, który nie lubił żar­tów z czy­jejś śmierci. – Ste­pa­no­wycz sta­now­czo za dużo palił! – dorzu­cił Fie­do­tow głu­pio, bo sam kop­cił bez umiaru.

– Wystar­czy! – ode­zwał się nieco dzie­cin­nym gło­sem ten o chło­pię­cej twa­rzy. Krupa od razu zro­zu­miał, że to on dowo­dzi. Wyda­wał się jed­nak tro­chę za młody. – Wasi­lij! Wszystko w porządku… Prze­pra­szam, że wycią­gnę­li­śmy cię z łóżka tak późno, ale sprawa jest pilna. Rozu­miesz?

– Jasne! – odparł Krupa. – Robota to robota!

– Czy­ta­łem twoje raporty w spra­wie zabój­stwa Ste­pa­no­wy­cza. Dobre! Wni­kliwe! Od razu znać świet­nego ofi­cera. – Chło­pacz­ko­waty w tani spo­sób chciał zdo­być jego zaufa­nie. – Jak rozu­miem, nie masz do powie­dze­nia nic nowego?

– Wła­śnie! Od mojego wczo­raj­szego raportu nic takiego się nie wyda­rzyło – odparł Krupa.

– Dobrze roze­gra­łeś sprawę z tym pol­skim agen­tem… jak mu tam… „Żubrem”. Zaj­miemy się nim tro­chę póź­niej. Chciał­bym naj­pierw usta­lić kilka fak­tów. Pisa­łeś o tym, ale chciał­bym to usły­szeć od cie­bie… Cie­kawi mnie, skąd Ste­pa­no­wycz o nim wie­dział. Nie udało ci się usta­lić, czy pro­wa­dził w jego spra­wie for­malne roz­pra­co­wa­nie? Dla­czego ci o nim wspo­mniał? Nie domy­ślasz się… skąd przy­pusz­cze­nie, że to on zabił Ste­pa­no­wycza? – Chło­pacz­ko­waty zada­wał celne pyta­nia.

– Tak mi wycho­dzi z ana­lizy sytu­acji, zacho­wa­nia „Żubra”, roz­mów z nim i z jego wypo­wie­dzi. Nie może być ina­czej! – Krupa mówił z peł­nym prze­ko­na­niem w gło­sie. – No, jakieś praw­do­po­do­bień­stwo, że to pora­chunki, jest, ale mini­malne…

– Ten „Żubr” to inte­li­gentny czło­wiek? – zapy­tał blon­dyn.

– Bar­dzo! To ide­owiec!

– Czyli należy uznać, że Ste­pa­no­wycz nie zosta­wił na niego żad­nych mate­ria­łów, bo ina­czej ten „Żubr” już by sie­dział. To pew­nie dzięki wam albo pre­zy­denc­kiej bez­piece? – kon­ty­nu­ował młody.

– Oczy­wi­ście, że tak! – ode­zwał się Fie­do­tow. – Ze Służby Bez­pie­czeń­stwa wciąż nic nie wycie­kło, a minęło już tro­chę czasu. Pil­nuję tematu.

– To dobrze! To bar­dzo dobrze! Będzie nasz! Gra­tu­luję ci, Wasi­lij! Dosta­niesz pre­mię. – Chło­pacz­ko­waty był wyraź­nie zado­wo­lony.

– Myślę, że Ste­pa­no­wycz powie­dział mi o nim, bo chciał się zabez­pie­czyć. Może cze­goś się oba­wiał? Może „Żubr” mu gro­ził?!

– Ste­pa­no­wycz oczy­wi­ście nie wie­dział, że pra­cu­jesz dla nas? Bo gdyby wie­dział, mogłoby to zna­czyć, że chciał go nam pod­sta­wić. Nie wyczu­wa­łeś, że może coś podej­rze­wać?!

– Skąd! Ni­gdy! – odparł Krupa.

– Zna­ko­mi­cie, Wasi­lij! Jesteś dobrym ofi­ce­rem kontr­wy­wiadu. Sprawę z tym pol­skim agen­tem pro­wa­dzisz świet­nie. Nawet Fie­do­tow nie jest ci potrzebny… Ale zasta­nów się, czy nie wyklu­czasz takiej wer­sji, że Ste­pa­no­wycz pra­co­wał dla Pola­ków. Był chciwy i bez­względny… za pie­nią­dze sprze­dałby matkę. Wszy­scy to wie­dzą. Polacy też musieli o tym wie­dzieć i zwer­bo­wa­nie go nie byłoby trudne. Naczel­nik kontr­wy­wiadu KGB, puł­kow­nik… łakomy kąsek!

– Nie sądzę! To by wypły­nęło. On by tego nie utrzy­mał w tajem­nicy. Zdra­dziłby się czymś prę­dzej czy póź­niej…

– Nie rozu­miesz, Wasi­lij! – Młody nabrał nagle men­tor­skiego tonu. – Polacy albo Ame­ry­ka­nie mogą wie­dzieć, że dla nas pra­cu­jesz. Na przy­kład mówią Ste­pa­no­wy­czowi, żeby sprze­dał tobie „Żubra”, że to pol­ski agent. Ty wcho­dzisz z nim w kon­takt albo on z tobą… jak to było w rze­czy­wi­sto­ści. Potem on cię wer­buje i sprze­daje infor­ma­cje, pewny, że ty prze­ka­żesz je dalej… nam. W ten spo­sób wcią­gają nas w grę ope­ra­cyjną i dez­in­for­mują. Krótko mówiąc, wpusz­czają nas, skur­wiele, w maliny.

Zale­gła cisza.

– Tak może być. Ale jest bar­dziej praw­do­po­dobne, że po pro­stu pod­rzu­cili mu mate­riały na „Żubra”… – zaczął Krupa.

– To odpada! Za duże ryzyko – prze­rwał mu zaraz blon­dyn. – Polacy nie mie­liby pew­no­ści, że Ste­pa­no­wycz zacho­wałby się zgod­nie z ich prze­wi­dy­wa­niami. Mógłby dla splen­doru aresz­to­wać „Żubra”, i po spra­wie. Nic by w ten spo­sób nie ugrali, a agent poszedłby sie­dzieć. Ste­pa­no­wycz prze­ka­zał ci infor­ma­cję o „Żubrze” i był już nie­po­trzebny. Nawet wię­cej, trzeba było go uci­szyć, żeby cze­goś nie wyga­dał. Mogło tak być!

– Mogło! – potwier­dził młody. – To jed­nak tylko hipo­teza i nie mamy czasu jej zwe­ry­fi­ko­wać. Czę­sto rze­czy­wi­stość jest prost­sza, niż nam się wydaje. Naj­waż­niej­sza jest teraz sprawa brze­ska! Brawo, Wasi­lij! Nawet nie wiesz, jaką przy­sługę odda­łeś ojczyź­nie! – Odwró­cił się i patriar­chal­nie pokle­pał go po ramie­niu.

Jakiej ojczyź­nie?! – pomy­ślał Krupa. Chyba mu się we łbie poprzew­ra­cało! Robię, bo muszę, bo byłem głupi, że dałem się wcią­gnąć.

Tak naprawdę dobrze wie­dział, że nie miał wów­czas wyboru.

– Kiedy jedziesz z „Żubrem” do Brze­ścia? – zapy­tał nie­uprzej­mie blon­dyn.

– Jesz­cze nie wiem. To on decy­duje. Ale myślę, że w sobotę albo nie­dzielę.

– Hm… – zasta­no­wił się młody i znów w samo­cho­dzie zale­gła cisza.

– Może powin­ni­śmy z nimi poje­chać… albo przy­naj­mniej wysłać Fie­do­towa. Jak sądzisz? – wtrą­cił znowu blon­dyn.

– Nie. To… – zare­ago­wał natych­miast Krupa.

– Nie cie­bie pytam! – skar­cił go blon­dyn.

– Dobrze. Jak sądzisz, Wasi­lij? – ode­zwał się młody.

Krupa poczuł satys­fak­cję na myśl, że blon­dyn dostał prztyczka.

– Uwa­żam, że to nie­po­trzebne. On jest cwany. Wyczuje coś i zwieje. Prze­cież i tak wszystko…

– Oczy­wi­ście, Wasi­lij! Masz rację. Nie ma co ryzy­ko­wać – pod­chwy­cił chło­pacz­ko­waty.

Fie­do­tow otwo­rzył okno i zapa­lił papie­rosa.

– Coś ty, Fie­do­tow, ochu­jał?! Wypier­da­laj, jak chcesz palić! – dzie­cin­nym gło­sem gwał­tow­nie zare­ago­wał młody, a Fie­do­tow bez słowa wysiadł z samo­chodu.

Krupa znów poczuł przy­pływ satys­fak­cji i pomy­ślał, że ten chło­pacz­ko­waty jest w porządku i musi mieć mocne plecy w Jase­nie­wie, ale na asa wywiadu to nie wygląda, skoro pozwala sobie tak łatwo wmó­wić, co ma robić. Blon­dyn cham, ale przy­naj­mniej zawo­do­wiec.

– „Żubr” wie, gdzie jest zako­pana skrzy­nia, ale jesz­cze mi nie powie­dział. A ja nie mia­łem moż­li­wo­ści go zapy­tać. Na razie wiem tylko, że w twier­dzy. Teraz poje­dziemy zro­bić wizję lokalną. Spraw­dzić miej­sce i tak dalej. – Krupa chciał być koope­ra­tywny i mówił do mło­dego.

– My też wiemy, gdzie jest ta skrzy­nia. Chcemy mieć jed­nak pew­ność. Ten Polak spadł nam z nieba! Mówił ci, co w niej jest?

– Jakieś stare doku­menty. Czy coś takiego. On sam dokład­nie nie wie, ale wie, że to bar­dzo ważne dla Pola­ków. Gotowi są dużo zapła­cić! Ale on to robi dla idei…

– Dosko­nale, Wasi­lij! Teraz będziemy cze­kać, aż wró­cisz z Brze­ścia i poka­żesz nam dokładne miej­sce ukry­cia skrzyni. My to porów­namy… – Młody nagle urwał, jakby powie­dział za dużo.

– Może jed­nak też pojadę do Brze­ścia… – znów wtrą­cił się blon­dyn, tym razem bar­dziej zde­cy­do­wa­nie.

– Dobrze wiesz, że Misza ma drugą część ope­ra­cji do zre­ali­zo­wa­nia! Zapo­mnia­łeś?! Przy­pa­dek! Cokol­wiek! Polacy się zorien­tują i będą nici. Misza ma rachunki do wyrów­na­nia! To jak gra ope­ra­cyjna, tele­pa­tyczna par­tia sza­chów mię­dzy dwiema służ­bami. Trzeba umieć prze­wi­dy­wać ruchy prze­ciw­nika. – Widać było, że młody trwa przy swo­jej decy­zji.

Krupa popa­trzył na blon­dyna, któ­rego twarz mimo pół­mroku wyra­żała pełne poli­to­wa­nie dla naiw­no­ści mło­dego.

Do samo­chodu wró­cił Fie­do­tow, a wraz z nim smród prze­sy­co­nego papie­ro­so­wym dymem ubra­nia.

– Tylko nic nie rób­cie koło „Żubra”, dopóki wam nie powiem, że można. Bo go spło­szy­cie! – zakoń­czył zde­cy­do­wa­nie Krupa i zapy­tał: – Mogę już iść?

– Spier­da­laj! – odpo­wie­dział nie­spo­dzie­wa­nie Fie­do­tow.

45

Roz­mowy ze Szwe­dami zajęły Kon­ra­dowi ponad cztery godziny. Potem była kola­cja, która prze­cią­gnęła się do dwu­dzie­stej trze­ciej.

Szwe­dzi musieli być mocno zasko­czeni tym, co usły­szeli, bo nie mogli się powstrzy­mać od zachwy­tów nad pol­ską gościn­no­ścią i żubrówką. Śmiesz­nie wyglą­dały na jasnych twa­rzach Olafa i Pera policzki zabar­wione na mali­nowo od sil­nych emo­cji i alko­holu. Obaj bar­dzo przy­pa­dli Kon­ra­dowi do gustu i chyba wza­jem­nie, bo roz­mowa dobrze się ukła­dała i była zupeł­nym zaprze­cze­niem obie­go­wych opi­nii o zim­nych, mil­czą­cych Szwe­dach.

Kon­rad zapła­cił kartą kre­dy­tową tak­sów­ka­rzowi, który na sam jej widok trzy­krot­nie pro­po­no­wał, że pod­wie­zie go na swój koszt do naj­bliż­szego ban­ko­matu. Kon­rad nie miał pie­nię­dzy w port­felu i przez moment się zasta­na­wiał, gdzie je wydał. Nie miał naj­mniej­szej ochoty jechać jesz­cze o tej porze do ban­ko­matu.

Czuł miłe roz­luź­nie­nie. Wypił trzy albo cztery kie­liszki. Kole­dzy ze Sztok­holmu nato­miast pozwo­lili sobie na znacz­nie wię­cej. Kroku musiał im dotrzy­my­wać Mar­cin jako odpo­wie­dzialny za ich przed­wcze­sny przy­jazd.

Noc była cie­pła i przy­jemna. Godzinę wcze­śniej lekki deszcz oży­wił powie­trze.

Kon­rad stał przed swoim domem na Kaba­tach i myślał, czy jesz­cze nie przejść się przed snem. I pew­nie by tak zro­bił, gdyby miłego samo­po­czu­cia nie zabu­rzał mu dys­kom­fort, powo­do­wany świa­do­mo­ścią, że skła­mał szwedz­kim kole­gom. Może nie skła­mał, ale nie powie­dział nic o Ruper­cie, pod­czas gdy oni poin­for­mo­wali go szcze­rze o wszyst­kim.

Wytłu­ma­czę im to potem. Już po ope­ra­cji. Zro­zu­mieją!

Wstu­kał kod do drzwi wej­ścio­wych, ale się nie otwo­rzyły. Powtó­rzył więc czyn­ność i usły­szał cha­rak­te­ry­styczny dźwięk zamka elek­trycz­nego. Wycią­gnął rękę, by chwy­cić za klamkę, gdy drzwi gwał­tow­nie się otwo­rzyły i sta­nął w nich wysoki męż­czy­zna.

Zamarli naprze­ciw sie­bie. W pierw­szym momen­cie Kon­rad się prze­stra­szył. Sto­jący pół metra przed nim facet miał około czter­dziestki. Mimo mroku i sła­bego świa­tła z wnę­trza klatki dobrze było widać jego twarz. Trwało to ułamki sekund. Kon­rad wyczuł u niego nie­po­kój.

– On mnie zna – usły­szał wła­sny głos.

Stał jak zamu­ro­wany i chciał zapy­tać intruza, co tu robi, gdy kątem oka zauwa­żył gwał­towny ruch. Skom­pen­so­wana intu­icja zmu­siła go do uniku i zasło­nię­cia się ręką, lecz pięść, mimo gardy, dosię­gła policzka pod lewym okiem. Poczuł silny ból i błysk w oczach. Stra­cił rów­no­wagę i byłby upadł, gdyby nie oparł się o ścianę.

Zacho­wał przy­tom­ność i nie­mal od razu sprę­żył się gotowy do walki. Męż­czy­zna jed­nak wyraź­nie nie chciał się bić i zaczął ucie­kać pustą ulicą. Kon­rad ruszył za nim. Gdy nie­zna­jomy obej­rzał się i zoba­czył, że jest ści­gany, natych­miast mocno przy­spie­szył.

Skrę­cił w wąski prze­jazd mię­dzy domami, wyraź­nie licząc na to, że w zauł­kach uda mu się zgu­bić pogoń. Kon­rad skra­cał jed­nak dystans i męż­czy­zna to zauwa­żył.

Wybiegł na ulicę i po chwili był już na skrzy­żo­wa­niu KEN i Wąwo­zo­wej. Metr od niego zatrzy­mał się z piskiem opon samo­chód, zagra­dza­jąc drogę. Męż­czy­zna spraw­nie prze­sko­czył przez maskę i biegł dalej. Kilku prze­chod­niów przy­sta­nęło, obser­wu­jąc ze zdzi­wie­niem nie­co­dzienną scenę. Nie­zna­jomy obej­rzał się i widząc Kon­rada, skrę­cił w lewo. Wciąż biegł jezd­nią Alei KEN w kie­runku cen­trum. Wyraź­nie przy­spie­szał, raz po raz oglą­da­jąc się za sie­bie.

Kon­rad czuł silny ból w mię­śniach, ale deter­mi­na­cja tam­tego, by nie dać się zła­pać, i prze­czu­cie, że wszystko to nie dzieje się za sprawą przy­padku, powo­do­wały, że mógł go dopaść. Po chwili zorien­to­wał się, że z tyłu doga­nia go jakiś samo­chód. Kiedy był tuż za nim, kie­rowca zro­bił ostry manewr, jakby chciał go potrą­cić bokiem. Kon­rad odsko­czył w prawo, potknął się o kra­węż­nik i upadł na traw­nik.

Oczy­wi­ste było, że samo­chód, stary biały golf, zro­bił to celowo. Prze­je­chał jesz­cze kil­ka­dzie­siąt metrów i Kon­rad ze zdu­mie­niem zoba­czył, jak męż­czy­zna, któ­rego gonił, nie­mal w biegu wska­kuje do środka.

Leżał przez chwilę na traw­niku, ciężko dysząc i patrząc w ślad za samo­cho­dem, który gwał­tow­nie przy­spie­szał. Pod­cią­gnął nogi i usiadł. Nie mógł zebrać myśli. Pierw­szy raz spo­tkało go coś takiego. Nie potra­fił zro­zu­mieć, co się stało. Dla­czego?! Dla­czego on? To zda­rze­nie wyda­wało się takie irra­cjo­nalne, a jed­nak musiało mieć jakiś sens. Ude­rze­nie, potem sza­leń­czy bieg i na doda­tek ten samo­chód! Czyli był ktoś jesz­cze!

Po chwili zorien­to­wał się, że wciąż sie­dzi na traw­niku przy jezdni. Nie­opo­dal stał młody chło­pak z psem i dwie dziew­czyny. Przy­glą­dali mu się z nie­po­ko­jem.

Pomy­ślał, że może zapa­mię­tali numer golfa. Pod­niósł się i ruszył w ich kie­runku. Ale oni nie­spo­dzie­wa­nie się odwró­cili i dosyć szyb­kim kro­kiem zaczęli się odda­lać. Wyraź­nie nie chcieli mieć z nim do czy­nie­nia. Zro­zu­miał, że sytu­acja wydała im się podej­rzana i nawet jeżeli coś zauwa­żyli, nie może liczyć na ich pomoc. Coś takiego rzadko zda­rza się na Kaba­tach.

Wró­cił do domu. Wszedł po scho­dach, jakby zapo­mniał, że jest winda. Skar­cił się, że to z powodu zde­ner­wo­wa­nia. Cho­ciaż bywał w znacz­nie gor­szych opa­łach, zawsze zacho­wy­wał zimną krew. A tym razem nie! Było mu wstyd przed samym sobą.

Dotknął nabrzmia­łego już policzka i od razu pomy­ślał, że będzie miał pod­bite oko. Nie pierw­szy raz. Zaśmiał się, ale wcale nie było mu wesoło.

Chciał wło­żyć klucz do zamka, gdy zoba­czył tkwiącą w szcze­li­nie drzwi białą kopertę. Zapa­lił świa­tło, by się lepiej przyj­rzeć. Koperta nie miała żad­nych napi­sów i z pew­no­ścią nie była to reklama. Od razu wydało mu się to dziwne. Nasu­nęło się sko­ja­rze­nie z tym, co go spo­tkało przed chwilą. Zawa­hał się, czy doty­kać koperty. Pomy­ślał o spra­wie Safira, ale zaraz odrzu­cił to nie­do­rzeczne przy­pusz­cze­nie. Nie­mniej na koper­cie mogą być odci­ski pal­ców.

Chwy­cił jej róg przez chu­s­teczkę higie­niczną. Otwo­rzył drzwi i wszedł do miesz­ka­nia. Poło­żył kopertę na biurku i zapa­lił lampkę. Był nie­mal pewny, że w środku jest jakaś wia­do­mość. Koperta była zakle­jona.

Poszedł naj­pierw umyć ręce i szybko wró­cił do biurka. Wyjął z szu­flady pęsetę i szkło powięk­sza­jące. Obej­rzał kopertę pod świa­tło. Widać było, że wewnątrz jest papier, na któ­rym odbija się blady cień krót­kiego tek­stu.

Powoli, deli­kat­nie roz­ciął kopertę chiń­skim nożem do papieru i z cele­brą wycią­gnął pęsetą zło­żoną na pół kartkę. Wpa­try­wał się w nią, jakby za chwilę miał spraw­dzić numery totka, po czym ją otwo­rzył.

Uka­zał się tekst po pol­sku:

Witaj, Kon­rad! I do zoba­cze­nia w Brze­ściu!

Pozdra­wiam

Misza P.

Zamarł. Od stóp do głów prze­bie­gła go fala dresz­czu. Przez chwilę sie­dział odrę­twiały w fotelu, jakby stra­cił świa­do­mość. Potrze­bo­wał czasu, by zro­zu­mieć, że to ten męż­czy­zna, który go ude­rzył i któ­rego gonił, wło­żył tę wia­do­mość w jego drzwi.

– Poznał mnie! Nie mógł tego ukryć i wpadł w panikę! Dla­tego mnie ude­rzył. Nie mógł się ode­zwać… bo to Rosja­nin i od razu bym się zorien­to­wał… – zaczął mówić na głos. – Nie­praw­do­po­dobne! Prze­cież mógł mnie tylko pchnąć! To ude­rze­nie i ten list nie pasują do sie­bie. Mogłem go dogo­nić albo wdać się w walkę i wtedy by wpadł. Było sto róż­nych moż­li­wo­ści! Dla­czego tak zare­ago­wał? Bał się mnie?

Zaczy­nał coraz szyb­ciej i spraw­niej ana­li­zo­wać sytu­ację.

Gdy­bym go zatrzy­mał, a następ­nie odna­lazł list Popo­wskiego, mie­li­by­śmy w gar­ści rosyj­skiego agenta, i to pew­nie spoza war­szaw­skiej Rezy­den­tury. Dla­czego Misza tak ryzy­kuje?

Pogrą­żył się w myślach i nagle zdał sobie sprawę, że dzwoni jego tele­fon.

– Jestem! – usły­szał w słu­chawce i przez jakiś czas stał kom­plet­nie zdez­o­rien­to­wany. – A ty jesteś tam? – ode­zwała się Sara.

– Tak… Tak! Jestem. Oczy­wi­ście. Jestem!

– Przy­je­cha­łam… – I po chwili z waha­niem w gło­sie zapy­tała: – Co z tobą? Coś się stało? Jesteś pijany? O tej porze?

– Nie! Nie jestem! – Kon­rad się opa­no­wał. – Coś mi się przy­da­rzyło… – prze­rwał. – Opo­wiem ci jutro. Czyli jesteś?

– Musiało się przy­da­rzyć coś naprawdę nie­zwy­kłego, bo cię nie poznaję, a znam cię jak nikt…

– Poroz­ma­wiamy jutro, dobrze? Muszę iść spać. – Roz­łą­czył się, nie cze­ka­jąc na odpo­wiedź.

Poszedł do pokoju i wziął tele­fon komór­kowy do łącz­no­ści spe­cjal­nej, ale po chwili zasta­no­wie­nia odło­żył go.

Jeżeli Rosja­nie – zaczął myśleć pospiesz­nie – znają mój adres pry­watny i zde­cy­do­wali się na pod­rzu­ce­nie listu, to rów­nie dobrze mogli mi zain­sta­lo­wać pod­słuch w domu. To byłaby tra­ge­dia! I wstyd! Jutro M-Irek prze­cze­szą miesz­ka­nie. Boże… a jeżeli coś znajdą?! Zaraz… No nie, panika zmy­słów! Oczy­wi­ście! Prze­cież już samo pod­rzu­ce­nie listu by wystar­czyło, bym spraw­dził dom i wykrył pod­słuch… To oczy­wi­ste, że musieli się z tym liczyć. Po co by im to było? – Kon­rad roz­wa­żał różne aspekty. – Chyba że chcą, żebym go wykrył! To byłaby wojna! Prze­cież Misza zna zasady. Nie tykamy naszego życia pry­wat­nego, życia ofi­ce­rów! Agenci to co innego. Nie zro­biłby tego! Kurwa, nie zro­biłby?! Nie chce chyba wojny… – Zaczęły wzbie­rać w nim wąt­pli­wo­ści. – Jeżeli odnajdę plu­skwę, to co…? Może chcą mi poka­zać swoją siłę? Prze­cież są silni… Wszy­scy to wie­dzą! Nie muszą tego robić. Nie… to nie­moż­liwe…

Wyszedł na bal­kon i usiadł na fotelu. Szu­miało mu w uszach. Było cicho i bez­wietrz­nie. Dom wyda­wał się wymarły. Kon­rad miał wra­że­nie, że docie­rają do niego nowe, nie­znane mu dotąd emo­cje. Pamię­tał tylko te prze­stra­szone oczy i jasne włosy. Nie był pewien, czy potra­fiłby ziden­ty­fi­ko­wać tego męż­czy­znę.

Odrzu­cił myśl o pod­słu­chu w domu, bo dotarła do niego inna, nie mniej ważna. Skąd Rosja­nie znają jego pry­watny adres?

– Zdo­byli się na nie lada wyczyn z tym listem, to prawda, ale skąd znają mój adres… adres… adres? – powta­rzał jak man­trę. – Są tylko dwie moż­li­wo­ści. Albo mają u nas kreta, albo namie­rzyli mnie sami! Oba warianty wcho­dzą w grę. I oba… Kurwa! – zaklął gło­śno. – Mogą znać loka­li­za­cję Wydziału „Q”! Czy to mi chcia­łeś powie­dzieć, Misza? Że jesteś lep­szy? Tak?! – Kon­rad był wyraź­nie zanie­po­ko­jony. – Wystar­czy, że pra­cuje dla nich jakiś straż­nik w Agen­cji, wystar­czy, że przy­pad­kowo zoba­czył mnie na mie­ście jakiś ich ofi­cer. Wszystko moż­liwe! Mogą wie­dzieć, gdzie jest Wydział, ale co z tego? Do tego budynku wcho­dzi tysiące osób. Chyba jed­nak tajem­nica kryje się gdzie indziej…

Wciąż sie­dział na bal­ko­nie. Było już po pierw­szej i poczuł w końcu chłód nocy.

Dla­czego zaan­ga­żo­wali takie siły i środki, by prze­ka­zać mi ten list? I nie­wiele bra­ko­wało, by wpa­dli… Musieli prze­cież się z tym liczyć. To mogło ich drogo kosz­to­wać, a to nie są głupcy… szcze­gól­nie Misza!

Kon­rad wró­cił do miesz­ka­nia i pod­szedł do biurka, na któ­rym wciąż leżała koperta. Usiadł i nagle dotarł do niego czy­telny komu­ni­kat.

No tak! Sprawa chyba jest jasna! Misza! Misza!

Kon­rad był pod­nie­cony i czuł nie­po­trzebną w tej chwili satys­fak­cję.

Popeł­ni­łeś błąd, Misza! Duży błąd. Zawio­dła cię cier­pli­wość! Tak bar­dzo chcesz wygrać? Pra­gniesz się ode­grać za Kijów? Piszesz: „Do zoba­cze­nia w Brze­ściu”, tak? Chcesz mi powie­dzieć, że wiesz, co pla­nuję, tak? Ale w ten spo­sób wysy­pa­łeś się, że nie wiesz, gdzie jest ukryte archi­wum, albo nie jesteś tego pewny. Boisz się, że chcę zro­bić numer i wpu­ścić cię w maliny? Masz rację… tak wła­śnie chcę zro­bić. Jeżeli myślisz, że wypro­wa­dzisz mnie z rów­no­wagi i że to ja zro­bię pierw­szy błąd, to się mylisz!

Kon­rad uśmiech­nął się do sie­bie i poczuł ból w policzku.

Tak! Zro­bi­łeś na mnie wra­że­nie tym listem! Ale poka­za­łeś też, jaki jesteś zde­ter­mi­no­wany! Masz jakieś pro­blemy w pracy? Musisz to robić? Musisz poka­zać się sze­fom? Przy­ja­cielu! Ja już wiem od Angli­ków, że coś pla­nu­jesz! Ja znam two­jego agenta… tego Ruperta! A plan twier­dzy brze­skiej, który trzy­masz w rękach, to mój pro­dukt. Tego wła­śnie boisz się naj­bar­dziej, czyż nie? Nie jesteś pewien tego Ruperta. Słusz­nie, bo to chuj! Dla­tego uru­cho­misz wszyst­kie swoje siły na Bia­ło­rusi, by wywią­zać się z tego zada­nia i… wygrać. Tak? Ale nie możesz wystrze­lić przed­wcze­śnie, bo nie ufasz Bia­ło­rusinom i boisz się, że pierwsi zdejmą archi­wum. A to byłby wstyd w Jase­nie­wie, co?! Trzeba byłoby szu­kać nowej pracy gdzieś na mie­ście. Do końca życia by cię to gry­zło. Dla praw­dzi­wego ofi­cera to nie porażka… to śmierć! A co dopiero dla Rosja­nina! Dla­tego będziesz cze­kał, aż przy­jadę z moimi ludźmi wyko­pać to archi­wum. Będziesz chciał mnie zdjąć razem z nim, ale wspa­nia­ło­myśl­nie nas puścisz, a archi­wum zabie­rzesz. Tak pla­nu­jesz? Na pewno! Źle zro­bi­łeś, wysy­ła­jąc ten list. Zbyt dużo wiem, bym z jego powodu musiał zmie­niać swoje plany. Wiem wię­cej niż ty.

Powiem ci, Misza, coś jesz­cze! Potwier­dzi­łeś, że mój plan jest dobry! Rób tak dalej! Nie należy zatrzy­my­wać wroga, kiedy popeł­nia błędy, jak powie­dział kie­dyś Napo­leon. Rób tak dalej, Miszo Popo­wski!

Sara wstała w dosko­na­łym nastroju, wypo­częta i zado­wo­lona. Leżała jesz­cze przez chwilę i sta­rała się odtwo­rzyć sen. Śnił jej się Olek, ale z każdą sekundą to miłe wra­że­nie roz­pły­wało się jak dym z papie­rosa i nie mogła sobie przy­po­mnieć, o co cho­dziło.

Za oknem było szaro, padał deszcz. Lubiła taką pogodę, dobrze się czuła w cza­sie niżu, cho­ciaż ni­gdy wcze­śniej nie przy­pusz­czała, że jest mete­opatą. Żało­wała tro­chę, że musi iść do pracy. W taki dzień naj­bar­dziej lubiła sie­dzieć w domu, zro­bić coś wokół sie­bie, poczy­tać książkę.

Mimo to musiała jechać do biura i jak naj­szyb­ciej prze­ka­zać Kon­ra­dowi, co usta­liła z „Tra­vi­sem” w Miń­sku. Pomysł „Tra­visa” i Krupy był wyśmie­nity. Nie miała wąt­pli­wo­ści, że dobrze zro­biła, zle­ca­jąc im wyko­na­nie tego, co zapla­no­wali, bez cze­ka­nia na decy­zję Kon­rada. Była wię­cej niż pewna, że on ten plan zaak­cep­tuje, a czas naglił.

Zaczęła wyko­ny­wać poranne czyn­no­ści zgod­nie z usta­lo­nym ryt­mem, aż do zamknię­cia drzwi i posta­wie­nia sobie pyta­nia: „Czy na pewno wszystko wyłą­czy­łam?”. Scho­dząc po scho­dach, poczuła chwi­lowe roz­cza­ro­wa­nie na myśl, że jej skrzynka e-mailowa wciąż była pusta.

Wysia­dła na sta­cji Cen­trum, skąd miała już parę minut do firmy. Lubiła jeź­dzić metrem o tej porze roku, kiedy nawet rano były miej­sca sie­dzące i mogła sobie cokol­wiek poczy­tać. Zasta­na­wiała się, co przy­da­rzyło się wczo­raj Kon­ra­dowi, że był taki nie­swój. Tro­chę ją to nie­po­ko­iło, bo przy­go­to­wa­nia do akcji w Brze­ściu były już na ukoń­cze­niu. A tu jakiś dro­biazg mógł wszystko zepsuć.

Zaraz się okaże, dla­czego tak szybko zakoń­czył roz­mowę… – skon­sta­to­wała i przy­spie­szyła kroku. Zaraz, zaraz… a może była u niego jakaś kobieta? – prze­le­ciało jej przez myśl i ruszyła jesz­cze szyb­ciej.

Weszła do swo­jego pokoju. Kon­rad już był, widziała go przez szybę, jed­nak nie zwra­cał na nią uwagi. Zanie­po­ko­iła się. Wyraź­nie zaafe­ro­wany, tłu­ma­czył coś M-Irkowi, dziw­nie gesty­ku­lu­jąc. Po chwili M-Irek wyszli z wyraź­nie więk­szym pośpie­chem niż zwy­kle. Dopiero teraz Kon­rad spoj­rzał w jej kie­runku i dał jej ręką znak, żeby przy­szła.

Od razu zauwa­żyła inten­syw­nie zaczer­wie­niony poli­czek i wylew w oku.

– Kto ci przy­ło­żył? – zapy­tała na powi­ta­nie i obej­rzała jego twarz.

Zro­zu­miała, że z jego wczo­raj­szymi przej­ściami nie miała nic wspól­nego żadna kobieta, i odczuła dziwną ulgę.

– Będzie ładny monokl. Jak poje­dziesz na robotę?

– Cześć, Saro! Mogła­byś milej zacząć ten dzień – powie­dział Kon­rad z pustym uśmie­chem.

– Gdy­bym cię nie znała, pomy­śla­ła­bym, że wczo­raj naru­sza­łeś swój cen­tralny układ ner­wowy…

– Daj spo­kój! Nic nie piłem! Mia­łem spo­tka­nie ze Szwe­dami w spra­wie Jor­gen­sena, a jak wiesz, to abs­ty­nenci… – skła­mał czę­ściowo.

– Wiem! Wiem! – prze­rwała mu z nie­do­wie­rza­niem. – Kto zaczyna pierw­szy? Przy­gody w Miń­sku czy histo­ria two­jego oka?

Kon­rad opo­wie­dział szcze­gó­łowo o wyda­rze­niach poprzed­niego wie­czoru i swo­ich podej­rze­niach.

Sara wyglą­dała na wię­cej niż zasko­czoną. Swój stan emo­cjo­nalny oka­zała jak zwy­kle w takich sytu­acjach, gasząc nad­pa­lo­nego papie­rosa.

Podob­nie jak Kon­rad nie mogła uwie­rzyć, że Rosja­nie zde­cy­do­wali się na taki ruch. Ewi­dentne zła­ma­nie zasad. Jed­nak wnio­ski, jakie z tego zda­rze­nia wycią­gnął Kon­rad, zasko­czyły ją jesz­cze bar­dziej. Pozor­nie pro­sta ana­liza fak­tów, w zesta­wie­niu z poszla­kami i prze­czu­ciem, dała wyjąt­kowo prze­ko­nu­jące efekty. Trudno było nie zgo­dzić się z jego opi­sem i oceną tego, co zaszło. Na koniec swo­jego dłu­giego wywodu Kon­rad, mimo gro­te­skowo pod­bi­tego oka, try­skał już zaraź­liwą rado­ścią i opty­mi­zmem.

– Wysła­łem M-Irka ze sprzę­tem, żeby spraw­dzili miesz­ka­nie. Czy Rosja­nie mi tam cze­goś nie zain­sta­lo­wali. Jakiejś nie­spo­dzianki. Póź­niej pojadą z tym listem do zna­jo­mych z ABW i zba­dają odci­ski pal­ców i ślinę. Zoba­czymy, może coś wyj­dzie w bazie danych. – Kon­rad zakoń­czył rela­cję.

– Wąt­pię, by coś zna­leźli. Ruscy nie są tacy głupi… ale spraw­dzić trzeba – sko­men­to­wała scep­tycz­nie Sara. – Teraz sia­daj, roz­luź­nij się i słu­chaj uważ­nie, bo nie będę powta­rzać dwa razy. – Jej dobry nastrój wska­zy­wał, że efekty podróży do Miń­ska są wię­cej niż zado­wa­la­jące. – Póź­niej ci opo­wiem o zabaw­nym zda­rze­niu, jakie nam się przy­tra­fiło, tylko mi przy­po­mnij, dobrze?… Tak… „Tra­vis” jest nie­sa­mo­wity, nie­zwy­kły…

– Twoja szkoła, czyż nie? – wtrą­cił z uzna­niem.

– Kie­dyś mogłam tak pomy­śleć, ale nie dzi­siaj. Wykształ­cił u sie­bie cechy, któ­rych nie miał, albo… nie zna­łam go na tyle dobrze.

– To nor­malne w sytu­acji, w jakiej się znaj­duje. Tak działa mecha­nizm obronny, kiedy czło­wiek musi się ukry­wać, kamu­flo­wać. Wyostrzają się zmy­sły i pod­nosi próg odpor­no­ści. W walce z trud­no­ściami czło­wiek poznaje sam sie­bie…

– Nie nudź! Ja to wszystko wiem. Kon­rad, to nie to… Jak by to powie­dzieć…? Jest taki inny, z jed­nej strony zor­ga­ni­zo­wany, inte­li­gentny, pewny sie­bie… Powie­dzia­ła­bym nawet, że czy­telny i prze­wi­dy­walny. Ale… ale… z dru­giej strony tro­chę się go boję… Może nie do końca wła­śnie tak, ale nie potra­fię tego odczu­cia okre­ślić teraz ina­czej…

– Czy coś się stało w Miń­sku? – zare­ago­wał podejrz­li­wie Kon­rad.

– Nie, nic! Abso­lut­nie nic! Wprost prze­ciw­nie! Plan dzia­łań zapro­po­no­wany przez „Tra­visa” jest już w toku. Mówi­łam tylko o moich odczu­ciach. To nie ma wpływu na sprawę… Może jestem prze­wraż­li­wiona… Taka kobieca intu­icja. – Uśmiech­nęła się z lek­kim zawsty­dze­niem, że nie potra­fiła kon­kret­niej uza­sad­nić źró­dła wła­snych wra­żeń i odwo­łała się do swo­jej płci. – Dajmy na razie spo­kój… Jesz­cze się nad tym zasta­no­wię…

– W porządku! Wró­cimy do tego… Zresztą „Tra­vis” już nie­długo zjawi się w Pol­sce. Wtedy sobie z nim poroz­ma­wiamy. Będzie się musiał przy­zwy­czaić do nowej rze­czy­wi­sto­ści i swo­jej nowej roli w życiu. Tej praw­dzi­wej. Po tylu latach to może nie być łatwe. Nie­które cechy cha­rak­teru nie­le­gała utrwa­lają się bar­dzo mocno. Cza­sami pozo­stają do końca, bo łatwiej z nimi żyć. Przy­naj­mniej oni tak sądzą… ale… to nie jest prawda. Nie potra­fią się zaadap­to­wać w nowym śro­do­wi­sku, zna­leźć przy­jaźni, zało­żyć rodziny. Trzeba będzie pomóc „Tra­visowi” wyjść z tego…

– …i zna­leźć psy­cho­loga.

– To też. Ale naj­waż­niej­sza rola przy­pad­nie nam, bo to my będziemy teraz jego rodziną. Mam nadzieję, że te lata w Miń­sku nie zde­wa­sto­wały za bar­dzo jego psy­chiki.

– Nie jestem spe­cja­listką, ale nie zauwa­ży­łam u niego żad­nych psy­chicz­nych defor­ma­cji. Nie­wąt­pli­wie ma jakieś takie stany eufo­ryczno-depre­syjne, ale potrafi się opa­no­wać, real­nie oce­nia fakty… to nie jest żadna ner­wica natręctw czy coś takiego.

– To dobrze, to mniej wię­cej nor­malne. Ważne, żeby chciał z nami współ­pra­co­wać i pozwo­lił sobie pomóc. Jeżeli w ogóle będzie taka potrzeba. – Kon­rad wyraź­nie miał już ochotę zamknąć ten wątek i przejść do usta­leń, które Sara poczy­niła w Miń­sku.

Nie spodo­bał jej się spo­sób, w jaki zmie­nił temat. Uznała go za zbyt lek­ce­wa­żący. Roz­mowa na temat „Tra­visa” pobu­dziła ją, bo czuła się za niego odpo­wie­dzialna. Przez chwilę znów pomy­ślała, że może jest prze­wraż­li­wiona i nie dociera do niej racjo­nalny język Kon­rada. Jed­nak jego pona­gla­jące spoj­rze­nie spo­wo­do­wało, że obie­cała sobie zasta­no­wić się nad tym póź­niej.

– To, co zapla­no­wał i zapro­po­no­wał „Tra­vis” przy pomocy kapi­tana Krupy z miń­skiego KGB, to praw­dziwy „boski motek”… naj­wyż­sza sztuka i fine­zja w swo­jej cudow­nej szpie­gow­skiej pro­sto­cie – zaczęła Sara, wyraź­nie prze­ko­nana do tego, co mówi.

Mar­cin zadzwo­nił do Zenona Ruperta poprzed­niego dnia i poda­jąc się za dok­to­ranta z Uni­wer­sy­tetu Jagiel­loń­skiego, umó­wił się z nim na krót­kie spo­tka­nie w Gio­vanni Cafe na dru­gim pozio­mie cen­trum han­dlo­wego Złote Tarasy.

Rupert sam wybrał to miej­sce i godzinę, dzie­siątą pięt­na­ście, czyli w chwilę po otwar­ciu cen­trum. Mar­cin przy­pusz­czał, że pew­nie potem będzie chciał pocho­dzić po skle­pach, bo, jak usta­lił, jego prze­ło­żony, pre­zes Małecki, wyje­chał na semi­na­rium do Ber­lina i Rupert został w IPN sam, bez nad­zoru.

Teraz Mar­cin cze­kał na niego w kawiarni, w sta­ran­nie wybra­nym miej­scu, przy sto­liku, który naj­le­piej nada­wał się do tego, co zamie­rzał zro­bić. Do spo­tka­nia z Ruper­tem przy­go­to­wy­wał się przez cały wie­czór, głów­nie sur­fu­jąc w Inter­ne­cie. Przy­go­to­wał sobie zestaw pytań doty­czący dzia­łal­no­ści Depar­ta­mentu Pierw­szego MSW, czyli wywiadu cywil­nego PRL.

Rupert pro­wa­dził swoją stronę inter­ne­tową i blog. Przed­sta­wiał się jako spe­cja­li­sta od histo­rii wywiadu PRL. Mar­cin nie­wiele wie­dział o tam­tych cza­sach, ale znał Kon­rada i to mu wystar­czało.

Nato­miast Rupert miał stały dostęp do archi­wów IPN i widać było, że dużo wie. Z jego tek­stów prze­bi­jała jed­nak aro­gan­cja, auto­re­klama i prze­sadna pew­ność sie­bie. Naj­bar­dziej draż­niło Mar­cina jego wymą­drza­nie się o spra­wach nie stricte histo­rycz­nych, lecz czy­sto ope­ra­cyj­nych. Było to tro­chę dziwne. Tak jakby inte­re­so­wało go to znacz­nie bar­dziej niż wymiar naukowy.

Można było przy­jąć, że takie zacho­wa­nie Ruperta może mieć coś wspól­nego z jego pracą dla Rosjan. Mar­cin oce­niał to jedy­nie w war­stwie emo­cjo­nal­nej, nie­okre­ślo­nej. Pamię­tał ze szko­le­nia w Kiej­ku­tach, jak Kon­rad i inni wykła­dowcy mówili, że czło­wiek czę­sto decy­duje się na współ­pracę z obcym wywia­dem tylko dla­tego, iż chce udo­wod­nić sobie, oto­cze­niu, światu, że będzie naj­lep­szym agen­tem wszech cza­sów, któ­rego nikt ni­gdy nie zła­pie. Jakiego dotąd nie było. Tacy ludzie w swej aro­gan­cji nie dostrze­gają, że są agenci, o któ­rych świat ni­gdy się nie dowie­dział i nie dowie. Ruper­towi mogłoby się też udać, ale teraz zajął się nim Mar­cin.

Zoba­czył łysie­ją­cego trzy­dzie­sto­latka o kor­pu­lent­nej syl­wetce, z sze­ro­kim uśmie­chem zmie­rza­ją­cego dziar­sko w jego kie­runku.

W kawiarni było już kilka osób.

Na swo­jej stro­nie inter­ne­to­wej wyglą­dał na przy­stoj­niej­szego… Lubi ład­nie wyglą­dać, bladź! O w mordę, na kilo­metr widać zakom­plek­sio­nego wała! Już my ci tutaj przy­go­tu­jemy zabawę! – pomy­ślał Mar­cin, który jak tylko zoba­czył Ruperta, wydał na niego wyrok.

Dał znak Lut­kowi i Ewie, któ­rzy sie­dzieli przy sąsied­nim sto­liku, że zbliża się obiekt.

Rupert, idąc w kie­runku Mar­cina, już w odle­gło­ści kil­ku­na­stu kro­ków wycią­gnął rękę do powi­ta­nia, pro­sto jak sema­for. Wyda­wało się to dziwne, a po chwili wręcz śmieszne. Mar­cin ujął wil­gotną i pulchną dłoń, luźną jak u kobiety, i po męsku, z przy­jem­no­ścią i rów­nie sze­ro­kim uśmie­chem, ści­snął ją tak mocno, jak potra­fił. Dostrzegł, że uśmiech Ruperta jakby na chwilę zamarzł. Po pro­stu nie mógł sobie odmó­wić tej przy­jem­no­ści. To było sil­niej­sze od niego.

– Bar­dzo dzię­kuję, że zgo­dził się pan ze mną spo­tkać i poświę­cić mi swój czas… – zaczął Mar­cin nie­zwy­kle uprzej­mie, bo wystra­szył się nieco nega­tyw­nego efektu uści­sku ima­dła.

– Nie ma sprawy. Zawsze chęt­nie poma­gam mło­dym naukow­com i pasjo­na­tom tematu. – Mar­ci­nowi ulżyło. – Ale zanim zaczniemy, chciał­bym wie­dzieć, z kim roz­ma­wiam. Pro­szę się nie gnie­wać, ale sam pan rozu­mie, temat jest deli­katny – powie­dział Rupert, a Mar­cin pomy­ślał, że to zemsta za zmiaż­dże­nie dłoni.

– Oczy­wi­ście, rozu­miem, panie dok­to­rze.

Szybko wyjął swój lega­li­za­cyjny dowód oso­bi­sty. Rupert wziął go do ręki i przez chwilę stu­dio­wał z miną znawcy dowo­dów oso­bi­stych.

– Jeste­śmy rówie­śni­kami – rzu­cił ze zdzi­wie­niem i zaraz zapy­tał: – Na jakim eta­pie jest pań­ska praca? Kto jest pana pro­mo­to­rem?

Pode­szła kel­nerka. Mar­cin zamó­wił zwy­kłą kawę z mle­kiem, a Rupert latte i ciastko.

– Wła­śnie otwo­rzy­łem prze­wód. Na dobrą sprawę dopiero badam temat. Dla­tego pro­si­łem pana o spo­tka­nie, bo od tej roz­mowy uza­leż­niam kie­ru­nek swo­jej dal­szej pracy. Jest pan naj­lep­szym spe­cja­li­stą w tej pro­ble­ma­tyce. Naprawdę zna się pan na histo­rii wywiadu PRL. Teraz coś panu powiem… – Mar­cin teatral­nie zwie­sił głos. – „Trog” to ja! – Pod­niósł wysoko brwi z wyjąt­kowo głu­pa­wym uśmie­chem. – To ja! Uczest­ni­czę w cza­tach z panem od dawna…

– No, no… to mnie pan zasko­czył, panie Zbyszku! Jest pan jed­nym z moich naj­lep­szych dys­ku­tan­tów… – Rupert zła­pał przy­nętę i wciąż trzy­mał dowód oso­bi­sty Mar­cina.

– Sta­ram się, ale to pan roz­daje karty. Trudno panu dorów­nać…

– Niech pan nie prze­sa­dza, panie Zbyszku – prze­rwał Rupert z widocz­nym zado­wo­le­niem. – Mieszka pan na Gołę­biej? Gdzie to jest? – zapy­tał.

Mar­cin od razu zro­zu­miał, że go spraw­dza.

– To na Tar­gówku. Miesz­kam z rodzi­cami – odpo­wie­dział pew­nie, bo lewe papiery miał dobrze zabez­pie­czone.

– To dla­czego pan stu­diuje w Kra­ko­wie, a nie w War­sza­wie? Mógłby pan prze­cież robić dok­to­rat tutaj. Mogę panu pomóc…

– Bar­dzo dzię­kuję, ale jestem już po sło­wie z pro­fe­so­rem Witec­kim. A oprócz tego… albo przede wszyst­kim… moja dziew­czyna stu­diuje w Kra­ko­wie.

– Dobrze pan tra­fił – wtrą­cił Rupert. – Znam publi­ka­cje pro­fe­sora… Cie­kawe, cie­kawe, cho­ciaż nie zga­dzam się z nim w wielu pod­sta­wo­wych kwe­stiach…

Mar­cin zro­bił poważną minę i bar­dzo sta­rał się ją zacho­wać, cho­ciaż chciało mu się śmiać.

– Przede wszyst­kim – cią­gnął Rupert – w kwe­stii auto­no­mii pol­skiego wywiadu cywil­nego po pięć­dzie­sią­tym szó­stym roku. Moim zda­niem całe pol­skie służby spe­cjalne aż do tysiąc dzie­więć­set dzie­więć­dzie­sią­tego roku były ści­śle zwią­zane ze Związ­kiem Sowiec­kim, KGB i GRU. Pro­fe­sor zaś twier­dzi, że Rosja­nie nie ufali Pola­kom, w tym także pol­skiemu wywia­dowi cywil­nemu. Uważa, że War­szawa odwza­jem­niała to uczu­cie i w odróż­nie­niu od innych kra­jów komu­ni­stycz­nych swo­ich ofi­ce­rów szko­liła u sie­bie, w Pol­sce. Ale zaga­lo­po­wa­łem się…

– Nie, skąd! Dokład­nie o tych spra­wach chcia­łem poroz­ma­wiać. Mam nawet przy­go­to­wany zestaw pytań. Ja się z panem w pełni zga­dzam i uwa­żam, że pro­fe­sor Witecki jest zbyt pobłaż­liwy w swo­jej oce­nie komu­ni­stów. – Mar­cin sta­rał się wypaść wia­ry­god­nie, choć prze­czy­tał tylko jeden arty­kuł pro­fe­sora.

Rupert zdjął mary­narkę i powie­sił ją na swoim krze­śle. Mar­cin liczył na to, że tak wła­śnie zrobi, i dla­tego wybrał sto­lik z dwoma krze­słami, choć miał przy­go­to­waną też inną wer­sję, na wypa­dek gdyby do tego nie doszło.

Lutek, który sie­dział przy sto­liku obok, tuż za ple­cami Ruperta, zauwa­żył ten ruch. Mar­cin patrzył na Ruperta, ale widział rów­nież Lutka. Dał mu znak. Ewa, która kon­tro­lo­wała oto­cze­nie, potwier­dziła, że wszystko gra. Wtedy Lutek pochy­lił się, jakby chciał coś pod­nieść z pod­łogi, i szyb­kim, spraw­nym ruchem przy­cze­pił do mary­narki Ruperta mikro­sko­pijny nadaj­nik GPS, po czym zasy­gna­li­zo­wał, że jest on na swoim miej­scu.

Mar­cin już wie­dział, że od tej chwili powi­nien przy­spie­szyć spo­tka­nie.

– Pro­wa­dzę inten­sywne bada­nia i udo­wod­nię, że Witecki jest w błę­dzie…

– Czy zna­lazł pan już jakieś przy­kłady współ­pracy ope­ra­cyj­nej Depar­ta­mentu Pierw­szego i Pierw­szego Zarządu Głów­nego KGB? – zapy­tał Mar­cin, rze­czy­wi­ście zain­te­re­so­wany.

– Jesz­cze nie, ale pra­cuję nad tym. Komu­ni­ści znisz­czyli wiele doku­men­tów, ale prę­dzej czy póź­niej coś znajdę… No, jest prze­cież Zachar­ski… – Rupert mówił pew­nym gło­sem.

– Zanim zacznę swoje pyta­nia… – Mar­cin wycią­gnął notat­nik – chcia­łem się jesz­cze dowie­dzieć, czy IPN pla­nuje opu­bli­ko­wać jakieś mate­riały doty­czące pro­wa­dzo­nych przez Depar­ta­ment Pierw­szy i Drugi roz­pra­co­wań oby­wa­teli pol­skich pra­cu­ją­cych dla zachod­nich wywia­dów, na przy­kład w latach osiem­dzie­sią­tych, w ówcze­snej opo­zy­cji demo­kra­tycz­nej?

Rupert wytrzesz­czył oczy.

– O czym pan mówi?! No tak… – zawa­hał się przez chwilę. – Z tego, co wiem, to nie ma takich pla­nów. Zresztą mate­riały te są nie­wia­ry­godne, nie­kom­pletne… Sam pan rozu­mie. Trudno na nich pole­gać… Poza tym to były naj­czę­ściej podej­rze­nia. Nie wiemy, czy komu­ni­ści nie zosta­wili nam też jakichś nie­wy­bu­chów… Rozu­mie pan, panie Zbyszku… Zresztą… – Rupert się nadął. – To nie jest przed­mio­tem zain­te­re­so­wań IPN.

– Tak myśla­łem. Mnie jed­nak cie­ka­wią inne sprawy…

Mar­cin chciał już przejść do zada­wa­nia pytań, gdy uzmy­sło­wił sobie z całą siłą, że Rupert jako rosyj­ski agent musiał prze­ka­zy­wać infor­ma­cje cudow­nie przy­datne do wer­bo­wa­nia osób z aktu­al­nych elit wła­dzy.

Sam chciał­bym mieć takiego agenta – pomy­ślał z zazdro­ścią. Ale to ja… mię­dzy innymi… zakoń­czę twoją dzia­łal­ność i otwo­rzę ci twój nowy prze­wód! To też duża sprawa! Suk­ces!

Naj­bar­dziej jed­nak miał ochotę strze­lić go otwartą dło­nią w pysk i zoba­czyć, jak czer­wie­nieje.

Za ple­cami roz­par­tego na krze­śle Ruperta zoba­czył Ewę i Lutka wsta­ją­cych od sto­lika. To ozna­czało, że Lutek spraw­dził już dzia­ła­nie chipu GPS. Mar­cin przy­stą­pił do zada­wa­nia pytań.

– Wyśmie­ni­cie! Wyśmie­ni­cie!

Kon­rad powta­rzał to słowo, bo nie mógł zna­leźć żad­nego moc­niej­szego, które lepiej okre­śli­łoby to, co usły­szał od Sary. Plan dzia­ła­nia zapro­po­no­wany przez „Tra­visa” był rze­czy­wi­ście dosko­nały i w pełni wkom­po­no­wy­wał się w ich zamie­rze­nia, a może nawet szedł odważ­nie jesz­cze dalej. Jeżeli wszystko da się zre­ali­zo­wać, efekt powi­nien być dobry. Bar­dzo dobry! Kon­rad nie mógł stłu­mić w sobie prze­ko­na­nia, że po raz drugi uda mu się uprze­dzić Popo­wskiego.

– Nie­po­trzeb­nie wysy­łał ten list! Nie­po­trzeb­nie mnie ude­rzył! – powie­dział do sie­bie, gdy został sam, bo wzbie­rała w nim deter­mi­na­cja i coraz więk­sza pew­ność, że zwy­cięży.

Docho­dziła szes­na­sta trzy­dzie­ści. Sara poszła do swo­jego pokoju przej­rzeć ostat­nie doku­menty i szy­fro­gramy. Po całym dniu roz­mów posta­no­wili tro­chę się zre­lak­so­wać i odpo­cząć od sie­bie. Teraz cze­kali na powrót Mar­cina, Lutka, Ewy i M-Irka. Kon­rad wie­dział, że skoro nie dzwo­nią, to zna­czy, że wszystko idzie dobrze.

Sara nie mogła się jed­nak sku­pić, więc wró­ciła do Kon­rada i oboje zasie­dli w fote­lach przed tele­wi­zo­rem. Oglą­dali wia­do­mo­ści. W mediach trwała już kam­pa­nia pre­zy­dencka, cho­ciaż do wybo­rów zostało jesz­cze kilka mie­sięcy.

Na ekra­nie poja­wiła się Justyna. Sto­jąc z mikro­fo­nem przed pała­cem pre­zy­denc­kim, z teatral­nym zaan­ga­żo­wa­niem komen­to­wała jakąś wypo­wiedź Zie­liń­skiego.

– O czym ona mówi? Wiesz? – zapy­tał Kon­rad.

– Skąd! Od dawna nie oglą­da­łam tele­wi­zji – odpo­wie­działa zgod­nie z prawdą Sara. – Justyna dobrze wygląda – dodała po chwili.

– Myślisz?

– Zadbana, atrak­cyjna kobieta. Może sta­cja też w nią inwe­stuje, ale tak czy ina­czej…

– Ma swój styl, to prawda, cho­ciaż teraz, z tą fry­zurą, wygląda, jakby w nią pio­run strze­lił…

– Nie żału­jesz? Cza­sem myślę, że zro­bi­łeś błąd, ale nie chcę… wiesz…

– Moż­liwe… tyle że dziś to już nie ma zna­cze­nia.

W tele­wi­zji tym­cza­sem roz­po­czął się wywiad z pre­zy­den­tem Wałęsą, który w bar­dzo emo­cjo­nalny spo­sób wypo­wia­dał się o Insty­tu­cie Pamięci Naro­do­wej.

– Może tro­chę pomo­żemy Wałę­sie? – rzu­cił Kon­rad i pomy­ślał o Ruper­cie.

– Chyba powin­ni­śmy! To jed­nak nasz sym­bol. Cho­ciaż cza­sami mam go dość… Moi rodzice byli dzia­ła­czami pod­ziem­nej Soli­dar­no­ści, a ja jako dziecko byłam wyko­rzy­sty­wana do prze­no­sze­nia pod­ziem­nej poczty. Opo­wia­da­łam ci o tym?

– Chyba tak… Miesz­ka­li­ście wtedy we Wro­cła­wiu, tak?

– Tak. Ojciec miał swoje zdję­cie z Wałęsą i na­dal jest jego wier­nym zwo­len­ni­kiem. Tak też byłam wycho­wy­wana… Ale teraz coś mi się odmie­niło. Wiesz, mam takie wra­że­nie, że Wałęsa wszedł na pie­de­stał…

– Bo tam jest jego miej­sce… – wciął się Kon­rad.

– Ale nie chce stać jak dumny pomnik, tylko macha rękami jak wia­trak. Nie wiem, czy to mnie śmie­szy, czy mar­twi, ale nie wygląda to dobrze…

Na ekra­nie tele­wi­zora poja­wiła się pro­fe­sor Jadwiga Poczo­but i roz­po­częła swoje parap­sy­cho­po­li­tyczne dywa­ga­cje. Kon­rad i Sara jed­no­cze­śnie chwy­cili za pilota.

Otwo­rzyły się drzwi i do pokoju weszli M-Irek. Kon­rad już po wyra­zie ich twa­rzy zauwa­żył, że coś jest nie tak.

– No i co?

– No i bingo! – odpo­wie­dział Mirek.

Kon­rad poczuł, że ugięły się pod nim kolana. Sara opa­dła na fotel. Zale­gła cisza.

– Jak to? Jak to moż­liwe?! – Zła­pał się za głowę. – Nie mogę uwie­rzyć, żeby Rosja­nie się na to zdo­byli… A gdzie mają punkt odbioru…? Kurwa!

– Gdzie był pod­słuch? Mów­cie, do cho­lery! – włą­czyła się Sara.

– Pro­szę bar­dzo, tylko to nie jest tak, jak myśli­cie… – odparł z kamienną twa­rzą Irek.

– Pokaż tę plu­skwę! – nie­mal krzyk­nął Kon­rad.

– Nie przy­nio­słem jej. Wię­cej, nie wymon­to­wa­łem. Zosta­wi­łem tam, gdzie była.

– Odbiło ci?! Myślisz, że co… będę ich dez­in­for­mo­wał? Uda­wał, że nic nie zna­la­złem…? Ja pier… Prze­cież po tym zaj­ściu przed domem i liście musieli zakła­dać, że spraw­dzę… – Kon­rad był wście­kły i gubił się w tym, co mówił, ale M-Irek zno­sili to ze sto­ic­kim spo­ko­jem. – Co jest grane? Dowiem się w końcu?

– Tak. Otóż plu­skwa jest w two­jej lam­pie, która stoi koło sofy w dużym pokoju, tylko że to… – fleg­ma­tycz­nie cią­gnął Mirek.

– Bar­dzo dobra i nowo­cze­sna, z zasi­la­niem induk­cyj­nym… – dodał Irek.

– Pano­wie…

– Jasne! Rzecz w tym, że to nie jest ruska plu­skwa.

Sara pod­nio­sła się z fotela, a Kon­rad usiadł. Ich twa­rze wyra­żały wyłącz­nie zdzi­wie­nie, nic wię­cej.

– To nie jest ruska plu­skwa… – kon­ty­nu­ował, cele­bru­jąc słowa, Irek.

– Tylko jaka, ku…, chiń­ska?! – nie wytrzy­mała Sara.

– To jest nasza plu­skwa. – Mirek uśmiech­nął się zło­śli­wie.

– Jak to nasza?! Jaka nasza? Twoja? Co ty bre­dzisz? – pytał wciąż pod­nie­cony Kon­rad.

– Nie nasza, nie z naszego Wydziału. To są plu­skwy, które zro­bił Wydział Tech­niki na zle­ce­nie Wydziału Bez­pie­czeń­stwa Wewnętrz­nego. Jakieś pół­tora roku temu nie mogli sobie pora­dzić z trans­pon­de­rem do wyso­kich czę­sto­tli­wo­ści i poma­ga­li­śmy im roz­wią­zać ten pro­blem. Sam kaza­łeś nam to zro­bić…

– Tak, pamię­tam…

– To wła­sność Agen­cji Wywiadu, więc nie mogli­śmy jej zde­mon­to­wać, bo to nie­le­galne – tłu­ma­czył Irek.

Kon­rad, zamy­ślony, zagłę­bił się w fotelu. Wszy­scy zamil­kli, cze­ka­jąc na jego słowa jak na wyrocz­nię.

– Dobrze zro­bi­li­ście… – ode­zwał się po chwili, ważąc każde słowo. – Dobrze, bar­dzo dobrze! Wię­cej! Świet­nie! – Spoj­rzał na Sarę, która wciąż nie mogła opa­no­wać zasko­cze­nia, ale chyba zaczy­nała już rozu­mieć, o co cho­dzi.

– Wiemy, sze­fie, wiemy! – zgod­nie odpo­wie­dzieli M-Irek. – Będziemy cze­kać na dal­sze roz­kazy.

– Dobra robota, pano­wie. Dzię­kuję! Poroz­ma­wiamy póź­niej.

M-Irek wyszli z wyraź­nie zado­wo­lo­nymi minami.

Gdy tylko zamknęły się za nimi drzwi, Sara znie­cier­pli­wiona oznaj­miła:

– Już do mnie dociera, co jest grane. To wubewu! Skur­wy­syny! Wyja­śnij mi to wszystko…

– Co tu wyja­śniać?! Sprawa jest pro­sta. Zain­sta­lo­wali mi pod­słuch. Pyta­nie: po co? Ale to pyta­nie teo­re­tyczno-reto­ryczne… W zasa­dzie nie obcho­dzi mnie po co…

– Kon­rad! – Sara nie­mal krzyk­nęła. – Żeby zro­bić coś takiego, musieli prze­cież zało­żyć na cie­bie for­malne roz­pra­co­wa­nie. Na pod­słuch musi być zgoda pro­ku­ra­tora. – Zasta­no­wiła się chwilę i pstryk­nęła zapal­niczką, choć nie miała w ustach papie­rosa. – Czyli co? Jesteś o coś podej­rzany? Nic z tego nie rozu­miem! – Była mocno zde­ner­wo­wana.

– Robią to bez zgody pro­ku­ra­tora. Czy­sta impro­wi­za­cja. Gówno mnie to obcho­dzi, bo ja wiem, że jestem czy­sty. Szu­kają na mnie cze­go­kol­wiek. Może się okaże, że jestem ruskim szpie­giem, nie­złom­nym wojow­ni­kiem Marksa, Engelsa i Mao, a może pedo­fi­lem… Wszystko dobre! To jest taka filo­zo­fia Par­tii Brzyd­kich: naj­pierw coś znaj­dziemy, a potem zro­bimy z tego jakiś poży­tek. To pro­ste. Chcą się mnie pozbyć za wszelką cenę. Mogliby to zro­bić po ofi­cer­sku, z hono­rem i kul­tu­ral­nie, ale czego ocze­ki­wać od gene­rała, co zamiast w ofi­cer­kach cho­dzi w san­da­łach. Sorry, zaga­lo­po­wa­łem się… Tro­chę mnie to wkur­wiło…

– To zro­zu­miałe! Ale dla­czego kaza­łeś zosta­wić tę plu­skwę?

– M-Irek to zro­zu­mieli, a ty nie?!

– No, domy­ślam się, że…

– Teraz sobie posłu­chają róż­nych rze­czy, a jak zakoń­czymy sprawę w Brze­ściu, wezmę tę plu­skwę i zaniosę panu gene­ra­łowi, żeby ją sobie wsa­dził w… – Kon­rad zamy­ślił się na chwilę i z odro­biną gory­czy w gło­sie dodał: – Nie mogę uwie­rzyć, że zało­żyli na mnie sprawę… To jest nie­le­galny pod­słuch! Będą musieli za to kie­dyś odpo­wie­dzieć!… Dobrze… okay! Nie będę się teraz tym dener­wo­wał…

– Jak się będziesz czuł po powro­cie do domu? Ja bym nie mogła tak żyć, miesz­kać…

– Wytrzy­mam tych parę dni. Wiesz, Saro, że ja czwar­tego czerwca osiem­dzie­sią­tego dzie­wią­tego roku gło­so­wa­łem na Soli­dar­ność. Wyobra­żasz to sobie?! Para­doks czy para­noja? Cza­sem, jak na nich patrzę, to sobie myślę… mam taką durną teo­rię… że ja służę tym wszyst­kim, któ­rzy nie cho­dzą na wybory, bo ci, co cho­dzą, sami wybie­rają swo­ich obroń­ców, takich jak „Ciężki”, „Gene­rał” i to całe towa­rzy­stwo. No, ktoś musi dbać o bez­pie­czeń­stwo pozo­sta­łych, tych, co nie gło­sują. – Kon­rad uśmiech­nął się i widać było, że swoją teo­rię trak­tuje z humo­rem.

Sara też się odprę­żyła.

– Cze­kamy na Mar­cina i Lutka. Zadzwo­nisz do nich? – zapy­tała.

– Nie! Cze­kamy!

46

Mar­cin poże­gnał się pospiesz­nie, czym wywo­łał zdzi­wie­nie na twa­rzy Ruperta. Zje­chał windą do garażu i wsiadł do samo­chodu. Zanim uru­cho­mił sil­nik, wło­żył słu­chawkę do ucha i połą­czył się z Lut­kiem.

– Wszystko gra! – powie­dział Lutek, obser­wu­jąc pul­su­jący zie­lony punkt, który poru­szał się po ekra­nie minia­tu­ro­wego kom­pu­tera. – Myszka cho­dzi po labi­ryn­cie i jest dobrze widoczna. Możesz ruszać!

– Okay! Jadę! Będę cze­kał na cie­bie na miej­scu! – odparł Mar­cin.

– Ruszamy za tobą w ciągu paru minut.

Mar­cin prze­ci­skał się służ­bo­wym volks­wa­ge­nem touare­giem przez zatło­czone mia­sto do Anina, gdzie w nowym apar­ta­men­towcu miał miesz­ka­nie Zenon Rupert.

Lubił tę robotę, a naj­bar­dziej to pod­nie­ce­nie, adre­na­linę wypeł­nia­jącą żyły, kiedy prze­pro­wa­dzał tajne prze­szu­ka­nie. Robił to już tylo­krot­nie, w kraju i za gra­nicą, i zawsze czuł to samo, od pierw­szego razu.

Zatrzy­mał samo­chód po dru­giej stro­nie ulicy, około stu metrów od domu. Wej­ście na pose­sję było strze­żone.

Mar­cin poka­zał ochro­nia­rzowi poli­cyjną bla­chę i został wpusz­czony bez słowa. Od razu pomy­ślał, że to pew­nie eme­ry­to­wany poli­cjant albo… mili­cjant. Posta­no­wił, że gdy będzie wycho­dził, to poroz­ma­wia z nim i dowie się, czy dobrze zgadł.

Wszedł na klatkę scho­dową. Spraw­dził na liście loka­to­rów, że Rupert mieszka na ostat­nim pię­trze, choć wie­dział o tym dosko­nale.

– Jestem w domu. Wy gdzie? – zapy­tał cicho przez radio.

– Będziemy za dzie­sięć minut. Sto­imy w korku – usły­szał w słu­chawce.

– Ochro­nia­rzowi nie poka­zuj­cie blach poli­cyj­nych, bo się zanie­po­koi. To praw­do­po­dob­nie były poli­cjant. Powiedz­cie, że idzie­cie do Maryli Kor­wac­kiej, miesz­ka­nia dwa­na­ście. To pod Ruper­tem. Zro­zu­mia­łeś… Lutek?

– Wszystko gra!

– Cze­kam na was!

Mar­cin pod­szedł do drzwi Ruperta i przy­sta­wił do wizjera „oko i ucho pro­roka”, przez które mógł zaj­rzeć do miesz­ka­nia. Małe urzą­dze­nie odbior­cze z ekra­nem mie­ściło mu się w dłoni. Na szczę­ście wizjer nie był zasło­nięty od środka, a gdyby nawet, to był spo­sób, żeby prze­su­nąć klapkę. Wej­ście do miesz­ka­nia znaj­do­wało się szczę­śli­wie poza polem widze­nia innych loka­to­rów.

Wewnątrz pano­wał pół­mrok. Mar­cin dostrzegł przed­po­kój i w per­spek­ty­wie otwarte drzwi do pokoju. Nie widać było żad­nego ruchu. Nie docho­dził też żaden dźwięk. Cho­ciaż w środku mógł ktoś być i na przy­kład spać, jak to już raz mu się zda­rzyło. Prze­szu­kał wtedy pół miesz­ka­nia, zanim się zorien­to­wał, że w sypialni ktoś śpi.

Naci­snął dzwo­nek i uważ­nie obser­wo­wał ekran. Cisza. Powtó­rzył kil­ka­krot­nie. Żad­nego ruchu. Wybrał numer domowy Ruperta. Usły­szał w słu­chawce dzwo­nek docho­dzący z głębi miesz­ka­nia. Bez reak­cji.

Na dole trza­snęły drzwi i natych­miast w słu­chawce ode­zwał się Lutek.

– Idziemy na górę… To my.

– Okay.

Po chwili dołą­czył do Mar­cina. Ewa została z kom­pu­te­rem na pół­pię­trze, śle­dząc na pla­nie mia­sta ruchy Ruperta.

Mar­cin bez słowa pod­niósł kciuk, co ozna­czało, że wszystko jest w porządku. Lutek kiw­nął głową i wyjął z torby wzier­nik, któ­rego cienki koniec wpro­wa­dził do zamka, a drugi przy­ło­żył do oka. Po chwili wyjął zestaw cien­kich wytry­chów. Z jed­nego zro­bił klucz, wysu­nąw­szy na jego grzbie­cie małe meta­lowe bolce, i bez pro­ble­mów otwo­rzył nim zamek. Zajęło mu to minutę. Pozo­stał jesz­cze jeden zamek. Lutek miał już powtó­rzyć czyn­no­ści, gdy Mar­cin naci­snął klamkę i drzwi się uchy­liły.

Weszli do środka. Mar­cin od razu zoba­czył wyka­łaczkę leżącą przy drzwiach. Poka­zał ją Lut­kowi, który ski­nął głową na znak, że zro­zu­miał. Jasne było, że Rupert sto­suje pro­ste, pry­mi­tywne zabez­pie­cze­nia, by spraw­dzić, czy ktoś wcho­dzi do jego domu. Nie było naj­mniej­szej wąt­pli­wo­ści, że cze­goś się oba­wia. Zapałka czy wyka­łaczka to dzie­cinny, naiwny spo­sób. Mar­cin wie­dział, że w takich wypad­kach jest raczej mało praw­do­po­dobne, by w domu były inne, bar­dziej zaawan­so­wane pułapki.

Lutek poszedł do kuchni.

Mar­cin odna­lazł kom­pu­ter i dokład­nie go obej­rzał. Naj­waż­niej­sze było usta­lić, czy jest pod­łą­czony do zasi­la­nia. Śred­nio zdolny czło­wiek może przy­go­to­wać swój domowy kom­pu­ter tak, by z ukry­cia pil­no­wał jego miesz­ka­nia. Rupert jed­nak nie znał chyba tego spo­sobu.

Nie nauczyli go czy co? Nie prze­szedł szko­le­nia? – pomy­ślał ze zdzi­wie­niem Mar­cin.

– Wyje­chał z cen­trum. Jedzie samo­cho­dem do biura – usły­szeli w słu­chaw­kach Ewę.

– Okay!

– Wszystko w porządku, żad­nych mikro­fo­nów – powie­dział Lutek, cho­wa­jąc detek­tor.

Teraz mogli bez­piecz­nie poru­szać się po miesz­ka­niu.

Lutek sys­te­ma­tycz­nie posu­wał się metr po metrze, wszystko dokład­nie spraw­dza­jąc.

W małym pokoju peł­nym ksią­żek, tam gdzie stał kom­pu­ter, Mar­cin odna­lazł biurko Ruperta.

Miesz­ka­nie było urzą­dzone kosz­tow­nie, ale bez jakie­go­kol­wiek smaku. Wypeł­nione masą usta­wio­nych bez­ład­nie tan­det­nych dro­bia­zgów, zwo­żo­nych z całego świata. Draż­niło to arty­styczną duszę Mar­cina.

Żad­nego praw­dzi­wego dzieła sztuki, choćby maleń­kiego. Nic! No, może jedy­nie ten krzyż pra­wo­sławny – pomy­ślał, oglą­da­jąc rze­czy zawie­szone na ścia­nie. Tyle tych mosięż­nych figu­rek mar­szałka Pił­sud­skiego! Facet ma jakąś obse­sję. Popier­sia, konno, w zamy­śle­niu, z pro­filu… Ten Rupert musi znać wszyst­kie sklepy z pamiąt­kami na Sta­rym Mie­ście. To świr!

Odwró­cił się i zoba­czył na ścia­nie za drzwiami kiep­ską kopię por­tretu mar­szałka natu­ral­nych roz­mia­rów.

Mar­cin otwo­rzył szu­fladę biurka. Była pełna mate­ria­łów piśmien­nych. Po lewej stro­nie leżało mnó­stwo pla­sti­ko­wych dłu­go­pi­sów. Mar­cin przej­rzał je. Pocho­dziły z naj­róż­niej­szych hoteli.

To pew­nie taki typ, co zabiera z hotelu bute­leczki z szam­po­nem, mydełka i jed­no­ra­zową gąbkę do butów.

Im bar­dziej zagłę­biał się w miesz­ka­nie Ruperta, tym więk­szą czuł nie­chęć do jego loka­tora.

Żad­nych zdjęć z dziew­czyną… tylko on sam! To jakiś ona­ni­sta! Pił­sud­ski i tatuś. Tatuś z pre­zy­den­tem, pre­mie­rem…

Pró­bo­wał otwo­rzyć boczne drzwiczki biurka. Były solid­nie zamknięte.

– Lutek! – zawo­łał nie­zbyt gło­śno.

– Zaraz, zaraz! Coś zna­la­złem w sza­fie mię­dzy butami… – I po chwili Lutek rzu­cił pod­nie­co­nym gło­sem: – O kurwa! Chodź tutaj!

Mar­cin pod­szedł i zoba­czył Lutka sie­dzą­cego na ziemi z latarką w ustach i trzy­ma­ją­cego w rękach drew­niane pudełko po cyga­rach Cohiba.

– Idź otwórz biurko. Jest zamknięte. A ja obej­rzę to. Zro­bi­łeś fotkę?

– Tak. – Lutek pod­niósł się spraw­nie i poszedł do dru­giego pokoju.

Mar­cin spoj­rzał na otwarte pudełko. Wewnątrz były cztery paczki dola­rów, po dzie­sięć tysięcy każda, owi­nięte ban­de­rolą bez żad­nych ozna­czeń, oraz zapal­niczka z latarką i GPS.

Wyjął notat­nik i spi­sał numer seryjny pierw­szego bank­notu każ­dej paczki.

Obej­rzał dokład­nie zapal­niczkę. Nie dzia­łała. Była nie­stan­dar­dowa. Bez jakich­kol­wiek napi­sów czy reklam. Nato­miast wmon­to­wana w nią latarka świe­ciła na parę metrów moc­nym nie­bie­skim świa­tłem.

Odło­żył zapal­niczkę i wziął do ręki GPS, dobrze mu znany model Edge 605 firmy Gar­min. Jeden z lep­szych na rynku. Włą­czył urzą­dze­nie i spraw­dził jego zawar­tość. GPS miał w pamięci zestaw bar­dzo dobrych i szcze­gó­ło­wych map Pol­ski. Mar­cin spraw­dził, że w pamięci zapi­sane zostały dwa tygo­dnie temu dane jed­nego punktu.

– Wyszedł i idzie do samo­chodu – zabrzmiał cichy głos Ewy w słu­chawce.

Spoj­rzał na zega­rek: docho­dziła sie­dem­na­sta. Pomy­ślał, że prze­jazd przez War­szawę zaj­mie Ruper­towi co naj­mniej godzinę.

– Daj znać, gdy zauwa­żysz, że jedzie w kie­runku domu – powie­dział cicho do mikro­fonu.

– Okay!

Mar­cin zapi­sał dane punktu z GPS: 53º09′07,39″N i 20º24′17,33″E.

– Otwo­rzy­łem! – wyszep­tał Lutek wystar­cza­jąco gło­śno i po chwili jesz­cze gło­śniej dodał: – Chodź! Zobacz!

Mar­cin spa­ko­wał pudełko po cyga­rach. Wie­dział, że to, co zna­lazł, jest mocno podej­rzane.

Dane geo­gra­ficzne spraw­dzę w fir­mie, ale pozo­stałą zawar­tość pamięci GPS powinni przej­rzeć M-Irek – pomy­ślał, pod­no­sząc się z pod­łogi. Szcze­gól­nie trzeba przyj­rzeć się tej latarce. Będę musiał ją zabrać.

Pod­szedł do Lutka, który prze­glą­dał jakąś teczkę.

– Co to jest? – zapy­tał.

– Gość ma pry­watny IPN w domu – odparł Lutek i dał Mar­ci­nowi teczkę w gru­bych tek­tu­ro­wych okład­kach, na któ­rej wid­niał napis: „Depar­ta­ment I MSW, Teczka Per­so­nalna, Zbi­gniew Gru­dziń­ski «Sar­necki»”.

Mar­cin zaj­rzał do środka. Była to auten­tyczna teczka per­so­nalna ofi­cera wywiadu PRL.

Otwo­rzył sze­rzej drzwiczki biurka. Wewnątrz stał sze­reg podob­nych tek­tu­ro­wych teczek oraz innych, nieco podob­nych, lecz w kolo­rze jasno­nie­bie­skim. Wszyst­kich mogło być nie wię­cej niż trzy­dzie­ści. Mar­cin wyjął kolejną: „Teczka Roz­pra­co­wa­nia Ope­ra­cyj­nego krypt. «Orion»”.

– To nie­praw­do­po­dobne! Rupert wyniósł z IPN archi­walne akta! To nie­le­galne! – powie­dział cicho do Lutka, który prze­su­nął dło­nią po gar­dle, co u niego ozna­czało, że win­nego trzeba uka­rać.

– Teraz tego wszyst­kiego nie przej­rzymy. Musimy jak naj­szyb­ciej powia­do­mić o tym Kon­rada i przyjść tutaj jesz­cze raz… Skur­wy­syn!

Mar­cin pochy­lił się, by zaj­rzeć głę­biej do szafki. Włą­czył latarkę. Po pra­wej stro­nie zoba­czył znacz­nie cień­sze sko­ro­szyty. Ostroż­nie wycią­gnął kilka. Były to kse­ro­ko­pie teczek per­so­nal­nych.

– Lutek! Chodź tutaj! – zawo­łał, bo Lutek był już w przed­po­koju. – Nie­praw­do­po­dobne…

Mar­cin zaczął gło­śno kląć, co w takim wymia­rze zda­rzało mu się spo­ra­dycz­nie. Prze­kła­dał w rękach teczki, z nie­do­wie­rza­niem krę­cąc głową.

Lutek pod­szedł i zaczął czy­tać na głos nazwi­ska lega­li­za­cyjne ofi­ce­rów, zapi­sane w cudzy­sło­wach. Były to akta per­so­nalne ofi­ce­rów wywiadu sprzed 1990 roku, ale będą­cych jesz­cze w służ­bie. Naczel­nika Wydziału Nasłu­chu Elek­tro­nicz­nego AW, naczel­nika Wydziału Poli­tycz­nego i kilku innych. Mię­dzy nimi znaj­do­wała się kopia teczki per­so­nalnej Kon­rada „Wol­skiego”.

Usie­dli osłu­piali.

– Będzie za pół godziny – ode­zwała się Ewa w słu­chaw­kach, ale odpo­wie­działa jej cisza. – Sły­szy­cie? Jeste­ście tam? – zapy­tała i po chwili znów: – Sły­szy­cie? Co się dzieje?

– Tak! Zaraz koń­czymy! – odpo­wie­dział Lutek.

Ock­nęli się jak z letargu i zaczęli porząd­ko­wać wszystko, czego dotknęli. Poma­gały im w tym zdję­cia, które robił Lutek.

Opu­ścili miesz­ka­nie tro­chę pospiesz­nie, ale Lutek nie zapo­mniał o posta­wie­niu wyka­łaczki przy drzwiach. Mar­cin był wyraź­nie nie­obecny. Rupert miał u sie­bie kopie teczek czyn­nych ofi­ce­rów z kie­row­nic­twa Agen­cji! Mar­cin mógł się tylko domy­ślać w jakim celu i na pewno się nie mylił.

Wszy­scy się zebrali w sali kon­fe­ren­cyj­nej. Wysłu­chali w ciszy Mar­cina, który opo­wie­dział dokład­nie, co ujaw­nili z Lut­kiem w miesz­ka­niu Ruperta.

Teraz cze­kali, co powie Kon­rad, który w mil­cze­niu sie­dział na para­pe­cie okien­nym. Po chwili pierw­szy ode­zwał się Irek.

– Pozy­cja geo­gra­ficzna zapi­sana na GPS Ruperta to miej­sce odda­lone o jakieś dwa, trzy metry od par­kingu samo­cho­do­wego koło pomnika Obroń­ców Mławy przy tra­sie gdań­skiej.

– Latarka, o któ­rej mówił Mar­cin – wtrą­cił Mirek – to praw­do­po­dob­nie latarka flu­ore­scen­cyjna. Za pomocą GPS odnaj­duje się miej­sce, a za pomocą latarki przed­miot, drzewo, kamień, butelkę… ina­czej mówiąc, scho­wek. Pamięta szef? – zwró­cił się do Kon­rada. – Podob­nie robi­li­śmy w Peters­burgu.

– Tak, pamię­tam… – odpo­wie­dział z opóź­nie­niem Kon­rad. – Kim jest Rupert… nie ma naj­mniej­szej wąt­pli­wo­ści. Na dobrą sprawę mogli­by­śmy go zdjąć już teraz, ale nie wiemy, czy Popo­wski się nie zorien­tuje… wtedy mógłby zmie­nić plany – stwier­dził nie­spo­dzie­wa­nie spo­koj­nie.

– Co robimy? – zapy­tała Sara.

– Robimy swoje! – odpo­wie­dział. – Reali­za­cję w Brze­ściu prze­wi­duję na naj­bliż­szy ponie­dzia­łek, jede­na­stego…

– Super! – wtrą­cił Mar­cin. – Ale co z Ruper­tem?

– To jasne, że Rupert na pewno ma jakiś sys­tem powia­da­mia­nia o zagro­że­niu. Nas teraz nie będzie w kraju. W związku z tym jutro zapro­szę Grześka z kon­try ABW i wszystko mu opo­wiem. Umó­wimy się tak, że zdej­mie Ruperta dopiero na mój sygnał. Grze­siek to przy­ja­ciel, mogę na nim pole­gać… Zrobi co trzeba!

– Na Bia­ło­ruś wyjeż­dżamy oddziel­nie i w usta­lo­nej kolej­no­ści – prze­jęła ini­cja­tywę Sara. – Przy­po­mi­nam: pierw­szy jedzie Lutek, potem ja, zaraz po mnie M-Irek, Mar­cin i na końcu Kon­rad.

– Doku­menty dla tego Krupy będę miał gotowe za dwa dni – zamel­do­wał Mar­cin.

– Dobrze! Mamy jesz­cze dużo do zro­bie­nia przed wyjaz­dem. Każdy wie, za co odpo­wiada? – zakoń­czył tro­chę nie­spo­dzie­wa­nie Kon­rad.

Zaczęli się roz­cho­dzić, lecz w sali kon­fe­ren­cyj­nej czuło się dziwną atmos­ferę roz­cza­ro­wa­nia. Ocze­ki­wali, że Kon­rad powie coś wię­cej o tym, co zna­le­ziono u Ruperta, oceni, prze­klnie, wyła­duje złość, zrobi cokol­wiek, byle mocno!

Kiedy wszy­scy wyszli, Sara zapy­tała Kon­rada wprost:

– Dla­czego nic nie powie­dzia­łeś? Oni na to cze­kali!

– Bo nie mogłem… – zdo­łał tylko wykrztu­sić.

Wyglą­dał, jakby go roz­pie­rały roz­pacz i wście­kłość jed­no­cze­śnie. Teraz, gdy już zostali sami, prze­stał nad sobą pano­wać. Ni­gdy dotąd nie widziała go w takim sta­nie.

47

Pokój wypeł­niało żywe poranne słońce. Jor­gen­sen leżał jesz­cze w łóżku. Uświa­do­mił sobie, że wie­czo­rem nie zacią­gnął rolet. Za chwilę miał otwo­rzyć oczy i spoj­rzeć na budzik. Zasta­na­wiał się, czy zgad­nie, która jest godzina. Posta­wił na dwa­dzie­ścia, może dwa­dzie­ścia pięć po pią­tej. Uniósł powieki. Była szó­sta trzy­dzie­ści jeden.

Usiadł na kra­wę­dzi łóżka, zdu­miony, że po raz pierw­szy w życiu zaspał. Nie był zły, tylko zdu­miony. I to wła­śnie zasko­czyło go jesz­cze bar­dziej. W tej samej chwili zdał sobie sprawę, że nie sły­szał gaze­cia­rza i nie czuje zapa­chu kawy. Jego dobre samo­po­czu­cie popra­wiło się jesz­cze bar­dziej. Posta­no­wił więc, że nie będzie też robił gim­na­styki.

Wło­żył szla­frok i wyszedł na bal­kon. Rześ­kie powie­trze i ostre słońce na nie­bie o bar­wie ultra­ma­ryny zapo­wia­dało wspa­niały dzień.

Dzień Pierw­szy! Tak wczo­raj okre­ślił ten dzień – dzień spo­tka­nia i roz­mowy z Car­lem. Nie miał już żad­nych wąt­pli­wo­ści. Był zde­cy­do­wany i wie­dział, co ma robić. Nie bał się też jego reak­cji, ponie­waż Carl był jego synem. Dobrze, że zde­cy­do­wał się prze­nieść spo­tka­nie do domu w Åkersberdze. Kiedy Sophie wyje­dzie, zejdą do piw­nicy i wszystko mu pokaże.

Włą­czył auto­mat do kawy i poszedł do przed­po­koju po gazety.

Pod­niósł z pod­łogi „Sven­ska Dag­bla­det” i mie­sięcz­nik „Mil­len­nium”. Usiadł na ławie w kuchni i pomy­ślał, że zostało mu nie­wiele czasu, by się przy­go­to­wać. Nie miał na myśli jedze­nia. Z tym dosko­nale sobie radził. Musiał przy­go­to­wać piw­nicę, swoje „labo­ra­to­rium”. Tak wczo­raj posta­no­wił.

Wstał, nalał sobie kawy i wró­cił na miej­sce. Spoj­rzał na dostar­czoną prasę, wycią­gnął rękę i zawa­hał się. Jego uwagę przy­cią­gnęła kolo­rowa okładka mie­sięcz­nika. Przyj­rzał się bli­żej. Była to kopia pla­katu kon­kursu rock and rolla w Malmö z 1957 roku. Przy­po­mniał sobie, że uczest­ni­czył w tym tur­nieju z Ingrid, która była jedną z naj­lep­szych tan­ce­rek na Uni­wer­sy­te­cie w Lund.

Odsu­nął „Dag­bla­det” na bok i otwo­rzył „Mil­len­nium”. Prze­kart­ko­wał pismo i zna­lazł arty­kuł. Rag­gare czy otaku i meido, a może gotycka Lolita. Co było pierw­sze? Próba porów­na­nia źró­deł – autor: Mikael Sten­kvist.

Jor­gen­sen dobrze wie­dział, kim są w Szwe­cji rag­gare, ale nie miał poję­cia, co to takiego otaku i meido. Zain­te­re­so­wał się. Zawsze znaj­do­wał w „Mil­len­nium” coś cie­ka­wego do prze­czy­ta­nia, cho­ciaż pismo zapre­nu­me­ro­wał jesz­cze Carl, kiedy miesz­kał na Kvarnvägen.

Odło­żył mie­sięcz­nik z twar­dym posta­no­wie­niem, że prze­czyta ten arty­kuł w pierw­szej kolej­no­ści, ale póź­niej. Teraz miał waż­niej­sze sprawy na gło­wie.

Nie czuł głodu. Na czczo kawa z mle­kiem sma­ko­wała mu wyśmie­ni­cie. Dolał sobie drugi kubek i włą­czył radio. Usiadł, wyjął kartkę papieru i zaczął spi­sy­wać, co powi­nien kupić do jedze­nia. Minęła siódma i w radiu wła­śnie koń­czyły się wia­do­mo­ści. Cie­pły głos męż­czy­zny zachę­cał do słu­cha­nia sta­cji Lun­gna Favo­ri­ter, potem zaczęły się dener­wu­jące reklamy.

Jor­gen­sen skoń­czył listę zaku­pów. W radiu ten sam głos zapo­wie­dział zespół Dire Stra­its w utwo­rze Why Worry. Jor­gen­sen nie znał się na muzyce, a szcze­gól­nie współ­cze­snej. Bez­błęd­nie roz­po­zna­wał tylko kapelę Vikin­garna i Kikki Daniels­son.

Sta­cję Lun­gna Favo­ri­ter na 104,7 FM nasta­wił kie­dyś Carl i tak zostało. Jor­gen­sen słu­chał teraz spo­koj­nego głosu woka­li­sty nie­zna­nego mu zupeł­nie zespołu i sta­rał się nadą­żyć za tek­stem. Przez chwilę zdał sobie sprawę, że gdzieś już to wcze­śniej sły­szał. Zain­try­go­wały go pierw­sze słowa, a refren ode­brał jak dedy­ka­cję dla sie­bie na dziś. Jak motto na naj­bliż­sze dni.

Cze­kał, aż refren powróci, i kiedy usły­szał go po raz drugi, mógł powtó­rzyć słowa razem z woka­li­stą, jakby sam był ich auto­rem. I zakoń­czył na głos: So why worry now… Czuł, jak wzbie­rają w nim siły. Było dobrze!

Posta­no­wił zatem, że aby nadać temu dniowi wła­ściwą dyna­mikę, pój­dzie na szybki spa­cer na pola rezer­watu Järvafältet. Kie­dyś robił to regu­lar­nie, by utrzy­mać dobrą kon­dy­cję, a szcze­gól­nie sprę­ży­stość nóg, które w zawo­dzie szpiega są nie mniej ważne niż głowa. Na sku­tek poran­nego wysiłku fizycz­nego i dotle­nie­nia wzra­stało mu ciśnie­nie, a wszyst­kie zmy­sły pra­co­wały przez cały dzień na naj­wyż­szych obro­tach. Tym razem jed­nak po raz pierw­szy miał to zro­bić wyłącz­nie dla sie­bie. Dla wła­snego dobrego samo­po­czu­cia.

Wziął szybki prysz­nic i ogo­lił się. Spoj­rzał na ter­mo­metr, który mimo wcze­snej godziny wska­zy­wał już osiem­na­ście stopni.

Wło­żył dżinsy, zapi­naną koszulę w nie­bie­ską kratę z krót­kim ręka­wem i wygodne buty spor­towe Vaga­bond. Wciąż nie czuł głodu.

Wziął klu­cze z wie­szaka w przed­po­koju i po pro­stu wyszedł, nawet się nie oglą­da­jąc. Jedy­nie zatrza­snął za sobą drzwi.

Wsiadł do samo­chodu i pod­je­chał dwa kilo­me­try do Säby Gård. W sie­dem­na­sto­wiecz­nym dwo­rze była teraz stad­nina koni i szkoła jeź­dziecka. Tutaj na bez­płat­nym par­kingu zawsze zosta­wiał samo­chód i zaczy­nał marsz po szla­kach, które wiły się przez pola i lasy mię­dzy dwoma małymi jezio­rami, Säbysjön i Översjön.

Kie­dyś te tereny nale­żały do armii szwedz­kiej. Potem wyku­piła je komuna Järfälla i od tego czasu słu­żyły w celach rekre­acyj­nych miesz­kań­com oko­licz­nych osie­dli – Bar­karby, Jakobs­bergu czy Kallhällu. Mimo że w oko­licy Järvafältet powstało w ostat­nim cza­sie wiele cen­trów han­dlo­wych, z naj­więk­szą w Szwe­cji Ikeą, nie wpły­nęło to na szczę­ście zna­cząco na pobli­ską naturę.

Jor­gen­sen cho­dził po tych tra­sach od lat i czuł się nie­mal ich wła­ści­cie­lem. Odkąd prze­szedł na eme­ry­turę, lubił cho­dzić rano, naj­le­piej w dni powsze­dnie. Wtedy pra­wie w ogóle nie spo­ty­kał rowe­rzy­stów, któ­rzy go tro­chę iry­to­wali. Nato­miast ni­gdy nie prze­szka­dzali mu kłu­su­jący po tra­sach jeźdźcy z pobli­skiej stad­niny, cho­ciaż konie pozo­sta­wiały po sobie liczne ślady.

Cza­sami widy­wał tu sarny, lisy, kilka razy natknął się na łosia. Pra­wie zawsze, i to od lat, spo­ty­kał też męż­czy­znę mniej wię­cej rów­nego mu wie­kiem, z nie­zwy­kłymi wąsami, zwi­sa­ją­cymi jak sznurki na co naj­mniej dzie­sięć cen­ty­me­trów i zaple­cio­nymi na koń­ców­kach. Nazwał go kie­dyś Nor­we­giem, ale nie pamię­tał już dla­czego. Może przez te wąsy. Jor­gen­sen zaczy­nał trasę w lewo, a Nor­weg w prawo, więc zawsze się mijali, idąc w prze­ciw­nym kie­runku. Ni­gdy ze sobą nie roz­ma­wiali, ale zawsze pozdra­wiali się uśmie­chem i unie­sioną ręką.

Zro­biło się już bar­dzo cie­pło. Po kil­ku­dnio­wych opa­dach zapo­wia­dał się upalny i wil­gotny dzień. Jor­gen­sen wysiadł z samo­chodu. Jak zwy­kle rozej­rzał się wokół i wyko­nał kilka ćwi­czeń roz­cią­ga­ją­cych. W zasięgu wzroku nie było nikogo, jedy­nie konie na pobli­skim wybiegu.

Zde­cy­do­wał, że tym razem po raz pierw­szy pój­dzie w prawo, tak jak Nor­weg!

To będzie ozna­czać – pomy­ślał – że tym razem na pewno go nie spo­tkam. Szkoda, może powi­nie­nem się z nim poże­gnać… Nie! Muszę się zde­cy­do­wać i zmie­nić wszystko, roz­stać się ze wszyst­kim, z Nor­we­giem też! Pójdę w prawo!

Ruszył zde­cy­do­wa­nym kro­kiem, z uczu­ciem, że to, co teraz robi, ma bar­dzo ważne zna­cze­nie.

Minął po pra­wej stro­nie odda­lony o dwie­ście metrów nie­bie­ski budy­nek Ikei i skrę­cił w lewo, ścieżką lekko w dół. Na dro­dze było jesz­cze sporo kałuż, więc musiał wło­żyć tro­chę wysiłku, by je omi­nąć.

Na odcinku około trzy­stu metrów ścieżka bie­gła przez pod­mo­kły teren, jed­nak sama była już sucha. Po obu stro­nach rosły wyso­kie wierzby i kar­ło­wate brzozy wymie­szane ze świer­kami, olchami i gra­bami, a wszystko to było osa­dzone w wyso­kim pod­szy­ciu.

Im dalej się posu­wał, tym sil­niej­sze odno­sił wra­że­nie, że idzie tą drogą po raz pierw­szy. Ni­gdy tu nie był. Chwi­lami mu się wyda­wało, że jest w jakimś tro­pi­kal­nym lesie, a nie w pod­sztok­holm­skim rezer­wa­cie. Nie mógł roz­po­znać żad­nych frag­men­tów drogi, ale prze­cież wie­dział dosko­nale, że to jest wła­śnie Ta Jego Jedyna Droga, nie żadna inna, że jest u sie­bie!

Nagle ogar­nął go dziwny nie­po­kój i przez moment poża­ło­wał, że zmie­nił kie­ru­nek mar­szu. Prze­mknęło mu przez myśl, żeby zawró­cić, że nie odszedł jesz­cze daleko, ale prze­cież nie mógł się ośmie­szyć przed samym sobą, szedł więc dalej. Po chwili zro­zu­miał, że to tylko zwy­kłe złu­dze­nie. Wdep­nął w kałużę, co go dodat­kowo roz­ba­wiło. Nie­po­trzeb­nie się tym wszyst­kim tak prze­jął.

Wyszedł z lasu na otwartą prze­strzeń i po raz pierw­szy z przy­jem­no­ścią roz­po­znał miej­sce, gdzie biwa­kują spot­te­rzy. Ni­gdy nie mógł zro­zu­mieć, jak można sie­dzieć przez cały dzień i obser­wo­wać przez lunetę ptaki, a potem jesz­cze kilka godzin o tym roz­ma­wiać. Mimo to miał dla tych ludzi sporo sym­pa­tii. Zatrzy­mał się na chwilę przy drew­nia­nym pło­cie i obser­wo­wał ich, ubra­nych w stroje masku­jące, sie­dzą­cych w bez­ru­chu na skła­da­nych sto­łecz­kach przy potęż­nych lune­tach na sta­ty­wach. Po chwili znowu ruszył. Robiło się coraz cie­plej i dusz­niej, a niebo wciąż nie zwia­sto­wało desz­czu.

W pew­nym momen­cie zauwa­żył, że drogę pod jego sto­pami prze­cina coraz wię­cej śli­ma­ków. Nie było w tym nic dziw­nego, gdyż o tej porze roku w rezer­wa­cie Järvafältet poja­wiały się w ogrom­nej ilo­ści. Dla niego sta­no­wiły po pro­stu część natury, ot śli­maki w lesie. Dopóki trwał jego marsz, musiał uwa­żać, żeby ich nie roz­dep­ty­wać. Potem już nawet o nich nie myślał.

W tym roku były jed­nak wyjąt­kowo duże. Tak mu się przy­naj­mniej wyda­wało. Duże jak ni­gdy dotąd. Pomy­ślał nawet, że to musi być efekt glo­bal­nego ocie­ple­nia. A kiedy zoba­czył, że są takie potężne i piękne, zaczął sta­wiać stopy z jesz­cze więk­szą ostroż­no­ścią.

Zatrzy­mał się i przy­kuc­nął, żeby im się przyj­rzeć z bli­ska. Dwa ogromne śli­maki, jakich dotąd nie widział, z maje­sta­tem cią­gnęły w poprzek drogi swoje pochy­lone na bok gra­ni­towe muszle. Ni­gdy wzdłuż, ni­gdy na skos, zawsze w poprzek, nie­za­leż­nie od tego, w którą stronę bie­gła droga. Śli­maki w tra­wie z pew­no­ścią poru­szały się we wszyst­kich kie­run­kach, jakże mogło być ina­czej?

Przy­po­mniał sobie, że ten pro­blem tak go kie­dyś intry­go­wał, że nawet kupił książkę o śli­ma­kach Helix poma­tia, ale nie zna­lazł w niej wyja­śnie­nia tego faktu. Tłu­ma­czył sobie, że win­niczki też muszą mieć jakąś pro­stą inte­li­gen­cję, skoro tak czy­nią. Lubił te stwo­rze­nia i ni­gdy żad­nego nie roz­dep­tał.

Minął polne skrzy­żo­wa­nie z odnogą do Hägerstalundu. Przy­po­mniał sobie, że wkrótce powinna być droga w prawo, przez las do Väsby Gård, gdzie znaj­do­wało się gospo­dar­stwo rolne i nie­duże schro­ni­sko, w któ­rym można było napić się kawy. Tam trasa łączyła się z kolej­nym szla­kiem.

By dotrzeć do tego miej­sca, musiał przejść około tysiąca trzy­stu metrów, z czego połowę przez gęsty las świer­kowy. Już od lat nie szedł tym odcin­kiem, ale pamię­tał, że był pro­sty i łatwy. Liczył na to, że las, przez który wie­dzie ścieżka, da mu wię­cej cie­nia, tym bar­dziej że zapo­mniał oku­la­rów prze­ciw­sło­necz­nych.

Skrę­cił w prawo i sze­roka, utwar­dzona droga prze­szła w nie mniej dobrą, tyle że znacz­nie węż­szą. Rzadko z niej korzy­stali rowe­rzy­ści i jeźdźcy, bo była zbyt kręta i pagór­ko­wata. Nisko wiszące gałę­zie i wysta­jące korze­nie zmu­szały do więk­szej ostroż­no­ści.

Gdy tylko zagłę­bił się w las, od razu wyczuł więk­szą wil­got­ność. Jego uwagę zwró­ciła nie­zwy­kła cisza. Nie był pewien, czy to jest stan natu­ralny i tak jest tutaj zawsze, czy to tylko złu­dze­nie. Już dru­gie tego dnia.

Prze­szedł pierw­sze sto metrów i zacze­pił twa­rzą o nocną paję­czynę. Nie zauwa­żył jej, gdyż musiał wciąż kon­cen­tro­wać się na śli­ma­kach. Nie zno­sił pają­ków i paję­czyn. Zatrzy­mał się i ner­wowo oczy­ścił twarz. Pomy­ślał przez moment, że może powi­nien zawró­cić, bo w głębi lasu paję­czyn będzie z pew­no­ścią wię­cej. Ruszył jed­nak dalej.

Gdy się schy­lił, by omi­nąć kolejną paję­czynę, zoba­czył tuż przed sobą roz­gnie­cio­nego na mia­zgę ogrom­nego śli­maka. Aż się cof­nął, tak odpy­cha­jące wra­że­nie zro­bił na nim ten widok. Poczuł szarp­nię­cie w żołądku i kwa­śny smak w ustach. Zawsze się bał, że kie­dyś nadep­nie śli­maka. A ten był duży, wyjąt­kowo duży.

Ktoś musiał to zro­bić nie­dawno, bo nie ma jesz­cze much ani mró­wek – pomy­ślał i omi­nął to miej­sce łukiem.

Stą­pał teraz jesz­cze uważ­niej. Na samą myśl, że mógłby z chrzę­stem zmiaż­dżyć ogromną sko­rupę pięt­na­sto­cen­ty­me­tro­wego śli­maka, znów zro­biło mu się nie­do­brze.

Po chwili jed­nak z oddali dostrzegł na ścieżce kolejną mia­zgę. Sta­rał się nie patrzeć i omi­nąć to miej­sce. Szedł bar­dzo ostroż­nie i pod­świa­do­mie zwol­nił, ale nie zauwa­żył żad­nego żywego śli­maka. Sta­rał się nie myśleć o tym, co przed chwilą widział, bo wciąż czuł odrazę. Jed­nak zaraz dostrzegł kolejną mia­zgę. Już trze­cią na odcinku kil­ku­na­stu metrów. I ani jed­nego żywego!

Odraza zaczęła zamie­niać się w zdzi­wie­nie.

Jak mógł ktoś przy­pad­kowo nadep­nąć na trzy śli­maki z rzędu? Cie­kawe – prze­mknęło mu przez myśl.

Jed­nak kilka metrów dalej zoba­czył kolej­nego i w per­spek­ty­wie drogi jesz­cze jed­nego. Poko­naw­szy pięć­dzie­siąt metrów, doli­czył się pięt­na­stu, same świeże mia­zgi. Po stu metrach było ich dwa­dzie­ścia pięć. I wciąż ani jed­nego żywego.

Doszedł do wnio­sku, że przed chwilą ktoś szedł tą drogą i celowo roz­gnia­tał napo­tkane śli­maki. Nie mógł zro­zu­mieć, dla­czego to robił, i ta myśl napa­wała go prze­ra­że­niem. Ni­gdy nie zetknął się z czymś podob­nym. Nie myślał o śli­ma­kach, myślał o czło­wieku, który z pew­no­ścią nie był dziec­kiem.

Czy to jakiś sza­le­niec… czy to jest okru­cień­stwo? – zasta­na­wiał się Jor­gen­sen, przy­spie­szyw­szy kroku. Jak daleko jest od miaż­dże­nia śli­maka do miaż­dże­nia czło­wieka? Czy po to ten obłą­ka­niec tu przy­szedł?

Zbli­żał się do końca lasu. Doli­czył się już czter­dzie­stu sied­miu miazg. Miał wra­że­nie, że podąża śla­dem jakie­goś mon­stru­al­nego trolla, który nie­na­wi­dzi życia i ludzi.

Nagle się zatrzy­mał. Zauwa­żył, że kilka metrów przed nim, na środku ścieżki, coś się miota, coś małego, wyko­nu­jąc nie­na­tu­ralne, gwał­towne ruchy. Od razu pomy­ślał, że to musi być śli­mak. Ruszył nie­pew­nie i jak zahip­no­ty­zo­wany zaczął się zbli­żać do wstrzą­sa­nego kon­wul­sjami stwo­rze­nia. Z każ­dym kro­kiem widział je coraz lepiej. Gdy był już bar­dzo bli­sko, zoba­czył, że to ogromny siwo­brą­zowy śli­mak ze zmiaż­dżoną sko­rupą, nie­mal prze­po­ło­wiony i zato­piony w sza­rej mazi.

Zaczął biec. Po minu­cie dotarł do gospo­dar­stwa Väsby Gård. Zatrzy­mał się zdy­szany obok drew­nia­nego płotu i pró­bo­wał ure­gu­lo­wać oddech. Uzmy­sło­wił sobie, że gdy biegł, nie widział już żad­nego śli­maka.

Za pło­tem dostrzegł gospo­da­rza, który prze­rwał kar­mie­nie krów i ze zdzi­wie­niem przy­glą­dał się zasa­pa­nemu star­szemu czło­wie­kowi w stroju zupeł­nie nie­od­po­wied­nim do jog­gingu.

– Czy… szedł… tu ktoś… przede mną? – ode­zwał się Jor­gen­sen, łapiąc oddech.

Męż­czy­zna z widłami w rękach wciąż przy­glą­dał mu się podejrz­li­wie.

– Czy coś się stało? – zapy­tał. – Potrze­buje pan pomocy?

Jor­gen­sen pokrę­cił głową. Już chciał powie­dzieć o tym, co widział w lesie, ale pomy­ślał, że gospo­darz mu nie uwie­rzy albo, co gor­sza, uzna go za śmiesz­nego dzi­waka. Więc zre­zy­gno­wał i nie cze­ka­jąc na odpo­wiedź, ruszył przed sie­bie.

– Jestem tu od dwóch godzin i nikogo nie widzia­łem… żad­nych tury­stów. Pan jest dzi­siaj pierw­szy! – dobie­gło zza ple­ców Jor­gen­sena.

– Dzię­kuję! – odpo­wie­dział, nawet się nie odwra­ca­jąc. Nie chciał widzieć twa­rzy gospo­da­rza, wciąż nazna­czo­nej gry­ma­sem zdu­mie­nia.

Po pięć­dzie­się­ciu metrach doszedł do drogi głów­nej. Chciał wejść do schro­ni­ska Natur­sko­lan, ale było jesz­cze zamknięte. Na schod­kach sie­działy dwie star­sze kobiety w spor­to­wych stro­jach, z kij­kami do mar­szu, i Jor­gen­sen zde­cy­do­wał się do nich przy­siąść.

Zaczął neu­tral­nie, o pogo­dzie i zdro­wiu, ale w rze­czy­wi­sto­ści chciał je odwieść od pój­ścia w lewo, trasą, którą przy­szedł. Wymy­ślił naprędce, że droga jest zalana i nie można nią przejść. Kobiety podzię­ko­wały mu za towa­rzy­stwo oraz infor­ma­cję i zgod­nie z jego radą poszły pro­sto.

Sie­dział jesz­cze chwilę na schod­kach schro­ni­ska i czuł, jak pot spływa mu po ple­cach. Pomy­ślał, że poranna kąpiel była zbędna. Teraz będzie musiał znowu wejść do wanny, ale ta świa­do­mość spra­wiła mu ulgę.

– Prze­cież to tylko śli­maki! Czym ja się przej­muję?! – powie­dział do sie­bie uspo­ka­ja­jąco. – Zresztą chyba coś mi się przy­wi­działo… Jestem ostat­nio taki ner­wowy. Ludzie widzą wtedy różne rze­czy… Trzeba się zbie­rać! – rzu­cił na głos, pod­niósł się dziar­sko i wziął kilka głę­bo­kich odde­chów. – Mam jesz­cze pięć kilo­me­trów.

So why worry now… – zaczął nucić, z początku bez prze­ko­na­nia, ale po chwili nabrał ani­mu­szu i ruszył zde­cy­do­wa­nie naprzód, omi­ja­jąc po lewej stro­nie gospo­dar­stwo Väsby Gård, spe­cja­li­zu­jące się w hodowli bydła szkoc­kiej rasy wyżyn­nej.

Przez jakiś czas muszę omi­jać to miej­sce – dotarło do niego jak przy­ka­za­nie, gdy odszedł już wystar­cza­jąco daleko.

48

– Zasta­na­wia­jące jest, że tak łatwo się na nie zgo­dził… On godzi się na wszystko! Czy to nor­malne? No, zasta­nów się! – Sara komen­to­wała bada­nie Krupy na wykry­wa­czu kłam­stwa, które wła­śnie się odbyło. – Lutek śle­dził go od wyj­ścia z domu i też nie zauwa­żył niczego spe­cjal­nego. Twier­dzi, że facet inten­syw­nie się kon­tro­lo­wał, ale to dobrze, bo to zna­czy, że boi się swo­ich. Czyli jest szczery, praw­do­po­dob­nie… Zajmę się ana­lizą nagra­nia, a ty idź i go pil­nuj!

– Ile zaj­mie ci to czasu? – zapy­tał „Tra­vis”.

– Około dwu­dzie­stu minut. Może kró­cej… On się nie zorien­to­wał, że jestem tutaj?

– Moim zda­niem nie. Dla­czego pytasz?

– Cie­kawa jestem, jak się zachowa, gdy mnie zoba­czy. Oczy­wi­ście jeżeli będzie miał dobry wynik. Jak nie… to posie­dzi sobie tutaj parę dni. Ale wola­ła­bym, żeby tak nie było… I jesz­cze jedno! Zapo­mnia­łam cię zapy­tać, jak zare­ago­wał, gdy zorien­to­wał się, że idzie do nie­zna­nego mu miesz­ka­nia. Zde­ner­wo­wał się? Prze­stra­szył?

– Wydaje mi się, że był tro­chę zanie­po­ko­jony, ale w gra­ni­cach normy… dla takiej sytu­acji. Nie, niczego szcze­gól­nego nie zauwa­ży­łem. Mam wra­że­nie, że przy­jął gene­ralne zało­że­nie, że godzi się na wszystko… Albo jest takim mistrzem, że potrafi nas oszu­kać.

– Z tym też musimy się liczyć, ale nie mamy już czasu na dokład­niej­sze spraw­dza­nie. Zary­zy­ku­jemy! Idź teraz do niego!

„Tra­vis” wyszedł, a Sara przy­stą­piła do ana­lizy kom­pu­te­ro­wego nagra­nia sys­temu Voight-Kampffa.

Gdy wszedł do pokoju, Krupa sie­dział na krze­śle w takiej samej pozy­cji jak zaraz po bada­niu. Wyda­wał się prze­stra­szony.

– Tam ktoś jest? – zapy­tał i ruchem głowy wska­zał na drzwi.

– Oczy­wi­ście – odparł „Tra­vis”. – Zaczyna badać twój mate­riał… to spe­cja­li­sta. Wasia! – rzu­cił po chwili. – Masz jesz­cze jedną, ostat­nią szansę. Jeżeli cze­goś nie powie­dzia­łeś albo skła­ma­łeś, zrób to teraz. Póź­niej nie będzie już odwrotu. Rozu­miesz?! – Zauwa­żył, że Krupa ma taką minę, jakby zaraz miał się roz­pła­kać, i zro­biło mu się go żal. – Zda­jesz sobie sprawę, że w tej chwili decy­duje się twoje życie! Ten kom­pu­ter prze­są­dzi o two­jej przy­szło­ści!

– Rozu­miem. Dosko­nale rozu­miem… Oleg. Nie jestem głup­cem i wiem, co robię. Nie przy­pusz­cza­łem, że będę badany w ten spo­sób, ale w naszej branży spraw­dze­nie czło­wieka to koniecz­ność… wiem o tym! Powie­dzia­łem jed­nak prawdę! Tylko prawdę! Jeżeli wyj­dzie, że kła­ma­łem, to ta wasza maszyna jest do dupy… Tylko ja wiem, jaka jest… moja prawda!

– Ja ci wie­rzę, Wasia, i… – „Tra­vis” naprawdę mu wie­rzył.

– To dla­czego zabra­łeś mi komórkę i doku­menty? Dla­czego mnie zamkną­łeś w tym pokoju?

– Ja ci naprawdę wie­rzę, ale zro­zum…

– Oleg… ty… ty nie jesteś Bia­ło­ru­si­nem? – Krupa zni­żył głos.

– Jestem Bia­ło­ru­si­nem tak jak ty, a może nawet bar­dziej! Jak możesz?! – „Tra­vis” poczuł się szcze­rze ura­żony, cho­ciaż wie­dział, co Krupa ma na myśli.

– Prze­pra­szam. Zaga­lo­po­wa­łem się. Zresztą czy to teraz ważne?! Nie czuję się kom­for­towo… i tyle! To chyba zro­zu­miałe… Boli mnie głowa.

– Ja też prze­pra­szam! Skończmy już ten temat! – zde­cy­do­wa­nie rzu­cił „Tra­vis”.

– Dobrze! Cze­kamy na mój wyrok, tak? Jeżeli nie będzie po waszej myśli, to co zro­bi­cie…

– Daj spo­kój, Wasia! Nie pro­wo­kuj mnie…

– Dla­czego? To pyta­nie jest jak naj­bar­dziej zasadne, nie?

– Chcesz, żebym się zde­kla­ro­wał? Otóż nie zro­bimy ci nic złego… nie jeste­śmy dzi­ku­sami. Pój­dziesz do domu, po pro­stu. Wzię­li­śmy pod uwagę i taką ewen­tu­al­ność. Chyba nie sądzi­łeś, że zadamy sobie tyle trudu i nie przy­go­tu­jemy zakoń­cze­nia. To byłoby nie­pro­fe­sjo­nalne! Ale ani ja, ani nikt z nas nie zakła­dał, że będziemy musieli reali­zo­wać ten wariant. Ufa­li­śmy ci od początku, chcemy jed­nak mieć pew­ność, bo z tą ope­ra­cją łączy się spore ryzyko. Ja też byłem spraw­dzany, i to nie­je­den raz…

– W porządku, Oleg! Ja to wszystko rozu­miem. Zaufa­łem tobie i odda­łem swój głos na Pol­skę. Może brzmi to pate­tycz­nie, ale tak jest. Nie mam już odwrotu!

Sie­dzieli w zaciem­nio­nym pokoju. Zamil­kli w poczu­ciu, że każde następne słowo będzie w tej sytu­acji zbędne, że teraz, w tej chwili, powinni wystrze­gać się słów, któ­rych póź­niej mogliby żało­wać.

„Tra­vis” sie­dział na krze­śle, pod­pie­ra­jąc obu­rącz głowę, ze wzro­kiem utkwio­nym w pod­ło­dze. Nie mógł patrzeć na Krupę, jakby miał wyrzuty sumie­nia, ale w głębi duszy wie­dział, że doty­czą one wciąż Ste­pa­no­wy­cza. Usły­szał, że Wasi­lij zapa­lił papie­rosa, i poczuł coś w rodzaju ulgi.

– Wyda­wało mi się, że rzu­ci­łeś pale­nie – powie­dział.

– Ow­szem, po naszym spo­tka­niu w bani, ale wciąż mia­łem fajki przy sobie. Nie wytrzy­ma­łem…

Nie zdą­żył skoń­czyć, gdyż otwo­rzyły się drzwi i sta­nęła w nich Sara. Zapa­liło się świa­tło. Krupa, wyraź­nie zasko­czony, powoli pod­niósł się z fotela. „Tra­vis”, widząc posępną minę Sary, przez chwilę był zdez­o­rien­to­wany i pomy­ślał, że Krupa nie prze­szedł bada­nia, ale gdy na jej twarz zaczął powra­cać uśmiech, zro­zu­miał, że wszystko poszło dobrze.

Sara wycią­gnęła zza ple­ców rękę, w któ­rej trzy­mała butelkę szam­pana.

– Leć po kie­liszki – rzu­ciła do „Tra­visa”.

Bez słowa pode­szła do Krupy i podała mu rękę.

Na twa­rzy Wasi, który ner­wowo roz­glą­dał się za popiel­niczką, malo­wało się zasko­cze­nie, szybko ustę­pu­jące naiw­nemu gry­ma­sowi, tro­chę śmiesz­nemu u męż­czy­zny.

– Witaj w zespole, Wasi­lij! Prze­sze­dłeś test! – zaczęła. – Mamy jesz­cze sprawy do wyja­śnie­nia, ale kto ich nie ma…

Krupa wciąż trzy­mał jej dłoń i musiała deli­kat­nie użyć siły, żeby ją wyzwo­lić.

Wró­cił „Tra­vis”, usta­wił kie­liszki i zaczął otwie­rać butelkę.

– Mówi­łem, że ci wie­rzę – powie­dział wyraź­nie oży­wiony, jakby kamień spadł mu z serca. – Byłem pewien, że wszystko będzie dobrze…

Strze­lił korek. Wzięli kie­liszki i wznie­śli toast za powo­dze­nie ope­ra­cji i nowe życie Krupy, który nie­mal nie odry­wał wzroku od Sary.

– Dzięki. Naprawdę się cie­szę – ode­zwał się w końcu. – Nie wiem, co powie­dzieć, ale na pewno się na mnie nie zawie­dzie­cie. Trudno mi to jesz­cze zro­zu­mieć, bo wszystko dzieje się tak szybko… Dzię­kuję, Oleg… I za wolną Bia­ło­ruś! Niech żyje Bia­ło­ruś! – Był zmie­szany i tro­chę sztuczny.

– Mam na imię Agnieszka. – Wycią­gnęła kie­li­szek w stronę Krupy. – Jestem ofi­ce­rem pol­skiego wywiadu i na razie będę tutaj dowo­dzić.

– Tak jest, dowódco Agnieszko! – Krupa trza­snął obca­sami i przy­jął postawę zasad­ni­czą. – Język rosyj­ski macie świet­nie opa­no­wany – dorzu­cił z uzna­niem i stuk­nął się z nią kie­lisz­kiem.

Wypił do dna, aż mu gaz zakrę­cił w nosie.

– Wasi­lij, prze­sze­dłeś to nie­ła­twe bada­nie zadzi­wia­jąco dobrze! Można nawet powie­dzieć, że zbyt dobrze…

– To źle? – zapy­tał, auten­tycz­nie zasko­czony.

– No nie, skąd! Nie­wła­ści­wie mnie zro­zu­mia­łeś albo… nie­wła­ści­wie się wyra­zi­łam. Mia­łam na myśli to, że zgo­dzi­łeś się odpo­wia­dać na bar­dzo intymne pyta­nia. I w tym zakre­sie wypa­dłeś bez zarzutu. Cho­ciaż w jed­nym miej­scu skła­ma­łeś. – Sara uśmiech­nęła się tajem­ni­czo i poki­wała zna­cząco głową. – To ważna sprawa! Mimo to jesteś z nami. Nie dener­wuj się…

– Nie skła­ma­łem! Ani razu! Powie­dzia­łem całą prawdę! – Krupa, wyraź­nie poru­szony, spoj­rzał na „Tra­visa”, który rów­nież wyglą­dał na zasko­czo­nego. – W któ­rym miej­scu skła­ma­łem? Co skła­ma­łem?

– Wasi­lij! Nie dener­wuj się! – zare­ago­wała natych­miast Sara. – Poroz­ma­wiamy o tym póź­niej. Kiedy będziemy już w Pol­sce. Okay?

Krupa nic na to nie odrzekł. Był jed­nak wyraź­nie zawie­dziony.

– Jesz­cze raz! Za nas! – Wznio­sła toast, by roz­ła­do­wać atmos­ferę.

„Tra­vis” i Krupa podą­żyli za nią, ale już ze znacz­nie mniej­szym entu­zja­zmem.

– Co z wami, pano­wie? Wię­cej życia! To ostatni alko­hol, jaki pije­cie w tym kraju. Od dzi­siaj obo­wią­zuje stu­pro­cen­towa abs­ty­nen­cja… Następ­nym razem napi­jemy się dopiero w War­sza­wie.

– W porządku… Ni­gdy nie byłem za gra­nicą… wie­cie? – ode­zwał się Krupa w nieco lep­szym już nastroju. – Moi zna­jomi jeż­dżą regu­lar­nie do War­szawy i Bia­łe­go­stoku… – prze­rwał na chwilę i zaraz dodał: – Nie, nie, nic z tego, o czym myśli­cie! Zwy­kli zna­jomi. Mówili mi, że War­szawa jest piękna i bogata, że są tam bar­dzo dobre restau­ra­cje… tań­sze niż w Miń­sku… że jest dużo Bia­ło­ru­si­nów…

– Już wkrótce sam to oce­nisz, Wasia – wtrą­cił „Tra­vis”.

– Pano­wie, bie­rzemy się do roboty! Mamy coraz mniej czasu – prze­rwała im Sara. – Mówi­łeś mi, Oleg, że do Brze­ścia rusza­cie w sobotę rano.

– Tak jest. Jedziemy moim samo­cho­dem… – wtrą­cił „Tra­vis”.

– Wasi­lij zapo­znał się już z dzia­ła­niem magne­to­me­tru? – zapy­tała.

– Jesz­cze nie – odparł. – Prze­cież cze­ka­li­śmy na wynik bada­nia! – zare­ago­wał w umó­wiony spo­sób, by utwier­dzić Krupę w prze­ko­na­niu, że prze­szedł pozy­tyw­nie testy.

– W takim razie zaczniemy od magne­to­me­tru. W trójkę pój­dzie nam szyb­ciej… Aha… – prze­rwała nagle. – Oleg mówił – zwró­ciła się do Krupy – że wczo­raj wie­czo­rem mia­łeś się spo­tkać z tymi cel­ni­kami od papie­ro­sów. Udało się?

– Zro­bi­łem wszystko tak, jak uzgod­ni­łem z Ole­giem. Temat łyk­nęli… tak mi się wydaje. Na następne spo­tka­nie umó­wi­łem się z nimi po przy­jeź­dzie z Brze­ścia.

– Wró­cimy do tego póź­niej – rzu­ciła.

Zaczęli oma­wiać szcze­góły dzia­łań na naj­bliż­sze dni. Zajęło im to ponad cztery godziny, ale wcale nie odczu­wali zmę­cze­nia.

Zna­jo­mość bia­ło­ru­skich realiów i pomy­sło­wość Krupy były nie do zastą­pie­nia i Sara zro­zu­miała, że bez jego pomocy nie byliby w sta­nie sku­tecz­nie prze­pro­wa­dzić ope­ra­cji.

„Tra­vis” co chwila wsta­wał, by otwo­rzyć okno, gdyż Sara nie­ustan­nie paliła, a Krupa korzy­stał z jej papie­ro­sów bez umiaru. Wypili też cały zapas her­baty.

– Na dzi­siaj koń­czymy! – zarzą­dziła wresz­cie Sara i zde­cy­do­wa­nie pod­nio­sła się zza stołu pokry­tego zapi­sa­nymi i zary­so­wa­nymi kart­kami. – Jutro ciąg dal­szy.

– Dowódco Agnieszko, kapi­tan Wasi­lij Niko­ła­je­wicz prosi o pozwo­le­nie na zada­nie pyta­nia! – zwró­cił się do niej w żar­to­bli­wym tonie Krupa.

– Pozwa­lam. Spo­cznij! – odparła w podob­nym stylu.

– Chciał­bym wie­dzieć… no, to jest w końcu dla mnie ważne, bo ja też nie­źle znam ten kraj… jak mnie stąd… No, gene­ral­nie, jak mnie stąd wywie­zie­cie?

– Nie oba­wiaj się, Wasi­lij! To zupeł­nie bez­pieczne – wtrą­cił „Tra­vis”. – Niech ci wystar­czy, że ja mogę jeź­dzić do Pol­ski czy na Litwę, kiedy zechcę. – Mocno prze­sa­dził, ale chciał uciąć roz­mowę na ten temat i ubiec dal­sze trudne pyta­nia Krupy, który dobrze wie­dział, jak działa sys­tem kon­troli na gra­nicy.

– Nu… mołodcy Polaki! – skwi­to­wał z uzna­niem Krupa.

– Idź już do domu, Wasi­lij. Odpocz­nij… Jutro mamy trudny dzień… ty masz trudny dzień. Wyśpij się dobrze.

– Tak jest!

Krupa pod­niósł się i wycią­gnął rękę. Wyraź­nie już oswoił się z obec­no­ścią Sary i ści­ska­jąc jej dłoń, nie błą­dził wzro­kiem po pokoju.

Z „Tra­vi­sem” poże­gnał się nad­zwy­czaj ser­decz­nie. Zupeł­nie jakby zdany egza­min, mimo pew­nego zgrzytu, otwo­rzył mu drzwi do nowej, lep­szej rze­czy­wi­sto­ści. Sara i „Tra­vis” odnie­śli takie samo wra­że­nie, ale się nim nie podzie­lili.

– Dałaś znać Lut­kowi? – zapy­tał „Tra­vis”, gdy tylko za Krupą zamknęły się drzwi.

– Tak. Mimo że wcale nie musia­łam…

– Nie rozu­miem.

– Nie znasz Lutka. On tam czeka na dole zwarty i gotowy. I z góry przyj­muje, że zapo­mnę go zawia­do­mić. Nie ufa nikomu, cho­ciaż wszyst­kich lubi. Zawsze zakłada, że działa sam. Taki cha­rak­ter! Nie­za­wodny i nie­za­stą­piony!

– Mówisz, jakby to był twój chło­pak – powie­dział „Tra­vis” chłodno, bo chciał, żeby i o nim Sara tak myślała.

– Chyba nie jesteś zazdro­sny?

„Tra­vis” był zasko­czony. Nie przy­pusz­czał, że tak łatwo da się roz­szy­fro­wać. Ale zro­biło mu się miło.

– Dla­czego powie­dzia­łaś mu, że skła­mał? Po co wzbu­dzać w nim wąt­pli­wo­ści… szcze­gól­nie teraz, przed ope­ra­cją? – „Tra­vis” nie był do końca prze­ko­nany, czy dobrze robi, zada­jąc takie pyta­nia. Wyda­wało mu się, że Sara zro­biła to celowo, że było to zagra­nie obli­czone na kon­kretny efekt. Dla­tego zapy­tał ponow­nie: – Skła­mał?

– Tak! Skła­mał! – odpo­wie­działa spo­koj­nie, nie odry­wa­jąc wzroku od swo­ich nota­tek. – Na pyta­nie, czy nad­używa alko­holu, odpo­wie­dział, że nie. Na skali para­me­tru nie­szcze­ro­ści i kłam­stwa osią­gnął mak­sy­malną liczbę punk­tów. – Sara spoj­rzała na „Tra­visa” z pra­wie nie­zau­wa­żal­nym uśmie­chem. – Wszyst­kie pozo­stałe były w porządku.

– Dziwne, że mu to wyszło. Tutaj każdy nad­używa… to nor­malne. Nikt sobie nie robi z tego powodu wyrzu­tów. Wygląda na to, że Krupa się tym przej­muje…

– Wła­śnie tak! – wtrą­ciła gwał­tow­nie Sara. – I to bar­dzo dobrze, że się przej­muje. Skła­mał, bo się wsty­dzi tego, że pije… nie jak inni. Chciał być lep­szy, niż jest w rze­czy­wi­sto­ści, ponie­waż mu na nas zależy. Widać, że ma skru­puły.

– No tak, ale jeżeli skła­mał, to ma ku temu inkli­na­cje i mógł to robić też w innych spra­wach…

– Może tak być – znów mu prze­rwała. – To jed­nak mało praw­do­po­dobne. Dygnęło mu tylko na tym pyta­niu. Wykres jest czy­sty. Para­dok­sal­nie to kłam­stewko daje mu dobre świa­dec­two. Robi z niego, w jakimś sen­sie, wraż­li­wego czło­wieka. Wie­dział, że nad­uży­wa­nie alko­holu jest dla nas nega­tyw­nym ele­men­tem oceny, i pró­bo­wał z tego wybrnąć w naj­prost­szy spo­sób. Pew­nie w swo­jej wyobraźni nawet prze­ce­niał nasz osąd. Sam mówił, że nie był na Zacho­dzie. Być może gdyby takie pyta­nie zadali mu Bia­ło­ru­sini albo Rosja­nie, mógłby odpo­wie­dzieć tak samo, że nie nad­używa, i nic by mu wów­czas nie drgnęło, bo to byłby dla nich stan­dard. Czu­jesz blu­esa?

– Mniej wię­cej. Cho­ciaż mam wąt­pli­wo­ści…

– Przy­ja­cielu, ja też mam wąt­pli­wo­ści! – rzu­ciła fami­liar­nie, nie cze­ka­jąc nawet, aż „Tra­vis” powie coś kon­kret­nego. – To nie maszyna bada praw­do­mów­ność czło­wieka, tylko drugi czło­wiek. To jest star­cie tego, który chce coś ukryć, z tym, który pra­gnie się dowie­dzieć, co tam­ten chce ukryć! Mimo pośred­nic­twa urzą­dze­nia jest to poje­dy­nek dwóch inte­lek­tów. Każdy ma coś do ukry­cia… czym nie chce się z nikim dzie­lić. To nor­malne! Tylko że kłam­stwo może mieć zna­cze­nie względne. Jak w przy­padku Krupy. – Nagle prze­rwała i zamy­śliła się.

„Tra­vis” sie­dział w mil­cze­niu.

– Dajmy już spo­kój… można by o tym długo… Tro­chę za bar­dzo się roz­krę­ci­łam.

– Nie! Dla mnie to ważne… Chęt­nie bym jesz­cze kie­dyś o tym poroz­ma­wiał. Też mam pewne prze­my­śle­nia.

– Tak, ten temat wzbu­dza duże emo­cje. Ludzie kła­mią na potęgę, a naj­gor­sze, że czę­sto okła­mują samych sie­bie. I co wtedy z wario­gra­fem, kiedy pytany i pyta­jący tak wła­śnie robią. Podobno psy­cho­lo­gia zna odpo­wiedź na to pyta­nie, ale wąt­pię, żeby tak było.

– Czuję, o co ci cho­dzi. Czy jest taka maszyna, która może prze­ba­dać homo sovie­ti­cus? Czy nor­malny czło­wiek, Euro­pej­czyk, jest w sta­nie to zro­bić? Tu, na Bia­ło­rusi, homo sovie­ti­cus ma się dobrze jak ni­gdzie indziej, i w Rosji, i na Ukra­inie, i wszę­dzie w byłym Soju­zie. Krupa też jest taki i nawet o tym nie wie.

– Czy­ta­łeś Mistrza i Mał­go­rzatę? – zapy­tała nagle Sara jakby bez związku z tema­tem.

– Dawno. A…? – odparł „Tra­vis”, zasko­czony, choć książki nie czy­tał.

– Dużo się zmie­niło od cza­sów Buł­ha­kowa, ale dusza sowiecka została i na dobre zro­sła się z gogo­low­ską. W świe­cie, gdzie nie ma Boga ani dia­bła i nie ma już jedy­nej słusz­nej par­tii, tylko jest kult mamony, Woland w dal­szym ciągu miałby pro­blem z usta­le­niem, kto jest dobry, a kto zły. Komu jako dia­beł powi­nien pomóc, a komu zaszko­dzić? Tak będzie pew­nie jesz­cze długo, więc co my możemy zro­bić? Pomyśl, Oleg, czy można zba­dać duszę czło­wieka, który uważa, że nie ma duszy? Skoro Woland i Behe­mot nie mogą, to co my możemy? Dobre, co? – Roze­śmiała się i wstała z krze­sła w geście jed­no­znacz­nie ozna­cza­ją­cym zakoń­cze­nie tematu.

– Coś w tym jest. Muszę prze­czy­tać to jesz­cze raz, bo już zupeł­nie wyle­ciało mi z głowy – skwi­to­wał „Tra­vis”, lekko zawsty­dzony, po czym zapy­tał: – Kiedy przy­je­dzie Kon­rad?

– W ponie­dzia­łek musimy mieć wszystko zapięte na ostatni guzik. – Sara ner­wowo prze­trzą­sała torebkę w poszu­ki­wa­niu papie­ro­sów. Ze zło­ścią zgnio­tła w dłoni puste pudełko. – Nie mam papie­ro­sów! – rzu­ciła jak naj­po­waż­niej w kie­runku „Tra­visa”, co mogło ozna­czać tylko jedno: poszu­ki­wa­nie papie­ro­sów marki Blend w noc­nym Miń­sku, i to nie­ko­niecz­nie uwień­czone suk­ce­sem.

– Nie rozu­miem, dla­czego powie­dzia­łaś Kru­pie, że skła­mał – zasta­na­wiał się na głos „Tra­vis”, licząc naiw­nie, że przy oka­zji usu­nie w cień pro­blem braku papie­ro­sów.

– Żeby nie czuł się zbyt pew­nie. Homo sovie­ti­cus, zanim sta­nie się homo euro­pa­eicus, naj­le­piej pra­cuje i jest szcze­rze oddany, gdy ma nad sobą wła­dzę. On to po pro­stu uwiel­bia! Dla­tego tak powie­dzia­łam. Pro­ste, nie? – Sara była tro­chę zło­śliwa, bo dener­wo­wał ją brak papie­ro­sów i nie­ja­sna per­spek­tywa ich zdo­by­cia. – Prze­wie­trzysz się? – zapy­tała z wyraźną deter­mi­na­cją w oczach.

„Tra­vis” wła­ści­wie ode­brał tę swo­istą mie­szankę prośby i pole­ce­nia. Znał nie­koń­czący się pro­blem papie­ro­sów i her­baty, któ­rym Sara cza­sami drę­czyła oto­cze­nie, szcze­gól­nie to nie­pa­lące i roz­mi­ło­wane w zapa­chu kawy. Popa­trzył w jej wyra­zi­ste nie­bie­skie oczy i pomy­ślał, jak by to było wspa­niale, gdyby prze­stała palić i pić her­batę. Szybko jed­nak zdał sobie sprawę z absur­dal­no­ści tych marzeń. Jasne było, że dla niej wydo­bę­dzie te papie­rosy spod ziemi.

– Nie ma sprawy. Znam nocny sklep nie­da­leko… deli­ka­tesy. Powinni mieć twoje blendy – powie­dział ze szcze­rym prze­ko­na­niem w gło­sie.

Lutek usta­wił swo­jego volks­wa­gena bus syn­cro nie­wiele ponad sto metrów od wej­ścia do budynku, w któ­rym prze­by­wali Sara, „Tra­vis” i badany Krupa.

Zadrze­wione miej­sce dawało cień pozwa­la­jący ukryć samo­chód. Sie­dział wci­śnięty głę­boko w fotel, pewien, że jest zupełne nie­wi­doczny. Mar­twił się tro­chę, że miń­ska tablica reje­stra­cyjna nie została przy­twier­dzona wystar­cza­jąco mocno. Nie­stety, w zesta­wie narzę­dzi bra­ko­wało odpo­wied­niego klu­cza. Mimo że winny był pra­cow­nik zabez­pie­cze­nia tech­nicz­nego, Lutek nie czuł zło­ści… nie znał cze­goś takiego… mar­twił się tylko, żeby jej nie zgu­bić pod­czas jazdy.

Na kola­nach trzy­mał lor­netkę Delta Opti­cal Tita­nium 8x42. Pod­niósł ją do oczu po sygnale od Sary, na osiem sekund przed poja­wie­niem się Krupy w drzwiach klatki scho­do­wej. Zdą­żył doli­czyć do dzie­się­ciu i włą­czył sil­nik, który zasko­czył nie­mal bez­gło­śnie.

00.13.29. Krupa wyszedł z budynku i skrę­cił w lewo. Spoj­rzał w prawo i nie zatrzy­mu­jąc się, ruszył przy­spie­szo­nym kro­kiem.

Na ulicy było pusto. Tylko za drze­wami i sze­ro­kim na trzy­dzie­ści metrów traw­ni­kiem sły­chać było słaby ruch od prze­lo­to­wej Sur­ga­nowa.

Gdy Krupa odda­lił się na bez­pieczną odle­głość, Lutek zaczął deli­kat­nie pusz­czać sprzę­gło i lekko wci­skać gaz, tak by samo­chód nawet nie poczuł, że poru­sza nim sil­nik. Toczył się na wyga­szo­nych świa­tłach, gotowy w każ­dej chwili przy­sta­nąć.

Krupa szedł coraz szyb­ciej, raz po raz się roz­glą­da­jąc. Doszedł do skrzy­żo­wa­nia i bez uza­sad­nie­nia obszedł je dookoła. Lutek zatrzy­mał samo­chód i obser­wo­wał go przez lor­netkę. Po chwili Krupa wró­cił w to samo miej­sce, wyjął tele­fon komór­kowy i pró­bo­wał się z kimś połą­czyć.

Lutek zano­to­wał godzinę: 00.15.30. Krupa stał odwró­cony pół­pro­fi­lem, więc było dobrze widać, że nie roz­ma­wiał przez tele­fon. Wyglą­dało to tak, jakby nie uzy­skał połą­cze­nia. Scho­wał komórkę i zaczął iść w kie­runku volks­wa­gena. Lutek zsu­nął się na fotelu tak nisko, jak tylko mógł, by jed­no­cze­śnie nie stra­cić go z pola widze­nia.

Nagle zoba­czył przed sobą świa­tła samo­chodu. Jedno było słab­sze. Po chwili roz­po­znał jadące powoli żiguli, zwane w Rosji pia­tiorką. Samo­chód co naj­mniej archa­iczny, nawet tutaj, ale wciąż popu­larny.

Krupa naj­wy­raź­niej rów­nież zauwa­żył żiguli i zszedł z chod­nika, minął rząd zapar­ko­wa­nych samo­cho­dów i wyszedł na ulicę. Sta­nął na brzegu jezdni i zaczął dawać znaki. Żiguli z ocią­ga­niem zatrzy­mało się kilka metrów za Krupą. Lutek oce­nił, że kie­rowca ma nie mniej niż trzy pro­mile alko­holu. Wska­zy­wała na to godzina, marka samo­chodu i tech­nika hamo­wa­nia. Krupa pod­szedł do kie­rowcy, który otwo­rzył okno.

00.19.34 – zano­to­wał Lutek. Zapi­sał też numer reje­stra­cyjny. Krupa roz­ma­wiał z kie­rowcą nie­całą minutę, po czym żiguli, z tru­dem syn­chro­ni­zu­jąc sprzę­gło i gaz, po dwóch pró­bach ruszyło do przodu. Samo­chód minął Lutka. Krupa wciąż stał na jezdni i ponow­nie pró­bo­wał zadzwo­nić. Świa­tło pobli­skiej latarni uła­twiało obser­wa­cję.

00.21.10. Roz­ma­wiał przez pięt­na­ście sekund. Scho­wał tele­fon i obró­cił się tyłem do Lutka. Prze­szedł dwa­dzie­ścia metrów do przodu, aż zatrzy­mał się przy swoim samo­cho­dzie. Otwo­rzył go pilo­tem. Wsiadł, wyco­fał i szybko ruszył przed sie­bie. Gdy dojeż­dżał do zakrętu, Lutek włą­czył świa­tła i siłą napędu na cztery koła wystar­to­wał ostro za Krupą.

Nie­wielki ruch w mie­ście o tej porze i sze­ro­kie ulice pozwa­lały na pro­wa­dze­nie obser­wa­cji z bez­piecz­nej odle­gło­ści. Nie zauwa­żył jed­nak, by Krupa w jaki­kol­wiek spo­sób się kon­tro­lo­wał. Jechał zbyt szybko i kodeks dro­gowy nie­wiele go obcho­dził, Lutek jed­nak nie uznał tego za aktyw­ność ope­ra­cyjną.

Po kil­ku­na­stu minu­tach Krupa zatrzy­mał samo­chód koło sta­cji metra. Wysiadł, nie zamy­ka­jąc nawet drzwi, i pod­szedł do kio­sku sto­ją­cego w gru­pie kil­ku­na­stu podob­nych ulicz­nych kon­struk­cji. Lutek nie opusz­czał samo­chodu. Miał dosko­nałe pole obser­wa­cji. Przez lor­netkę zoba­czył, że Krupa kupił butelkę jakie­goś alko­holu, a gdy wra­cał do samo­chodu, ponow­nie zate­le­fo­no­wał. 00.40.11. Wsia­da­jąc, wciąż roz­ma­wiał, więc Lutek nie mógł stwier­dzić, jak długo to trwało.

Krupa ruszył ostro, aż zapisz­czały opony. Znów z fan­ta­zją dży­gita gnał przez mia­sto. Lutek miał teraz mały pro­blem z dotrzy­ma­niem mu towa­rzy­stwa. Na szczę­ście nie trwało to długo. Po kilku minu­tach Krupa zatrzy­mał samo­chód na Żylu­no­wi­cza, przed czte­ro­pię­tro­wym budyn­kiem z lat sześć­dzie­sią­tych, numer 31. Wysiadł i przy­sta­nął na chwilę, wpa­trzony w okna.

Lutek zapar­ko­wał po dru­giej stro­nie ulicy.

00.48.48. W domu wszyst­kie świa­tła były wyga­szone. Dobrze widział przez lor­netkę, tym bar­dziej że ulica miała skromne oświe­tle­nie.

Krupa znik­nął za rogiem budynku. Lutek pod­je­chał bli­żej.

00.51.03. Zapa­liło się świa­tło w oknie na trze­cim pię­trze, dru­gie po pra­wej – zano­to­wał Lutek i spraw­dził.

Żylu­no­wi­cza 31 to nie był adres miesz­ka­nia Krupy, który podał mu wcze­śniej „Tra­vis”.

49

Dyrek­tor gene­ralny Säpo Anders Pauls­son opu­ścił spo­tka­nie znacz­nie wcze­śniej, niż się wszy­scy spo­dzie­wali. Gdy wycho­dził, uczest­nicy narady pod­nie­śli się z sza­cun­kiem, ale mieli poczu­cie, że nie zostali potrak­to­wani przez szefa z nale­żytą uwagą. Uwa­żali, że sprawa Hansa Jor­gen­sena to ładu­nek wybu­chowy o więk­szej sile niż afera Stiga Ber­glinga10 i wszyst­kie inne, z jakimi spo­tkał się po woj­nie szwedzki kontr­wy­wiad.

W grun­cie rze­czy nie prze­jęli się tym spe­cjal­nie, bo byli przy­zwy­cza­jeni do tego, że Pauls­son wolał nie wie­dzieć zbyt dużo o spra­wach, które niosą ze sobą jakieś więk­sze ryzyko. Znany był z tej filo­zo­fii stru­sia, gdy jesz­cze peł­nił funk­cję pro­ku­ra­tora okrę­go­wego w Uppsali. Teo­re­tycz­nie jego awans na szefa Säpo mógłby się wydać nie­zro­zu­miały, gdyby nie pry­watne powią­za­nia z mini­strem spra­wie­dli­wo­ści Berg­ma­nem, który for­mal­nie nad­zo­ruje szwedz­kie cywilne służby spe­cjalne.

Dla zespołu Olafa Svens­sona z sek­cji rosyj­skiej Säpo ważne było, że w pokoju został Kurt Lövenström, pierw­szy zastępca Pauls­sona.

Kurt od lat pozo­sta­wał cie­niem każ­dego dyrek­tora gene­ral­nego. Był zawo­dow­cem i cie­szył się zaufa­niem i sza­cun­kiem pod­wład­nych. Każdy z dotych­cza­so­wych rzą­dów, z lewa czy z prawa, miał wystar­cza­jąco roz­wi­nięty instynkt samo­za­cho­waw­czy, żeby nie maj­stro­wać przy swo­ich służ­bach, i pil­no­wał, by Kurt Lövenström przy­pad­kiem nie pomy­ślał o zmia­nie zaję­cia.

Po każ­dej dużej spra­wie, poczy­na­jąc od Ber­glinga, a koń­cząc na zabój­stwach Olofa Pal­mego i Anny Lindh, dawały się sły­szeć głosy żąda­jące grun­tow­nej rewo­lu­cji w służ­bach, ale na szczę­ście ni­gdy nie zro­biono nic, co by zmniej­szyło ich efek­tyw­ność. Wprost prze­ciw­nie.

Wszy­scy usie­dli i po chwili ciszy głos zabrał Kurt.

– Hm… Tak… Sprawa tego Jor­gen­sena to cie­kawy przy­pa­dek. Nie przy­po­mi­nam sobie cze­goś podob­nego i zga­dzam się z Ola­fem, że to dopiero począ­tek. Mało jesz­cze wiemy. Cie­kawe… co ustalą Polacy – mówił cicho, z opusz­czoną głową.

W spe­cjal­nie zabez­pie­czo­nym przed pod­słu­chem pokoju bez okien, przy Polhems­ga­tan 30 w Sztok­hol­mie, zro­biło się wyjąt­kowo duszno.

– Jakieś pro­blemy z kli­ma­ty­za­cją… – rzu­cił Lövenström i zdjął mary­narkę, demon­stru­jąc archa­iczne szelki, nad­zwy­czaj prak­tyczne przy jego syl­wetce. – Pod­su­mujmy jesz­cze raz, co wiemy o spra­wie, i zasta­nówmy się nad pla­nem dal­szych dzia­łań.

– Z naszego punktu widze­nia – zaczął Olaf Svens­son – rze­czy­wi­stym pro­ble­mem jest Carl Johan Jor­gen­sen, jego syn. Sto­pień: koman­dor. Przy­dział: wywiad woj­skowy. Dla­tego tę sprawę pro­wa­dzimy razem z kole­gami z bez­pie­czeń­stwa wewnętrz­nego KSI11 – dodał i spoj­rzał na Pera Gusta­vs­sona.

Ten, wywo­łany do odpo­wie­dzi, prze­jął pałeczkę.

– Mło­dego Jor­gen­sena mamy pod ści­słą kon­trolą od początku sprawy. Nie jest to łatwe zada­nie. Musie­li­śmy doko­nać wni­kli­wej selek­cji ludzi, któ­rym je powie­rzy­li­śmy. Gdyby przy­jąć zało­że­nie, że Carl pra­cuje dla Rosjan, to bio­rąc pod uwagę jego pozy­cję, sta­no­wi­sko i staż w służ­bie, nale­ża­łoby prze­pro­wa­dzić bar­dzo głę­boką pene­tra­cję. Wtedy mógłby się szybko zorien­to­wać, że jest pod obser­wa­cją. A ponie­waż w dal­szym ciągu poru­szamy się w sfe­rze domy­słów i poszlak, mamy ogra­ni­czone moż­li­wo­ści prawne nie­któ­rych dzia­łań…

– Zdaję sobie z tego sprawę. Ale prawo to prawo. Nawet w tej sytu­acji – prze­rwał mu Kurt. – Roz­ma­wia­łem już z sze­fem na ten temat i obie­cał, że jeśli tylko poja­wią się nowe ele­menty, wystąpi z odpo­wied­nim wnio­skiem do Berg­mana.

– Liczymy na Pola­ków – wtrą­cił Chri­stian Bloom, odpo­wie­dzialny za wywiad w Säpo.

– Minął już tydzień od naszej wizyty w War­sza­wie… Może do nich zadzwo­nić? – wtrą­cił Olaf Svens­son.

– Zacze­kamy jesz­cze. Gdyby coś mieli, to już by dali znać – skwi­to­wał Kurt. Gestem popro­sił Lindę Lund, jedyną kobietę w zespole, by podała mu ter­mos z kawą. – Co dalej?

To pyta­nie skie­ro­wał do Olafa, odpo­wie­dział mu jed­nak Per Gusta­vs­son.

– Obec­nie zespół jest nie­wielki. Pra­cu­jemy nad mapą kon­tak­tów Carla Jor­gen­sena, zarówno w obrę­bie służby, jak i na zewnątrz. Jest jesz­cze zbyt wcze­śnie, byśmy mogli stwier­dzić, czy miał dostęp do spraw, które były poza jego przy­dzie­lo­nymi kom­pe­ten­cjami, bądź też sta­rał się go uzy­skać… Tak czy ina­czej zakres wie­dzy, jaką dys­po­nuje, jest ogromny i gdyby wyko­rzy­stali go Rosja­nie, byli­by­śmy zdru­zgo­tani.

– Na to wygląda. – Lövenström poki­wał wymow­nie głową. – Roz­ma­wia­łem o tej spra­wie wczo­raj z waszym sze­fem, gene­ra­łem Oscars­so­nem. Carl Jor­gen­sen pro­wa­dzi agen­turę w obwo­dzie kali­nin­gradz­kim…

– Ow­szem, w Bał­tij­sku, Kali­nin­gra­dzie i… wyle­ciało mi teraz z głowy. Naj­waż­niej­sze, że to wła­śnie on doko­nał więk­szo­ści wer­bun­ków – kon­ty­nu­ował Gusta­vs­son.

– Czyli jeżeli Carl pra­cuje dla Rosjan, to jego wer­bunki mogły być pod­sta­wione, żeby nas dez­in­for­mo­wać… – roz­wa­żał dalej Kurt.

– Rze­czy­wi­ście Jor­gen­sen należy do naj­lep­szych ofi­ce­rów w naszym HUMINT i jego szybki awans był efek­tem bar­dzo dobrych wyni­ków. Tak przy­naj­mniej wynika z jego teczki per­so­nal­nej. Zbyt wcze­śnie, by wycią­gać wnio­ski. Prawdę mówiąc, nie mie­li­śmy jesz­cze czasu…

– Panie Gusta­vs­son, pan jest ofi­ce­rem? – zapy­tał znie­nacka Lövenström.

– Nie… jestem cywi­lem. Pra­cuję w KSI od dzie­się­ciu lat.

– Cały czas w wewnętrz­nym kontr­wy­wia­dzie?

– Nie… przez pierw­sze dwa lata zaj­mo­wa­łem się obwo­dem lenin­gradz­kim…

– Czy przez te lata zła­pał pan jakie­goś rosyj­skiego szpiega w waszych sze­re­gach? Założę się, że nie! – Kurt mówił bar­dzo spo­koj­nie, bez cie­nia iro­nii czy dwu­znacz­no­ści. – Powiem wię­cej: wiem, że nie! O czym to może świad­czyć? Ano o tym, że Carl Jor­gen­sen czy inny szpieg pra­cuje tak dobrze, iż na czas potrafi uprze­dzić Moskwę o swoim zagro­że­niu, albo że… – zawie­sił głos i popa­trzył po zebra­nych, a pocią­gnąw­szy łyk kawy, dokoń­czył: – albo że nie ma żad­nego agenta i młody Jor­gen­sen jest czy­sty. Säpo dobrze pra­cuje i przez trzy­dzie­ści lat, jak się­gam pamię­cią, namie­rzy­li­śmy wielu szpie­gów. Ponie­śli­śmy też porażki, tak to już bywa… Coś mi jed­nak mówi, że Carl jest w porządku. Ina­czej byłby agen­tem ide­al­nym, a takich nie ma. Nie zro­zum­cie mnie źle. To nie jest żadna wska­zówka co do kie­runku, w jakim ma iść roz­pra­co­wa­nie… trzeba spraw­dzić abso­lut­nie wszystko. Ale trzeba też prze­strze­gać prawa, w tym jest nasza siła.

– W rze­czy samej! – przy­znał Chri­stian Bloom. – Carl Jor­gen­sen jest synem Hansa, a to on jest głów­nym podej­rza­nym. Musie­li­by­śmy uznać, że pra­cują razem dla Rosjan. Wyglą­da­łoby to tro­chę baśniowo.

– Pamię­tam, że w USA był taki przy­pa­dek – zare­ago­wała Linda Lund, dopiero od czte­rech lat w służ­bie. – Rosja­nie mieli agen­tów, ojca i syna, na jakimś lot­ni­skowcu, w każ­dym razie na pewno w mary­narce wojen­nej. Uzy­ski­wali dzięki nim kody czy coś w tym rodzaju.

– To było przed­się­bior­stwo szpie­gow­skie Wal­ke­rów. Ojciec, jego syn, jego brat, żona, córka, kolega i ktoś tam jesz­cze… – wtrą­cił Gusta­vs­son.

– Skupmy się teraz na Han­sie. Carla zostawmy na razie w cie­niu. Jeżeli znaj­dziemy coś na ojca, wów­czas zwięk­szymy siły i zaj­miemy się też synem. Musi być jakaś logika w naszym dzia­ła­niu, bo ina­czej roz­mie­nimy się na drobne, a czas ucieka. Pod­su­mujmy, co mamy na Hansa. – Kurt Lövenström zakoń­czył ogólne roz­wa­ża­nia i prze­szedł do sedna sprawy.

– To może ja… – zaczęła na pozór nie­śmiało Linda.

– To wła­śnie Linda, można powie­dzieć, jest autorką tej sprawy. – Olaf chciał koniecz­nie zare­ko­men­do­wać kom­pe­ten­cje Lindy Lund, ale wszy­scy widzieli, że darzy ją sym­pa­tią, którą nie­zgrab­nie stara się ukryć. Zresztą nie był pod tym wzglę­dem odosob­niony.

Linda po przyj­ściu do Säpo szybko dała się poznać jako zdolny i pełen deter­mi­na­cji ofi­cer ope­ra­cyjny. Znała cztery języki, wyróż­niała się nie­zwy­kłą umie­jęt­no­ścią ana­lizy kon­se­kwen­cji, a na dokładkę była ude­rza­jąco podobna do pio­sen­karki Sis­sel Kyrkjebø, choć więk­szość uwa­żała, że jest od niej znacz­nie ład­niej­sza.

– To wiemy. Pro­szę, Lindo, niech pani mówi. – Kurt rzu­cił to tak lekko, że Olaf poczuł, jak zalewa go cie­pła fala wstydu.

– Dzię­kuję, Ola­fie, ale… chyba nie jestem autorką tej sprawy. Doko­na­łam jedy­nie ana­lizy fak­tów i nie mogę jesz­cze stwier­dzić, że mamy do czy­nie­nia ze sprawą w sen­sie praw­nym. – Linda ukoń­czyła prawo na Uni­wer­sy­te­cie w Uppsali, więc sen­ty­men­talny lob­bing Olafa, choć pod­jęty w dobrej inten­cji, nieco ją dener­wo­wał. – To jest sprawa w sen­sie ope­ra­cyj­nym, więc nie możemy jesz­cze prze­ko­nać sędziego, by zezwo­lił nam na głęb­szą inwi­gi­la­cję Hansa Jor­gen­sena. Wydaje mi się jed­nak, że jeste­śmy bli­sko. Co prawda nie sądzę, że zdo­bę­dziemy dowód bez­po­średni…

– Lindo, może przed­sta­wisz kon­cep­cje, które dotąd wypra­co­wa­li­śmy… – wtrą­cił Olaf, znów powo­do­wany jak naj­lep­szą inten­cją, myśląc, że Linda pogu­biła się z tremy.

– Nie! Abso­lut­nie nie! To ważne, co pani mówi. Naj­pierw fakty i ich ocena, potem nasza fan­ta­zja ope­ra­cyjna. Nie na odwrót! – Kurt był wyraź­nie uszczy­pliwy. – Pro­szę, Lindo!

– Wszystko, co wiemy o Han­sie, to poszlaki, jeżeli posłu­żyć się języ­kiem praw­ni­czym. Lecz w sen­sie litery prawa poszcze­gólne zebrane fakty poszla­kami nie są. Powie­dzia­ła­bym nawet, że dopiero nasz zbiór fak­tów sta­nowi poszlakę. Jedną poszlakę! Że Hans Jor­gen­sen może pra­co­wać dla obcego wywiadu… dla Rosjan. Nie że pra­cuje! Na to musie­li­by­śmy mieć dowód bez­po­średni. W prak­tyce to ozna­cza, że albo byśmy go zła­pali na gorą­cym uczynku, albo on sam przy­znałby się do winy. Co w chwili obec­nej jest mało praw­do­po­dobne. Zatem na dzi­siaj mamy tylko… poszlaki. Jeżeli zbie­rzemy ich tak dużo, że suma stwo­rzy łań­cuch zamknięty, będziemy mogli prze­ko­nać sąd co do faktu głów­nego: że Hans Jor­gen­sen jest zdrajcą ojczy­zny i prze­stępcą.

Kurt noto­wał coś na kartce i z apro­batą kiwał głową. Pozo­stali obma­cy­wali wzro­kiem wszystko, co było na stole. Jedy­nie Olaf czę­ściej niż inni słał spoj­rze­nia w kie­runku Lindy.

– Każdy fakt z osobna – wyja­śniała – nie jest niczym spe­cjal­nie dziw­nym ani tym bar­dziej podej­rza­nym.

Lövenström prze­stał pisać i patrzył na nią z sym­pa­tią.

– Na początku Jor­gen­sen został zare­je­stro­wany przez naszą kamerę jako jedna z osób poja­wia­ją­cych się w alta­nie ogrodu bota­nicz­nego na Gotlan­dii. – Linda mówiła swo­bod­nie, lekko i logicz­nie. – Wiemy, że altaną inte­re­so­wali się rezy­dent i Pie­tusz­kin oraz że praw­do­po­dob­nie coś w niej lub koło niej było. Czyli, prak­tycz­nie rzecz ujmu­jąc, począ­tek naszego zain­te­re­so­wa­nia Han­sem Jor­gen­senem jest co naj­mniej mało kon­kretny. Rezy­dent i Pie­tusz­kin byli w tym samym miej­scu, to jest w alta­nie, kilka razy w ciągu pię­ciu dni, podob­nie jak póź­niej pięć­dzie­siąt sie­dem innych osób. – Linda prze­rwała na moment i po chwili zapy­tała: – A może trzeba było obser­wo­wać to miej­sce znacz­nie dłu­żej? Ilu cie­ka­wych ludzi byśmy wyty­po­wali? Może cie­kaw­szych niż Jor­gen­sen! On prze­cież ma osiem­dzie­siąt lat! Osta­tecz­nie po spraw­dze­niu zostało nam tych osób kil­ka­na­ście…

Znów prze­rwała i zaczęła prze­glą­dać swoje notatki. Nie miało to jed­nak nic wspól­nego z tremą, o którą podej­rze­wał ją Olaf. Był to po pro­stu ele­ment jej reto­ryki.

– W miarę jak spły­wały infor­ma­cje o tych wyty­po­wa­nych oso­bach, Jor­gen­sen prze­su­wał się w moim ran­kingu to wyżej, to niżej, lecz zawsze znaj­do­wał raczej na jed­nej z ostat­nich pozy­cji. Jego wiek nie paso­wał mi do obrazu szpiega! Tkwiło to tak sil­nie w mojej świa­do­mo­ści, że nie mogłam go zakwa­li­fi­ko­wać do pierw­szej trójki. Ale z dru­giej strony coś mi mówiło, że prze­ciw­ni­kowi wła­śnie o to cho­dzi. Przy­znam szcze­rze, że z początku Jor­gen­sen pozo­sta­wał w gru­pie podej­rza­nych tylko dla­tego, że pewne infor­ma­cje jed­no­znacz­nie zdys­kwa­li­fi­ko­wały inne osoby. Wię­cej, nawet kiedy Olaf poin­for­mo­wał mnie, kim jest syn Hansa, jego pozy­cja w ran­kingu w zasa­dzie się nie zmie­niła. W przy­padku osiem­dzie­się­cio­latka trudno było mówić nawet o poszlace.

– Jak to moż­liwe, że nie zauwa­ży­łaś wów­czas zbież­no­ści tych fak­tów? – prze­rwał jej łagod­nie Per Gusta­vs­son.

– A jest taka zbież­ność?

– Moim zda­niem jest!

– Jaka?

– Carl, jego syn, jest ofi­ce­rem wywiadu! Czy to nie wystar­cza­jąca zbież­ność?

– Dla mnie nie! W gru­pie dzie­się­ciu podej­rza­nych, która została mi w tym cza­sie, mia­łam szefa ośrodka badaw­czego SAAB Tech­no­lo­gies, brata dyrek­tora depar­ta­mentu MSZ, dowódcę jed­nostki ze Strängnäs i kilku innych, nie mniej cie­ka­wych. Prze­cież o tym wiesz!

– Nasze siły i środki są ogra­ni­czone – ode­zwał się mil­czący do tej pory Rolf Blom­kvist, naczel­nik Wydziału Obser­wa­cji, ofi­cer o naj­dłuż­szym stażu w Säpo. – W tym cza­sie nie mogli­śmy objąć sku­teczną obser­wa­cją i roz­pra­co­wa­niem wię­cej niż trzech figu­ran­tów. Mamy dużo roboty dla Wydziału Anty­ter­ro­ry­stycz­nego.

– Nasza praca to nie zagadki CSI czy przy­gody Sher­locka Hol­mesa… – wrzu­cił swój głos Olaf.

– …ani Hamil­tona czy Jamesa Bonda – dodał z uśmie­chem Rolf.

– Daj­cie spo­kój – prze­rwał im Kurt. – Co dalej, Lindo?

– Myślę jed­nak, że CSI, Hol­mes, Bond, Poirot i Wal­lan­der wno­szą coś do naszej pracy – zaczęła.

– Co? – zapy­tał Per.

– Wyobraź­nię, logikę…

– …i deter­mi­na­cję – dodał Olaf.

Wszy­scy popa­trzyli na niego zdzi­wieni, jak szybko dosto­so­wuje się do wypo­wie­dzi Lindy, cho­ciaż znany był z umie­jęt­no­ści samo­dziel­nego myśle­nia. Ale Olaf tego nie zauwa­żył.

– Hans zna­lazł się w pierw­szej piątce, gdy zapo­zna­łam się z jego życio­ry­sem i przej­rza­łam jego akta. Przez pra­wie całe swoje życie zawo­dowe, gdy pia­sto­wał sta­no­wi­sko w Urzę­dzie Imi­gra­cyj­nym, był naszym współ­pra­cow­ni­kiem. To jakby oczy­wi­ste i nic z tego nie wynika. Jego ofi­ce­ro­wie pro­wa­dzący z tam­tych cza­sów już nie żyją, a wywiadu śro­do­wi­sko­wego nie chcia­łam jesz­cze robić, żeby go nie wystra­szyć. Z jego życio­rysu wyno­to­wa­łam ele­menty, które po pod­su­mo­wa­niu awan­so­wały go do pierw­szej trójki. Hans Jor­gen­sen uro­dził się we Flens­burgu w Szle­zwiku jako syn Poula Jor­gen­sena, który zgi­nął na fron­cie wschod­nim. Wycho­wy­wał się we Flens­burgu z matką, Gerdą z domu Schmidt, potem prze­niósł się do Danii i z Danii do Szwe­cji. Droga odbie­ga­jąca nieco od stan­dardu…

– Może paso­wać do nie­le­gała, cho­ciaż… – rzu­cił Kurt nie­pew­nie.

– Cho­ciaż to jesz­cze mało – bez skrę­po­wa­nia dodała Linda. – W Ska­nii podob­nych przy­pad­ków jest wię­cej. Duń­czycy ze Szle­zwiku chęt­nie prze­no­sili się wów­czas do Danii, gdyż sytu­acja w Niem­czech była trudna. Cie­kawe są nato­miast notatki funk­cjo­na­riu­szy, z któ­rymi Hans miał kon­takt, opi­su­jące go jako odda­nego, solid­nego urzęd­nika i współ­pra­cow­nika, a jed­no­cze­śnie odludka bez przy­ja­ciół. Nie byli­śmy w sta­nie usta­lić żad­nych jego kon­taktów z Duń­czy­kami z Malmö, Kopen­hagi czy Flens­burga. Nic! O życiu Jor­gen­sena w Danii nic nie wiemy. Więk­szość jego kon­taktów z tam­tych lat już pew­nie od dawna nie żyje. Duń­scy kole­dzy też nie­wiele mogli dodać. W tysiąc dzie­więć­set pięć­dzie­sią­tym siód­mym roku oże­nił się ze Szwedką, Ingrid Knuts­son, a dwa lata póź­niej otrzy­mał oby­wa­tel­stwo szwedz­kie. Bar­dzo cho­ro­wity. Czę­sto brał zwol­nie­nia z pracy. W nie­któ­rych okre­sach nawet zbyt czę­sto. Spraw­dzi­łam jego kartę zdro­wia, odkąd prze­szedł na eme­ry­turę. I co? Okaz zdro­wia! Kole­dzy w Malmö pró­bują zwe­ry­fi­ko­wać jego zwol­nie­nia lekar­skie z doku­men­ta­cją z tam­tych lat… ale to potrwa! Wtedy Hans wszedł już do pierw­szej trójki! Ale zaraz objął pro­wa­dze­nie, choć jesz­cze nie­zbyt pewne.

Kurt uśmiech­nął się. Podo­bał mu się styl nar­ra­cji Lindy.

– W sie­dem­dzie­sią­tym pią­tym roku prze­niósł się do Sztok­holmu. Moty­wo­wał to tym, że jego żona dostała tu pracę. Nie było wtedy, tak jak teraz, cen­tral­nej ewi­den­cji. Usta­li­łam jed­nak, że Ingrid w tym cza­sie nie pra­co­wała. Co wię­cej, Säpo pro­wa­dziło wła­śnie inten­sywne roz­pra­co­wa­nie ni­gdy nie­usta­lo­nego sowiec­kiego agenta w rejo­nie Malmö. Wpraw­dzie według FRA agent pra­co­wał jesz­cze przez rok od wyjazdu Jor­gen­sena, ale to mogła być tylko zasłona. Bo jeżeli w try­bie pil­nym wyco­fali go do Sztok­holmu, to musieli wie­dzieć, że go szu­kamy. W ten spo­sób być może chcieli odcią­gnąć od niego naszą uwagę…

– Zbyt ryzy­kowna hipo­teza, żeby coś na tym budo­wać – wtrą­cił Rolf Blom­kvist.

– Nie­mniej tak się robi… jest taka prak­tyka – ode­zwał się Per Gusta­vs­son tro­chę z obo­wiązku, jako że był w tym gro­nie jedy­nym ofi­ce­rem wywiadu. – Połowa lat sie­dem­dzie­sią­tych to szcze­gólny okres w histo­rii KGB. Byli wtedy naprawdę dobrzy! I są!

– Oczy­wi­ście nikt tego wów­czas nie sko­ja­rzył. Nie było ku temu powodu – kon­ty­nu­owała Linda. – Ale zupeł­nie ina­czej zaczę­łam patrzeć na wszyst­kie inne dowody pośred­nie, które zebra­li­śmy w spra­wie, a szcze­gól­nie na motyw jego wizyty w Visby, na to, co zoba­czy­li­śmy na zdję­ciach z altany, i tak dalej. W efek­cie Hans Jor­gen­sen został bez­a­pe­la­cyj­nie nume­rem jeden na mojej liście.

– Pod­ję­li­śmy wtedy decy­zję, że skon­cen­tru­jemy nasze dzia­ła­nia na Jor­gen­se­nie – prze­jął ini­cja­tywę Olaf. – Linda w krót­kim cza­sie wyko­nała wspa­niałą robotę. Sędzia wydał dwu­ty­go­dniową zgodę na wyko­rzy­sta­nie w tej spra­wie tech­niki ope­ra­cyj­nej. Powiedz Lindo, co było dalej.

– Wiem, co było dalej – wtrą­cił Kurt – ale chęt­nie odświeżę pamięć.

– Jor­gen­sen nie ma kom­pu­tera, tele­fonu komór­ko­wego, karty kre­dy­to­wej. To było dla nas dziwne. Cho­ciaż jeśli wziąć pod uwagę jego wiek… – zawie­siła na chwilę głos – nie musiało to być podyk­to­wane ostroż­no­ścią czy wyra­cho­wa­niem ope­ra­cyj­nym.

– Dzi­siaj czło­wiek bez tych codzien­nych atry­bu­tów pra­wie nie ist­nieje. Jest prze­zro­czy­sty. Jakby nie miał adresu ani nazwi­ska, ani numeru iden­ty­fi­ka­cyj­nego – wtrą­cił Per.

– To abso­lutna prawda – dodał Kurt. – Dobra orga­ni­za­cja wie, jak nie­bez­pieczne jest posłu­gi­wa­nie się tymi narzę­dziami. Wie to rosyj­ski wywiad, wiemy my, wie Al-Kaida.

– Dla­tego uzna­łam ten fakt za kolejną poszlakę w moim łań­cu­chu. Jor­gen­sen miał za to tele­fon domowy, na który zało­ży­li­śmy pod­słuch. Przez dwa tygo­dnie prze­pro­wa­dził tylko jedną roz­mowę, w któ­rej naj­wy­raź­niej poróż­nił się z synem. Przy­pa­dała wła­śnie rocz­nica śmierci jego żony, ale oznaj­mił Car­lowi, że nie może razem z nim odwie­dzić jej grobu, bo musi się spo­tkać ze zna­jo­mym w Umeå. Spraw­dzi­li­śmy: Jor­gen­sen nie ma żad­nych przy­ja­ciół, dla któ­rych zre­zy­gno­wałby z tak waż­nego zwy­czaju…

Otwo­rzyły się drzwi i do pokoju ciszy wszedł Staf­fan, nowy asy­stent Olafa.

– Prze­pra­szam, że prze­szka­dzam, ale uwa­żam, że powi­nie­neś to jak naj­szyb­ciej zoba­czyć – zwró­cił się do Olafa. – Przy­szła odpo­wiedź z War­szawy.